Natalie Jeremijenko: Let's teach fish to text! and other outlandish ideas

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: Phuong Nguyen

I was informed by this kind of

Tôi đã được thông báo

unoriginal and trite idea

một ý tưởng cũ rích, rất đỗi bình thường

that new technologies were an opportunity

rằng những công nghệ mới là một cơ hội

for social transformation,

cho sự chuyển hóa xã hội

which is what drove me then,

sau này chúng đã chế ngự tôi

and still, it's a delusion that drives me now.

và ảo tưởng đó đến giờ vẫn còn chế ngự tôi

I wanted to update what I've been doing since then --

Tôi muốn cập nhật những gì mà tôi đã làm được từ khi đó

but it's still the same theme song --

nhưng tôi vẫn chưa thực hiện được điều đó

and introduce you to my lab and current work,

và giới thiệu cho các bạn về công việc hiện tại và phòng thí nghiệm của tôi,

which is the Environmental Health Clinic

một phòng khám sức khỏe môi trường

that I run at NYU.

mà tôi đang điều hành tại Đại học New York.

And what it is -- it's a twist on health.

Và đấy là gì, là sự thay đổi khuynh hướng về sức khỏe.

Because, really, what I'm trying to do now

Bởi vì, thực sự, những gì tôi đang cố gắng làm

is redefine what counts as health.

là định nghĩa lại những gì được cho là sức khỏe.

It's a clinic like a health clinic at any other university,

Đó là một phòng khám như bất kì ở một trường đại học nào khác

except people come to the clinic

ngoại trừ việc những người đến phòng khám này

with environmental health concerns,

có những mối quan ngại về sức khỏe của môi trường

and they walk out with prescriptions

và họ rời phòng khám, được kê đơn

for things they can do to improve environmental health,

cho những thứ họ có thể làm để cải thiện sức khỏe của môi trường

as opposed to coming to a clinic with medical concerns

khác với việc đến phòng khám với mối quan tâm về y tế

and walking out with prescriptions for pharmaceuticals.

và ra khỏi đó với những đơn thuốc tây.

It's a handy-dandy quote from Hippocrates of the Hippocratic oath

Có một trích dẫn rất thú vị từ lời tuyên thệ Hippocrates

that says, "The greater part of the soul lays outside the body,

"Phần tuyệt vời nhất của tâm hồn nằm bên ngoài cơ thể chúng ta

treatment of the inner requires treatment of the outer."

để chữa lành nội tâm phải chữa lành bên ngoài trước"

But that suggests the issue

Nhưng điều đó gợi ra một vấn đề

that I'm trying to get at here,

mà tôi đang muốn đề cập tại đây

that we have an opportunity to redefine what is health.

Đó là, chúng ta có cơ hội để định nghĩa lại thế nào là sức khỏe

Because this idea that health is internal

Bởi vì quan điểm sức khỏe là yếu tố bên trong

and atomized and individual

được nguyên tử hóa và các cơ quan đơn lẻ

and pharmaceutical

và dược phẩm

is largely an error.

là một sai lầm khủng khiếp

And I would use this study,

Và tôi muốn sử dụng

a recent study by Philip Landrigan,

một nghiên cứu gần đây của Philip Landrigan,

to motivate a different view of health,

để khích lệ một cách nhìn khác về sức khỏe

where he went to most of the pediatricians in Manhattan

Philip Landrigan đã đi đến hầu hết các phòng khám nhi khoa ở Manhattan

and the New York area

và New York

and logged what they spent their patient hours on.

để tìm hiểu xem họ đã sử dụng thời gian khám bệnh như thế nào

80 to 90 percent of their time

80 đến 90% thời gian của họ

was spent on five things.

được dành cho 5 loại bệnh.

Number one was asthma,

Thứ nhất là bệnh hen suyễn

number two was developmental delays,

tiếp theo là sự chậm phát triển

number three was 400-fold increases

thứ ba là sự gia tăng 400 lần

in rare childhood cancers

các bệnh ung thư hiếm gặp ở trẻ em

in the last eight to 10, 15 years.

trong vòng 8,10,15 năm qua.

Number four and five were childhood obesity

Xếp thứ tư và thứ năm là bệnh béo phì ở trẻ em

and diabetes-related issues.

và các bệnh liên quan đến tiểu đường

So all of those -- what's common about all of those?

Vậy, điểm chung của các vấn đề trên là gì?

The environment is implicated, radically implicated, right.

Môi trường hoàn toàn liên quan đến các bệnh kể trên, đúng chứ?

This is not the germs

Đây không phải là loại vi trùng

that medicos were trained to deal with;

mà các dược sĩ được đào tạo để đối phó

this is a different definition of health,

đây là một định nghĩa khác về sức khỏe

health that has a great advantage

sức khỏe có một lợi thế tuyệt vời

because it's external, it's shared,

bởi vì nó nằm bên ngoài, nó chia sẻ được

we can do something about it,

Nên chúng ta có thể can thiệp đến nó

as opposed to internal, genetically predetermined

chứ không như thuộc về bên trong cơ thể đã được quyết định bằng gen

or individualized.

hay cá biệt hóa.

People who come to the clinic are called, not patients,

Những người đến phòng khám không phải là bệnh nhân

but impatients,

mà là những người không thể nhẫn nại

because they're too impatient to wait for legislative change

Bởi vì họ không thể nhẫn nại thêm để chờ những thay đổi chính sách

to address local and environmental health issues.

để giải quyết các vấn đề liên quan đến sức khỏe của môi trường.

And I meet them at the University, I also have a few field offices

Tôi đã gặp họ tại trường Đại Học, và tôi cũng có những trụ sở

that I set up in various places

được thiết lập ở nhiều nơi khác

that provide an immersion

để đưa ra sự can thiệp

in some of the environmental challenges we face.

cho những thử thách về môi trường mà chúng ta đang phải đối mặt

I like this one from the Belgian field office,

Tôi rất thích một điều từ trụ sở ở Bỉ

where we met in a roundabout,

nơi chúng tôi đã gặp ở một vòng xuyến

precisely because the roundabout iconified

gọi như thế bởi vì vòng xuyến tượng trưng

the headless social movement

cho những chuyển động không được điều khiển trong xã hội

that informs much social transformation,

và sẽ tạo ra nhiều chuyển động xã hội hơn

as opposed to the top-down control

trái ngược với sự điều hành

of red light traffic intersections.

của các cột đèn đỏ giao thông

In this case, of course, the roundabout

Trong trường hợp này, dĩ nhiên, vòng xuyến

with that micro-decisions being made in situ

với những quyết định nhỏ được quyết ngay tại đó

by people not being told what to do.

bởi những con người tự do tham gia giao thông

But, of course, affords greater throughput,

nhưng, tất nhiên, việc đó lại tạo ra nhiều sự lưu thông hơn

fewer accidents,

ít tai nạn hơn

and an interesting model of social movement.

và là một kiểu mẫu thú vị cho sự chuyển động trong xã hội

Some of the things that the monitoring protocols have developed:

Có thứ được phát triển từ việc quan sát các giao thức:

this is the tadpole bureaucrat protocol,

đây là giao thức quan chức nòng nọc

or keeping tabs, if you will.

hoặc gọi là việc giữ các thẻ.

What they are is an addition of tadpoles

Chúng là những con nòng nọc

that are named after a local bureaucrat

được đặt theo tên một quan chức tại địa phương

whose decisions affect your water quality.

-người mà có quyết định ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước.

So an impatient concerned for water quality

Cho nên sự lo ngại về chất lượng nguồn nước

would raise a tadpole bureaucrat

sẽ dẫn đến một quan chức nòng nọc

in a sample of water in which they're interested.

trong một mẫu nước mà chúng thấy thích thú

And we give them a couple of things to do that,

Và ta giao cho chúng vài việc để làm,

to help them do companion animal devices

để giúp chúng tạo ra các thiết bị đồng hành cá nhân

while they're blogging and doing their email.

trong lúc chúng đang viết blog và xem email

This is a tadpole walker

Đây là một khung đi bộ dành cho nòng nọc

to take your tadpole walking in the evening.

để bạn có thể đưa nòng nọc của mình đi dạo vào buổi tối

And the interesting thing that happens --

Và điều thú vị sẽ xảy ra

because we're using tadpoles, of course,

vì chúng ta đang dùng những con nòng nọc, tất nhiên rồi,

because they have the most exquisite biosenses that we have,

bởi vì chúng có cảm giác sinh học tinh tế nhất mà con người có,

several orders of magnitude more sensitive

và còn nhạy cảm hơn mấy bậc

than some of our senses

so với vài giác quan của chúng ta

for sensing,

dùng để cảm giác

responding in a biologically meaningful way,

phản ứng bằng một cách đầy ý nghĩa sinh học

to that whole class of industrial contaminants

với các chất gây ô nhiễm công nghiệp

we call endocrine disruptors

mà chúng ta gọi là chất gây rối loạn nội tiết

or hormone emulators.

hay chất mô phỏng hooc-môn

But by taking your tadpole out for a walk in the evening --

Tuy nhiên, nếu bạn dắt nòng nọc của mình đi dạo buổi tối

there's a few action shots --

sẽ có một vài thứ xảy ra,

your neighbors are likely to say, "What are you doing?"

hàng xóm của bạn chắc sẽ hỏi rằng " Anh đang làm cái gì thế?"

And then you have to introduce your tadpole

Và rồi bạn phải giới thiệu con nòng nọc của bạn với họ

and who it's named after.

và người mà nó đã được đặt tên theo

You have to explain what you're doing

Bạn sẽ phải giải thích việc bạn đang thực hiện

and how the developmental events of a tadpole

và những quá trình phát triển của nòng nọc

are, of course, very observable

có thể quan sát được như thế nào

and they use the same T3-mediated hormones that we do.

và rằng là chúng sử dụng hooc-môn trung gian T3 giống như chúng ta

And so next time your neighbor sees you

Rồi lần sau khi người hàng xóm đó gặp bạn

they'll say, "How is that tadpole doing?"

họ sẽ nói " Này, con nòng nọc của anh dạo này thế nào?"

And you can let them social network with your tadpole,

và bạn có thể để học trao đổi mạng xã hội với con nòng nọc của bạn

because the Environmental Health Clinic has a social networking site

bời vì Phòng Khám Sức Khỏe Một Trường có một trang web mạng xã hội

for, not only impatients, humans,

không chỉ dành riêng cho bệnh nhân, con người,

but non-humans,

mà còn cho cả những loài khác không phải con người

social networking for humans and non-humans.

Mạng xã hội cho con người và những loài phi-con người ( không phải loài người)

And of course, these endocrine disruptors

Và dĩ nhiên, những tác nhân gây rối loạn tiết tố,

are things that are implicated in the breast cancer epidemic,

là những thứ liên quan đến bệnh ung thư vú,

the obesity epidemic,

bệnh béo phì,

the two and a half year drop in the average age of onset of puberty in young girls

hai năm rưỡi rối loạn ở tuổi dậy thì của con gái

and other related things.

và những thứ khác có liên quan nữa.

The culmination of this is if you've successfully raised your tadpole,

Đỉnh cao của việc làm này là: nếu bạn nuôi con nòng nọc của mình thành công,

observing the behavioral

quan sát được hành động

and developmental events,

và sự phát triển của chúng,

you will then go and introduce your tadpole

bạn sẽ đi giới thiệu con nòng nọc của mình

to its namesake

với người mà nó đã được đặt tên theo

and discuss the evidence that you've seen.

và thảo luận với họ những thứ bạn đã quan sát được.

Another quick protocol -- and I'm going to go through these quickly,

Một nghi thức khác, và tôi sẽ nói qua rất nhanh

but just to give you the material sense of what we're doing here --

Để mang lại cho các bạn cảm giác thực chất về những thứ chúng ta đang làm,

instead of asking you for urine samples,

thay vì bảo bạn lấy mẫu nước tiểu,

I'll ask you for a mouse sample.

tôi sẽ yêu cầu bạn lấy mẫu chuột

Anyone here lucky enough to share, to cohabit with a mouse --

Có ai trong các bạn ở đây đã được may mắn chia sẻ và chung sống với một chú chuột chưa

a domestic partnership with mice?

một mối quan hệ gia đình với chuột?

Very lucky.

Rất may mắn!

Mice, of course, are the quintessential

Chuột, dĩ nhiên là

model organism.

một kiểu mẫu cơ thể rất hoàn hảo.

They're even better models of environmental health,

Chúng thậm chí còn là kiểu mẫu tốt cho sức khỏe môi trường,

because not only the same mammalian biology,

bởi vì chuột không chỉ là sinh vật có vú,

but they share your diet, largely.

mà phần lớn chúng còn chia sẻ khẩu phần ăn với bạn.

They share your environmental stressors,

Chúng chia sẽ với bạn các tác nhân gây stress từ môi trường,

the asbestos levels and lead levels,

mức độ amiăng và chì,

whatever you're exposed to.

hay bất cứ điều gì mà bạn tiếp xúc.

And they're geographically more limited than you are,

Và chuột bị hạn chế về mặt địa lý hơn so với bạn,

because we don't know if you've been exposed

vì chúng tôi không thể biết nếu bạn đã từng tiếp xúc

to persistent organic pollutants

với những chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy

in your home, or occupationally

tại ngôi nhà của bạn, hay trong quá trình làm việc

or as a child.

hay từ khi bạn còn bé.

Mice are a very good representation.

Chuột biểu diễn rất giỏi.

So it starts by building a better mousetrap, of course.

Thế nên tất nhiên là ta phải bắt đầu bằng việc tạo một chiếc bẫy chuột tốt hơn.

This is one of them.

Đây là một trong số đó.

Coping with environmental stressors is tricky.

Đối phó với các tác nhân gây stress từ môi trường rất khó.

Is anybody here on antidepressants?

Có ai ở đây dùng thuốc chống suy nhược thần kinh không ạ?

(Laughter)

( Cười)

There's a lot of people in Manhattan are.

Có rất nhiều người ở Manhattan đang dùng.

And we were testing if the mice

Và chúng tôi đã làm thử nghiệm để xem liệuchuột

would also self-administer SSRIs.

đã từng dùng thuốc chống suy nhược thần kinh ( SSRIs) mà không đặt dưới sự kiểm soát nào hay không

So this was Prozac, this was Zoloft,

Đây là Prozac, đây là Zoloft,

this was a black jellybean and this was muscle relaxant,

đây là viên sữa ong chúa , đây là thuốc giãn cơ,

all of which were the medications that the impatient was taking.

đó là tất cả những thuốc mà bệnh nhân đang dùng.

So do you think the mice

Vậy bạn có nghĩ rằng chuột

self-administered antidepressants?

tự sử dụng thuốc chống trầm cảm?

What's the -- (Audience: Sure. Yes.)

(Khán giả: chắc chắn có chứ)

How did you know that? They did.

Sao các bạn có thể biết thế? Đúng là chúng có dùng.

This was vodka and solution, gin and solution.

Đây là vodka và nước, gin và nước.

This guy also liked plain water and the muscle relaxant.

Cậu chàng này cũng thích nước lọc và thuốc giãn cơ

Where's our expert?

Những thứ chúng ta xuất khẩu ở đâu?

Vodka, gin --

Vodka, gin

(Audience: [unclear])

(Khán giả: [ Không hiểu lắm])

Yes. Yes. You know your mice well.

Đúng rồi. Đúng rồi. Các bạn hiểu rõ chuột của mình đấy.

They did, yes.

Chúng có uống rượu.

So they drank as much vodka as they did plain water,

Chúng uống rượu cũng nhiều như uống nước lọc vậy,

which was interesting.

thật là thú vị.

Then of course, it goes into the entrapment device.

Sau đó, tất nhiên lại là vấn đề lồng bẫy chuột.

There's an old cellphone in there -- a good use for old cellphones --

Có một cái điện thoại di động cũ ở đó - một sự sử dụng thích hợp dành cho điện thoại cũ

which dials the clinic, we go and pick up the mouse.

dùng để gọi đến phòng khám, chúng tôi đến và lấy chuột về.

We take the blood sample

Rồi lấy mẫu máu của chúng

and do the blood work and hair work on the mice.

và kiểm tra máu và lông của chúng

And I want to sort of point out the big advantage

Và tôi muốn chỉ ra một lợi thế lớn

of framing health in this external way.

của việc rèn luyện sức khỏe bằng cách hướng ngoại này.

But we do have a few prescription products through this.

Nhưng chúng ta sẽ có vài sản phẩm kê theo toa thuốc sau việc này.

It's very different from the medical model.

Điều này rất khác biệt với mô hình y dược

Anything you do to improve your water quality or air quality,

Bất kì thứ gì bạn làm để cải thiện chất lượng nguồn nước hay không khí,

or to understand it or to change it,

hoặc để hiểu hay thay đổi chúng,

the benefits are enjoyed by anyone

thì lợi ích sẽ được hưởng bởi bất cứ ai

you share that water quality or air quality with.

bạn chia sẻ chất lượng nước, chất lượng không khí đó.

And that aggregating effect,

Và hệu ứng tổ hợp đó,

that collective action effect,

hành động tập hợp đó,

is actually something we can use to our advantage.

thực sự là những thứ mà chúng ta có thể sử dụng như lợi thế của mình

So I want to show you one prescription product in the clinic

Tôi muốn giới thiệu với các bạn một sản phẩm kê theo toa của phòng khám

called the No Park.

có tên là " No Park" ( không đỗ xe).

This is a prescription to improve water quality.

Đây là một sản phẩm dùng để cải thiện chất lượng nguồn nước

Many impatients are very concerned for water quality and air quality.

Rất nhiều người đang lo lắng về chất lượng nguồn nước và không khí.

What we do is we take a fire hydrant,

Việc mà ta sẽ làm là lấy vòi nước cứu hỏa,

a "no parking" space associated with a fire hydrant,

một không gian " không đỗ xe" có gắn vòi nước chữa cháy,

and we prescribe the removal of the asphalt

và chúng ta kê đơn yêu thuốc ghi là: loại bỏ nhựa đường

to create an engineered micro landscape,

để tạo ra một vùng đất có thiết kế vi mô,

to create an infiltration opportunity.

để tạo ra cơ hội cho sự ngấm nước.

Because, many of you will know,

Bởi vì, có thể tất cả các bạn đều biết rằng,

that the biggest pollution burden

gánh nặng lớn nhất cho sự ô nhiễm

that we have on the New York, New Jersey harbor right now

mà chúng ta đang có ở cảng New York, New Jersey ngay lúc này

is no longer the point sources,

đã không còn là nguồn chính,

no longer the big polluters,

gây ô nhiễm nữa,

no longer the GEs,

không còn là GEs nữa,

but that massive network of roads,

mà là mạng lưới các con đường,

[those] impervious surfaces,

đã ngăn ngấm qua bề mặt,

that collect all that cadmium neurotoxin that comes from your brake liners

và lưu giữ lại tất cả chất catmi neurotoxin thải ra từ phanh xe của bạn

or the oily hydrocarbon waste

hay là rác thải chứa dầu hidrocacbon

in every single storm event and medieval infrastructure

từ từng cơn bão và các cuộc xây dựng từ thời cổ.

washes it straight into the estuary system.

xối tất cả những chất đó ra cửa sông.

That doesn't do a lot of good.

Điều đó không tốt tí nào.

These are little opportunities to intercept those pollutants

Có rất ít cơ hội để ngăn chặn những chất độc hại đó

before they enter the harbor,

trước khi chúng xâm nhập đến cảng,

and they're produced by impatients

và chúng được tạo ra bởi sự thiếu kiên nhẫn

on various city blocks

từ các thành phố

in some very interesting ways.

bằng những cách rất thú vị.

I just want to say it was sort of a rule of thumb though,

Ý tôi là đó chỉ là một luật lệ rất linh động,

there's about two or three fire hydrants

sẽ có khoảng 2 đến 3 vòi nước chữa cháy

on every city block.

ở mỗi một khu thành phố.

By creating engineered micro landscapes to infiltrate in them,

Bằng cách tạo ra những mảnh đất có thiết kế vi mô có thể ngấm vào được

we don't prevent them from being used

chúng tôi không ngăn chặn việc những mảnh đất đó được sử dụng

as emergency vehicle parking spaces,

như những bãi đỗ xe trong trường hợp khẩn cấp,

because, of course, a firetruck can come and park there.

vì, tất nhiên là, một xe cứu hỏa có thể đỗ ở đó.

They flatten a few plants. No big deal, they'll regenerate.

Họ sẽ làm chết một vài cái cây. Nhưng không sao, chúng sẽ được trồng lại.

But if we did this

Nhưng nếu chúng ta áp dụng điều này vào

in every single --

từng

every fire hydrant

vòi nước chữa cháy

we could redefine the emergency.

chúng ta có thể định nghĩa lại sự khẩn cấp.

That 99 percent of the time

Rằng 99 % thời gian

when a firetruck is not parking there,

xe cứu hỏa không đỗ ở đây,

it's infiltrating pollutants.

thì mảnh đất sẽ ngấm các chất đôc hại.

It's also increasing fixing CO2s,

Nó cũng sẽ tăng việc hấp thụ khí CO2s,

sequestering some of the airborne pollutants.

thu hồi những chất thải trong không khí,

And aggregated,

và tổng hợp lại,

these smaller interceptions

những sự ngăn chặn nhỏ này

could actually infiltrate all the roadborne pollution

thực sử có thể ngấm được tất cả những chất thải ở trên đường

that now runs into the estuary system,

chảy về cửa sông

up to a seven inch rain event, up to a hundred-year storm.

nếu có những cơn mưa to hay những trận báo lớn xảy ra.

So these are small actions

Do đó, những hành động nhỏ này

that can amount to a significant effect

có thể tạo ra hiệu quả lớn lao

to improve local environmental health.

để cải thiện điều kiện môi trường địa phương.

This is one of the more ambitious ones.

Đây là một việc còn hoài bão hơn.

What the climate crisis has revealed to us

Điều mà khủng hoảng khí hậu cho chúng ta thấy

is a secondary, more insidious

là sự khủng hoảng rộng khắp, phức tạp

and more pervasive crisis,

và phụ thuộc.

which is the crisis of agency,

đó là sự khủng hoảng giữa các cơ quan,

which is what to do.

giữa những việc phải làm.

Somehow buying a local lettuce, changing a light bulb,

Đôi khi việc mua một mớ rau diếp tại địa phương, thay đổi một bóng đèn tiết kiệm điện

driving the speed limit, changing your tires regularly,

lái xe trong tốc độ cho phép, thay đổi lốp xe thường xuyên,

doesn't seem sufficient

có vẻ không hiệu quả

in the face of climate crisis.

để đối mặt với khủng hoảng thời tiết.

And this is an interesting icon that happened --

Và đây là một biểu tượng thú vị đã xảy ra

you remember these: fallout shelters.

các bạn còn nhớ những nơi trú ẩn bụi phóng xạ này chứ

What is the fallout shelter

Nơi trú ẩn bụi phóng xạ có tác dụng gì

for the climate crisis?

đối với khủng hoảng khí hậu?

This was civic mobilization.

Đây là sự vận động của người dân.

Churches, school groups,

Các nhà thờ, trường học,

hospitals, private residents --

bệnh viện, các cá nhân

everyone built one of these in a matter of months.

mỗi người xây một nơi trú ẩn thế này trong vòng một tháng.

And they still remain

Và chúng sẽ mãi được lưu giữ

as icons of civic response

như một biểu tượng của sự phản hồi lại của công dân

in the face of shared, uncertain, collective threat.

trước những hiểm họa chung khó lường này.

Fallout shelter for the climate crisis,

Nơi trú ẩn dành cho khủng hoảng khí hậu,

I would say, looks something like this, or this,

Tôi muốn nói là, nhìn những

which is an intensive urban agriculture facility

thiết bị chuyên sâu vào nông nghiệp thành thị như thế này

that's due to go on my lab building at NYU.

dẫn đến việc tiếp tục xây dựng phòng thí nghiệm của tôi tại Đại Học New York

What it does

Nó

is a very simple idea

là một ý tưởng rất đơn giản

of taking --

bằng cách lấy

80 to 90 percent of the CO2 produced in Manhattan

80 đến 90% khí CO2 thải ra từ Manhattan

is building related --

thải ra từ các tòa nhà

we take, just like a commercial greenhouse,

như một nhà xanh thương mại, chúng ta lấy chúng về,

we take the CO2 from the building --

ta lấy khí CO2 từ các tòa nhà

CO2-enriched air --

không khí đầy CO2,

we force it through the urban agriculture facility,

chúng ta ép chúng đi qua thiết bị nông nghiệp thành thị,

and then we resupply oxygen-enriched air.

và sau đó ta cung cấp ngược lại không khí giàu oxi.

You can't actually build much on a roof, they're not designed for that.

Bạn không thể xây dựng máy trên nóc nhà nhiều được, nóc nhà không được thiết kế cho mục đích đó.

So it's on legs,

Cho nên, phải xây ở chân tòa nhà.

so it focuses all the load on the masonry walls and the columns.

chúng tập trung ở các rãnh tường và cột nhà.

It's built as a barn raising,

được xây dựng như một chuồng nuôi,

using open source hardware.

sử dụng phần cứng mở rộng.

This is the quarter-scale prototype

Đây là hình mẫu một phần tư quy mô

that was functioning in Spain.

đã được áp dụng ở Tây Ban Nha.

This is what it will look like, fingers crossed,

Những thứ này nhìn giống như, biểu tượng may mắn,

NYU willing.

tinh thần Đại Học New York.

And what I want to show you is --

Và thứ mà tôi muốn cho bạn xem,

actually this is one of the components of it that we've just recently been testing --

thực ra là một thành tố của thứ chúng tôi vừa thử nghiệm

which is a solar chimney --

- một ống khói năng lượng mặt trời

we have got 17 of them now put around New York at the moment --

Lúc này, chúng tôi có 17 cái ống khói như thế đặt xung quanh New York

that passively draws air up.

thụ động hút không khí ra.

You understand a solar chimney.

Bạn hiểu cách một ống khói năng lượng mặt trời hoạt động chứ.

Hot air rises.

Không khí nóng xuất hiện.

You put a bit of black plastic on the side of a building,

Bạn đặt một chiếc túi nilon bên cạnh tòa nhà,

it'll heat up, and you'll get passive airflow.

Khi không khí nóng, bạn sẽ có luồng không khí thụ động.

What we do is actually

Điều chúng tôi làm thực ra là

put a standard HVAC filter on the top of that.

đặt một phin lọc không khí tiêu chuẩn HVAC lên trên nóc của ống khói đó.

That actually removes about 95 percent

Nó sẽ loại bỏ khoảng 95%

of the carbon black,

lượng các-bon đen-

that stuff that, with ozone,

thứ mà, đối với tầng ô-zôn,

is responsible for about half of global warming's effects,

chịu trách nhiệm một nửa trong việc gây ra hiệu ứng nóng lên toàn cầu,

because it changes, it settles on the snow,

bởi vì nó thay đổi, nó đóng trên mặt tuyết,

it changes the reflectors,

làm thay đổi sự phản xạ,

it changes

thay đổi

the transmission qualities of the atmosphere.

chất lượng của việc lưu thông không khí.

Carbon black is that grime

Các-bon đen là thứ hung tợn như thế đó,

that otherwise lodges in your pretty pink lungs,

nó bám ở lá phổi máu hồng xinh đẹp của bạn,

and it's associated with.

và gắn chặt ở đó.

It's not good stuff, and it's from inefficient combustion,

Nó không phải là thứ tốt đẹp, và nó sinh ra từ sự đốt cháy không hiệu quả,

not from combustion itself.

chứ không phải tự sự đốt cháy sinh ra.

When we put it through our solar chimney,

Khi chúng tôi đặt dụng cụ lọc trên ống khói,

we remove actually about 95 percent of that.

nó giúp loại bỏ 95% các-bon đen đó.

And then I swap it out

Sau đó tôi gói chúng lại

with the students

cùng với các sinh viên của mình

and actually re-release that carbon black.

và sau đó thực ra là việc giải phóng lại các-bon đen.

And we make pencils the length of which measures the grime

Và chúng tôi lấy bút chì để ước tính sự tồi tệ do các-bon đen

that we've pulled out of the air.

mà chúng tôi đã loại bỏ khỏi không khí.

Here's one of them that we have up now.

Đây là một trong số đó

Here's who put them up and who are avid pencil users.

Đây là người đã đặt chúng lên và là người đam mê sử dụng bút chì.

Okay, so I want to show you

OK, tôi muốn cho các bạn thấy

just two more interfaces,

chỉ hai thứ nữa thôi,

because I think one of our big challenges

bởi vì tôi nghĩ rằng một trong những thách thức lớn của chúng ta

is re-imagining our relationship to natural systems,

là thiết lập lại hình ảnh mối quan hệ của chúng ta với môi trường tự nhiên,

not only through this model

không chỉ qua mô hình

of twisted personalized health,

xoắn kết sức khỏe cá nhân này,

but through the animals

mà còn qua động vật

with whom we cohabit.

- những sinh vật mà chúng ta chung sống cùng.

We are not alone; the animals are moving in.

Chúng ta không đơn độc, các loài động vật đang tham gia cùng ta.

In fact, urban migration now describes

Trong thực tế, việc di cư vào đô thị hiện nay miêu tả

the movement of animals formerly known as wild

việc di chuyển của động vật, đã từng được biết đến như là sự hoang dã

into urban centers.

di cư vào trung tâm đô thị.

You know, coyote in Central Park, a whale in the Gowanus Canal,

Bạn biết đấy, sói đồng cỏ ở Công viên trung tâm, cá voi ở Gowanus Canal,

elk in Westchester County.

nai Bắc Âu ở hạt Westchester.

It's happening all over the Developed World,

Điều đó đang xảy ra ở mọi nơi trong thế giới phát triển,

probably for loss of habitat,

có thể là do sự mất đi môi trường sống,

but also because our cities are a little bit more livable

nhưng cũng có thể là do các thành phố của chúng ta là nơi dễ sống hơn

than they have been.

so với nơi chúng đã từng sống.

And every green space we create

Vá mỗi một không gian xanh chúng ta tạo ra

is an invitation for non-humans to cohabit with us.

là một lời mời chào những loài khác đến chung sống với chúng ta

But we've kind of lacked imagination

Nhưng chúng ta lại thiếu mất trí tưởng tượng

in how we could do that well or interestingly.

để làm việc đó một cách tốt đẹp hay thật thú vị.

And I want to show you a few of the technological interfaces

Tôi muốn chỉ cho các bạn một vài kỹ thuật giao tiếp

that have been developed under the moniker of OOZ --

đã được phát triển dưới biệt danh OOZ

which is zoo backwards and without cages --

nghĩa là sở thú viết ngược, và không có lồng

to try and reform

để cố gắng xây dựng lại

that relationship.

những mối quan hệ đã có.

This is communication technology for birds. It looks like this.

Đây là kỹ thuật giao tiếp với chim. Nhìn như thế này.

When a bird lands on it, they trigger a sound file.

Khi một chú chim đậu trên nó, nó sẽ phát ra một file âm thanh.

This is actually in the Whitney Museum, where there were six of them,

Thứ này thực ra đã có 6 cái như này ở Bảo tàng Whitney,

each of which had a different argument on it,

mỗi một cái có một tham số khác nhau,

different sound file.

một file âm thanh khác nhau.

They said things like this.

Họ nói rằng những thứ như thế này

(Whistling)

( tiếng huýt sao)

Recorded Voice: Here's what you need to do.

Âm thanh ghi âm: đây là thứ mà bạn cần.

Go down there and buy some of those health food bars,

Đi xuống đó và mua một vài thanh thức ăn tốt cho sức khỏe,

the ones you call bird food,

thứ mà bạn gọi là thức ăn cho chim ấy,

and bring it here and scatter it around.

hãy mang nó đến đây và rắc xung quanh.

There's a good person.

Như thế mới là người tốt.

Natalie Jeremijenko: Okay. (Laugher)

Natalie jeremijenko: Okay ( cười)

So there was several of these.

Đây là một vài điều trong số đó.

The birds were able to jump from one to the other.

Những chú chim có thể nhảy từ chỗ này sang chỗ khác.

These are just your average urban pigeon.

Đó chỉ là những chú chim bồ câu trong đô thị.

And an early test

Một bài kiểm tra trước đây

which argument elicited cooperative behavior

tranh luận về các hành vi dẫn đến sự hợp tác

from the people below --

tứ những người ở dưới

about a hundred to one

khoảng 100 đến một người

decided that this was the argument

cho rằng đây là sự tranh luận

that worked best on us.

có tác dụng tốt nhất với con người chúng ta.

Recorded Voice: Tick, tick, tick.

Tiếng ghi âm: Tíc, tíc, tíc

That's the sound of genetic mutations

Đó là âm thanh của sự biến đổi gen

of the avian flu

của dịch cúm gia cầm

becoming a deadly human flu.

trở thành dịch cúm người chết chóc.

Do you know what slows it down?

Bạn biết điều gì đã kìm hãm nó lại không?

Healthy sub-populations of birds,

Những chú chim khỏe mạnh,

increasing biodiversity generally.

làm tăng sự đa dạng sinh học chung.

It is in your interests that I'm healthy,

Điều đó luôn là mối quan tâm của bạn, rằng tôi khỏe mạnh,

happy, well-fed.

hạnh phúc và được ăn uống đầy đủ.

Hence, you could share some of your nutritional resources

Do đó, bạn có thể chia sẻ một ít nguồn thức ăn dinh dưỡng của mình

instead of monopolizing them.

thay vì cứ giữ khư khư lấy.

That is, share your lunch.

Đó chính là vệc chia sẻ bữa ăn trưa của bạn.

(Laughter)

( cười)

NJ: It worked, and it's true.

NJ: Việc đó đã có tác dụng, và nó đúng đắn.

The final project I'd like to show you

Dự án cuối cùng tôi muốn nói với các bạn

is a new interface for fish

là một cách giao tiếp mới với cá

that has just been launched --

dự án này mới được bắt đầu

it's actually officially launched next week --

thực ra là đến tuần sau nó mới chính thức được bắt đầu

with a wonderful commission from the Architectural League.

với sự ủy thác tuyệt vời từ Liên Đoàn Kiến Trúc

You may not have known that you need to communicate with fish,

Có thể bạn không biết rằng mình cần giao tiếp với cá,

but there is now a device for you to do so.

nhưng bây giờ có một thiết bị giúp bạn làm điều đó.

It looks like this: buoys that float on the water,

Nó trông như thế này: phao nổi trên mặt nước,

project three foot up, three foot down.

ném 3 bước lên, 3 bước xuống.

When a fish swims underneath, a light goes on.

Khi một con cá bơi ở dưới, một luồng sáng phát ra.

This is what it looks like.

Đây, nó sẽ trông như thế này.

So there's another function on here.

Có một chức năng khác ở đây.

This top light is -- I'm sorry if I'm making you seasick --

Ánh sáng trên cùng này - Tôi xin lỗi vì làm các bạn say sóng

this top light is actually a water quality display

ánh sáng này thực ra là thứ hiển thị chất lượng nước

that shifts from red, when the dissolved oxygen is low,

nó chuyển sang màu đỏ, nếu lượng oxi hòa tan thấp,

to a blue/green, when its dissolved oxygen is high.

chuyển sang màu xanh dương/ xanh lá, khi lượng oxi hòa tan cao.

And then you can also text the fish.

Và sau đó, bạn có thể nhắn tin cho cá.

So there's business cards down there

Vậy là, các-vi-sít dưới đây

that'll give you contact details.

sẽ cho bạn thông tin liên lạc cụ thể.

And they text back.

Và cá nhắn tin lại.

When the buoys get your text, they wink at you twice to say, we've got your message.

Khi chiếc phao nhận được tin nhắn của bạn, nó sẽ nhấp nháy 2 lần để thông báo rằng nó đã nhận được tin nhắn từ bạn.

But perhaps the most popular has been

Nhưng có lẽ nổi tiếng nhất

that we've got another array of these boys in the Bronx River,

là việc chúng ta đã có một dãy những cậu chàng ở sông Bronx,

where the first beaver --

nơi mà những con hải ly đầu tiên

crazy as he is --

- điên khùng như bản tính của chúng

to have moved in and built a lodge in New York

đã di chuyển đến và dựng lên một cơ sở ở New York

in 250 years, hangs out.

trong vòng 250 năm, chúng tụ tập tại đó.

So updates from a beaver.

Vậy nên tin tức cập nhật từ hải ly.

You can subscribe to updates from him. You can talk to him.

Bạn có thể đăng ký để nhận tin tức mới từ hải ly. Bạn có thể trò chuyện cùng chúng.

And what I like to think of

Và điều mà tôi thấy thích là

is this is an interface

đây là một sự giao tiếp

that re-scripts how we interact with natural systems,

đã biên kịch lại cách chúng ta tương tác với môi trường tự nhiên,

specifically by changing who has information,

cụ thể là sự thay đổi việc ai là người có thông tin,

where they have it,

nơi có thông tin,

who can make sense of that information,

ai có thể làm cho thông tin đó có nghĩa,

and what you can do about it.

và bạn có thể làm gì về việc đó.

In this case, instead of throwing chewing gum,

Trong trường hợp này, thay vì ném bã kẹo cao su,

or Doritos or whatever you have in your pocket at the fish --

hay là snack Doritos hay ném bất cứ thứ gì bạn có vào cá

There's a body of water in Iceland that I've been dealing with

Có một vùng nước ở Iceland mà tôi từng xử lý

that's in the middle of the city,

nó ở giữa thành phố

and the largest pollution burden on it

và sự ô nhiễm lớn nhất trên nguồn nước đó

is not the roadborne pollution,

không phải là từ ô nhiễm các con đường,

it's actually white bread

mà thực ra là do bánh mì trắng

from people feeding the fish and the birds.

mà người ta ném cho cá và chim ăn.

Instead of doing that actually, we've developed some fish sticks

Thay vì làm việc đó, chúng tôi phát triển ra que thức ăn của cá

that you can feed the fish.

mà bạn có thể dùng để cho cá ăn.

They're delicious.

Chúng rất ngon.

They're cross-species delicious that is,

Vị ngọn đó không chỉ

delicious for humans and non-humans.

ngon với con người mà còn với cả những loài khác.

But they also have a chelating agent in them.

Nhưng chúng cũng bao gồm chất xử lý kim loại nặng trong chúng

They're nutritionally appropriate,

Thức ăn đó được đánh giá tốt về dinh dưỡng,

not like Doritos.

chứ không như Doritos ( một loại bánh snack)

And so every time

Thế nên

that desire to interact with the animals,

mong muốn được giao tiếp với động vật,

which is at least as ubiquitous

ít nhất cũng phổ biến như những bảng

as that sign: "Do not feed the animals."

ghi" Không cho động vật ăn".

And there's about three of them on every New York City park.

Và có khoảng 3 cái biển cấm như vậy ở mỗi công viên tại New York.

And Yellowstone National Park,

Tại công viên quốc gia Yellowstone,

there's more "do not feed the animals" signs

số lượng bảng " cấm cho động vật ăn" còn nhiều hơn

than there are animals you might wish to feed.

là số động vật bạn muốn cho ăn.

But in that action, that interaction,

Nhưng trong hành động đó, sự tương tác đó,

by re-scripting that,

bằng cách định hình lại,

by changing it into an opportunity

bằng cách biến điều đó thành cơ hội

to offer food that is nutritionally appropriate,

cho động vật thức ăn có giá trị dinh dưỡng,

that could augment the nutritional resources

có thể làm gia tăng nguồn dinh dưỡng

that we ourselves have depleted

mà chúng ta đã làm cho cạn kiệt

for augmenting the fish population

giúp gia tăng số lượng cá

and also adding chelating agent,

và cũng thêm vào nước chất càng hóa thông dụng,

which, like any chelating agent that we use medicinally,

cũng giống như chất càng hóa thông dụng chúng tôi dùng trong y học,

binds to the bioaccumulated heavy metals and PCBs

liên kết các kim loại sinh học nặng và Polychlorinated biphenyl

that are in the fish

ở trong cơ thể con cá

living in this particular habitat

sống tại vùng này

and allows them to pass it out as a harmless salt

và cho phép chúng đi qua như là loại muối không độc hại

where it's complexed by a reactive,

nơi nó được phức tạp hóa bằng phản ứng hóa học,

effectively removing it from bioavailability.

loại bỏ nó thành công khỏi sự khả dụng sinh học.

But I wanted to say that interaction,

Nhưng tôi muốn nói là sự tương tác,

re-scripting that interaction,

định hình lại sự tương tác đó,

into collective action, collective remediative action,

thành những tập hợp các hành động, các cách khắc phục

very different from the approach

rất khác so với lúc mới tiếp cận vấn đề

that's being used on the other side on the Hudson River,

đó là cái đang được sử dụng ở bờ kia của sông Hudson,

where we're dredging the PCBs --

nơi chúng tôi đang nạo vét chất Polychlorinated biphenyl

after 30 years of legislative and legal struggle,

sau 30 năm đấu tranh trên mặt pháp lí và pháp luật,

GE's paying for the dredging

tập đoàn GE chi trả cho việc nạo vét

of the largest Superfund site in the world --

của siêu quỹ lớn nhất trên thế giới

we're dredging it, and it'll probably get shipped off to Pennsylvania

Chúng tôi đang vét nó, và nó sẽ được chuyển hết đến Pennsylvania

or the nearest Third World country,

hoặc là tới những quốc gia thứ 3 gần nhất

where it will continue to be toxic sludge.

nơi nó sẽ tiếp tục là chất bùn độc.

Displacement is not the way to deal with environmental issues.

Sự thay thế không phải là cách để giải quyết các vấn đề của môi trường.

And that's typically the paradigm

và đó đang là mô thức

under which we've operated.

mà chúng ta đã hoạt động cho đến giờ.

By actually taking the opportunity

Bằng cách thật sự nắm lấy cơ hội

that new technologies,

mà công nghệ mới,

new interactive technologies, present

kỹ thuật tương tác mới, thể hiện

to re-script our interactions,

để định hình lại sự tương tác,

to script them,

để định hình lại chúng,

not just as isolated, individuated interactions,

không phải chỉ như là sự tương tác cô lập, cá nhân,

but as collective aggregating actions

mà là tổ hợp những hành động

that can amount to something,

có thể sẽ trở thành điều gì đó,

we can really begin to address

mà chúng ta có thể thật sự bắt đầu để giải quyết

some of our important environmental challenges.

một vài thách thức môi trường quan trọng.

Thank you.

Xin cảm ơn!

(Applause)

Vỗ tay!