A day in the life of an ancient Babylonian business mogul - Soraya Field Fiorio

Translator: Hemn Bakhtiar Reviewer: Daban Q. Jaff

As dawn breaks in the Babylonian city of Sippar,

لە بەرەبەیانی شاری سیپاری بابیلۆن،

Beltani receives an urgent visit from her brother.

بێلتانی سەردانێکی لەناکاوی بۆ دێت لە لایەن براکەیەوە.

It’s 1762 B.C.E., during the reign of King Hammurabi.

ساڵی ١٧٦٢ پێش زایینە، کاتی حوکمی پاشا حاموڕابی.

Beltani is a naditu— a priestess and businesswoman,

بێلتانی ناندیتووە -- ژنی کەنیسە و ژنی کاروبار،

promised to the temple at birth.

لە کاتی لەدایکبوونیەوە دراوە بە پەرسگاکە.

At puberty, she changed her name

لە کاتی هەرزەکاری، ناوی خۆی گۆڕی

and gained her elevated naditu status in a ceremony where a priest

و نازناوی ناندیتووی پێبەخشرا لە بۆنەیەک

کە تیایدا کاهینێکی تر پشکنینی ئاژەڵی مردوو دەکرد.

examined the entrails of a sacrificed animal for omens.

The naditu are an esteemed group drawn from Babylonia’s most affluent families.

ناندیتووەکان گروپێکن دەبەخشرێن لە لایەن خێزانە دەوڵەمەندەکان.

Though the rules are different for naditu in each city,

هەرچەندە یاساکان جیاوازن بۆ ناندیتوو لە شارەکان،

in Sippar they are celibate and never marry.

لە سیپار ئەوان سەڵتن و هەرگیز هاوسەرگیری ناکەن.

They live inside the gagum, a walled area inside the temple complex,

ئەوان لەناو گاگەم دەژین، ناوچەیەکی بەردین لەناو پەرسگاییەکی ئاڵۆز،

but are free to come and go, and receive visitors.

بەڵام ئازادن لە هاتووچۆ، و وەرگرتنی سەردانکەران.

Beltani owns barley fields and a tavern.

بێلتانی خاوەن زەوییە و مەیخانەییەکی هەیە.

Her brother manages these businesses while she fulfils her duties as a priestess.

براکەی ئەم کاروبارانە بەڕێوەدەبات

لەکاتێکدا ئەو ئەرکەکانی وەک کاهین جێبەجێ دەکات.

This morning, he makes a troubling accusation:

ئەم بەیانییە، ئەو تۆمەتێکی گەورەی بۆ باس کرد:

her tavern keeper has been diluting wine with water.

چاودێری مەیخانەکە مەییەکەی بە ئاو پیس دەکرد.

If true, this means she’s been undermining the business Beltani relies on

گەر ئەمە ڕاست بێت، واتە ئەو کاروبارەکانی بێلتانی بە سووک سەیر کردووە

to sustain her in old age.

بۆ ئەوەی لە تەمەنێکی گەورە چێژی لێ ببینێت.

But the consequences would be even higher for the tavern keeper:

بەڵام سزاکان زۆر گەورە دەبوون بۆ چاودێری مەیخانەکە:

the punishment of diluting wine is death by drowning.

سزای پیسکردنی مەی نقومبوونە.

The temple court is meeting this afternoon.

دادگای پەرستگاییەکە ئەم دوانیوەڕۆییە کۆدەبێتەوە.

Beltani has just a few short hours

بێلتانی چەند کاتژمێرێکی کەمی هەیە

to find out whether there’s any truth to these allegations.

بۆ دۆزینەوەی ئایا ئاخۆ ئەم تۆمەتانە ڕاستین.

But she can’t go to the tavern to investigate.

بەڵام ناتوانێت بچێت بۆ مەیخانەکە بۆ لێکۆڵینەوە.

Taverns are off limits for priestesses, even priestesses who own them.

مەیخانەکان قەدەغەن بۆ کاهینەکان، تەنانەت گەر کاهینەکان خاوەنیشی بێت.

She could be burned to death for entering.

سزای چوونەژوورەوە مردنە بە سووتان.

So she sends for the tavern keeper to meet her at the temple of Shamash,

بۆیە بەدوای چاودێری مەیخانەکە دەنێرێت تا لە پەرستگای شەماش بیبینێت،

خواوەندی پاراستنە لە سیپار.

the patron god of Sippar.

The temple is a stepped pyramid called a ziggurat,

پەرستگاییەکە هەڕەمێکی بەرزە بە زیگورات ناوبراوە،

in the heart of the city and visible from twenty miles away.

کەوتۆتە ناوجەرگەی شارەکە و لە دووری ٢٠ میلەوە دیارە.

It symbolically connects heaven and earth

بەشێوەییەک بەهەشت و زەوی پێکەوە دەبەستێتەوە

and is viewed as the literal home of the god Shamash,

و دەتوانرێت لە ماڵی خواوەند شەماشەوە ببینرێت

who gave humanity the code of laws

کە بواری یاساکانی داوە بە مرۆڤایەتی

and is the judge of the Babylonian pantheon.

و بە دادوەری بابیلۆن ناسروە.

Beltani leaves an offering of bread and sesame oil in a private room.

بێلتانی پارچەیەک نان و ڕوونی سمسم جێدەهێڵێت لر ژوورێکی تایبەت.

She never enters the inner chamber of the temple where the god lives,

ئەو هەرگیز ناچێتە هۆڵی ناوەوە ئەو شوێنەی پەرستگاکە خواوەند لێی دەژیێت،

a place so holy only high priestesses and kings visit.

شوێنێکی ئەوەندە پیرۆز تەنها کاهینە بەرزەکان و پاشا سەردانی دەکەن.

Outside, worshippers play music and leave gifts,

لە دەرەوە، دواکەوتووەکان موسیقا دەژەنن و دیاری جێدەهێڵن،

which are later collected and used to feed temple workers, including the naditu.

کە دواتر کۆدەکرێتەوە و دەدرێت بە کارەکەرانی پەرستگا، لە نێویان ناندیتوو.

The tavern keeper is waiting with grim news.

چاودێری مەیخانەکە بە هەواڵەوە وەستاوە.

She says Beltani’s brother has been altering the weights

ئەو دەڵێت براکەی بێلتانی دەستکاری کێشەکانی کردووە

used to measure payments to cheat customers.

کە بەکاردەهێنرێت بۆ پارەدان بۆ فێڵ لێکردنی فرۆشیاران.

When the tavern keeper confronted him,

کاتێک چاودێری مەیخانەکە دژی هەڵسایەوە،

he falsely accused her of watering down the wine.

ئەو تۆمەتی پیسکردنی مەییەکەی خستە پاڵ.

If true, Beltani’s brother is the dishonest one—

گەر ڕاست بێت، براکەی کەسە ناڕاستگۆییەکەیە --

and altering weights is another crime punishable by death.

و دەستکاریکردنی کێشەکان تاوانە و سزاکەی مردنە.

Beltani is running out of time to get to the bottom of this.

بێلتانی کاتی نەماوە تا ئەمە چارەسەر بکات.

Though she can’t go to the tavern,

هەرچەند ناتوانێت بچێت بۆ مەیخانەکە،

she can check on the barley fields her brother manages

دەتوانێت بچێت بۆ زەوییەکان کە براکەی بەڕێوەی دەبات

to see if he’s been honest there.

بزانێت ئەو لەوێ ڕاستگۆییە.

In the granary, she sees much more grain than he reported to her.

لە گەنجینەی دانەوێڵەکە، ئەو دانەوؽلەی زیاتر دەبینێت کە بۆی دەهاتەوە.

He’s been cheating her out of her share.

ئەو لە بەشی خۆی فێڵی لێ دەکرد.

Like all naditu in Sippar,

وەکو هەموو ناندیتووێک لە سیپار،

Beltani inherited the same portion of her father’s property as her brother.

بێلتانی هەمان ڕادەی میراتی باوکی بۆ مایەوە وەکو براکەی.

These were rare circumstances for women in a time and place

ئەمانە بارودۆخی سەخت بوون بۆ ئافرەتک لەم کات و جێگایە

where property passed through men.

کە تیایدا میراتی بۆ پیاوان دەمایەوە.

Still, their families didn’t always honor their rights.

هەرچەندە، خێزانەکان هەمیشە مافەکانیان نەدەدا.

Although naditu traditionally went into business with male relatives,

ناندیتووەکان لە کاروباردا هاوشان بوون لەگەڵ خزمە نێرینەکان،

the law stated they can choose someone else

یاسا دەیگوت دەتوانن کەسانی کە هەڵبژێرن

if their brothers or uncles weren’t up to the task.

گەر برا یان مامەکانیان گونجاو نەبوون بۆیان.

With the evidence she needs, she hurries to court.

لەگەڵ ئەو بەڵگەیەی پێیبوو، بەپەلە چوو بۆ دادگا.

A judge presides over the temple court along with two naditu—

دادوەرێک دادگای پەرستگاکە بەڕێوە دەبات لەگەڵ دوو ناندیتووی تر --

the overseer of the gagum and a scribe.

چاودێری گاگوم و نامەنووس.

Beltani asks to remove her brother as her business manager,

بێلتانی داوادەکات براکەی وەک بەڕێوەبەری کاروباری لابدەن،

citing the granary as evidence that he is mismanaging her properties.

گەنجینەی دانەوێڵەکەی بە بەڵگە هێنایەوە بۆ ناڕاستگۆیی لە کارەکانی خۆی.

The judge grants her request.

دادوەرەکە بە داواکەی ڕازی بوو.

The scribe records the new contract in cuneiform into a wet clay tablet,

نامەنووسەکە گرێبەستی نوێی بە نووسینی بزماری نووسی لەسەر تابلێتێکی تەڕ،

and the matter is settled.

و بابەتەکە چارەکرا.

She's protected her income and spared her brother’s life

ئەو داهاتاکەی پاراست و ژیانی براکەی ڕزگار کرد

by withholding the true extent of his crimes.

بە پێدانی بەشە تاوانکارییەکەی خۆی.

Perhaps it is time to adopt a younger priestess:

لەوانەیە کاتی ئەوە بێت کاهینێکی بچووکتر لە خۆی بگرێت:

someone to take care of her in old age and inherit her property,

کەسێک ئاگای لێی بێت لە تەمەنی پیری و کارەباری بۆ بەڕێوەببات،

who might do a better job of helping with her business.

کە لەوانەیە کارێکی باشتر بکات بۆ یارمەتیدانی لە کارە نوێکەی.