Daniel Libeskind's 17 words of architectural inspiration

17 từ tạo cảm hứng cho kiến trúc của Daniel Libeskind

Translator: Ngan Nguyen H Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

I'll start with my favorite muse, Emily Dickinson,

Tôi sẽ mở đầu với nàng thơ yêu thích của tôi, Emily Dickinson,

who said that wonder is not knowledge, neither is it ignorance.

người nói rằng băn khoăn không phải là kiến thức, mà cũng không phải là sự trì trệ.

It's something which is suspended

Nó là thứ gì đó bị nghi ngại

between what we believe we can be,

giữa điều mà chúng ta tin là chúng ta có thể đạt tới,

and a tradition we may have forgotten.

và một truyền thống mà chúng ta có thể quên lãng.

And I think, when I listen to these incredible people here,

Và tôi nghĩ, khi tôi nghe những người tuyệt vời ở đây,

I've been so inspired -- so many incredible ideas, so many visions.

Tôi đã được truyền cảm hứng, quá nhiều ý tưởng tuyệt vời, quá nhiều tầm nhìn.

And yet, when I look at the environment outside,

Vậy mà, khi tôi nhìn vào môi trường bên ngoài,

you see how resistant architecture is to change.

bạn thấy kiến trúc chống chọi với sự thay đổi.

You see how resistant it is to those very ideas.

Bạn thấy kiến trúc chống chọi những ý tưởng thực sự đó.

We can think them out. We can create incredible things.

Chúng ta có thể nghĩ ra chúng. Chúng ta có thể sáng tạo ra những thứ tuyệt vời.

And yet, at the end,

Vậy mà, cuối cùng,

it's so hard to change a wall.

thật khó để thay đổi một bức tường.

We applaud the well-mannered box.

Chúng ta khen ngợi chiếc hộp đúng quy cách.

But to create a space that never existed is what interests me;

Nhưng để tạo ra một không gian chưa từng tồn tại là điều làm tôi hứng thú.

to create something that has never been,

Tạo ra một thứ chưa từng có.

a space that we have never entered except in our minds and our spirits.

Một không gian chúng ta chưa từng đặt chân tới, trừ khi trong tâm trí ta.

And I think that's really what architecture is based on.

Và tôi nghĩ đó thực sự là nền tảng của kiến trúc.

Architecture is not based on concrete

Kiến trúc không dựa vào xi măng

and steel and the elements of the soil.

và sắt và các nguyên tố trong đất.

It's based on wonder.

Nó dựa vào những kỳ quan.

And that wonder is really what has created the greatest cities,

Và kỳ quan chính là thứ đã tạo ra những đô thành vĩ đại nhất,

the greatest spaces that we have had.

những không gian vĩ đại nhất mà chúng ta đã từng có.

And I think that is indeed what architecture is. It is a story.

Và tôi nghĩ rằng đó chính là kiến trúc. Nó là một câu chuyện.

By the way, it is a story that is told through

Và đó là một câu chuyện được kể

its hard materials.

bằng những vật liệu cứng,

But it is a story of effort and struggle

Nhưng đó là một câu chuyện về sự cố gắng và nỗ lực

against improbabilities.

chống chọi với sự không thể.

If you think of the great buildings, of the cathedrals, of the temples,

Nếu bạn nghĩ về những tòa nhà vĩ đại, về những thánh đường, những đền thờ,

of the pyramids, of pagodas,

kim tự tháp, chùa chiền,

of cities in India and beyond,

các thành phố ở Ấn Độ và xa hơn thế,

you think of how incredible this is that that was realized

Bạn nghĩ khó tin làm sao rằng chúng đã được hiện thực hóa

not by some abstract idea, but by people.

không phải bởi những ý tưởng lạ lùng mà bởi con người.

So, anything that has been made can be unmade.

Vì thế bất kỳ thứ gì đã được tạo ra đều có thể bị phá bỏ.

Anything that has been made can be made better.

Bất cứ thứ gì đã được tạo ra đều có thể được làm cho tốt hơn.

There it is: the things that I really believe

Và nó đây: những thứ mà tôi thực sự tin rằng là

are of important architecture.

quan trọng đối với kiến trúc.

These are the dimensions that I like to work with.

Đây là những khía cạnh tôi muốn làm việc cùng.

It's something very personal.

Đó là thứ gì đó rất cá nhân.

It's not, perhaps, the dimensions appreciated by art critics

Nó có lẽ không phải là những khía cạnh được tôn vinh bởi các nhà phê bình nghệ thuật

or architecture critics or city planners.

hoặc phê bình kiến trúc hoặc hoạch định thành phố.

But I think these are the necessary oxygen

Nhưng tôi nghĩ đây là chất oxy cần thiết

for us to live in buildings, to live in cities,

cho chúng ta để sống trong những tòa nhà, những thành phố,

to connect ourselves in a social space.

để kết nối trong một không gian xã hội.

And I therefore believe that optimism is what drives architecture forward.

Và tôi vì thế tin tưởng rằng sự lạc quan giúp thúc đẩy ngành kiến trúc về phía trước.

It's the only profession where you have to believe in the future.

Đó là ngành duy nhất mà bạn bắt buộc phải tin vào tương lai.

You can be a general, a politician, an economist who is depressed,

Bạn có thể là một đại tướng, một chính trị gia, một nhà kinh tế bị khủng hoảng,

a musician in a minor key, a painter in dark colors.

một nhạc sỹ tông thấp, một họa sỹ tông trầm.

But architecture is that complete ecstasy that the future can be better.

Nhưng kiến trúc là niềm sung sướng toàn diện rằng tương lai có thể tốt đẹp hơn.

And it is that belief that I think drives society.

Và chính lòng tin là thứ tôi tin rằng thúc đẩy xã hội.

And today we have a kind of evangelical pessimism all around us.

Và ngày hôm nay chúng ta có một sự bi quan mãnh liệt xung quanh chúng ta.

And yet it is in times like this

Và chính trong những thời điểm như thế này

that I think architecture can thrive with big ideas,

tôi tin kiến trúc có thể phát triển với những ý tưởng lớn.

ideas that are not small. Think of the great cities.

Các ý tưởng không hề nhỏ. Nghĩ về các thành phố lớn.

Think of the Empire State Building, the Rockefeller Center.

Nghĩ về tòa nhà Empire State Building, về trung tâm Rockerfeller.

They were built in times that were

Chúng được xây vào các thời điểm

not really the best of times in a certain way.

không phải là những thời điểm tốt đẹp nhất trên một số phương diện.

And yet that energy and power of architecture

Và dù vậy năng lượng và năng lực của kiến trúc

has driven an entire social and political space that these buildings occupy.

đã thúc đẩy cả không gian xã hội và chính trị mà các tòa nhà đó chiếm chỗ.

So again, I am a believer in the expressive.

Vậy một lần nữa, tôi tin tưởng vào tính biểu cảm.

I have never been a fan of the neutral.

Tôi chưa bao giờ là một người hâm mộ sự quân bình.

I don't like neutrality in life, in anything.

Tôi không thích sự quân bình trong đời sống, trong bất kỳ thứ gì.

I think expression.

Tôi nghĩ về sự biểu đạt.

And it's like espresso coffee, you know, you take the essence of the coffee.

Và nó như cà phê espresso. Bạn biết đấy, bạn lấy tinh chất của cà phê.

That's what expression is.

Đó chính là sự biểu đạt.

It's been missing in much of the architecture,

Nó đã bị thiếu hụt trong kiến trúc

because we think architecture is the realm of the neutered,

vì chúng ta nghĩ kiến trúc là kinh đô của sự trung tính,

the realm of the kind of a state that has no opinion,

kinh đô của trạng thái không có ý kiến,

that has no value.

không có giá trị.

And yet, I believe it is the expression --

Và dù vậy, tôi tin rằng đó là sự biểu cảm,

expression of the city, expression of our own space --

sự biểu cảm của thành phố, sự biểu cảm của không gian riêng của chúng ta,

that gives meaning to architecture.

đem lại ý nghĩa cho kiến trúc.

And, of course, expressive spaces are not mute.

Và, tất nhiên, những không gian có tính biểu đạt thì không tĩnh lặng.

Expressive spaces are not spaces

Những không gian có tính biểu đạt không phải là những không gian

that simply confirm what we already know.

đơn thuần khẳng định những điều chúng ta đã biết.

Expressive spaces may disturb us.

Những không gian có tính biểu đạt có thể làm chúng ta khó chịu

And I think that's also part of life.

Và tôi nghĩ đó cũng là một phần cuộc sống.

Life is not just an anesthetic to make us smile,

Cuộc sống không chỉ là một loại thuốc gây mê để làm chúng ta tươi cười.

but to reach out across the abyss of history,

Nhưng để vươn tới qua vực thẳm của lịch sử,

to places we have never been,

tới những nơi ta chưa bao giờ tới,

and would have perhaps been, had we not been so lucky.

và có thể sẽ không bao giờ tới, nếu chúng ta không may mắn đến vậy.

So again, radical versus conservative.

Vậy một lần nữa sự khác biệt đấu tranh với sự bảo thủ.

Radical, what does it mean? It's something which is rooted,

Sự khác biêt, nó có nghĩa là gì? Nó là một thứ có gốc rễ.

and something which is rooted deep in a tradition.

Và một thứ có gốc rễ sâu sắc trong một truyền thống.

And I think that is what architecture is, it's radical.

Và tôi nghĩ kiến trúc chính là sự khác biệt.

It's not just a conservation in formaldehyde

Nó không chỉ là một sự bảo quản trong formaldehyde

of dead forms.

của các cá thể đã chết.

It is actually a living connection

Nó thực chất là một liên kết sống còn

to the cosmic event that we are part of,

với sự kiện mang tầm vũ trụ mà chúng ta là một phần của nó,

and a story that is certainly ongoing.

và một câu chuyện chắc chắn còn kéo dài.

It's not something that has a good ending or a bad ending.

Đó không phải là một thứ có một kết thúc tốt hoặc xấu.

It's actually a story in which our acts themselves

Nó thực chất là một câu chuyện mà tự thân các hành động của chúng ta

are pushing the story in a particular way.

đẩy câu chuyện đi theo một cách riêng.

So again I am a believer in the radical architecture.

Vậy một lần nữa tôi tin vào kiến trúc khác biệt.

You know the Soviet architecture of that building

Bạn biết kiến trúc Soviet của tòa nhà

is the conservation.

là sự bảo thủ.

It's like the old Las Vegas used to be.

Như Las Vagas từng một thời như vậy.

It's about conserving emotions, conserving the traditions

Chính là sự bảo tồn cảm xúc, bảo tồn truyền thống

that have obstructed the mind in moving forward

đã ngăn trở trí tuệ tiến lên phía trước

and of course what is radical is to confront them.

và tất nhiên điều khác biệt là chống đối lại chúng.

And I think our architecture is a confrontation

Và tôi nghĩ rằng kiến trúc của chúng ta là một sự thách thức

with our own senses.

đối với cảm quan của chính chúng ta.

Therefore I believe it should not be cool.

Vì thế tôi tin rằng nó không nên lạnh lùng.

There is a lot of appreciation for the kind of cool architecture.

Có rất nhiều sự trân trọng cho thể loại kiến trúc lạnh lùng.

I've always been an opponent of it. I think emotion is needed.

Tôi luôn là một đối thủ của nó. Tôi cho rằng cảm xúc là cần thiết.

Life without emotion would really not be life.

Cuộc sống không có cảm xúc sẽ không thực sự là cuộc sống.

Even the mind is emotional.

Thậm chí trí não cũng giàu xúc cảm.

There is no reason which does not take a position

Không có lý do nào không tồn tại

in the ethical sphere, in the philosophical mystery of what we are.

trong đạo lý luân thường, trong ẩn số triết học về chính chúng ta.

So I think emotion is a dimension

Vì thế tôi nghĩ cảm xúc là một khía cạnh

that is important to introduce into city space, into city life.

quan trọng để giới thiệu cho không gian thành phố, cho đời sống thành phố.

And of course, we are all about the struggle of emotions.

Và tất nhiên chúng ta đều có sự vật lộn cảm xúc,

And I think that is what makes the world a wondrous place.

Và tôi nghĩ điều đó biến thế giới thành một nơi tuyệt vời.

And of course, the confrontation of the cool, the unemotional with emotion,

Và tất nhiên, sự đối đầu của sự lạnh lùng, sự vô cảm với cảm xúc,

is a conversation that I think

là một cuộc hội thoại mà tôi nghĩ

cities themselves have fostered.

các thành phố đã tự thân thúc đẩy.

I think that is the progress of cities.

Tôi nghĩ đó là bước tiến của các thành phố.

It's not only the forms of cities,

Đó không chỉ là hình dạng của các thành phố

but the fact that they incarnate emotions,

nhưng sự thật rằng chúng tái hiện xúc cảm,

not just of those who build them,

không chỉ của những người xây dựng chúng,

but of those who live there as well.

mà cả của những người sống ở đó.

Inexplicable versus understood. You know, too often we want to understand everything.

Không thể giải thích đối đầu với Đã hiểu được. Bạn biết đấy, chúng ta thường xuyên muốn hiểu mọi thứ .

But architecture is not the language of words.

Nhưng kiến trúc không phải là ngôn từ.

It's a language. But it is not a language that can be reduced

Nó là ngôn ngữ. Nhưng không phải là một ngôn ngữ có thể cắt giảm

to a series of programmatic notes that we can verbally write.

thành một chuỗi các ghi chú có tính hệ thống mà ta có thể viết ra thành lời.

Too many buildings that you see outside that are so banal

Quá nhiều tòa nhà bạn thấy bên ngoài quá tầm thường.

tell you a story, but the story is very short,

Chúng kể cho bạn một câu chuyện, nhưng câu chuyện rất ngắn ngủi.

which says, "We have no story to tell you."

nó nói rằng: "Chúng tôi không có câu chuyện nào để kể cho bạn."

(Laughter)

(Tiếng cười)

So the important thing actually,

Vậy thứ quan trọng thực chất

is to introduce the actual architectural dimensions,

là để giới thiệu những khía cạnh kiến trúc thực sự,

which might be totally inexplicable in words,

mà có thể hoàn toàn không giải thích được bằng ngôn từ.

because they operate in proportions,

Bởi chúng vận hành theo các bộ phận,

in materials, in light.

theo vật liệu, ánh sáng.

They connect themselves into various sources,

Chúng kết nối với những nguồn lực đa dạng

into a kind of complex vector matrix

thành một ma trận véc tơ phức hợp

that isn't really frontal

mà không thực sự ở phía mặt tiền

but is really embedded in the lives,

mà thực sự ẩn sâu trong cuộc sống,

and in the history of a city, and of a people.

và trong lịch sử của một thành phố, một nhóm người.

So again, the notion that a building should just be explicit

Vậy một lần nữa, quan niệm cho rằng một tòa nhà chỉ nên dễ giải thích

I think is a false notion,

tôi nghĩ là một quan niệm sai lầm,

which has reduced architecture into banality.

quan niệm đẩy kiến trúc xuống mức tầm thường.

Hand versus the computer.

Đôi tay đấu với máy tính.

Of course, what would we be without computers?

Tất nhiên, chúng ta sẽ làm gì nếu không có máy tính?

Our whole practice depends on computing.

Nghề của chúng ta phụ thuộc vào máy tính.

But the computer should not just be the glove of the hand;

Nhưng chiếc máy tính không nên chỉ là chiếc bao tay,

the hand should really be the driver of the computing power.

bàn tay phải là nguồn lực tạo ra cho năng lượng của máy tính.

Because I believe that the hand

Bởi vì tôi tin rằng bàn tay

in all its primitive, in all its physiological obscurity,

trong sự thô sơ, trong sự khó hiểu về thể chất của nó

has a source, though the source is unknown,

có một nguồn lực, mặc dù nguồn lực này chưa được biết tới,

though we don't have to be mystical about it.

dù chúng ta không thấu hiểu nó,

We realize that the hand has been given us

chúng ta nhận ra rằng bàn tay đã được trao cho chúng ta

by forces that are beyond our own autonomy.

bởi những nguồn lực vượt lên ý chí của chính chúng ta.

And I think when I draw drawings

Và tôi nghĩ khi tôi vẽ các bản vẽ

which may imitate the computer, but are not computer drawings --

có thể là bắt chước máy tính, nhưng không phải là những bản vẽ từ máy tính,

drawings that can come from sources

các bản vẽ có thể đến từ nhiều nguồn

that are completely not known, not normal, not seen,

chưa được biết đến, không bình thường, chưa được nhìn thấy,

yet the hand -- and that's what I really, to all of you who are working --

Vậy mà bàn tay -- và đó là điều mà tôi thực sự muốn nói với tất cả những người đang làm việc --

how can we make the computer respond to our hand

là cách thức mà chúng ta có thể khiến chiếc máy tính đáp trả bàn tay của chúng ta

rather than the hand responding to the computer.

hơn là bàn tay đáp trả cho máy tính.

I think that's part of what the complexity of architecture is.

Tôi nghĩ đó là một phần của sự phức tạp của kiến trúc.

Because certainly we have gotten used to the propaganda

Bởi vì chắc chắn rằng chúng ta đã quen với khẩu hiệu

that the simple is the good. But I don't believe it.

đơn giản là tốt. Nhưng tôi không tin vậy.

Listening to all of you, the complexity of thought,

Sự phức tạp của ý nghĩ,

the complexity of layers of meaning is overwhelming.

sự phức tạp của các lớp nghĩa quá mãnh liệt.

And I think we shouldn't shy away in architecture,

Và tôi nghĩ chúng ta không nên ngại ngùng trong kiến trúc,

You know, brain surgery, atomic theory,

Bạn biết đấy, phẫu thuật não, lý thuyết nguyên tử,

genetics, economics

gen, kinh tế

are complex complex fields.

đều là những lĩnh vực phức tạp.

There is no reason that architecture should shy away

Chẳng có lý do gì mà kiến trúc phải ngần ngại

and present this illusory world of the simple.

và đưa ra một thế giới ảo tưởng về sự đơn giản.

It is complex. Space is complex.

Nó phức tạp. Không gian phức tạp.

Space is something that folds out of itself into completely new worlds.

Không gian là một thứ gì đó tự gấp nếp thành những thế giới hoàn toàn mới.

And as wondrous as it is,

Và tuyệt diệu như vậy,

it cannot be reduced to a kind of simplification

nó không thể bị kéo xuống thành một sự đơn giản

that we have often come to be admired.

mà chúng ta thường ngưỡng mộ.

And yet, our lives are complex.

Dù vậy, cuộc sống của chúng ta phức tạp.

Our emotions are complex.

Cảm xúc của chúng ta phức tạp.

Our intellectual desires are complex.

Những ham muốn tri thức của chúng ta phức tạp.

So I do believe that architecture as I see it

Vì thế tôi tin vào kiến trúc như tôi thấy

needs to mirror that complexity in every single space that we have,

cần phản ánh sự phức tạp trong mọi không gian chúng ta có,

in every intimacy that we possess.

trong mọi sự thân mật chúng ta sở hữu.

Of course that means that architecture is political.

Tất nhiên điều này có nghĩa là kiến trúc là chính trị.

The political is not an enemy of architecture.

Chính trị không phải là kẻ thù của kiến trúc.

The politeama is the city. It's all of us together.

là thành phố. Là toàn bộ chúng ta.

And I've always believed that the act of architecture,

Và tôi luôn tin rằng hành động của kiến trúc,

even a private house, when somebody else will see it, is a political act,

thậm chí một ngôi nhà riêng, khi ai khác nhìn thấy nó, cũng là một hành động chính trị.

because it will be visible to others.

Bởi vì nó sẽ hiện hữu đối với người khác.

And we live in a world which is connecting us more and more.

Và chúng ta sống trong một thế giới đang liên tục kết nối chúng ta.

So again, the evasion of that sphere,

Vậy một lần nữa, sự xâm lấn của tầm ảnh hưởng

which has been so endemic to that sort of pure architecture,

mà đã trở nên đặc trưng cho loại kiến trúc đơn thuần,

the autonomous architecture that is just an abstract object

kiến trúc tự trị chỉ là một vật thể lạ

has never appealed to me.

chưa từng gây cảm hứng cho tôi.

And I do believe that this interaction

Và tôi tin rằng sự tương tác này

with the history, with history that is often very difficult,

với lịch sử, với lịch sử là rất khó khăn

to grapple with it, to create

để có thể vật lộn với nó, để sáng tạo

a position that is beyond our normal expectations and to create a critique.

một vị thế nằm ngoài sự trông đợi bình thường của chúng ta và để tạo ra một bài phê bình.

Because architecture is also the asking of questions.

Bởi vì kiến trúc cũng là sự đòi hỏi các câu trả lời.

It's not only the giving of answers.

Nó không chỉ đưa ra các câu trả lời.

It's also, just like life, the asking of questions.

Nó cũng, như cuộc sống, đòi hỏi các câu trả lời.

Therefore it is important that it be real.

Vì thế quan trọng là nó phải thật.

You know we can simulate almost anything.

Bạn biết rằng chúng ta có thể tái tạo gần như mọi thứ.

But the one thing that can be ever simulated

Nhưng một thứ mà không thể tái tạo được

is the human heart, the human soul.

là trái tim, là tâm hồn con người.

And architecture is so closely intertwined with it

Và kiến trúc gắn kết chặt chẽ với nó

because we are born somewhere and we die somewhere.

bởi vì ta được sinh ra ở nơi nào đó và ta chết đi ở nơi nào đó.

So the reality of architecture is visceral. It's not intellectual.

Vậy thực tế trong kiến trúc thuộc về bản năng chứ không phải trí tuệ.

It's not something that comes to us from books and theories.

Nó không đến từ sách vở giáo điều.

It's the real that we touch -- the door, the window,

Nó là thực tế mà chúng ta chạm vào, cánh cửa, cửa sổ,

the threshold, the bed --

bậu cửa, chiếc giường.

such prosaic objects. And yet,

Những vật thể rời rạc. Vậy mà,

I try, in every building, to take that virtual world,

tôi cố gắng, trong mọi tòa nhà, đón lấy thế giới ảo ấy,

which is so enigmatic and so rich,

thế giới huyền bí và trù phú ấy,

and create something in the real world.

và tạo ra thứ gì đó trong đời thực.

Create a space for an office,

Tạo ra một không gian văn phòng,

a space of sustainability

một không gian thực tiễn

that really works between that virtuality

hiệu quả giữa bản chất

and yet can be realized as something real.

và vẫn có thể nhận thấy thứ gì đó thực chất.

Unexpected versus habitual.

Không đoán trước được đấu với thói quen.

What is a habit? It's just a shackle for ourselves.

Thói quen là gì? Nó chỉ là gông cùm đối với chúng ta.

It's a self-induced poison.

Nó là một thứ thuốc độc tự ta tạo ra.

So the unexpected is always unexpected.

Những thứ không đoán trước được luôn không đoán trước được.

You know, it's true, the cathedrals, as unexpected,

Bạn biết rằng, thật vậy, các thánh đường, không đoán trước được,

will always be unexpected.

sẽ luôn không đoán trước được.

You know Frank Gehry's buildings, they will continue to be unexpected in the future.

Bạn biết các tòa nhà của Frank Gehry, chúng sẽ tiếp tục trở nên không đoán trước được.

So not the habitual architecture that instills in us

Vậy thấm nhuần trong ta không phải là kiến trúc của thói quen

the false sort of stability,

sự ổn định sai lầm,

but an architecture that is full of tension,

mà một kiến trúc đầy sự căng thẳng,

an architecture that goes beyond itself

một kiến trúc vượt lên chính nó

to reach a human soul and a human heart,

để chạm tới tâm hồn và con tim con người,

and that breaks out of the shackles of habits.

và phá vỡ xiềng xích của các thói quen.

And of course habits are enforced by architecture.

Và tất nhiên các thói quen được tiếp sức bởi kiến trúc.

When we see the same kind of architecture

Khi ta nhìn thấy loại kiến trúc giống như vậy

we become immured in that world of those angles,

ta quen với thế giới của những góc cạnh đó,

of those lights, of those materials.

những ánh sáng đó, những vật liệu đó.

We think the world really looks like our buildings.

Ta nghĩ thế giới thực ra giống như những tòa nhà của ta.

And yet our buildings are pretty much limited by the techniques and wonders

Vậy mà những tòa nhà của ta bị hạn chế đáng kể bởi kỹ thuật và sự băn khoăn

that have been part of them.

là một phần của chúng.

So again, the unexpected which is also the raw.

Vậy một lần nữa, sự không lường trước được cũng chính là sự thô sơ.

And I often think of the raw and the refined.

Và tôi thường nghĩ về sự thô sơ và sự tinh tế.

What is raw? The raw, I would say

Sự thô sơ là gì? Sự thô sơ, theo tôi,

is the naked experience, untouched by luxury,

là trải nghiệm trần trụi, không bị chạm tới bởi sự hào nhoáng,

untouched by expensive materials,

bởi vật liệu đắt tiên,

untouched by the kind of refinement

bởi sự gọt giũa

that we associate with high culture.

mà chúng ta liên hệ với văn hóa cao.

So the rawness, I think, in space,

Vậy sự thô sơ, tôi nghĩ, trong không gian,

the fact that sustainability can actually, in the future

sự thật là sự thực dụng có thể, trong tương lai

translate into a raw space,

trở thành một không gian thô sơ,

a space that isn't decorated,

một không gian không được trang hoàng,

a space that is not mannered in any source,

một không gian không được cải tạo bằng bất kỳ nguồn nào,

but a space that might be cool in terms of its temperature,

nhưng là một không gian mát mẻ,

might be refractive to our desires.

có thể hơi lệch hướng so với các mong muốn của ta.

A space that doesn't always follow us

Một không gian không luôn theo chân ta

like a dog that has been trained to follow us,

như một chú chó được huấn luyện để theo chân ta,

but moves ahead into directions of demonstrating

nhưng di chuyển về phía trước theo các hướng thể hiện

other possibilities, other experiences,

các khả năng khác, các trải nghiệm khác,

that have never been part of the vocabulary of architecture.

mà chưa từng là một phần của kiến trúc.

And of course that juxtaposition is of great interest to me

Và tất nhiên sự đặt cạnh nhau ấy gây nhiều hứng thú cho tôi

because it creates a kind of a spark of new energy.

bởi vì nó tạo ra một đốm sáng của năng lượng mới.

And so I do like something which is pointed, not blunt,

Và vì vậy tôi thích thứ gì đó nhọn, không cùn,

something which is focused on reality,

thứ gì đó tập trung vào hiện thực,

something that has the power, through its leverage,

thứ gì đó có năng lực đòn bẩy,

to transform even a very small space.

chuyển thể một không gian dù là rất nhỏ.

So architecture maybe is not so big, like science,

Vậy kiến trúc có thể không quá to tát, như khoa học,

but through its focal point

nhưng qua tiêu điểm của nó

it can leverage in an Archimedian way

nó có thể bẩy tung theo cách thức của Ác-si-mét

what we think the world is really about.

định nghĩa của chúng ta về thế giới.

And often it takes just a building

Và thường cần một tòa nhà

to change our experience of what could be done, what has been done,

để thay đổi trải nghiệm của chúng ta về điều lẽ ra sẽ làm được, điều đã làm được,

how the world has remained both in between stability and instability.

cách thức mà thế giới tồn tại song song giữa sự ổn định và sự bất ổn.

And of course buildings have their shapes.

Và tất nhiên các tòa nhà có hình thù của chúng.

Those shapes are difficult to change.

Những hình thù đó khó để thay đổi được.

And yet, I do believe that in every social space,

Dù vậy tôi tin rằng trong mọi không gian xã hội

in every public space,

trong mọi không gian công cộng,

there is a desire to communicate more

có một ước muốn được giao tiếp nhiều hơn

than just that blunt thought, that blunt technique,

hơn là ý nghĩ mòn mỏi, công cụ mòn mỏi ấy.

but something that pinpoints, and can point in various directions

Nhưng thứ gì đó xác định chính xác, và có thể chỉ theo nhiều hướng

forward, backward, sideways and around.

trước, sau, sang ngang, vòng quanh.

So that is indeed what is memory.

Và đó chắc chắn là một ký ức được gìn giữ.

So I believe that my main interest is to memory.

Vì thế tôi tin rằng ý thích chính của tôi là ghi nhớ.

Without memory we would be amnesiacs.

Không có ký ức chúng ta sẽ là những kẻ mất trí.

We would not know which way we were going,

Ta sẽ không biết ta đang đi đường nào,

and why we are going where we're going.

và tại sao ta lại tới nơi ta đang đến.

So I've been never interested in the forgettable reuse,

Vì thế tôi chưa từng hứng thú với những thứ đồ dùng lại đáng quên đi,

rehashing of the same things over and over again,

xào xáo lại liên tục một ý tưởng.

which, of course, get accolades of critics.

Thứ mà, tất nhiên, nhận được sự đón nhận nồng hậu từ các nhà phê bình.

Critics like the performance to be repeated again and again the same way.

Các nhà phê bình thích các màn biểu diễn lặp đi lặp lại theo cùng một cách.

But I rather play something

Nhưng tôi thà nghịch thứ gì đó

completely unheard of,

chưa từng được nghe nói đến,

and even with flaws,

thậm chí có sai sót,

than repeat the same thing over and over which has been hollowed

hơn là lặp đi lặp lại thứ gì đó rỗng tuếch

by its meaninglessness.

bởi sự vô nghĩa của nó,

So again, memory is the city, memory is the world.

Một lần nữa, ký ức là thành phố, ký ức là thế giới.

Without the memory there would be no story to tell.

Không có ký ức sẽ chẳng có chuyện gì để kể.

There would be nowhere to turn.

Sẽ không có nơi nào để quay lại.

The memorable, I think, is really our world, what we think the world is.

Điều đáng nhớ, tôi nghĩ, chính là thế giới của ta, là định nghĩa của ta về thế giới.

And it's not only our memory,

Và đó không chỉ là ký ức của chúng ta,

but those who remember us,

mà của những người nhớ tới ta.

which means that architecture is not mute.

Có nghĩa là kiến trúc không câm lặng.

It's an art of communication.

Nó là một nghệ thuật giao tiếp.

It tells a story. The story can reach into obscure desires.

Nó kể một câu chuyện. Câu chuyện có thể vươn tới những tham vọng lạ lùng của ta.

It can reach into sources that are not explicitly available.

Nó có thể chạm tới những nguồn lực không lý giải nổi.

It can reach into millennia

Nó có thể vươn tới hàng thiên niên kỷ

that have been buried,

đã bị chôn vùi,

and return them in a just and unexpected equity.

và đưa chúng trở lại một cách hợp lý đến không ngờ.

So again, I think the notion that

Vậy một lần nữa, tôi nghĩ quan điểm cho rằng

the best architecture is silent has never appealed to me.

kiến trúc tốt nhất là kiến trúc thầm lặng chưa bao giờ gây hứng thú cho tôi.

Silence maybe is good for a cemetery but not for a city.

Sự im lặng có thể tốt cho một nghĩa trang chứ không phải một thành phố.

Cities should be full of vibrations, full of sound, full of music.

Các thành phố phải sống động, đầy âm thanh, đầy âm nhạc.

And that indeed is the architectural mission

Và chắc chắn rằng đó là nhiệm vụ của kiến trúc

that I believe is important,

mà tôi tin là quan trọng,

is to create spaces that are vibrant,

để tạo ra những không gian sống động,

that are pluralistic,

những không gian đa chức năng,

that can transform the most prosaic activities,

có thể chuyển đổi các hoạt động rời rạc nhất,

and raise them to a completely different expectation.

và đưa chúng tới một sự mong đợi hoàn toàn khác.

Create a shopping center, a swimming place

Tạo ra một trung tâm mua sắm, một bể bơi

that is more like a museum than like entertainment.

giống với một bảo tàng hơn một khu giải trí.

And these are our dreams.

Và đó là ước mơ của chúng ta.

And of course risk. I think architecture should be risky.

Và tất nhiên mạo hiểm. Tôi nghĩ kiến trúc nên mạo hiểm.

You know it costs a lot of money and so on, but yes,

Bạn biết đấy nó rất tốn kém, nhưng đúng vậy,

it should not play it safe.

không nên chơi an toàn.

It should not play it safe, because if it plays it safe

Không nên chơi an toàn nếu không

it's not moving us in a direction that we want to be.

nó sẽ không đưa chúng ta đến với con đường chúng ta muốn tới.

And I think, of course,

Và tôi nghĩ, tất nhiên,

risk is what underlies the world.

mạo hiểm chính là thế giới.

World without risk would not be worth living.

Thế giới không có mạo hiểm thì quả không đáng sống.

So yes, I do believe that the risk we take in every building.

Và vì thế tôi tin rằng mạo hiểm mà chúng ta đón nhận ở mọi tòa nhà.

Risks to create spaces that have never been cantilevered to that extent.

Mạo hiểm để tạo ra không gian mà chưa hề được chống đỡ ở mức độ đó.

Risks of spaces that have never been

Mạo hiểm của những không gian chưa từng

so dizzying,

choáng ngợp đến thế,

as they should be, for a pioneering city.

như chúng lẽ ra nên, cho một thành phố tiên phong.

Risks that really move architecture

Mạo hiểm thúc đẩy kiến trúc

even with all its flaws, into a space which is much better

thậm chí với những sai sót của nó, thành một không gian tốt hơn hẳn

that the ever again repeated

mà không thể bị lặp lại

hollowness of a ready-made thing.

sự nông cạn của những thứ đã được tạo ra.

And of course that is finally what I believe architecture to be.

Và tất nhiên đó là những điều tôi tin kiến trúc nên là.

It's about space. It's not about fashion.

Nó là không gian. Nó không phải là thời trang.

It's not about decoration.

Nó không phải trang trí.

It's about creating with minimal means

Nó là sáng tạo với những phương tiện tối giản

something which can not be repeated,

một thứ không thể bị lặp lại,

cannot be simulated in any other sphere.

không thể bị sao chép trong một trường hợp khác

And there of course is the space that we need to breathe,

Và tất nhiên không gian mà chúng ta cần để hít thở,

is the space we need to dream.

là không gian chúng ta cần mơ tới.

These are the spaces that are

Có những không gian mà

not just luxurious spaces for some of us,

không chỉ xa xỉ đối với một vài người trong chúng ta,

but are important for everybody in this world.

mà còn quan trọng với mọi người trên thế giới.

So again, it's not about the changing fashions, changing theories.

vậy một lần nữa, nó không phải là sự thay đổi về thời trang, thay đổi về lý thuyết.

It's about carving out a space for trees.

Nó về việc tạc ra một không gian cây xanh.

It's carving out a space where nature can enter

Tạc ra một không gian mà tự nhiên có thể bước vào

the domestic world of a city.

thế giới gia đình của một thành phố.

A space where something which has never seen a light of day

Một không gian mà thứ chưa từng thấy ánh sáng mặt trời

can enter into the inner workings of a density.

có thể bước sâu vào hoạt động bên trong của một khối dày đặc.

And I think that is really the nature of architecture.

Và tôi nghĩ đó thực sự là bản chất của kiến trúc.

Now I am a believer in democracy.

Bây giờ tôi tin vào chế độ dân chủ.

I don't like beautiful buildings

Tôi không thích các tòa nhà đẹp

built for totalitarian regimes.

được xây cho các chế độ chuyên chế.

Where people cannot speak, cannot vote, cannot do anything.

Nơi mà con người không thể nói, không thể bỏ phiếu, không thể làm bất cứ điều gì.

We too often admire those buildings. We think they are beautiful.

Chúng ta thường xuyên tỏ ra ngưỡng mộ những tòa nhà đó. Chúng ta nghĩ rằng chúng đẹp.

And yet when I think of the poverty of society

Vậy mà khi tôi nghĩ tới sự đói khổ của xã hội

which doesn't give freedom to its people,

thứ mà không đem lại tự do cho con người,

I don't admire those buildings.

tôi không ngưỡng mộ những tòa nhà đó.

So democracy, as difficult as it is, I believe in it.

Vậy nên dân chủ, dù rất khó đạt được, tôi tin vào nó.

And of course, at Ground Zero what else?

Và tất nhiên rồi, ở Ground Zero còn gì nữa?

It's such a complex project.

Nó quả là một dự án phức hợp.

It's emotional. There is so many interests.

Nó đầy cảm xúc. Có nhiều điều thú vị.

It's political. There is so many parties to this project.

Nó liên quan tới chính trị. Có nhiều đảng tham gia vào dự án này.

There is so many interests. There's money. There's political power.

Có nhiều hứng thú. Có tiền. Có quyền lực chính trị.

There are emotions of the victims.

Có cảm xúc của nạn nhân.

And yet, in all its messiness, in all its difficulties,

Và dù trong mọi khó khăn vất vả,

I would not have liked somebody to say,

tôi không muốn ai đó nói rằng

"This is the tabula rasa, mister architect -- do whatever you want."

"Đây là một tấm bảng trắng, thưa kiến trúc sư. Ông muốn làm gì tùy thích."

I think nothing good will come out of that.

Tôi nghĩ không có điều tốt đẹp nào có thể đến từ đó.

I think architecture is about consensus.

Tôi nghĩ kiến trúc là về sự nhất trí.

And it is about the dirty word "compromise." Compromise is not bad.

Và về từ bẩn thỉu "thỏa hiệp". Thỏa hiệp không phải là xấu.

Compromise, if it's artistic,

Thỏa hiệp, nếu mang tính nghệ thuật,

if it is able to cope with its strategies --

nếu có thể đối mặt với các kỹ thuật của nó --

and there is my first sketch and the last rendering --

và đây là bản thảo đầu tiên của tôi và

it's not that far away.

nó không xa nhau quá.

And yet, compromise, consensus,

Và thế mà, sự thỏa hiệp, sự nhất trí,

that is what I believe in.

đó là điều mà tôi tin vào.

And Ground Zero, despite all its difficulties, it's moving forward.

Và Ground Zero, mặc cho mọi khó khăn, vẫn đang tiến lên phía trước.

It's difficult. 2011, 2013. Freedom Tower, the memorial.

Thật khó nói. 2011, 2013. Tháp Tự do (Freedom Tower), đài tưởng niệm.

And that is where I end.

Và đó là nơi tôi kết thúc.

I was inspired when I came here as an immigrant

Tôi đã được truyền cảm hứng khi tôi đến đây như một người nhập cư

on a ship like millions of others,

trên một con tàu như hàng triệu người khác,

looking at America from that point of view.

nhìn vào nước Mỹ trong quan điểm đó.

This is America. This is liberty.

Đây là nước Mỹ. Đây là tự do.

This is what we dream about. Its individuality,

Đây là điều chúng ta hằng mơ về. Tính cá nhân của nó

demonstrated in the skyline. It's resilience.

thể hiện trên đường chân trời. Khả năng phục hồi của nó.

And finally, it's the freedom that America represents,

Và cuối cùng, nó là sự tự do tượng trưng bởi nước Mỹ;

not just to me, as an immigrant, but to everyone in the world. Thank you.

không chỉ đối với tôi, một người nhập cư, mà là đối với hết thảy mọi người trên thế giới. Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Chris Anderson: I've got a question.

Chris Anderson: Tôi có một câu hỏi.

So have you come to peace

Vậy anh đã thấy bình thường

with the process that happened at Ground Zero

với quá trình đã xảy ra tại Ground Zero

and the loss of the original, incredible design that you came up with?

và sự mấy mát của mẫu thiết kế đáng kinh ngạc, nguyên bản của anh?

Daniel Libeskind: Look. We have to cure ourselves

Daniel Libeskind: Nhìn này, chúng ta phải chữa lành bản thân

of the notion that we are authoritarian,

khỏi quan niệm rằng chúng ta là kẻ có quyền,

that we can determine everything that happens.

rằng chúng ta có thể quyết định mọi chuyện.

We have to rely on others, and shape the process in the best way possible.

Chúng ta phải dựa vào người khác, và giữ quá trình theo cách tốt nhất có thể.

I came from the Bronx. I was taught not to be a loser,

Tôi đến từ Bronx. Tôi đã được dạy để không trở thành kẻ thất bại,

not to be somebody who just gives up in a fight.

không trở thành kẻ rút chạy trong một trận đánh.

You have to fight for what you believe. You don't always win

Bạn phải đấu tranh cho điều bạn tin tưởng. Bạn không thường xuyên thắng

everything you want to win. But you can steer the process.

mọi thứ bạn muốn thắng. Nhưng bạn có thể khuấy động quá trình.

And I believe that what will be built at Ground Zero

Và tôi tin rằng thứ sẽ được xây ở Ground Zero

will be meaningful, will be inspiring,

sẽ có ý nghĩa, sẽ gây cảm hứng,

will tell other generations of the sacrifices,

sẽ kể cho các thế hệ khác về sự hy sinh,

of the meaning of this event.

về ý nghĩa của sự kiện này.

Not just for New York, but for the world.

Không chỉ cho New York, mà cho cả thế giới.

Chris Anderson: Thank you so much, Daniel Libeskind.

Chris Anderson: Cảm ơn anh rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)