A theory of everything | Emily Levine

Tłumaczenie: Marcin Czaja Korekta: Marek Kasiak

I am going to talk about myself,

Będę mówić o sobie

which I rarely do, because I --

co robię rzadko

well for one thing, I prefer to talk about things I know nothing about.

po pierwsze, wolę mówić o rzeczach o których nic nie wiem.

And secondly, I'm a recovering narcissist.

A po drugie, jestem narcyzem na odwyku.

(Laughter)

Śmiech

I didn't know I was a narcissist actually.

Właściwie nie wiedziałam że to narcyzm.

I thought narcissism meant you loved yourself.

Myślałam że narcyzm oznacza że kochasz sam siebie.

And then someone told me there is a flip side to it.

A potem ktoś powiedział mi że jest druga strona narcyzmu.

So it's actually drearier than self-love;

To jest smutniejsze niż samouwielbienie.

it's unrequited self-love.

To miłość nieodwzajemniona.

(Laughter)

Śmiech

I don't feel I can afford a relapse.

Myślę że nie stać mnie na nawrót choroby.

But I want to, though, explain

Ale jednakże chcę wytłumaczyć

how I came to design my own particular brand of comedy

jak doszłam do projektu mojego szczególnego rodzaju komedii

because I've been through so many different forms of it.

przerabiając w przeszłości wiele różnych jej form.

I started with improvisation,

Zaczynałam z improwizacją.

in a particular form of improvisation called theater games,

Szczególną formą improwizacji zwaną gry teatralne,

which had one rule,

które miały jedną zasadę,

which I always thought was a great rule for an ethic for a society.

o której zawsze myślałam że jest wspaniałą zasadą etyczną dla społeczeństwa.

And the rule was, you couldn't deny the other person's reality,

Ta zasada to, nie możesz odrzucić rzeczywistości innej osoby,

you could only build on it.

możesz tylko na niej budować.

And of course we live in a society that's all about

I oczywiście żyjemy w społeczeństwie w którym o to chodzi

contradicting other peoples' reality.

zaprzeczanie rzeczywistości innych ludzi.

It's all about contradiction,

wszystko to zaprzeczanie,

which I think is why I'm so sensitive to contradiction in general.

dlatego jestem tak wrażliwa na sprzeczności.

I see it everywhere.

Wszędzie to widzę.

Like polls. You know, it's always curious to me

Ankiety. Zawsze ciekawiło mnie

that in public opinion polls

że w ankietach publicznych

the percentage of Americans who don't know the answer to any given question

procent Amerykanów który nie zna odpowiedzi na zadane pytanie

is always two percent.

to zawsze dwa procent.

75 percent of Americans

75 procent

think Alaska is part of Canada.

sądzi że Alaska jest częścią Kanady.

But only two percent don't know the effect

Ale tylko dwa procent nie zna efektu

that the debacle in Argentina will have on the IMF's monetary policy --

jaki będzie miało wpływ fiasko w Argentynie na politykę pieniężną MWF

(Laughter)

Śmiech

seems a contradiction.

wygląda jak sprzeczność.

Or this ad that I read in the New York Times:

Albo reklama z New York Times:

"Wearing a fine watch speaks loudly of your rank in society.

"Dobry zegarek mówi o twoim miejscu w społeczeństwie.

Buying it from us screams good taste."

Kupowanie go od nas krzyczy dobrym smakiem."

(Laughter)

Śmiech

Or this that I found in a magazine called California Lawyer,

Albo ta którą znalazłam w magazynie California Lawyer,

in an article that is surely meant for the lawyers at Enron.

w artykule, który z pewnością wiele znaczył dla prawników w Enron.

"Surviving the Slammer: Do's and Don'ts."

"Przetrwanie w pierdlu: Zasady."

(Laughter)

(Śmiech)

"Don't use big words."

"NIe używaj wielkich słów."

(Laughter)

(Śmiech)

"Learn the lingua franca."

"Naucz się lingua franca."

(Laughter)

(Śmiech)

Yeah. "Lingua this, Frankie."

Taa. Lingua this Frankie.

(Laughter)

(Śmiech)

And I suppose it's a contradiction that I

I przypuszczam że sprzecznością jest

talk about science when I don't know math.

że mówię o nauce nie znając matematyki.

You know, because -- and by the way to I was so grateful to Dean Kamen

Ponieważ - przy okazji jestem za to wdzięczna Deanowi Kamenowi

for pointing out that one of the reasons,

za wskazanie mi jednego z powodów,

that there are cultural reasons

że istnieją są powody kulturowe

that women and minorities don't enter the fields of science and technology --

dla których kobiety i mniejszości nie wchodzą w rejony nauki i technologii --

because for instance, the reason I don't do math is,

powodem dla którego nie umiem matematyki jest to,

I was taught to do math and read at the same time.

że byłam uczona jak liczyć i czytać w tym samym czasie.

So you're six years old, you're reading Snow White and the Seven Dwarves,

Masz sześć lat i czytasz Królewnę Śnieżkę i siedmiu krasnoludków.

and it becomes rapidly obvious

Szybko staje się oczywiste

that there are only two kinds of men in the world:

że istnieją tylko dwa rodzaje ludzi na świecie,

dwarves and Prince Charmings.

Krasnoludy i Książęta z bajek.

And the odds are seven to one against your finding the prince.

A prawdopodobieństwo że znajdziesz księcia to siedem do jednego.

(Laughter)

(Śmiech)

That's why little girls don't do math. It's too depressing.

Dlatego małe dziewczynki nie liczą. To zbyt przygnębiające.

(Laughter)

(Śmiech)

Of course, by talking about science

Oczywiście, mówiąc o nauce

I also may, as I did the other night,

także mogę, jak zdarzyło się to pewnej nocy,

incur the violent wrath of some scientists

odczuć wściekły gniew kilku naukowców,

who were very upset with me.

którzy byli na mnie bardzo źli.

I used the word postmodern as if it were OK.

Użyłam słowa postmodernistyczny jakby było ok.

And they got very upset.

I bardzo się zezłościli.

One of them, to his credit, I think really just wanted to engage me

Jeden z nich chciał wdać się ze mną

in a serious argument.

w poważną kłótnię.

But I don't engage in serious arguments.

Ale ja nie wdaję się w kłótnie.

I don't approve of them

Nie pochwalam ich

because arguments, of course, are all about contradiction,

ponieważ kłótnie oparte są na zaprzeczeniach.

and they're shaped by the values that I have questions with.

Oraz są kształtowane przez wartości.

I have questions with the values of Newtonian science,

Mam wątpliwości co do wartości nauki Newtonowskiej.

like rationality. You're supposed to be rational in an argument.

Racjonalność, powinieneś być racjonalny w kłótni.

Well rationality is constructed

Racjonalność jest skonstruowana

by what Christie Hefner was talking about today,

przez coś o czym Christie Hefner dziś mówiła,

that mind-body split, you know?

oddzielenie umysłu od ciała.

The head is good, body bad.

Głowa jest dobra, ciało złe.

Head is ego, body id.

Głowa to ego, ciało id.

When we say "I," -- as when Rene Descartes said,

Kiedy mówimy "Ja," - jak powiedział Kartezjusz,

"I think therefore I am," --

"Myślę więc jestem" -

we mean the head.

mamy na myśli głowę.

And as David Lee Roth sang in "Just a Gigolo,"

I jak David Lee Roth śpiewał w "Just a Gigolo,"

"I ain't got no body."

"nie mam ciała."

That's how you get rationality.

Tak uzyskujesz racjonalność.

And that's why so much of humor

I dlatego tyle humoru

is the body asserting itself against the head.

jest w ciele przytwierdzonym do głowy.

That's why you have toilet humor and sexual humor.

Dlatego istnieje humor toaletowy i seksualny.

That's why you have the Raspyni Brothers

Dlatego mamy Raspyni Brothers

whacking Richard in the genital area.

walących w krocze Richarda .

And we're laughing doubly then

I śmiejąc się przy tym podwójnie

because he's the body, but it's also --

ponieważ jest ciałem, ale także -

Voice offstage: Richard.

Głos spoza sceny: Richardem.

Emily Levine: Richard. What did I say?

Emily Levine: Richard. Co ja powiedziałam?

(Laughter)

(Śmiech)

Richard. Yes but it's also the head,

Richardem. Tak, ale także głową,

the head of the conference.

głową konferencji.

That's the other way that humor --

To inna droga którą humor -

like Art Buchwald takes shots at the heads of state.

jak Art Buchwald oddaje strzały w głowy państwa.

It doesn't make quite as much money as body humor I'm sure --

Nie zarabia tak przy tym dużo niż jakby robił humor cielesny -

(Laughter)

(Śmiech)

but nevertheless, what makes us treasure you and adore you.

Ale jednak, sprawia to że cię cenimy i podziwiamy.

There's also a contradiction in rationality in this country though,

Istnieje także w tym kraju sprzeczność w racjonalności

which is, as much as we revere the head,

im bardziej czcimy głowę, tym bardziej

we are very anti-intellectual.

jesteśmy antyintelektualni.

I know this because I read in the New York Times,

Wiem to ponieważ czytałam w New York Times,

the Ayn Rand foundation took out a full-page ad

że reklama fundacji Ayna Randa zajęła całą stronę

after September 11,

po 11 września,

in which they said, "The problem is not Iraq or Iran,

która mówiła, "Problemem jest nie Irak czy Iran,

the problem in this country, facing this country

problemem stojącym w obliczu tego kraju

is the university professors and their spawn."

są profesorowie uniwersyteccy i ich ikra."

(Laughter)

(Śmiech)

So I went back and re-read "The Fountainhead."

Więc przeczytałam ponownie "Źródło"

(Laughter)

(Śmiech)

I don't know how many of you have read it.

Nie wiem ilu z was to przeczytało.

And I'm not an expert on sadomasochism.

I nie jestem ekpertem od sadomasochizmu.

(Laughter)

(Śmiech)

But let me just read you a couple of random passages from page 217.

Ale pozwólcie że przeczytam kilka losowych wersów ze strony 217.

"The act of a master

"Działanie mistrza

taking painful contemptuous possession of her,

czerpiącego bolesną pogardę posiadając ją,

was the kind of rapture she wanted.

było takim zachwytem jakiego chciała.

When they lay together in bed it was,

Kiedy szli razem do łóżka było to,

as it had to be, as the nature of the act demanded,

jak powinno być, jak natura aktu tego wymagała,

an act of violence.

aktem przemocy.

It was an act of clenched teeth and hatred. It was the unendurable.

Było to aktem zaciśniętych zębów i nienawiści. Było to nie do zniesienia.

Not a caress, but a wave of pain.

Nie pieszczoty, a fala bólu.

The agony as an act of passion."

Agonia jako akt namiętności."

So you can imagine my surprise

Więc możecie sobie wyobrazić moje zaskoczenie

on reading in The New Yorker

gdy przeczytałam w New Yorkerze

that Alan Greenspan, Chairman of the Federal Reserve,

że Alan Greenspan, przewodniczący rezerw federalnych,

claims Ayn Rand as his intellectual mentor.

uznaje Ayn Rand jako swojego intelektualnego mantora.

(Laughter)

(Śmiech)

It's like finding out your nanny is a dominatrix.

To jak dowiedzieć się że nasza niania jest dominą.

(Laughter)

(Śmiech)

Bad enough we had to see J. Edgar Hoover in a dress.

Musieliśmy widzieć J.Edgara Hoovera w sukience

Now we have to picture Alan Greenspan

Teraz musimy sobie wyobrazić Alana Greenspana

in a black leather corset, with a butt tattoo that says,

w czarnym skórzanym gorsecie, z tatuażem na tyłku,

"Whip inflation now."

"Batorzyć inflację"

(Laughter)

(Śmiech)

And Ayn Rand of course, Ayn Rand

Ayn Rand jest oczywiście

is famous for a philosophy called Objectivism,

znana z filozofii zwanej obiektywizmem,

which reflects another value of Newtonian physics,

która oddaje kolejną wartość fizyki Newtonowskiej,

which is objectivity.

którą jest obiektywizm.

Objectivity basically is constructed

Obiektywizm jest skonstruowany

in that same S&M way.

w ten sam sposób co SM.

It's the subject subjugating the object.

Podmiot opanowuje przedmiot.

That's how you assert yourself.

Oto jak podkreślasz swoją ważność.

You make yourself the active voice.

Sprawiasz że jesteś stroną czynną.

And the object is the passive no-voice.

A przedmiot jest stoną bierną.

I was so fascinated by that Oxygen commercial.

Byłam tak zafascynowana reklamą Oxygen.

I don't know if you know this but --

Nie wiem czy to wiecie

maybe it's different now, or maybe you were making a statement --

może inaczej jest teraz

but in many hospital nurseries across the country,

ale w wielu szpitalnych żłobkach w całym kraju,

until very recently anyway, according to a book by Jessica Benjamin,

do niedawna, według książki Jessici Benjamin,

the signs over the little boys cribs read,

etykietki nad kołyskami małych chłopców mówią

"I'm a boy,"

"Jestem chłopcem."

and the signs over the little girls cribs read,

A nad kołyskami małych dziewczynek

"It's a girl." Yeah.

"To dziewczynka."

So the passivity was culturally

Więc bierność została kulturowo

projected onto the little girls.

wtłoczona małym dziewczynkom.

And this still goes on as I think I told you last year.

I ciągle na nas oddziałowuje jak już powiedziałam rok temu.

There's a poll that proves --

Jest taka ankieta

there was a poll that was given by Time magazine,

przeprowadzona przez magazyn Time,

in which only men were asked, "Have you ever had sex

w której tylko mężczyźni byli zapytani, "Czy kiedykolwiek uprawiałeś sex

with a woman you actively disliked?"

z kobietą, której nie lubiłeś?"

And well, yeah.

I więc,

Well, 58 percent said yes,

58 procent powiedziało tak,

which I think is overinflated though

co jak sądzę jest jest zawyżone

because so many men if you just say,

ponieważ wielu mężczyzn jeśli tylko powiesz,

"Have you ever had sex ... " "Yes!"

"Czy kiedykolwiek uprawiałeś sex..." "Tak!"

They don't even wait for the rest of it.

Nawet nie czekają na resztę.

(Laughter)

(Śmiech)

And of course two percent did not know whether they'd had --

I oczywiście dwa procent nie wiedziało czy uprawiali -

(Laughter)

(Śmiech)

That's the first callback,

To pierwsze odwołanie,

of my attempted quadruple.

z zamierzanych czterech.

(Laughter)

(Śmiech)

So this subject-object thing,

Relacja podmiot-przedmiot,

is part of something I'm very interested in

jest częścią czegoś co bardzo mnie interesuje

because this is why, frankly, I believe in political correctness.

ponieważ szczerze wierzę w poprawność polityczną.

I do. I think it can go too far.

Myślę że może iść za daleko

I think Ringling Brothers may have gone too far

Myślę że Bracia Rigling mogli pójść za daleko

with an ad they took out in the New York Times Magazine.

z reklamą którą opublikowali w New York Times Magazine.

"We have a lifelong emotional and financial

"Mamy dożywotnie emocjonalne i finansowe

commitment to our Asian Elephant partners."

zobowiązanie wobec naszych Azjatyckich Słoniowych partnerów."

(Laughter)

(Śmiech)

Maybe too far. But you know --

Może za daleko. Ale wiecie -

I don't think that

Ja tak nie myślę

a person of color making fun of white people

osoba robiąca żarty z białych ludzi

is the same thing as a white person making fun of people of color.

to to samo co biała osoba robiąca żarty z ludzi kolorowych.

Or women making fun of men is the same as men making fun of women.

Albo kobieta robiąca sobie żarty z mężczyzn jest taka sama jak mężczyzna

Or poor people making fun of rich people, the same as rich people.

Albo biedni ludzie robiący żarty z bogatych, są tacy sami jak bogaci ludzie.

I think you can make fun of the have but not the have-nots,

Myślę że można robić żarty z tych co mają, ale nie z tych co nie mają,

which is why you don't see me making fun of

dlatego nie widzicie jak robię sobie żarty

Kenneth Lay and his charming wife.

z Kennetha Lay i jego czarującej żony.

(Laughter)

(Śmiech)

What's funny about being down to four houses?

Co jest śmiesznego posiadaniu w czterech domów?

(Laughter)

(Śmiech)

And I really learned this lesson

Dostałam dobrą lekcję

during the sex scandals of the Clinton administration or,

podczas seks skandalu za rządów Clintona.

Or as I call them, the good ol' days.

Albo jak ja to nazywam, stare dobre czasy.

(Laughter)

(Śmiech)

When people I knew, you know, people who considered themselves liberal,

Kiedy ludzie, których znasz, którzy uważają się za liberałów,

and everything else,

i wszyscy inni,

were making fun of Jennifer Flowers and Paula Jones.

żartowali sobie z Jennifer Flowers i Pauli Jones.

Basically, they were making fun of them for being

Żartowali z nich za bycie

trailer trash or white trash.

śmieciami z przyczepy albo białymi śmieciami.

It seems, I suppose, a harmless prejudice

Wydaje się że to nieszkodliwe uprzedzenie,

and that you're not really hurting anybody.

i że nikogo tak na prawdę nie krzywdzisz.

Until you read, as I did, an ad in the Los Angeles Times.

Dopóki nie przeczytasz, reklamy w Los Angeles Times.

"For sale: White trash compactor."

"Na sprzedarz: ubijarka do białych śmieci"

(Laughter)

(Śmiech)

So this whole subject-object thing

Relacja podmiot-przedmiot

has relevance to humor in this way.

ma związek z humorem.

I read a book by a woman named Amy Richlin,

Przeczytałam książkę kobiety zwanej Amy Richlin

who is the chair of the Classics department at USC.

która jest przewodniczącą wydziału kalsycznego na USC

And the book is called "The Garden of Priapus."

książka nosi tytuł "Ogród Priapa."

And she says that Roman humor

Mówi, że Rzymski humor

mirrors the construction of Roman society.

odzwierciedla Rzymskie społeczeństwo.

So that Roman society was very top/bottom,

Rzymskie społecześtwo było bardzo niskich lotów,

as ours is to some degree.

jak nasze do pewnego stopnia.

And so was humor.

I taki sam był humor.

There always had to be the butt of a joke.

Zawsze istniał cel żartu.

So it was always the satirist,

Więc zawsze byli satyrzy,

like Juvenal or Martial,

jak Juvenal lub Marshall,

represented the audience,

reprezentujący publiczność,

and he was going to make fun of the outsider,

i żartował sobie z ludzi z zewnątrz,

the person who didn't share that subject status.

osób nie byłędących podmiotem.

And in stand-up of course,

I oczywiście stand-up

the stand-up comedian is supposed to dominate the audience.

Komicy stand-up muszą zdominować publiczność.

A lot of heckling is the tension

Dużo kłopotliwych pytań buduje napięcie

of trying to make sure that the

zapewniające komikowi

comedian is going to be able to dominate,

że będzie w stanie dominować,

and overcome the heckler.

i pokona krzykacza

And I got good at that when I was in stand up.

Byłam w tym dobra gdy robiłam stand-up.

But I always hated it because they were

Ale zawsze nienawidziłam tego ponieważ oni

dictating the terms of the interaction,

dyktowali reguły interakcji.

in the same way that engaging in a serious argument

W ten sam sposób inicjując poważną kłótnię

determines the content, to some degree,

do pewnego stopnia determinuje zawartość,

of what you're talking about.

tego o czym rozmawiasz.

And I was looking for a form

I szukałam formy,

that didn't have that.

która tego nie miała.

And so I wanted something that was more interactive.

Chciałam czegoś bardziej interaktywnego.

I know that word is so debased now

Wiem, że słowo jest teraz tak upodlone

by the use of it by Internet marketers.

przez używanie go przez internetowych sprzedawców.

I really miss the old telemarketers now, I'll tell you that.

Naprawdę tęsknię za starym telemarketem

(Laughter)

(Śmiech)

I do, because at least there you stood a chance. You know?

Ponieważ miało się szansę.

I used to actually hang up on them.

Ja po prostu odkładałam słuchawkę.

But then I read in "Dear Abby" that that was rude.

Ale potem czytałam w Dear Abby, że to było niegrzeczne.

So the next time that one called

Więc następnym razem gdy ktoś dzwonił

I let him get halfway through his spiel and then I said,

Pozwalałam powiedzieć połowę jego kwestii i mówiłam,

"You sound sexy."

"Masz seksowny głos."

(Laughter)

(Śmiech)

He hung up on me!

Odkładał słuchawkę!

(Laughter)

(Śmiech)

But the interactivity allows the audience

Interaktywność pozwala publiczności

to shape what you're going to do as much as

na kształtowanie co zamierzasz zrobić

you shape their experience of the world.

równie dobrze jak kształtujesz doświadczenie świata.

And that's really what I'm looking for.

I oto czego tak na prawdę szukam.

And I was sort of, as I was starting to analyze

I szukałam, kiedy zaczęłam analizować

what exactly it is that I do,

co dokładnie robię,

I read a book called "Trickster Makes This World," by Lewis Hyde.

przeczytałąm książkę "Tricksterzy tworzą ten świat" Lewisa Hyde'a

And it was like being psychoanalyzed.

To było jak psychoanaliza.

I mean he had laid it all out.

On to wszystko wyłożył.

And then coming to this conference,

Przyjeżdżając na tę konferencję,

I realized that most everybody here

zrozumiałam że prawie wszyscy

shared those same qualities

mamy te same wartości

because really what trickster is

ponieważ trickster tak na prawdę

is an agent of change.

jest pośrednikiem zmiany.

Trickster is a change agent.

Trickster jest pośrenikiem zmiany.

And the qualities that I'm about to describe

Wartości które opiszę

are the qualities that make it possible

to wartości które umożliwiają

to make change happen.

zaistnienie zmian.

And one of these is boundary crossing.

I jedną z nich jest przekraczanie granic.

I think this is what so, in fact, infuriated the scientists.

Myślę, że właśnie to rozwścieczyło naukowców.

But I like to cross boundaries.

Ale lubię przekraczać granice.

I like to, as I said, talk about things I know nothing about.

Lubię mówić o rzeczach o których nie mam pojęcia

(Phone Ringing)

(dzwoni telefon)

I hope that's my agent,

Mam nadzieję, że to mój agent

because you aren't paying me anything.

ponieważ wy nic mi nie płacicie.

(Laughter)

(Śmiech)

And I think it's good to talk about things I know nothing about

I myślę że dobrze jest mówić o rzeczach o których nic nie wiem

because I bring a fresh viewpoint to it, you know?

to daje nowe spojrzenie.

I'm able to see the contradiction

Mogę widzieć przeciwieństwa

that you may not be able to see.

których wy być może nie widzicie.

Like for instance a mime once --

Na przykład pewien mim -

or a meme as he called himself.

albe mem, jak sam siebie nazywał.

He was a very selfish meme.

Był bardzo samolubny.

And he said that I had to show more respect

I powiedział że muszę okazywać mu więcej szacunku

because it took up to 18 years

ponieważ potrzeba ok 18 lat nauki

to learn how to do mime properly.

aby być dobrym mimem.

And I said, "Well, that's how you know only stupid people go into it."

Odpowiedziałam, "Stąd wiemy, że tylko głupki się tym zajmują."

(Laughter)

(Śmiech)

It only takes two years to learn how to talk.

Tylko dwa lata potrzeba aby nauczyć się mówić.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

And you know people, this is the problem with

I wiecie, to jest problem

quote, objectivity, unquote.

cytat, obiektywizm, koniec cytatu.

When you're only surrounded by people

Kiedy jesteś otoczony ludźmi,

who speak the same vocabulary as you,

którzy mają taki sam słownictwo jak ty

or share the same set of assumptions as you,

albo mają takie same założenia

you start to think that that's reality.

zaczynasz myśleć że to rzeczywistość.

Like economists, you know, their definition of rational,

Ekonomiści, ich definicja racjonalności jes taka,

that we all act out of our own economic self-interest.

że wszyscy działamy we własnym interesie.

Well, look at Michael Hawley,

Spójrzmy na Michaela Hawleya,

or look at Dean Kamen,

albo Deana Kamena,

or look at my grandmother.

albo na moją babcię.

My grandmother always acted in other people's interests,

Moja babcia zawsze działała w interesie innych ludzi,

whether they wanted her to or not.

czy tego chcieli czy nie.

(Laughter)

(Śmiech)

If they had had an Olympics in martyrdom,

gdyby była olimpiada w męczeństwie,

my grandmother would have lost on purpose.

moja babcia celowo by przegrała.

(Laughter)

(Śmiech)

"No, you take the prize.

"Nie, ty weź nagrodę.

You're young. I'm old. Who's going to see it?

Jesteś młody. Ja stara. Kto to zauważy?

Where am I going? I'm going to die soon."

Co zamierzam? Zamierzam wkrótce umrzeć."

(Laughter)

(Śmiech)

So that's one -- this boundary crossing,

To pierwsze - przekraczanie granic,

this go-between which --

pośrednictwo -

Fritz Lanting, is that his name,

Fritz Lanting powiedział,

actually said that he was a go-between.

że był pośrednikiem.

That's an actual quality of the trickster.

To jest cecha oszusta.

And another is, non-oppositional strategies.

Kolejna to strategia niebuntownicza.

And this is instead of contradiction.

Zamiast sprzeczności.

Where you deny the other person's reality,

Kiedy odrzucasz rzeczywistość innej osoby,

you have paradox

masz paradoks

where you allow more than one reality to coexist,

kiedy pozwalasz na więcej niż jednej rzeczywistości koegzystować,

I think there's another philosophical construction.

istnieje inny konstrukt filozoficzny.

I'm not sure what it's called.

Nie jestem pewna jak się nazywa.

But my example of it is a sign that I saw in a jewelry store.

Ale przykładem może być znak jaki widziałam u jubilera.

It said, "Ears pierced while you wait."

"Przekłuwanie uszu na poczekaniu."

(Laughter)

(Śmiech)

There the alternative just boggles the imagination.

Ta możliwość wstrząsa wyobraźnią.

(Laughter)

(Śmiech)

"Oh no. Thanks though, I'll leave them here. Thanks very much.

"Oh nie. Dziękuję, zostawię je tutaj. Dziękuję.

I have some errands to run. So I'll be back to pick them up

Mam trochę spraw do załatwienia. Wrócę żeby je odebrać

around five, if that's OK with you.

około piątej, jeśli to nie problem.

Huh? Huh? What? Can't hear you."

Co? Co? Nie słyszę."

(Laughter)

(Śmiech)

And another attribute of the trickster

Kolejną cechą trickstera

is smart luck.

jest szczęście.

That accidents, that Louis Kahn, who talked about accidents,

Wypadki, Loush Kahn, który mówił o wypadkach,

this is another quality of the trickster.

to kolejna cecha trickstera.

The trickster has a mind that is prepared for the unprepared.

Umysł oszusta jest przygotowany na nieprzygotowanie.

That, and I will say this to the scientists,

Powiem to do wszystkich naukowców,

that the trickster has the ability to hold

oszust ma zdolność do lekkiego trzymania

his ideas lightly

swoich pomysłów

so that he can let room in for new ideas

aby dać przestrzeń nowym pomysłom

or to see the contradictions or the hidden problems

lub zobaczyć sprzeczności lub ukryte problemy

with his ideas.

w jego pomysłach

I had no joke for that.

Nie mam na to dowcipu.

I just wanted to put the scientists in their place.

Chciałam tylko umieścić naukowców w ich miejscu.

(Laughter)

(Śmiech)

But here's how I think I like to make change,

Ale oto jak chcę coś zmienić -

and that is in making connections.

- przez tworzenie połączeń.

This is what I tend to see

To co widzę

almost more than contradictions.

prawie więcej niż sprzeczności.

Like the, what do you call those toes of the gecko?

Zupełnie jak, jak się nazywają palce gekona?

You know, the toes of the gecko,

palce gekona,

curling and uncurling like the fingers of Michael Moschen.

zwijąją się i rozwijają jak palce Michaela Moschena.

I love connections.

Uwielbiam połoączenia.

Like I'll read that one of the two attributes

Przeczytam jedno z dwóch właściwości

of matter in the Newtonian universe --

materii we wszechświecie Newtona -

there are two attributes of matter in the Newtonian universe --

istnieją dwie właściwości materii we wszechświecie Newtonowskim -

one is space occupancy. Matter takes up space.

- jedna to zajmowanie miejsca. Materia zajmuje przestrzeń.

I guess the more you matter the more space you take up,

Im więcej materii, tym więcej przestrzeni do zajęcia,

which explains the whole SUV phenomenon.

co tłumaczy fenomen samochodów SUV.

(Laughter)

(Śmiech)

And the other one though is impenetrability.

A kolejna to niepenetrowalność.

Well, in ancient Rome, impenetrability

W starożytnym Rzymie niepenetrowalność

was the criterion of masculinity.

była kryterium męskości.

Masculinity depended on you

Męskość zależy od Ciebie

being the active penetrator.

aktywnego penetratora.

And then, in economics, there's an active producer

W ekonomi, istnieje aktywny producent

and a passive consumer,

i pasywny konsument,

which explains why business always has to

co wyjaśnia dlaczego biznes zawsze musi

penetrate new markets.

penetrować nowe rynki.

Well yeah, I mean why we forced China

Zmusiliśmy Chiny

to open her markets.

do otwarcia swoich rynków.

And didn't that feel good?

I czy nie było to dobre?

(Laughter)

(Śmiech)

And now we're being penetrated.

I teraz my jesteśmy penetrowani.

You know the biotech companies are actually going inside us

Firmy biotechnologiczne nas penetruję

and planting their little flags on our genes.

i podkładają małe flagi w naszych genach.

You know we're being penetrated.

Jesteśmy penetrowani.

And I suspect, by someone who actively dislikes us.

I podejrzewam żę przez kogoś kto nas nie lubi.

(Laughter)

(Śmiech)

That's the second of the quadruple.

To druga z czterech.

Yes of course you got that. Thank you very much.

Oczywiście zrozumieliście to. Dziękuję.

I still have a way to go.

Ciągle mam coś do powiedzenia.

(Laughter)

(Śmiech)

And what I hope to do, when I make these connections,

Dzięki tym połączeniom mam nadzieję, że stworzę

is short circuit people's thinking.

krótki obwód ludzkiego myślenia.

You know, make you not follow your usual

Aby zmusić was do nie podążania zwyczajowym

train of association,

tokiem asocjacji,

but make you rewire.

ale połączyć na nowo.

It literally -- when people say about the shock of recognition,

Dosłownie - kiedy ludzie mówią o szoku rozpoznawczym,

it's literally re-cognition, rewiring how you think --

jest on dosłownie roz-poznawczy, zmieniający sposób myślenia -

I had a joke to go with this and I forgot it.

Miałam dowcip na ten temat, ale go zapomniałam.

I'm so sorry. I'm getting like

Przepraszam. Staję się

the woman in that joke about --

jak ta kobieta z tego dowcipu...

have you heard this joke about the woman driving with her mother?

Słyszeliście ten dowcip o kobiecie jadącą samochodem ze swoją matką?

And the mother is elderly.

Jej matka jest staruszką.

And the mother goes right through a red light.

Matka przejeżdża na czerwonym świetle

And the daughter doesn't want to say anything.

I córka nie chce nic mówić.

She doesn't want to be like, "You're too old to drive."

Nie chce powiedzieć, "Jesteś za stara na prowadzenie."

And the mother goes through a second red light.

Matka przejeżdża na czerwonym po raz drugi.

And the daughter says, as tactfully as possible,

A córka mówi, najtaktowniej jak potrafi,

"Mom, are you aware that you just went through two red lights?"

"Mamo, czy jesteś świadoma że przejachałaś na czerwonym dwa razy?"

And the mother says, "Oh! Am I driving?"

A matka mówi, "Oh! Czy ja prowadzę?"

(Laughter)

(Śmiech)

And that's the shock of recognition

To jest szok rozpoznawczy

at the shock of recognition.

i to właśnie ten szok

That completes the quadruple.

kompletuje czwórnię.

(Laughter)

(Śmiech)

I just want to say two more things.

Chcę jeszcze powiedzieć dwie rzeczy.

One is, another characteristic of trickster

Jedna to kolejna cecha oszusta,

is that the trickster has to

że oszust musi

walk this fine line.

chodzić po cienkiej lini.

He has to have poise.

Musi być opanowany.

And you know the biggest hurdle for me,

I wiecie, największą przeszkodą dla mnie,

in doing what I do,

w robieniu co robię,

is constructing my performance

jest konstruowanie mojego wystąpienia,

so that it's prepared and unprepared.

żeby było przygotowane na nieprzygotowanie.

Finding the balance between those things

Znajdując równowagę pomiędzy tymi rzeczami

is always dangerous

jest niebezpieczne,

because you might tip off too much in the direction of unprepared.

ponieważ możesz się potknąć upadając w kierunku nieprzygotowania.

But being too prepared doesn't leave room

Ale bycie zbyt przygotowanym nie pozwala

for the accidents to happen.

na zaisnienie przypadku.

I was thinking about what Moshe Safdie

Myślałam o Moshe Safidie -

said yesterday about beauty

- powiedział wczoraj o pięknie -

because in his book, Hyde says that

ponieważ w jego książce, Hyde twierdzi, że

sometimes trickster can tip over into beauty.

niektórzy oszuści mogą się potknąć wpadając w piękno.

But to do that you have to

Ale by to zrobić musisz

lose all the other qualities

stracieć wszystkie inne zalety,

because once you're into beauty

bo kiedy wpadasz w piękno

you're into a finished thing.

wpadasz w rzecz skończoną.

You're into something that

Wpadasz w coś co

occupies space and inhabits time.

zajmuje przestrzeń i zamieszkuje czas.

It's an actual thing.

Jest to aktualne.

And it is always extraordinary to see a thing of beauty.

I zawsze niezwykłe jest patrzeć na ładne rzeczy.

But if you don't do that,

Ale jeśli tego nie robisz

if you allow for the accident to keep on happening,

jeśli pozwalasz na dzianie się wypadkom

you have the possibility of getting on a wavelength.

masz możliwość wskoczenia na falę.

I like to think of what I do as a probability wave.

Lubię myśleć co bym robiła będąc falą prawdopodobieństwa.

When you go into beauty the probability wave

Kiedy wpadasz w piękno, fala prawdopodobieństwa

collapses into one possibility.

zapada się w jedną możliwość.

And I like to explore all the possibilities

I wszyscy lubimy odkrywać te możliwości

in the hope that you'll be on the wavelength of your audience.

w nadziei żę będziesz na długości fali swojej publiczności.

And the one final quality I want to say about trickster is

I ostateczną jakością oszusta jest to,

that he doesn't have a home.

że nie ma domu.

He's always on the road.

Jest zawsze w drodze.

I want to say to you Richard, in closing,

Chcę to powiedzieć tobie Richard,

that in TED you've created a home.

że w TED które stworzyłeś w domu.

And thank you for inviting me into it.

I dziękuję Ci za zaproszenie mnie.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)