A theory of everything | Emily Levine

Translator: Thai Thao Ton Reviewer: Khanh Do-Bao

I am going to talk about myself,

Tôi sắp sửa nói về bản thân mình,

which I rarely do, because I --

điều mà tôi hiếm khi làm, bởi vì tôi...

à một lý do là vì, tôi thích nói về những thứ mà tôi chẳng hề biết gì.

well for one thing, I prefer to talk about things I know nothing about.

And secondly, I'm a recovering narcissist.

Và lý do thứ hai, tôi là một người đang vượt qua hội chứng ái kỷ tự cao.

(Laughter)

(Cười)

Tôi thực sự không biết tôi là một người tự cao.

I didn't know I was a narcissist actually.

Tôi nghĩ tính tự cao nghĩa là bạn yêu chính bản thân bạn.

I thought narcissism meant you loved yourself.

Và rồi ai đó đã bảo tôi rằng điều đó cũng có mặt trái.

And then someone told me there is a flip side to it.

Vậy nên thực tế nó còn tệ hơn sự ích kỷ;

So it's actually drearier than self-love;

it's unrequited self-love.

đó là yêu mà không được đáp lại.

(Laughter)

(Cười)

I don't feel I can afford a relapse.

Tôi không nghĩ tôi có thể tái phát.

But I want to, though, explain

Nhưng tôi muốn, giải thích rằng

làm thế nào mà tôi phác họa được tấn hài kịchmang thương hiệu riêng

how I came to design my own particular brand of comedy

bởi vì tôi đã trải qua rất nhiều hình thức khác nhau của nó.

because I've been through so many different forms of it.

I started with improvisation,

Tôi bắt đầu với sự tình cờ,

in a particular form of improvisation called theater games,

trong một hình thức đặc biệt của ngẫu hứng gọi là trò chơi trên sân khấu,

cái mà có một quy tắc,

which had one rule,

mà tôi luôn nghĩ đó là một quy tắc tuyệt vời cho nền đạo đức của một xã hội.

which I always thought was a great rule for an ethic for a society.

And the rule was, you couldn't deny the other person's reality,

Và quy tắc đó là, bạn không thể phủ nhận thực tế của người khác,

you could only build on it.

bạn chỉ có thể xây dựng thêm trên nền đó.

And of course we live in a society that's all about

Và dĩ nhiên chúng ta sống trong một xã hội mà tất cả đều đang

contradicting other peoples' reality.

phủ nhận thực tế của người khác.

It's all about contradiction,

Đó là sự mâu thuẫn,

đó là lý do tại sao tôi quá nhạy cảm với sự mâu thuẫn nói chung.

which I think is why I'm so sensitive to contradiction in general.

I see it everywhere.

Tôi thấy nó ở khắp mọi nơi.

Like polls. You know, it's always curious to me

Giống như các cuộc thăm dò. Bạn biết đấy, chúng luôn làm tôi tò mò,

that in public opinion polls

trong các cuộc thăm dò ý kiến

the percentage of Americans who don't know the answer to any given question

tỉ lệ người Mỹ không trả lời được cho bất kì câu hỏi nào đưa ra

is always two percent.

luôn là 2%.

75 percent of Americans

75% người Mỹ

think Alaska is part of Canada.

nghĩ rằng Alaska là một phần của Canada.

But only two percent don't know the effect

Nhưng chỉ có 2% không biết tác động của

that the debacle in Argentina will have on the IMF's monetary policy --

sự sụp đổ Argentina đến chính sách tiền tệ của IMF --

(Laughter)

(Cười)

seems a contradiction.

có vẻ đó là một sự mâu thuẫn.

Or this ad that I read in the New York Times:

Hoặc là bài quảng cáo mà tôi đọc trên tờ New York Times:

"Wearing a fine watch speaks loudly of your rank in society.

"Nếu đeo một chiếc đồng hồ xịn sẽ nói lên địa vị xã hội của bạn

Buying it from us screams good taste."

thế thì mua đồng hồ hiệu chúng tôi sẽ gào lên sự sành điệu của bạn."

(Laughter)

(Cười)

Hay là một ví dụ mà tôi tìm thấy ở một tạp chí gọi là California Lawyer,

Or this that I found in a magazine called California Lawyer,

in an article that is surely meant for the lawyers at Enron.

trong một bài viết chắc chắn dành cho các luật sư của Enron.

"Cách sống sót trong nhà tù: Những điều nên và không nên."

"Surviving the Slammer: Do's and Don'ts."

(Laughter)

(Cười)

"Don't use big words."

"Đừng dùng những từ đao to búa lớn."

(Laughter)

(Cười)

"Learn the lingua franca."

"Hãy học những ngôn ngữ chung."

(Laughter)

(Cười)

Vâng, "Ngôn ngữ chung trong trường hợp này là..., Frankie"

Yeah. "Lingua this, Frankie."

(Laughter)

(Cười)

Và tôi cho rằng đó là một mâu thuẫn khi tôi

And I suppose it's a contradiction that I

talk about science when I don't know math.

nói về khoa học trong lúc tôi chả biết gì về toán.

Bạn biết đấy..., à nhân tiện thì tôi cũng rất biết ơn Dean Kamen

You know, because -- and by the way to I was so grateful to Dean Kamen

for pointing out that one of the reasons,

về việc chỉ ra một trong những lý do đó,

that there are cultural reasons

có những lý do thuộc về nền văn hóa mà

that women and minorities don't enter the fields of science and technology --

phụ nữ và các dân tộc thiểu số không tham gia vào lĩnh vực KH-CN

because for instance, the reason I don't do math is,

ví dụ như, lý do tôi không làm toán là,

I was taught to do math and read at the same time.

tôi được dạy làm toán và đọc chữ cùng một lúc.

So you're six years old, you're reading Snow White and the Seven Dwarves,

Nên khi bạn 6 tuổi, bạn đang đọc Bạch Tuyết và 7 Chú Lùn,

and it becomes rapidly obvious

và nó trở nên rõ ràng rằng,

that there are only two kinds of men in the world:

chỉ có hai loại đàn ông trên thế giới:

dwarves and Prince Charmings.

những người lùn và những chàng hoàng tử.

And the odds are seven to one against your finding the prince.

Và tỉ lệ cược là 7-1 chống lại việc bạn tìm kiếm hoàng tử.

(Laughter)

(Cười)

Đó là lý do tại sao các bé gái không làm toán. Thật đáng thất vọng.

That's why little girls don't do math. It's too depressing.

(Laughter)

(Cười)

Of course, by talking about science

Dĩ nhiên, bằng cách nói về khoa học

tôi cũng có thể, như tôi đã từng làm trong các đêm khác,

I also may, as I did the other night,

incur the violent wrath of some scientists

phải chịu cơn thịnh nộ dữ dội của một số nhà khoa học

who were very upset with me.

những người rất bực mình về tôi.

I used the word postmodern as if it were OK.

Tôi sử dụng các từ hậu hiện đại như thể nó bình thường.

And they got very upset.

Và họ rất bực mình.

Một trong số họ, thật đáng khen, tôi nghĩ thật sự họ chỉ muốn tham gia

One of them, to his credit, I think really just wanted to engage me

in a serious argument.

tranh luận nghiêm túc với tôi.

But I don't engage in serious arguments.

Nhưng tôi không tham gia vào các cuộc tranh luận nghiêm túc.

I don't approve of them

Tôi không chấp nhận chúng.

because arguments, of course, are all about contradiction,

Bởi vì những cuộc tranh luận, dĩ nhiên, đều là về mâu thuẫn,

and they're shaped by the values that I have questions with.

và chúng được định hình bởi những giá trị mà tôi phải tự vấn.

I have questions with the values of Newtonian science,

Tôi có những thắc mắc về giá trị của khoa học New-ton,

like rationality. You're supposed to be rational in an argument.

như là sự hợp lý. Bạn được cho là có lý trong một cuộc tranh luận.

Well rationality is constructed

Vâng sự hợp lý được xây dựng

by what Christie Hefner was talking about today,

bằng những gì mà Christie Hefner đang nói về ngày hôm nay,

that mind-body split, you know?

đó là sự phân chia tâm hồn - thể xác, bạn biết chứ?

The head is good, body bad.

Đầu óc thì nghĩ tốt, thể xác thì làm xấu.

Head is ego, body id.

Đầu óc thì nhận thức, thể xác thì bản ngã.

When we say "I," -- as when Rene Descartes said,

Khi chúng ta nói "Tôi" - như khi Rene Desscartes nói,

"I think therefore I am," --

"Tôi tư duy tức là tôi tồn tại,"--

we mean the head.

chúng ta đang nói đến đầu óc.

And as David Lee Roth sang in "Just a Gigolo,"

Và khi David Lee Roth hát trong bài "Just a Gigolo,"

"I ain't got no body."

"Tôi không phải là không có cơ thể."

That's how you get rationality.

Đó là cách bạn có được sự hợp lý.

Và đó là lý do tại sao có rất nhiều sự hài hước

And that's why so much of humor

is the body asserting itself against the head.

về việc thể xác chống lại đầu óc.

That's why you have toilet humor and sexual humor.

Đó là lý do vì sao bạn có sự hài hước về vệ sinh và tình dục.

That's why you have the Raspyni Brothers

Đó là lý do vì sao bạn cười khi anh em nhà Raspyni

whacking Richard in the genital area.

đánh bại Richard ở bộ phận sinh dục.

And we're laughing doubly then

Và chúng ta lại cười gấp đôi sau đó

because he's the body, but it's also --

bởi vì anh ấy đánh vào cơ thể đó, nhưng cũng là...

Giọng dưới sân khấu: Richard

Voice offstage: Richard.

Emily Levine: Richard. What did I say?

Richard, tôi đã nói gì?

(Laughter)

(Cười)

Richard. Yes but it's also the head,

Richard. Vâng, nhưng đó cũng là đánh vào người đứng đầu,

the head of the conference.

người đứng đầu của các sự kiện.

That's the other way that humor --

Đó là một cách khác mà sự hài hước -

like Art Buchwald takes shots at the heads of state.

như nghệ sĩ hài Art Buchwald nhắm vào cơ quan đầu não của Chính phủ

It doesn't make quite as much money as body humor I'm sure --

Nó không tốn nhiều tiền như truyện cười cơ thể. Chắc chắn là vậy...

(Laughter)

(Cười)

but nevertheless, what makes us treasure you and adore you.

nhưng dĩ nhiên, lại là điều khiến tôi trân trọng và ngưỡng mộ bạn.

There's also a contradiction in rationality in this country though,

Ngoài ra còn có một sự mâu thuẫn trong sự hợp lý của một đất nước,

đó là, chúng ta càng tôn kính người đứng đầu,

which is, as much as we revere the head,

chúng ta càng chống lại những người trí thức.

we are very anti-intellectual.

I know this because I read in the New York Times,

Tôi biết điều này bởi vì tôi đọc trong tạp chí New York Times,

the Ayn Rand foundation took out a full-page ad

Quỹ tài trợ Ayn Rand chiếm toàn bộ một trang quảng cáo

after September 11,

sau ngày 11 tháng 9,

in which they said, "The problem is not Iraq or Iran,

trong đó họ nói rằng, "Vấn đề không nằm ở Iraq hay Iran,

the problem in this country, facing this country

vấn đề nằm ở chính đất nước này, chống đối với đất nước này

is the university professors and their spawn."

là các giáo sư đại học và con cháu của họ."

(Laughter)

(Cười)

Vậy nên tôi đã đi đọc lại cuống "Suối nguồn".

So I went back and re-read "The Fountainhead."

(Laughter)

(Cười)

Tôi không biết bao nhiêu trong số các bạn đọc nó.

I don't know how many of you have read it.

And I'm not an expert on sadomasochism.

Và tôi cũng không phải là một chuyên gia về sự khổ dâm.

(Laughter)

(Cười)

But let me just read you a couple of random passages from page 217.

Nhưng hãy để tôi đọc cho bạn nghe một vài đoạn ngẫu nhiên từ trang 217.

"The act of a master

"Hành động của ông

taking painful contemptuous possession of her,

khiến cô giữ một cảm giác khinh thường đầy đau đớn,

was the kind of rapture she wanted.

là loại sung sướng mà cô muốn.

When they lay together in bed it was,

Khi chúng nằm chung với nhau,

as it had to be, as the nature of the act demanded,

vì nó phải như vậy, như là bản chất của tình thế đòi hỏi,

an act of violence.

một hành động của bạo lực.

It was an act of clenched teeth and hatred. It was the unendurable.

GIống như nghiến răng căm hận thể hiện sự không thể chịu đựng được vậy.

Not a caress, but a wave of pain.

Không phải là một cái vuốt ve, mà là một làn sóng đau đớn.

The agony as an act of passion."

Những đau đớn như một hành động của sự đam mê."

So you can imagine my surprise

Vậy nên bạn có thể tưởng tượng được sự bất ngờ của tôi

on reading in The New Yorker

khi đọc tờ New Yorker

that Alan Greenspan, Chairman of the Federal Reserve,

rằng Alan Greenspan, Chủ tịch Cục dự trữ Liên bang Hoa Kỳ,

claims Ayn Rand as his intellectual mentor.

tuyên bố Ayn Rand là cố vấn trí tuệ của mình.

(Laughter)

(Cười)

It's like finding out your nanny is a dominatrix.

Đó giống như việc phát hiện ra vú em của bạn là một phụ nữ thống trị.

(Laughter)

(Cười)

Bad enough we had to see J. Edgar Hoover in a dress.

Nhìn thấy J.Edgar Hoover mặc váy đã đủ khổ tâm rồi.

Giờ đây chúng ta có hình ảnh một Alan Greenspan

Now we have to picture Alan Greenspan

in a black leather corset, with a butt tattoo that says,

trong cái áo ngực màu đen, với một hình xăm trên mông và nói,

"Whip inflation now."

"Hãy đập tan lạm phát ngay."

(Laughter)

(Cười)

And Ayn Rand of course, Ayn Rand

Và Ayn Rand, dĩ nhiên,

nổi tiếng với một triết lý gọi là chủ nghĩa khách quan,

is famous for a philosophy called Objectivism,

which reflects another value of Newtonian physics,

cái mà phản ánh giá trị khác của vật lý học New-ton,

which is objectivity.

đó là sự khách quan.

Objectivity basically is constructed

Sự khách quan cơ bản được xây dựng

in that same S&M way.

trong cùng một cách với S & M (Bạo dâm và Thống dâm).

It's the subject subjugating the object.

Đó là về chủ đề chinh phục đối phương.

That's how you assert yourself.

Đó là cách bạn khẳng định bản thân.

You make yourself the active voice.

Bạn khiến mình có tiếng nói tích cực.

And the object is the passive no-voice.

Và đối phương thì không có tiếng nói một cách tiêu cực.

I was so fascinated by that Oxygen commercial.

Tôi đã rất cuốn hút bởi việc kinh doanh O-xy.

I don't know if you know this but --

Tôi không chắc bạn có biết điều này không nhưng...

maybe it's different now, or maybe you were making a statement --

có thể bây giờ đã khác, hoặc có thể bạn đã có chính kiến riêng...

but in many hospital nurseries across the country,

nhưng trong nhiều phòng sau sinh của bệnh viện trên cả nước,

until very recently anyway, according to a book by Jessica Benjamin,

mãi đến gần đây, theo một cuốn sách của Jessica Benjamin,

the signs over the little boys cribs read,

bảng gắn lên nôi của bé trai ghi là,

"I'm a boy,"

"Tôi là bé trai,"

and the signs over the little girls cribs read,

bảng tên cho nôi của bé gái ghi là,

"It's a girl." Yeah.

"Đây là bé gái." Thế đấy.

So the passivity was culturally

Vậy nên đứng về mặt văn hóa, sự thụ động đã

projected onto the little girls.

áp đặt lên các bé gái nhỏ.

Và điều này vẫn đang diễn ra vì tôi đã kể cho các bạn nghe vào năm ngoái.

And this still goes on as I think I told you last year.

There's a poll that proves --

Có một cuộc thăm dò chứng minh rằng...

there was a poll that was given by Time magazine,

đây là cuộc thăm dò thực hiện bởi tạp chí Time,

in which only men were asked, "Have you ever had sex

trong đó chỉ có đàn ông được hỏi là "Bạn đã bao giờ làm tình

with a woman you actively disliked?"

với một người phụ nữ mà bạn không thích chưa?"

And well, yeah.

Và kết quả thì,

Well, 58 percent said yes,

vâng, 58% nói có,

which I think is overinflated though

mặc dù tôi nghĩ là hơi nói quá

because so many men if you just say,

bởi vì rất nhiều đàn ông nếu bạn chỉ nói,

"Have you ever had sex ... " "Yes!"

"Bạn có bao giờ làm tình....." "Có!"

They don't even wait for the rest of it.

Họ thậm chí còn không đợi cho đến hết câu hỏi.

(Laughter)

(Cười)

And of course two percent did not know whether they'd had --

Và dĩ nhiên cũng có 2% không biết là họ có hay không...

(Laughter)

(Cười)

That's the first callback,

Đó là việc lần đầu tiên tôi được gọi thử vai,

of my attempted quadruple.

sau bốn lần nỗ lực gửi xe đăng ký.

(Laughter)

(Cười)

So this subject-object thing,

Vậy nên sự chủ quan - khách quan,

is part of something I'm very interested in

là một phần của những điều mà tôi rất quan tâm

because this is why, frankly, I believe in political correctness.

bởi vì đó là do, thành thật mà nói, tôi tin vào toà án chính trị.

I do. I think it can go too far.

Tôi tin, tôi nghĩ chính trị có thể quá lố.

I think Ringling Brothers may have gone too far

Tôi nghĩ anh em nhà xiếc thú Ringling có thể đã quá lố

với quảng cáo họ đăng trên tạp chí New York Times

with an ad they took out in the New York Times Magazine.

"We have a lifelong emotional and financial

"Chúng tôi có một cam kết về tình cảm và tài chính

commitment to our Asian Elephant partners."

suốt đời cho các đối tác của Quỹ Voi Châu Á."

(Laughter)

(Cười)

Maybe too far. But you know --

Có thể quá lố. Nhưng bạn biết đấy...

I don't think that

Tôi không thấy lố,

việc một người da màu chế giễu người da trắng

a person of color making fun of white people

thì giống như việc một người da trắng chế giễu người da màu.

is the same thing as a white person making fun of people of color.

Hay việc phụ nữ chế giễu đàn ông giống với việc đàn ông chế giễu phụ nữ.

Or women making fun of men is the same as men making fun of women.

Hay việc người nghèo chế giễu người giàu, giống với điều ngược lại.

Or poor people making fun of rich people, the same as rich people.

I think you can make fun of the have but not the have-nots,

Bạn có thể chế giễu việc người có của nhưng không thể giễu người nghèo khó,

which is why you don't see me making fun of

đó là lý do tại sao bạn không thấy tôi chế giễu

Kenneth Lay and his charming wife.

Kenneth Lay và cô vợ quyến rũ của ông ta.

(Laughter)

(Cười)

What's funny about being down to four houses?

Có gì buồn cười trong chuyện chỉ còn bốn căn nhà?

(Laughter)

(Cười)

And I really learned this lesson

Và tôi đã thực sự nghiệm ra bài học

during the sex scandals of the Clinton administration or,

trong những vụ bê bối tình dục của chính quyền Clinton,

Or as I call them, the good ol' days.

hay như tôi hay gọi là thời trẻ trâu.

(Laughter)

(Cười)

When people I knew, you know, people who considered themselves liberal,

Khi những người mà tôi biết, bạn biết đấy, những người cho mình là tự do,

and everything else,

và mọi thứ khác nữa,

were making fun of Jennifer Flowers and Paula Jones.

đã chế giễu Jennifer Flowers và Paula Jones.

Basically, they were making fun of them for being

Về cơ bản, họ đã cười nhạo về việc

trailer trash or white trash.

trở thành "trailer trash" hay "white trash" (người vô gia cư).

It seems, I suppose, a harmless prejudice

Nó dường như, tôi cho là, một định kiến vô hại

và bạn không thực sự làm tổn thương bất cứ ai.

and that you're not really hurting anybody.

Until you read, as I did, an ad in the Los Angeles Times.

Cho đến khi bạn đọc một quảng cáo trên tờ Thời báo Los Angeles, như tôi đây.

"For sale: White trash compactor."

"Chào bán: Máy đào hầm cho người vô gia cư."

(Laughter)

(Cười)

So this whole subject-object thing

Vậy nên toàn bộ sự chủ quan - khách quan

has relevance to humor in this way.

đều liên quan đến sự hài hước bằng cách này.

I read a book by a woman named Amy Richlin,

Tôi đã đọc một cuốn sách viết bởi một phụ nữ tên Amy Richlin,

who is the chair of the Classics department at USC.

bà là Chủ nhiệm Khoa Văn học Cổ điển tại Đại học Nam California.

And the book is called "The Garden of Priapus."

Và cuốn sách tên là "Khu vười của Priapus."

And she says that Roman humor

Và bà ấy nói rằng sự hài hước của người La Mã

mirrors the construction of Roman society.

phản ánh việc xây dựng xã hội La Mã.

So that Roman society was very top/bottom,

Vậy nên xã hội La Mã rất phân hóa cấp bậc trên dưới,

as ours is to some degree.

giống như xã hội chúng ta ở mức độ nào đó.

And so was humor.

Và đó là sự hài hước.

There always had to be the butt of a joke.

Luôn có một mặt khác của trò đùa.

So it was always the satirist,

Nên nó luôn ở những người châm biếm,

like Juvenal or Martial,

giống như Juneval hay Martial,

represented the audience,

đại diện khán giả,

and he was going to make fun of the outsider,

và anh ta cười nhạo người ngoài cuộc,

the person who didn't share that subject status.

người mà không hiểu chủ đề trò cười.

And in stand-up of course,

Và dĩ nhiên trong hài độc thoại,

the stand-up comedian is supposed to dominate the audience.

các diễn viên hài độc thoại được cho là chi phối khán giả.

A lot of heckling is the tension

SỰ tẩy chay từ khán giả tạo nên căng thẳng

of trying to make sure that the

khiến người diễn viên hài khổ sở

comedian is going to be able to dominate,

tiếp tục thu hút khiến giả,

and overcome the heckler.

và lờ đi được mấy người kêu la tẩy chay.

Và tôi đã làm tốt điều đó khi tôi còn là một diễn viên hài độc thoại.

And I got good at that when I was in stand up.

But I always hated it because they were

Nhưng tôi luôn ghét điều đó bởi vì người tẩy chay

dictating the terms of the interaction,

xoay chuyển tình thế của sự tương tác,

in the same way that engaging in a serious argument

bằng cách tham gia vào một cuộc tranh luận nghiêm túc

determines the content, to some degree,

ảnh hưởng đến nội dung, ở một mức độ nào đó,

of what you're talking about.

đến những thứ mà bạn đang diễn.

And I was looking for a form

Và tôi đang tìm kiếm một công thức

that didn't have that.

mà tôi không có.

And so I wanted something that was more interactive.

Và vì vậy tôi muốn một thứ gì đó tương tác nhiều hơn.

I know that word is so debased now

Tôi biết sự tương tác đang bị giảm xuống

by the use of it by Internet marketers.

thông qua các nhân viên tiếp thị Internet.

I really miss the old telemarketers now, I'll tell you that.

Tôi thực sự đang nhớ các điện thoại viên ngày xưa. Để tôi kể cho các bạn nghe.

(Laughter)

(Cười)

I do, because at least there you stood a chance. You know?

Tôi nhớ, bởi vì ít nhất lúc đó bạn có cơ hội ngắt lời. Bạn hiểu chứ?

I used to actually hang up on them.

Thực sự tôi từng hay cúp máy.

Nhưng khi tôi đọc trong cuốn "Thư gửi Abby" thì điều đó thật thô lỗ.

But then I read in "Dear Abby" that that was rude.

So the next time that one called

Nên những lần sau khi ai đó gọi

I let him get halfway through his spiel and then I said,

Tôi để anh ta nói được một nửa câu chuyện và rồi tôi nói,

"You sound sexy."

"Anh nói nghe thật gợi tình."

(Laughter)

(Cười)

He hung up on me!

Anh ta lập tức cúp máy!

(Laughter)

(Cười)

But the interactivity allows the audience

Nhưng sự tương tác cho phép khán giả

to shape what you're going to do as much as

định hình những điều bạn đang nói,

you shape their experience of the world.

cũng như việc bạn định hình kinh nghiệm của họ về thế giới.

And that's really what I'm looking for.

Và đó thực sự là điều tôi đang tìm kiếm.

And I was sort of, as I was starting to analyze

Và tôi là loại người, như tôi đã bắt đầu phân tích

what exactly it is that I do,

chính xác những gì tôi làm,

I read a book called "Trickster Makes This World," by Lewis Hyde.

tôi đọc một cuốn sách của Lewis Hyde, "Nghệ sĩ hài định hình thế giới,".

Đọc cuốn đó như là được chữa bệnh bằng phân tâm học.

And it was like being psychoanalyzed.

I mean he had laid it all out.

Ý tôi là ông ấy đã trình bày tất cả về nó.

And then coming to this conference,

Và rồi việc đến với buổi diễn thuyết này,

I realized that most everybody here

tôi nhận ra rằng hầu hết mọi người ở đây

shared those same qualities

chia sẻ những phẩm chất tương tự

because really what trickster is

bởi vì thực sự thì nghệ sĩ hài là

is an agent of change.

tác nhân của sự thay đổi.

Trickster is a change agent.

Nghệ sĩ hài là tác nhân của sự thay đổi.

And the qualities that I'm about to describe

Và những phẩm chất mà tôi đang tính mô tả

are the qualities that make it possible

là những phẩm chất khiến nó có thể

to make change happen.

làm nảy sinh sự thay đổi.

And one of these is boundary crossing.

Và một trong số chúng đã vượt qua ranh giới.

Tôi nghĩ rằng đây là những thứ, thực tế đã làm các nhà khoa học tức điên lên.

I think this is what so, in fact, infuriated the scientists.

But I like to cross boundaries.

Nhưng tôi thích vượt qua ranh giới.

I like to, as I said, talk about things I know nothing about.

Tôi thích, như tôi đã nói, nói về những thứ mà tôi không hề biết.

(Phone Ringing)

(Chuông điện thoại)

I hope that's my agent,

Tôi hi vọng đó là người đại diện của tôi,

because you aren't paying me anything.

bởi vì hắn ta chẳng phải trả tiền cho tôi.

(Laughter)

(Cười)

And I think it's good to talk about things I know nothing about

Và tôi nghĩ sẽ tốt khi nói về những thứ mà tôi không hề biết

because I bring a fresh viewpoint to it, you know?

bởi vì tôi sẽ mang đến một quan điểm mới về nó, bạn biết chứ?

I'm able to see the contradiction

Tôi có thể thấy sự mâu thuẫn

that you may not be able to see.

mà có khi bạn không thể thấy.

Like for instance a mime once --

Ví dụ như một diễn viên kịch câm --

or a meme as he called himself.

như anh ta tự gọi mình.

He was a very selfish meme.

Anh ta là một diễn viên kịch câm ích kỉ.

And he said that I had to show more respect

Và anh ta nói rằng tôi phải tôn trọng anh ta

because it took up to 18 years

bởi vì mất 18 năm

to learn how to do mime properly.

mới học cách diễn kịch câm một cách đàng hoàng.

And I said, "Well, that's how you know only stupid people go into it."

Và tôi nói rằng, "Vâng, đó là lý do chỉ có người ngu mới theo nghề này."

(Laughter)

(Cười)

It only takes two years to learn how to talk.

Nó chỉ tốn 2 năm để học cách nói chuyện thôi mà.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

And you know people, this is the problem with

Và bạn biết đấy, người ta thường gặp vấn đề với

quote, objectivity, unquote.

mở ngoặc, sự khách quan, đóng ngoặc.

When you're only surrounded by people

Khi bạn chỉ bị bao quanh bởi những người

who speak the same vocabulary as you,

nói từ ngữ giống bạn,

or share the same set of assumptions as you,

hoặc chia sẻ những giả định giống bạn,

you start to think that that's reality.

bạn bắt đầu nghĩ rằng đó là sự thực.

Giống như những chuyên gia kinh tế, bạn biết mà, định nghĩa về tính hợp lý của họ,

Like economists, you know, their definition of rational,

that we all act out of our own economic self-interest.

rằng tất cả chúng ta đều hành động vì lợi ích kinh tế của bản thân.

Well, look at Michael Hawley,

Vâng, hãy nhìn vào Michael Hawley,

or look at Dean Kamen,

hoặc nhìn Dean Kamen,

or look at my grandmother.

hoặc bà ngoại của tôi xem.

My grandmother always acted in other people's interests,

Bà tôi luôn hành động vì lợi ích của người khác,

whether they wanted her to or not.

dù họ có muốn bà làm hay không.

(Laughter)

(Cười)

If they had had an Olympics in martyrdom,

Nếu họ có một Thế vận hội dành cho sự tử đạo,

my grandmother would have lost on purpose.

bà tôi sẽ cố tình thua.

(Laughter)

(Cười)

"No, you take the prize.

"Không, bạn thi đi.

You're young. I'm old. Who's going to see it?

Bạn còn trẻ. Tôi già rồi. Ai mà định đi xem nó nữa?

Where am I going? I'm going to die soon."

Tôi sẽ làm được gì? Tôi sắp chết đến nơi rồi."

(Laughter)

(Cười)

So that's one -- this boundary crossing,

Nên vậy đấy..., sự vượt ranh giới này,

this go-between which --

người trung gian này...

Fritz Lanting, is that his name,

Fritz Launting, phải tên của anh ấy không nhỉ,

thật sự đã nói rằng anh ta là một người trung gian.

actually said that he was a go-between.

That's an actual quality of the trickster.

Đó là một phẩm chất thực sự của một nghệ sĩ hài.

And another is, non-oppositional strategies.

Và một thứ khác nữa, những chiến lược không đối lập.

And this is instead of contradiction.

thay vì là sự mâu thuẫn.

Where you deny the other person's reality,

Khi bạn phủ nhận thực tế của người khác,

you have paradox

bạn có nghịch lý thế này.

where you allow more than one reality to coexist,

Bạn cho phép nhiều hơn một thực tế cùng tồn tại với nhau ,

I think there's another philosophical construction.

tôi nghĩ sẽ có một công trình triết học khác.

I'm not sure what it's called.

Tôi không chắc đó được gọi là gì.

Nhưng ví dụ về nó là bảng hiệu tôi thấy trong một cửa hàng trang sức.

But my example of it is a sign that I saw in a jewelry store.

It said, "Ears pierced while you wait."

Nó ghi là, "Hãy xỏ lỗ tai trong khi bạn chờ lấy trang sức."

(Laughter)

(Cười)

There the alternative just boggles the imagination.

Ở đó trí sáng tạo quá sức tưởng tượng.

(Laughter)

(Cười)

"Thôi tôi cảm ơn, tôi sẽ để chúng lại đây. Cám ơn rất nhiều.

"Oh no. Thanks though, I'll leave them here. Thanks very much.

I have some errands to run. So I'll be back to pick them up

Tôi có vài việc lặt vặt để làm. Nên tôi sẽ quay trở lại và lấy chúng

around five, if that's OK with you.

vào khoảng 5h, được không ạ?

Huh? Huh? What? Can't hear you."

Sao cơ? Sao? Cái gì? Tôi không thể nghe bạn."

(Laughter)

(Cười)

And another attribute of the trickster

Và một đặc trưng khác của nghệ sĩ hài

is smart luck.

là sự may mắn thông minh.

That accidents, that Louis Kahn, who talked about accidents,

Những điều ngẫu nhiên, mà Louis Kaln, người hay kể về sự kiện như vậy,

Một phẩm chất khác của những nghệ sĩ hài. đó là

this is another quality of the trickster.

The trickster has a mind that is prepared for the unprepared.

họ có một tinh thần chuẩn bị cho những việc không thể chuẩn bị trước.

That, and I will say this to the scientists,

Đó, và tôi sẽ nói điều này với các nhà khoa học,

that the trickster has the ability to hold

rằng nghệ sĩ hài có khả năng nắm giữ

his ideas lightly

các ý tưởng của anh ta một cách nhẹ nhàng

so that he can let room in for new ideas

nên anh ta có thể có rất nhiều ý tưởng mới

or to see the contradictions or the hidden problems

hoặc thấy được sự mâu thuẫn hay những vấn đề tiềm ẩn

with his ideas.

với những ý tưởng của anh ta.

I had no joke for that.

Tôi không đùa đâu.

I just wanted to put the scientists in their place.

Tôi chỉ muốn đặt các nhà khoa học vào vị trí của họ.

(Laughter)

(Cười)

But here's how I think I like to make change,

Nhưng ở đây là làm sao tôi lại nghĩ rằng tôi thích tạo ra sự thay đổi,

and that is in making connections.

và đó nằm trong việc tạo ra những liên tưởng.

This is what I tend to see

Đây là điều mà tôi thường thấy

almost more than contradictions.

ở hầu hết các sự mâu thuẫn.

Like the, what do you call those toes of the gecko?

Giống như, bạn gọi những ngón chân của tắc kè là gì?

You know, the toes of the gecko,

Bạn biết đấy, chân của tắc kè,

curling and uncurling like the fingers of Michael Moschen.

xoăn và không xoăn như những ngón tay của Michael Moschen.

I love connections.

Tôi thích những liên tưởng.

Like I'll read that one of the two attributes

Giống như tôi có đọc thấy một trong hai đặc tính

of matter in the Newtonian universe --

về vật chất trong thuyết vũ trụ New-tơn...

there are two attributes of matter in the Newtonian universe --

có hai đặc tính về vật chất trong vũ trụ theo thuyết New-tơn...

one is space occupancy. Matter takes up space.

một là sự chiếm hữu vũ trụ. Vật chất chiếm lấy vũ trụ.

I guess the more you matter the more space you take up,

Tôi đoán rằng khi bạn càng có ý nghĩa, bạn càng chiếm nhiều chỗ,

which explains the whole SUV phenomenon.

điều này giải thích cho toàn bộ hiện tượng SUV.

(Laughter)

(Cười)

And the other one though is impenetrability.

Và một đặc tính khác đó là tính chắn.

Well, in ancient Rome, impenetrability

Vâng, trong La Mã cổ đại, tính chắn

was the criterion of masculinity.

là điều kiện của sự nam tính.

Masculinity depended on you

Sự nam tính phụ thuộc vào bạn

being the active penetrator.

là một người thấu hiểu chủ động.

And then, in economics, there's an active producer

Và rồi, trong kinh tế, có một người sản xuất chủ động

and a passive consumer,

và một người tiêu thụ thụ động,

which explains why business always has to

điều này giải thích tại sao việc kinh doanh luôn phải

penetrate new markets.

thâm nhập vàp những thị trường mới.

Well yeah, I mean why we forced China

Ồ vâng, ý tôi là tại sao chúng ta bắt Trung Quốc

to open her markets.

phải mở cửa thị trường của họ?

And didn't that feel good?

Và các bạn không cảm thấy tốt sao?

(Laughter)

(Cười)

And now we're being penetrated.

Và bây giờ chúng ta đang bị thâm nhập.

You know the biotech companies are actually going inside us

Bạn biết những công ty công nghệ sinh học thực sự đang đi vào nội bộ

and planting their little flags on our genes.

và cấy những lá cờ nhỏ của họ vào gen của chúng ta.

You know we're being penetrated.

Bạn biết là chúng ta đang bị thâm nhập.

And I suspect, by someone who actively dislikes us.

Và tôi nghi ngờ rằng, việc này do ai đó thực sự không ưa chúng ta.

(Laughter)

(Cười)

Đây là lần thứ hai tôi nỗ lực gấp bốn lần.

That's the second of the quadruple.

Vâng dĩ nhiên là bạn hiểu điều đó. Cảm ơn rất nhiều.

Yes of course you got that. Thank you very much.

I still have a way to go.

Tôi vẫn có một con đường để đi.

(Laughter)

(Cười)

And what I hope to do, when I make these connections,

Và điều mà tôi hi vọng, khi tôi tạo ra những liên tưởng này,

is short circuit people's thinking.

là vòng tròn suy nghĩ của con người.

You know, make you not follow your usual

Bạn biết đấy, việc này khiến bạn không làm theo

train of association,

dòng liên tưởng của bạn,

but make you rewire.

nhưng khiến bạn xây dựng lại liên tưởng.

It literally -- when people say about the shock of recognition,

Nó đúng là... khi mọi người nói về việc nhận ra,

it's literally re-cognition, rewiring how you think --

nó đúng là nhận thức một lần nữa, xây dựng lại cách bạn nghĩ --

I had a joke to go with this and I forgot it.

Tôi có một câu chuyện cười liên quan đến vấn đề này và tôi quên mất rồi.

I'm so sorry. I'm getting like

Tiếc thật. Tôi thích

the woman in that joke about --

người phụ nữ trong câu chuyện cười đó...

have you heard this joke about the woman driving with her mother?

bạn có bao giờ nghe câu chuyện về người phụ nữ được mẹ chở chưa?

And the mother is elderly.

Và bà mẹ thì già rồi.

And the mother goes right through a red light.

Và bà mẹ rẽ phải lúc đèn đỏ.

And the daughter doesn't want to say anything.

Và cô con gái không muốn nói gì cả.

She doesn't want to be like, "You're too old to drive."

Cô ấy không muốn nói kiểu như, "Mẹ già rồi không thể lái được nữa."

And the mother goes through a second red light.

Và bà mẹ lại đi khi gặp đèn đỏ thứ hai.

And the daughter says, as tactfully as possible,

Và cô con gái nói, với sự tế nhị nhất có thể,

"Mom, are you aware that you just went through two red lights?"

"Mẹ ơi, mẹ có thấy là mẹ vừa mới vượt hai đèn đỏ không?"

And the mother says, "Oh! Am I driving?"

Và bà mẹ trả lời, "Ủa, mẹ đang lái xe hả con?"

(Laughter)

(Cười)

And that's the shock of recognition

Và đó là sự nhận ra

at the shock of recognition.

về bản thân việc nhận ra.

That completes the quadruple.

Đúng là sự nỗ lực gấp bốn lần.

(Laughter)

(Cười)

I just want to say two more things.

Tôi chỉ muốn nói thêm hai điều nữa.

One is, another characteristic of trickster

Một là, một đặc tính cách của nghệ sĩ hài

is that the trickster has to

là nghệ sĩ hài phải

walk this fine line.

thận trọng canh chừng.

He has to have poise.

Anh ta phải giữ thăng bằng.

And you know the biggest hurdle for me,

Và bạn biết đấy, chướng ngại vật lớn nhất đối với tôi,

in doing what I do,

khi làm nghề của tôi,

is constructing my performance

là xây dựng phần trình diễn

so that it's prepared and unprepared.

vừa được chuẩn bị vừa không được chuẩn bị.

Finding the balance between those things

Tìm kiếm sự cân bằng giữa chúng

is always dangerous

luôn luôn nguy hiểm

bởi vì bạn có thể để lộ quá nhiều việc không chuẩn bị.

because you might tip off too much in the direction of unprepared.

But being too prepared doesn't leave room

Nhưng chuẩn bị quá thì không có chỗ

for the accidents to happen.

cho các ngẫu nhiên xảy ra.

I was thinking about what Moshe Safdie

Tôi đã nghĩ về những điều mà Moshe Safdie

said yesterday about beauty

nói hôm qua về cái đẹp

because in his book, Hyde says that

bởi vì trong sách của ông ấy, Hyde nói rằng

sometimes trickster can tip over into beauty.

thỉnh thoảng nghệ sĩ hài có thể đắm chìm vào cái đẹp.

But to do that you have to

Nhưng để làm điều này bạn phải

lose all the other qualities

đánh mất những phẩm chất khác

because once you're into beauty

bỏi vì một khi bạn đắm chìm vào cái đẹp

you're into a finished thing.

bạn đang tạo ra tác phẩm hoàn chỉnh.

You're into something that

Bạn đi vào thứ

occupies space and inhabits time.

chiếm hữu không gian và ở thời điểm nào đó.

It's an actual thing.

Đó là một thứ có thực.

And it is always extraordinary to see a thing of beauty.

Và nó luôn khác thường khi thấy một điều gì đó của cái đẹp.

But if you don't do that,

Nhưng nếu bạn không làm vậy,

if you allow for the accident to keep on happening,

nếu bạn cho phép ngẫu nhiên xảy ra,

you have the possibility of getting on a wavelength.

bạn có khả năng bắt được sóng.

I like to think of what I do as a probability wave.

Tôi thích nghĩ về việc tôi làm là bắt sóng xác xuất.

Khi bạn đi vào bên trong cái đẹp, làn sóng xác xuất

When you go into beauty the probability wave

collapses into one possibility.

gộp thành một khả năng.

And I like to explore all the possibilities

Và tôi thích khám phá các khả năng

in the hope that you'll be on the wavelength of your audience.

với hi vọng rằng bạn sẽ bắt được tần sóng của khán giả.

And the one final quality I want to say about trickster is

Và một phẩm chất cuối cùng tôi muốn nói về nghệ sĩ hài là

that he doesn't have a home.

anh ta là kẻ ngôi nhà.

He's always on the road.

Anh ta luôn lang thang.

I want to say to you Richard, in closing,

Tôi chỉ muốn nói với anh rằng Richard, để kết thúc bài nói này,

that in TED you've created a home.

đó là ở TED, anh đang tạo ra một ngôi nhà.

And thank you for inviting me into it.

Và cảm ơn vì đã mời tôi đến đây.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Cười)