How did South African Apartheid happen, and how did it finally end? - Thula Simpson

Translator: Hamay Allmas Reviewer: Daban Q. Jaff

On June 16th 1976,

لە ١٦حوزەیرانی ١٩٧٦ دا

over 10,000 student protesters flooded the streets of Soweto, South Africa.

زیاتر لە ١٠،٠٠٠ قوتابی خۆپیشاندەر ڕژانەسەر شەقامەکانی شاری سۆویتۆی، باشوری ئەفریقا.

For 28 years, South Africans had been living under Apartheid,

بۆ ماوەی ٢٨ ساڵ، باشوری ئەفریقیا لەژێر ڕەگەز پەرستی دەژیا،

a strict policy of segregation that barred the country’s Black majority

سیاسەتێکی توندی جیاکاری کە زۆرینەی ڕەشپێستی وڵاتەکەی قەدەغەدەکرد

from skilled, high-paying jobs, quality education, and much more.

لە کارە لێهاتووەکان، مووچە بەرزەکانەوە، پەروەردەی کوالیتی، و زۆر شتی تر.

And in 1974, the government announced schools would be forced to teach

وە لە ساڵی ١٩٧٤، حکومەت ڕایگەیاند قوتابخانەکان ناچاردەبن دەرس بڵێنەوە

many subjects in Afrikaans—

زۆر بابەت بە زمانی ئەفریقایی—

a language used primarily by the nation’s white ruling elites.

لە سەرەتاوە زمانەکە بەکارهاتووە لەلایەن نەتەوە سپی پێستە هەڵبژێردراوەکان.

But when protesters rose up to fight this injustice,

بەڵام کاتێک خۆپیشاندەران هەستان بۆ بەرەنگاربوونەوەی نادادپەروەریە

the government's response was swift.

حکومەت بەخێرایی وەڵامی دایەوە.

Armed police officers turned their weapons onto the crowd,

ئەفسەرانی پۆلیسی چەکدار چەکەکانیان ئاراستەی خەڵکەکە کرد،

and over the following days they killed over 150 students,

لە ڕۆژانی دواتردا ئەوان نزیکەی سەرو ١٥٠ خوێندکاریان کوشت،

including victims as young as 13.

لەوانەش قوربانیانی تەمەن ١٣ ساڵ.

Even before Apartheid, South Africa’s long history of racial violence

تەنانەت پێش ڕەگەز پەرستیش، باشوری ئەفریقیا مژوێکی درێژە لە توند و تیژی ڕەگەزانە

had already cost countless Black Africans their jobs, homes, and lives.

پێشتر کار، ماڵ، ژیانی ژمارەیەکی زۆری ئەفریقیان بەفیڕۆ دابوو.

Beginning in the 1600s,

سەرەتای ساڵی ١٦٠٠.

first Dutch and later British settlers colonized the nation,

سەرەتا دانیشتوانە هۆڵەندیەکان و دواتربەریتانیەکان مییلەتەکەیان داگیرکرد،

displacing local populations from their ancestral lands.

ئاوارەکردنی دانیشتوانە ڕەسەنەکە لە خاکی باپیرانیان.

Over the following centuries,

لە سەدەکانی دواتردا،

Black Africans were segregated onto so-called native reserves;

ڕەش پێستە ئەفریقیەکان جیاکرانەوە و پێیان دەگووترا پارێزگاری ڕەسەن;

and by the 20th century, that meant 70% of the population

وە تا سەدەی بیستەم، مانای ٪٧٠ ژمارەی دانیشتوان بوو

was living on roughly 13% of the country’s land.

بە نزیکەیی ٪١٣ لە خاکی وڵاتەکەدا دەژیان.

Deprived of their traditional livelihoods

بێبەش بوون لە نەریتی خۆیان

and seeking to escape these overpopulated regions,

دەگەڕان بۆ ڕزگاربوون لەو ناوچە پڕ خەڵکانە،

Black Africans began migrating to white-controlled areas.

ڕەش پێستە ئەفریقیەکان کۆچیان کرد بۆ ئەو ناوچانەی سپیەکان کۆنتڕۆلی کردبون.

There, they worked for low wages on white-owned farms and mines,

لەوێ بە مووچەیەکی کەم کاریان دەکرد لەسەر کێڵگە و کانەکانی خاوەندارێتی سپی پێستەکان،

alongside the descendants of enslaved and indentured workers

شانبەشانی نەوەکانی کۆیلەدار و کرێکارانی گریبەست

from across Africa and Asia.

بەدرێژایی ئاسیا و ئەفریقیا.

By 1948, this exploited labor force was a primary driver

لە ساڵی ١٩٤٨، ئەم هێزە کرێکاریە بەکارهێنرا شۆفێرێکی سەرەتایی بوو

of South Africa’s booming economy.

لە گەشەسەندنی ئابووری ئەفریقیای باشوور.

But economists argued that continued growth required a stable, educated,

بەڵام ئابوریناسەکان کۆکبون کە بەردەوام، گەشەکردن پێویستی بە پەروەردەی جێگیر هەیە،

and urbanized African labor force.

و هێزی کاری ئەفریقی. شارنشین.

The ruling United Party accepted this logic,

پارتی یەکگرتووی دەسەڵاتدار ئەم لۆژیکەی قبوڵ کرد،

but the rival National Party argued such a workforce

بەڵام پارتی نەتەوەیی ڕکابەر مشتومڕی کرد ئەو جۆرە هێزی کرێکاران

would threaten the white ruling class.

هەڕەشە لە چینی دەسەڵاتداری سپی پێست دەکات.

Naming their campaign Apartheid, the Afrikaans word for “separateness,”

ناوی کەمپەکەیان ئەپارتاید بوو، وشەیەکی ئەفریقیە مانای “جیابوونەوە”،

the National Party won the 1948 elections.

پارتی نیشتمانی لە هەڵبژاردنی ساڵی ١٩٤٨دا سەرکەوتنی بەدەستهێنا.

And once in power, they began forcibly relocating millions of Africans

جارێکیان لە دەسەڵات، دەستیان کرد بە ڕاگواستنی ملیۆنان ئەفریقی

back to the reserves.

گەڕانەوە بۆ بەرگری

Under Apartheid, Black workers were considered temporary visitors

لە ژێر ئەپەرتاید کرێکارانی ڕەشپێست بوون بە سەردانیکەرانی کاتی دادەنرێن

in white areas.

لە ناوچەی سپیەکان

They were restricted to specific zones,

سنووردارکرابوون بۆ ناوچە دیاریکراوەکان

and their trade unions received no official recognition.

وە سەندیکای کرێکارەکانیان وەرگرت هیچ ناسنامەیەکی فەرمی نییە.

The government also abolished mixed race universities,

هەروەها حکومەت زانکۆ تێکەڵاوەکانی هەڵوەشاندەوە،

outlawed mixed marriages, segregated recreational spaces,

قەدەغەکردنی هاوسەرگیری تێکەڵاو، جیاکردنەوەی بۆشایی ڕابواردن

and purged the non-white population from the voters’ roll.

جیاکردنەوەی دانیشتوانی غەیرە سپی پێست لە لیستی دەنگدەرانەوە

Within parliament at this time,

لەناو پەرلەمان لەم کاتەدا

Apartheid only had a small group of outspoken opponents.

ئەپارتاید تەنها گروپێکی بچووکی هەبوو له دژی دوژمنانی دەسەڵات

But outside the government,

بەڵام لە دەرەوەی حکومەت

three political groups were leading a popular resistance against the regime:

سێ گروپی سیاسی سەرکردایەتی دەسەڵاتیان کرد بەرخۆدانی گەل دژی ڕژێم

the Communist Party, which was then legally banned in 1950,

حزبی شیوعی ئەوەی کە لە ساڵی ١٩٥٠ بە یاسایی قەدەغەکرا

their allies in the African National Congress,

هاوپەیمانەکانیان لەکۆنگرەی نیشتیمانی لە ئەفریقیا

and later, a splinter group called the Pan-Africanist Congress.

دواتر گروپێکی پارچە پارچە بە ناوی کۆنگره ی پان ئه فریقی

Despite some ideological differences,

سەڕەڕای هەندێک جیاوازی ئایدۆلۆژی

all three groups worked to mobilize the masses

هەر سێ گروپەکە کاریان کرد بۆ کۆکردنەوەی جەماوەر

against Apartheid by non-violent methods.

دژی ئاپارتاید بە شێوازی دوور لە تووند و تیژی

But the National Party wasn’t as restrained.

بەڵام پارتی نیشتیمانی بەو شێوازە ئارامگر نەبوو

On March 21st, 1960, policemen massacred demonstrators at a PAC rally,

لە ٢١ی ئازاری ١٩٦٠ پۆلیس کۆمەڵکوژی کرد خۆپیشاندەران لە کۆبوونەوەیەکی PAC

and within weeks, the ANC and PAC were outlawed.

و لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا، ANC و PAC لە یاسا دەرچوون.

These events radicalized anti-Apartheid leaders,

ئەم ڕووداوە توند و تیژیانە دژی سەرکردەکانی ئاپارتاید بوو

and in December of 1961,

لە کانوونی دووەمی ١٩٦١دا

Nelson Mandela and other ANC and Communist Party activists

نێلسۆن ماندێلا و ئەوانی تر ANC و چالاکوانانی پارتی کۆمۆنیست

established the resistance’s armed wing.

باڵی چەکداری بەرخۆدانی دامەزراند

While the conflict grew increasingly violent,

لە کاتێکدا ململانێکان گەشەیان کرد توندوتیژی زیاتر دەبێت

the 1960s saw consistent economic growth throughout South Africa.

لە سەرانسەری باشووری ئەفریقیا ساڵانی شەستەکان گەشەسەندنی تەواوی بەخۆوە بینی

The National Party attributed this to the success of Apartheid,

پارتی نیشتیمانیش هۆکاری ئەمەی گەڕاندەوە بۆ سەرکەوتنی ئاپارتاید

but it was actually due to further exploitation.

بەڵام لە ڕاستیدا ئەوە بوو بۆ زیاتر بەکارهێنان

Employers were illegally hiring Black laborers

بەشێوەیەکی نایاسایی خاوەنکارەکان کرێکاری ڕەش پێستیان دامەزراند

for positions affluent white workers didn’t want to fill.

بۆ پۆستە دەوڵەمەندەکانی کرێکاری سپی پێست نەیدەویست پڕی بکاتەوە

And since this prosperity was flowing disproportionately

وە لەو کاتەوەی ئەم خۆشگوزەرانییە بە شێوەیەکی ناڕێژەیی دەڕژا

to the ruling white minority,

بۆ کەمینەی سپی پێستی دەسەڵاتدار،

the government happily turned a blind eye.

حکومەت بە خۆشحاڵیەوە چاوی کوێر کرد.

Meanwhile, the National Party leveraged global anti-communist sentiment

لەم کاتەدا پارتی نیشتمانی سوودی وەرگرت دژی کۆمۆنیستی جیهانی

to demonize its adversaries.

بۆ تووڕەکردنی نەیارەکانی

In 1963, they tried Mandela and ten others for advancing communism

ساڵی ١٩٦٣ماندێلا ودەکەسی دیکەیان دادگایی کرد بۆ پێشخستنی کۆمۆنیزم

and training recruits in guerrilla warfare.

و ڕاهێنانی دامەزراوان لە شەڕی گەریلادا.

Eight of the defendants were sentenced to life in prison,

هەشت لە تۆمەتباران سزادراون بۆ زیندانی هەتاهەتایی

and many remaining anti-Apartheid leaders were forced into exile.

و زۆرێک لە سەرکردەکانی دژە ئاپارتاید کە ماونەتەوە ناچار بوون دەربەدەر بن.

Over the next decade,

لە ماوەی دەیەی داهاتوو

a generation of student activists rose up to continue the fight,

نەوەیەک لە چاڵاکوانی خوێندکاری بۆ درێژەدان بە شەڕەکە هەستان

led in part by Steve Biko and the South African Students Organization.

بە سەرۆکایەتی بەشێکی لەلایەن ستیڤ بیکۆ و ڕێکخراوی خوێندکارانی ئەفریقای باشوور

Following the Soweto Massacre, student protesters spread nationwide.

دوای کۆمەڵکوژی سۆوێتۆ خۆپیشاندانی خوێندکاران لە هەموو ووڵاتدا بڵاوبۆوە

But police violently smothered these demonstrations,

بەڵام پۆلیس بە تووندوتیژی خۆپیشاندانەکەی کپ کردەوە

killing over 600 protesters by early 1977.

تا سەرەتای ساڵی ١٩٧٧ زیاتر لە ٦٠٠ خۆپیشاندەری کوشت

That same year, Biko was taken into police custody

هەر لەو ساڵەدا بیکۆ دەستبەسەر کرا لەلایەن پۆلیسەوە

and killed in a brutal assault.

وە لە هێرشێکی دڕندانەدا کوژرا

In response to this violence,

لە وەڵامی ئەو توند و تیژیە

the international community finally called for an end to Apartheid,

کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دواجار داوای کۆتاییهێنان بە ئاپارتاید کرد

with some countries enacting trade embargoes against South Africa.

لەگەڵ هەندێک وڵات کە یاسا دژی گەمارۆدانی ئەفریقیا دەردەکەن

The state attempted to launch a reform process,

دەوڵەت هەوڵی دا دەست بە کردەوەیەکی چاکسازی بکات

creating separate parliaments for the country's white,

درووست کردنی پەرلەمانی جیا بۆ ووڵاتە سپی پێستەکان

non-white, and Indian populations.

غەیرە سپی پێستەکان و ووڵاتی هیندستان

But the exclusion of the African majority led to more nationwide rioting.

بەڵام وەدەرنانی زۆرینەی ئەفریقی بووە هۆی ئاژاوەی زیاتر لە سەرتاسەری وڵات

So when F.W. de Klerk, a long-time supporter of Apartheid,

بۆیە کاتێک ف.دبلیو.دی کلێرک، لایەنگرێکی دێرینی ئاپارتاید

came to power in 1989,

لە ١٩٨٩ هاتنە سەر دەسەڵات

he concluded the only way to ensure white survival was to end the policy.

کۆتای بەڕێگای دڵنیابون هێنا مانەوەی سپی پێستەکان بۆکۆتایهێنان بو بە سیاسەتەکە

On February 2nd, 1990,

لە دووی شوباتی ١٩٩٠

de Klerk shocked the world by unbanning the ANC,

دی کلێرک جیهانی تووشی شۆک کرد بە هەڵوەشاندنەوەی قەدەغەکردنی ANC

releasing Mandela,

ئازاد کردنی ماندێلا

and calling for constitutional negotiations.

وە بانگەوقز بۆ دانوستانی دەستووری

Four years later, in the nation’s inaugural all-inclusive elections,

دوای چوار ساڵ، لە ناو گەل یەکەم هەڵبژاردنی گشتگیر ئەنجامدرا

Mandela became South Africa’s first Black president.

ماندێلا بوو بە یەکەم سەرۆکی ڕەشپێست لە ئەفریقیای باشوور

But today, the national trauma of Apartheid can still be keenly felt,

بەڵام ئەمڕۆ زەبر و زەنگی نیشتمانی هێشتا دەتوانرێت بە وردی هەست بە ئاپارتاید بکرێت

and many wounds from this period have yet to fully heal.

و چەندین برین لەم قۆناغە هێشتا بە تەواوی چاک نەبوونەتەوە