From death row to law graduate | Peter Ouko

Translator: Vũ Lê Reviewer: Ngọc Bảo Châu Phạm

I want to tell you a story about Manson.

Tôi sẽ kể cho bạn câu chuyện về Manson.

Manson was this 28-year-old interior designer,

Manson, 28 tuổi, là nhà thiết kế nội thất,

a father to a loving daughter,

là cha của một đứa con gái đáng yêu,

and a son

và một cậu con trai

who found himself behind bars due to a broken-down judicial system.

luôn phải ngồi tù do hệ thống tư pháp mục ruỗng.

He was framed for a murder he didn't commit

Anh bị buộc tội giết người dù không làm gì cả

and was sentenced to the gallows.

và được đưa tới giá treo cổ

There were two victims of this murder -- the victim who actually died in the murder

Có hai nạn nhân trong sự việc này -- nạn nhân thực sự chết trong vụ giết người

and Manson, who had been sentenced to prison

và Manson , người phải chịu án tù

for an offense which he did not commit.

vì tội danh mà anh ta không hề gây ra.

He was locked up in a cell, eight by seven,

Anh ấy bị nhốt trong nhà giam suốt bảy, tám tiếng

with 13 other grown-up men

với 13 người đàn ông khác

for 23 and a half hours a day.

khoảng 23 tiếng rưỡi một ngày.

Food was not guaranteed that you'd get.

Thức ăn thì không đảm bảo được đưa đến.

And I remember yesterday,

Và tôi nhớ vào hôm qua,

as I walked into the room where I was,

khi tôi bước vào phòng tôi đang ở,

I imagined the kind of cell that Manson would have been living in.

Tôi tưởng tượng thứ ngục tù mà Manson đã phải giam cuộc đời mình ở đó.

Because the toilet --

Vì cái toilet ---

The row of the small rooms

Một dãy phòng nhỏ ở đó

that were there were slightly bigger than the eight-by-seven cell.

chỉ lớn hơn cái buồng giam đã nhốt anh ấy tám/ bảy tiếng một chút.

But being in that cell as he awaited the executioner --

Nhưng ở buồng giam đó trong khi đợi người thi hành án -

because in prison, he did not have a name --

bởi vì anh ấy không có một cái tên trong tù --

Manson was known by a number.

Manson được biết đến bằng một con số.

He was just a statistic.

Anh ấy chỉ là một số liệu.

He did not know how long he would wait.

Anh ấy không biết mình phải chờ bao lâu.

The wait could have been a minute,

Anh ấy có thể phải chờ một phút,

the executioner could have come the next minute,

người thi hành án có thể đến ngay phút sau đó,

the next day,

ngày hôm sau,

or it could have taken 30 years.

hay thậm chí 30 năm nữa.

The wait had no end.

Sự chờ đợi này chẳng hề dứt.

And in the midst of the excruciating pain,

Và ngay giữa cơn đau dữ dội,

the mental torture,

sự tra tấn tâm lý,

the many unanswered questions that Manson faced,

rất nhiều câu hỏi không lời đáp mà Manson phải đối mặt,

he knew he was not going to play the victim.

anh ấy biết mình sẽ không đóng vai nạn nhân.

He refused to play the role of the victim.

Anh ấy từ chối đóng vai nạn nhân.

He was angry at the justice system that had put him behind bars.

Anh ấy tức điên lên với hệ thống tư pháp đã đẩy mình vào tù.

But he knew the only way he could change that justice system

Nhưng anh ấy biết cách duy nhất để thay đổi hệ thống tư pháp

or help other people get justice

hoặc giúp người khác giành lại công lý

was not to play the victim.

là không đóng vai nạn nhân.

Change came to Manson when he decided to embrace forgiveness

Manson đón nhận sự thay đổi khi anh ấy quyết định chấp nhận tha thứ

for those who had put him in prison.

cho những kẻ đã đẩy mình vào tù.

I speak that as a fact.

Tôi nói điều đó là sự thật.

Because I know who Manson is.

Bởi vì tôi biết Manson là ai.

I am Manson.

Tôi chính là Manson.

My real name is Peter Manson Ouko.

Tên thật của tôi là Peter Manson Ouko.

And after my conviction,

Sau khi tôi bị tuyên án,

after that awakening of forgiveness,

sau khi thức tỉnh trước sự tha thứ,

I had this move

tôi đã hành động như vậy

to help change the system.

để giúp thay đổi hệ thống này.

I already decided I was not going to be a victim anymore.

Tôi đã quyết định sẽ không làm nạn nhân nữa.

But how was I going to help change a system

Nhưng làm thế nào tôi có thể giúp thay đổi bộ máy

that was bringing in younger inmates every day

mà đang tiếp nhận những tù nhân trẻ tuổi mỗi ngày,

who deserve to be with their families?

khi họ đáng được sống bên gia đình?

So I started mobilizing my colleagues in prison, my fellow inmates,

Nên tôi bắt đầu huy động anh em trong tù, những người bạn tù của tôi,

to write letters and memoranda to the justice system,

viết những lá thư và bản ghi nhớ gửi tới hệ thống tư pháp,

to the Judicial Service Commission,

tới Uỷ ban Dịch vụ Tư pháp,

the numerous task forces that had been set up

vô số đội đặc nhiệm đã được thiết lập

in our country, Kenya,

tại quê hương Kenya của tôi,

to help change the constitution.

nhằm giúp thay đổi hệ thống hiến pháp.

And we decided to grasp at those --

Và chúng tôi quyết nắm lấy chúng --

to clutch at those straws, if I may use that word --

hay chính xác hơn, chớp lấy thời cơ --

if only to make the justice system work,

chỉ để cho hệ thống tư pháp hoạt động hiệu quả,

and work for all.

với tất cả mọi người.

Just about the same time,

Vào cùng khoảng thời gian đó,

I met a young university graduate from the UK,

tôi gặp một cử nhân đại học trẻ từ Vương quốc Anh,

called Alexander McLean.

tên là Alexander McLean.

Alexander had come in with three or four of his colleagues from university

Alexander đã gặp gỡ ba hay bốn người bạn từ trường đại học

in their gap year,

trong kì gap year,

and they wanted to help assist,

và họ muốn hỗ trợ

set up a library in Kamiti Maximum Prison,

xây dựng một thư viện ở Trại giam Kamiti Maximum,

which if you Google,

mà nếu bạn tra Google,

you will see is written as one of the 15 worst prisons in the world.

bạn sẽ thấy nó được xếp là một trong 15 nhà tù tệ nhất thế giới.

That was then.

Đó là trước đây.

But when Alexander came in,

Nhưng khi Alexander đến,

he was a young 20-year-old boy.

cậu ta chỉ mới 20 tuổi thôi.

And I was on death row at that time.

Và tôi đang chịu án tử trong lúc đó.

And we took him under our wing.

Và chúng tôi nhận bảo ban cậu ta.

It was an honest trust issue.

Đó thực sự là vấn đề về niềm tin.

He trusted us, even though we were on death row.

Cậu ta tin cậy chúng tôi dù chúng tôi là tử tù.

And through that trust,

Và qua sự tin cậy đó,

we saw him and his colleagues from the university

chúng tôi thấy cậu ta và đồng nghiệp ở trường đại học

refurbish the library with the latest technology

tân trang khu thư viện với công nghệ tối tân nhất

and set up the infirmary to very good standards

và xây dựng khu chăm sóc với tiêu chuẩn rất cao

so that those of us falling sick in prison

để nếu một trong chúng tôi đổ bệnh trong tù

would not necessarily have to die in indignity.

thì cũng không cần phải chết trong nhục nhã.

Having met Alexander,

Sau khi gặp qua Alexander,

I had a chance,

tôi đã có cơ hội,

and he gave me the opportunity and the support,

và cậu ta cho tôi cả cơ hội lẫn sự ủng hộ,

to enroll for a university degree at the University of London.

giúp tôi đăng ký học lấy bằng tại Đại học London.

Just like Mandela studied from South Africa,

Giống như Mandela nghiên cứu ở Nam Phi,

I had a chance to study at Kamiti Maximum Security Prison.

tôi đã có cơ hội nghiên cứu tại Trại giam An ninh Kamiti Maximum.

And two years later,

Và hai năm sau,

I became the first graduate of the program

tôi trở thành cử nhân đầu tiên của chương trình

from the University of London from within the prison system.

từ Đại học London từ chính bên trong hệ thống nhà giam.

Having graduated, what happened next --

Những gì xảy ra sau khi tôi tốt nghiệp -

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Xin cảm ơn

(Applause)

(Vỗ tay)

Having graduated,

Sau khi tốt nghiệp,

now I felt empowered.

tôi thấy tràn đầy sức lực.

I was not going to play the helpless victim.

Tôi sẽ không vào vai nạn nhân bất lức nữa.

But I felt empowered not only to assist myself,

Nhưng nguồn động lực này không chỉ để hỗ trợ cho tôi,

to prosecute my own case,

để truy tố vụ án của tôi,

but also to assist the other inmates

mà còn để hỗ trợ những người bạn tù khác

who are suffering the similar injustices that have just been spoken about here.

đang chịu những bất công tương tự mà mới chỉ nhắc đến ở đây.

So I started writing legal briefs for them.

Vì thế tôi đã bắt đầu viết tóm tắt pháp lý cho họ.

With my other colleagues in prison, we did as much as we could.

Với những đồng nghiệp khác trong tù, chúng tôi làm mọi thứ có thể.

That wasn't enough.

Nhưng vẫn chưa đủ.

Alexander McLean

Alexander McLean

and his team at the African Prisons Project

và đồng đội của cậu ta ở Dự án Các Trại giam Châu Phi

decided to support more inmates.

quyết định hỗ trợ thêm số phạm nhân.

And as I'm speaking to you today,

Trong khi tôi đang trình bày,

there are 63 inmates and staff in the Kenya Prison Service

đã có 63 phạm nhân và nhân viên ở Dịch vụ Trại giam Kenya

studying law at the University of London through distance learning.

đang học ngành Luật tại Đại học London qua học tập từ xa.

(Applause)

(Vỗ tay)

These are changemakers who are being motivated

Có những người đang tạo ra thay đổi với chút động lực

not only to assist the most indolent in society,

không chỉ để hỗ trợ những kẻ biếng nhát nhất xã hội,

but also to help the inmates and others get access to justice.

mà còn để giúp những phạm nhân và người khác chạm đến công lý.

Down there in my prison cell, something kept stirring me.

Ở ngay trong buồng giam của tôi, có cái gì đó cứ thôi thúc tôi.

The words of Martin Luther King kept hitting me.

Lời nói của Martin Luther King cứ vang vọng trong tôi.

And he was always telling me, "Pete, if you can't fly,

Và ông ấy luôn nói với tôi "Pete, nếu cậu không thể bay,

you can run.

cậu có thể chạy.

And if you can't run,

Và nếu cậu không thể chạy,

you can walk.

cậu có thể đi bộ.

But if you can't walk,

Nhưng nếu cậu không thể đi bộ,

then you can crawl.

cậu có thể bò.

But whatever it is, whatever it takes,

Nhưng bất kể đó là gì, bất kể nó đòi hỏi thứ gì,

just keep on moving."

hãy cứ tiến về phía trước."

And so I had this urge to keep moving.

Vì thế tôi đã có sự thôi thúc tiếp tục tiến lên.

I still have this urge to keep moving in whatever I do.

Tôi vẫn còn động lực vươn lên lên trong mọi việc tôi làm.

Because I feel the only way we can change our society,

Bời vì tôi nghĩ đây là cách duy nhất để thay đổi xã hội này.

the only way we can change the justice system --

Cách duy nhất để thay đổi hệ thống tư pháp --

which has really improved in our country --

thứ đã thực sự cải thiện ở quốc gia này -

is to help get the systems right.

là giúp cơ cấu lại hệ thống ấy.

So, on 26th October last year, after 18 years in prison,

Vì thế, ngày 26 tháng 10 năm ngoái, sau 18 năm trong tù,

I walked out of prison on presidential pardon.

tôi đã thoát khỏi nơi đó nhờ ân xá của tổng thống.

I'm now focused on helping APP -- the African Prisons Project --

Bây giờ tôi đang tập trung hỗ trợ APP, Dự án các Trại giam Châu Phi,

achieve its mandate of training and setting up

hoàn thành nhiệm vụ huấn luyện và thiết lập

the first law school and legal college behind bars.

ngôi trường luật và đại học pháp lý đầu tiên sau song sắt.

Where we are going to train --

Ở đây chúng tôi sẽ huấn luyện

(Applause)

(Vỗ tay)

Where we are going to train inmates and staff

Ở đây chúng tôi sẽ huấn luyện các phạm nhân và đội nhân viên

not only to assist their fellow inmates,

không chỉ để hỗ trợ các bạn tù,

but to assist the entire wider society of the poor

mà còn để hỗ trợ toàn bộ cộng đồng người nghèo rộng lớn

who cannot access legal justice.

không được hưởng pháp luật công minh.

So as I speak before you today,

Tôi trò chuyện với các bạn ngày hôm nay,

I stand here in the full knowledge that we can all reexamine ourselves,

tôi đứng đây với sự nhận thức rõ ràng rằng ta có thể nhìn nhận lại bản thân,

we can all reexamine our situations,

ta có thể nhìn nhận lại tình hình bản thân,

we can all reexamine our circumstances

ta có thể nhìn nhận lại hoàn cảnh bản thân,

and not play the victim narrative.

và đừng vào vai nạn nhân tường thuật.

The victim narrative will not take us anywhere.

Nạn nhân tường thuật sẽ không giúp được gì cả.

I was behind bars, yeah.

Đúng là tôi đã từng ngồi tù,

But I never felt and I was not a prisoner.

nhưng tôi chưa bao giờ nghĩ mình là một tù nhân.

The basic thing I got to learn

Thứ cơ bản nhất tôi từng học

was that if I thought,

là nếu tôi nghĩ,

and if you think, you can,

và nếu bạn nghĩ bạn có thể,

you will.

bạn sẽ làm được mọi thứ.

But if you sit thinking that you can't,

Nhưng nếu bạn ngồi yên và nghĩ bạn không làm được,

you won't.

bạn sẽ không làm được.

It's as simple as that.

Đơn giản như vậy thôi.

And so I'm encouraged by the peaceful revolutionaries

Và tôi được các nhà cách mạng hoà bình...

I've heard on this stage.

tôi biết ở đây động viên.

The world needs you now, the world needs you today.

Bây giờ thế giời cần bạn, thế giới cần bạn ngay hôm nay.

And as I finish my talk,

Khi tôi hoàn thành bài phát biểu,

I'd just like to ask each and every single one of you here,

tôi muốn hỏi từng người một ở đây,

wonderful thinkers, changemakers, innovators,

những trí tuệ phi thường, những người tiên phong, những người tạo sự thay đổi,

the wonderful global citizens we have at TED,

những công dân toàn cầu ấn tượng chúng ta có ở TED,

just remember the words of Martin Luther King.

hãy nhớ câu nói của Martin Luther King

Let them continue ringing in your heart and your life.

Hãy để chúng ngân lên trong trái tim và cuộc sống.

Whatever it is,

Bất kể việc đó là gì,

wherever you are,

bất kể bạn đang ở đâu

whatever it takes,

cho dù cái giá phải trả như thế nào

keep on moving.

thì hãy cứ tiếp tục

Thank you.

Cám ơn

(Applause)

( Vỗ tay )

Thank you.

Cám ơn

(Applause)

( Vỗ tay )