Natalie Jeremijenko: Let's teach fish to text! and other outlandish ideas

Tłumaczenie: Michał Kwaterski Korekta: Jakub Luberda

I was informed by this kind of

Zaszczepiono we mnie tę

unoriginal and trite idea

banalną i oklepaną ideę,

that new technologies were an opportunity

że nowe technologie dają możliwość

for social transformation,

przemian społecznych.

which is what drove me then,

Było to,

and still, it's a delusion that drives me now.

i dalej jest, złudzeniem, które mną kieruje.

I wanted to update what I've been doing since then --

Chciałabym poinformować was o tym, co robiłam od tamtej pory --

but it's still the same theme song --

choć wciąż mam ten sam motyw przewodni --

and introduce you to my lab and current work,

i przedstawić wam moją pracownię i obecne projekty,

which is the Environmental Health Clinic

czyli Klinikę Zdrowia Środowiskowego,

that I run at NYU.

którą prowadzę na Uniwersytecie Nowojorskim [NYU].

And what it is -- it's a twist on health.

Chcę dokonać przewrotu w opiece zdrowotnej.

Because, really, what I'm trying to do now

Ponieważ to, co teraz próbuję osiągnąć,

is redefine what counts as health.

to przedefiniowanie tego, co uważamy za zdrowie.

It's a clinic like a health clinic at any other university,

Jest to klinika, jak na każdym innym uniwersytecie,

except people come to the clinic

z tym wyjątkiem, że ludzie przychodzą

with environmental health concerns,

z problemami związanymi ze zdrowiem środowiskowym

and they walk out with prescriptions

i wychodzą z receptami

for things they can do to improve environmental health,

na poprawienie zdrowia środowiskowego,

as opposed to coming to a clinic with medical concerns

w przeciwieństwie do osób przychodzących do poradni z problemami zdrowotnymi,

and walking out with prescriptions for pharmaceuticals.

aby wyjść z receptą na środki farmakologiczne.

It's a handy-dandy quote from Hippocrates of the Hippocratic oath

Ku mojej uciesze z pomocą przychodzi Hipokrates z jego Przysięgą,

that says, "The greater part of the soul lays outside the body,

według której "Większa część duszy znajduje się poza ciałem,

treatment of the inner requires treatment of the outer."

a leczenie wnętrza wymaga leczenia otoczenia."

But that suggests the issue

I to właśnie sugeruje nam,

that I'm trying to get at here,

do czego tutaj zmierzam -

that we have an opportunity to redefine what is health.

tego, że mamy możliwość przedefiniowania tego, czym jest zdrowie.

Because this idea that health is internal

Ponieważ myśl, że zdrowie jest wewnątrz,

and atomized and individual

złożone z atomów, indywidualne

and pharmaceutical

i farmaceutyczne

is largely an error.

jest w dużej mierze błędem.

And I would use this study,

Wykorzystam najnowsze badania

a recent study by Philip Landrigan,

Philipa Landrigana,

to motivate a different view of health,

by uzasadnić nowe spojrzenie na zdrowie.

where he went to most of the pediatricians in Manhattan

Philip Landrigan udał się do większości pediatrów na Manhattanie

and the New York area

oraz w okolicach Nowego Jorku

and logged what they spent their patient hours on.

i zestawił, na co poświęcają godziny przyjęć dla pacjentów.

80 to 90 percent of their time

80 - 90% tego czasu

was spent on five things.

spędzili na pięciu rzeczach.

Number one was asthma,

Numer jeden. Astma.

number two was developmental delays,

Dwa. Opóźnienie w rozwoju.

number three was 400-fold increases

Trzy. 400-krotnie więcej

in rare childhood cancers

rzadkich przypadków nowotworów u dzieci

in the last eight to 10, 15 years.

w ciągu ostatnich ośmiu do 10 - 15 lat.

Number four and five were childhood obesity

Cztery i pięć. Otyłość u dzieci

and diabetes-related issues.

oraz problemy cukrzycowe.

So all of those -- what's common about all of those?

Zatem, co jest czynnikiem łączącym wszystkie te przypadki?

The environment is implicated, radically implicated, right.

W tym wszystkim widać wpływ środowiska, z całą pewnością.

This is not the germs

To nie zarazki,

that medicos were trained to deal with;

które lekarze nauczyli się zwalczać -

this is a different definition of health,

to zupełnie inna definicja zdrowia.

health that has a great advantage

To zdrowie posiada wielką zaletę,

because it's external, it's shared,

ponieważ jest zewnętrzne, wspólne, więc

we can do something about it,

dlatego możemy coś z tym zrobić,

as opposed to internal, genetically predetermined

w przeciwieństwie do wewnętrznego, zdeterminowanego genetycznie

or individualized.

lub zindywidualizowanego zdrowia.

People who come to the clinic are called, not patients,

Ludzie, którzy przychodzą do kliniki, nie są pacjentami,

but impatients,

lecz "niecierpliwcami",

because they're too impatient to wait for legislative change

ponieważ są zniecierpliwieni czekaniem na zmiany legislacyjne

to address local and environmental health issues.

przeciwdziałające lokalnym i ekologicznym problemom zdrowotnym.

And I meet them at the University, I also have a few field offices

Spotykam ich na Uniwersytecie, mam również kilka filii,

that I set up in various places

które założyłam w różnych miejscach,

that provide an immersion

i które pozwalają się zaangażować w pracę

in some of the environmental challenges we face.

nad niektórymi wyzwaniami rzuconymi nam przez środowisko.

I like this one from the Belgian field office,

Lubię przykład naszego biura w Belgii,

where we met in a roundabout,

gdzie przyjmujemy na rondzie,

precisely because the roundabout iconified

dlatego, że symbolizuje ono

the headless social movement

nieskoordynowany ruch społeczny,

that informs much social transformation,

który ma duży wpływ na przemiany społeczne,

as opposed to the top-down control

w przeciwieństwie do odgórnej kontroli,

of red light traffic intersections.

narzuconej przez światła na skrzyżowaniu

In this case, of course, the roundabout

Tutaj mamy przykład ronda

with that micro-decisions being made in situ

oraz jego mikro-poleceń wykonywanych

by people not being told what to do.

w odpowiednim momencie, bezwiednie przez ludzi.

But, of course, affords greater throughput,

Jednak rondo to większa przepustowość

fewer accidents,

mniej wypadków,

and an interesting model of social movement.

i interesujący schemat ruchu społecznego.

Some of the things that the monitoring protocols have developed:

Niektóre spośród pomysłów, które powstały podczas obserwacji:

this is the tadpole bureaucrat protocol,

pierwszy z nich to reguła kijanki kontrolnej

or keeping tabs, if you will.

lub, innymi słowy, obserwowanie.

What they are is an addition of tadpoles

Mowa o hodowaniu i obserwacji kijanki

that are named after a local bureaucrat

nazwanej imieniem lokalnego urzędnika,

whose decisions affect your water quality.

którego decyzje wpływają na jakość waszej wody.

So an impatient concerned for water quality

Dlatego niecierpliwcy zaniepokojeni jakością wody

would raise a tadpole bureaucrat

wyhodują kijanki urzędnicze

in a sample of water in which they're interested.

w próbkach wody, które ich interesują.

And we give them a couple of things to do that,

My damy im kilka przydatnych rzeczy,

to help them do companion animal devices

żeby zwierzęta mogły im zawsze towarzyszyć,

while they're blogging and doing their email.

kiedy uzupełniają blog lub piszą e-maile.

This is a tadpole walker

Oto chodzik dla kijanki,

to take your tadpole walking in the evening.

aby można było wyprowadzić ją wieczorem.

And the interesting thing that happens --

Pojawia się jedno interesujące zagadnienie --

because we're using tadpoles, of course,

używamy kijanek właśnie, dlatego

because they have the most exquisite biosenses that we have,

że ich znakomicie rozwinięte zmysły są lepsze od naszych,

several orders of magnitude more sensitive

kilka tysięcy razy bardziej czułe

than some of our senses

niż niektóre z naszych zmysłów,

for sensing,

odczuwają i

responding in a biologically meaningful way,

reagują w biologicznie uzasadniony sposób

to that whole class of industrial contaminants

na wszystkie rodzaje zanieczyszczeń przemysłowych

we call endocrine disruptors

niszczących gospodarkę hormonalną

or hormone emulators.

lub imitujących hormony.

But by taking your tadpole out for a walk in the evening --

Wracając do tematu... Kiedy weźmiemy naszą kijankę na wieczorny spacer --

there's a few action shots --

tak jak na tych zdjęciach --

your neighbors are likely to say, "What are you doing?"

nasi sąsiedzi z pewnością zapytają: "Co ty wyprawiasz?"

And then you have to introduce your tadpole

Wtedy my musimy przedstawić kijankę

and who it's named after.

i powiedzieć, po kim ma imię.

You have to explain what you're doing

Musimy wytłumaczyć, co robimy,

and how the developmental events of a tadpole

jakie są fazy rozwoju kijanki,

are, of course, very observable

jak te etapy rozróżnić

and they use the same T3-mediated hormones that we do.

i wyjaśnić, że one także posiadają hormony pośredniczące T3.

And so next time your neighbor sees you

I kiedy ponownie spotkacie sąsiadów

they'll say, "How is that tadpole doing?"

zapytają Was: "Jak leci u kijanki?"

And you can let them social network with your tadpole,

Wtedy pozwolicie im na nawiązanie kontaktu z waszą kijanką,

because the Environmental Health Clinic has a social networking site

ponieważ Klinika Zdrowia Środowiskowego leczy również więzi społeczne

for, not only impatients, humans,

i to nie tylko pomiędzy niecierpliwcami,

but non-humans,

ale też między ludźmi i innymi stworzeniami żywymi.

social networking for humans and non-humans.

To trochę jak tworzenie społeczności z ludzi i stworzeń żywych.

And of course, these endocrine disruptors

Oczywiście substancje zaburzające działanie hormonów

are things that are implicated in the breast cancer epidemic,

mają bezpośredni wpływ na rozprzestrzenianie się raka piersi,

the obesity epidemic,

epidemię otyłości,

the two and a half year drop in the average age of onset of puberty in young girls

2,5-roczny spadek w średniej wieku osiągania dojrzałości płciowej u dziewczynek

and other related things.

i inne związane z tym sprawy.

The culmination of this is if you've successfully raised your tadpole,

Punktem kulminacyjnym, zakładając, że z powodzeniem udało wam się wyhodować kijankę,

observing the behavioral

obserwując jej zachowanie

and developmental events,

i fazy rozwoju,

you will then go and introduce your tadpole

jest wybranie się z nią

to its namesake

do jej imiennika/czki

and discuss the evidence that you've seen.

i przedyskutowanie zaobserwowanych przez ciebie oznak.

Another quick protocol -- and I'm going to go through these quickly,

Kolejną regułą -- opowiem o niej w paru słowach,

but just to give you the material sense of what we're doing here --

żebyście mieli względne pojęcie o tym, czym się zajmujemy --

instead of asking you for urine samples,

zamiast prosić was o próbki moczu,

I'll ask you for a mouse sample.

poproszę was o mysie próbki.

Anyone here lucky enough to share, to cohabit with a mouse --

Czy ktoś z was miał szczęście współmieszkać z myszą --

a domestic partnership with mice?

domowe partnerstwo z myszami?

Very lucky.

Szczęściarz.

Mice, of course, are the quintessential

Myszy, oczywiście, są kwintesencją

model organism.

organizmu modelowego.

They're even better models of environmental health,

Są doskonałymi modelami zdrowia środowiskowego.

because not only the same mammalian biology,

ponieważ nie są jedynie ssakami,

but they share your diet, largely.

ale również w dużym stopniu mają tą samą dietę.

They share your environmental stressors,

Działają na nie te same czynniki stresogenne,

the asbestos levels and lead levels,

poziomy azbestu i ołowiu,

whatever you're exposed to.

czy czegokolwiek, na co wy jesteście narażeni.

And they're geographically more limited than you are,

I są geograficznie bardziej ograniczone niż wy,

because we don't know if you've been exposed

ponieważ nie wiemy, czy byliście narażeni na

to persistent organic pollutants

długotrwały kontakt ze stałymi zanieczyszczeniami

in your home, or occupationally

organicznymi w waszych domach, czy też w pracy,

or as a child.

czy jako dziecko.

Mice are a very good representation.

Myszy są bardzo dobrym przykładem.

So it starts by building a better mousetrap, of course.

Wszystko zaczyna się od zbudowania wyrafinowanej łapki na myszy.

This is one of them.

Oto jedna z nich.

Coping with environmental stressors is tricky.

Radzenie sobie ze stresogennymi czynnikami środowiskowymi jest skomplikowane.

Is anybody here on antidepressants?

Czy jest tu ktoś biorący antydepresanty?

(Laughter)

(Śmiech)

There's a lot of people in Manhattan are.

Wielu ludzi na Manhattanie je zażywa.

And we were testing if the mice

Testowaliśmy, czy myszy

would also self-administer SSRIs.

samodzielnie aplikowałyby sobie leki z grupy SSRI.

So this was Prozac, this was Zoloft,

Był Prozac, był Zoloft,

this was a black jellybean and this was muscle relaxant,

to była lukrecja, a to środki zwiotczające mięśnie.

all of which were the medications that the impatient was taking.

Wszystkie te środki to medykamenty, które zażywali niecierpliwcy.

So do you think the mice

Myślicie, że mysz

self-administered antidepressants?

samodzielnie zaaplikuje sobie antydepresanty?

What's the -- (Audience: Sure. Yes.)

Jak myślicie -- (Widownia: Jasne, że tak)

How did you know that? They did.

Skąd wiedzieliście? Zrobiły to.

This was vodka and solution, gin and solution.

To była drink z wódki, drink z dżinu.

This guy also liked plain water and the muscle relaxant.

Ten gość lubił także czystą wodę i środek zwiotczający mięśnie.

Where's our expert?

A gdzie nasze rodzime produkty?

Vodka, gin --

Wódka, dżin

(Audience: [unclear])

(Widownia: [szumy])

Yes. Yes. You know your mice well.

Tak. Tak. Widzę tu speca od myszy.

They did, yes.

Tak, zrobiły to.

So they drank as much vodka as they did plain water,

Co jest szczególnie interesujące,

which was interesting.

wypiły tyle samo wódki, co czystej wody.

Then of course, it goes into the entrapment device.

Następnie, zajmiemy się pułapką.

There's an old cellphone in there -- a good use for old cellphones --

Podłączono stary model komórki -- swoją drogą, dobry sposób utylizacji --

which dials the clinic, we go and pick up the mouse.

który wybiera numer kliniki, a my przyjeżdżamy po mysz.

We take the blood sample

Pobieramy próbkę krwi,

and do the blood work and hair work on the mice.

a następnie badamy krew i sierść z tejże myszki.

And I want to sort of point out the big advantage

Chciałabym wskazać ogromną zaletę

of framing health in this external way.

takiego zewnętrznego podejścia do określenia stanu zdrowia.

But we do have a few prescription products through this.

Dzięki temu procesowi otrzymujemy kilka recept.

It's very different from the medical model.

To podejście różni się od przyjętych standardów lekarskich.

Anything you do to improve your water quality or air quality,

Cokolwiek zrobisz, aby polepszyć jakość wody lub powietrza,

or to understand it or to change it,

by ją zrozumieć lub zmienić,

the benefits are enjoyed by anyone

na efektach skorzystają wszyscy,

you share that water quality or air quality with.

z którymi dzielisz tę wodę i powietrze.

And that aggregating effect,

Skumulowany efekt,

that collective action effect,

rezultat wspólnego działania

is actually something we can use to our advantage.

jest właściwie czymś, co możemy użyć dla naszego dobra.

So I want to show you one prescription product in the clinic

Dlatego też chciałabym wam pokazać jedną z recept z naszej kliniki

called the No Park.

o nazwie "Nie zastawiać."

This is a prescription to improve water quality.

To recepta na poprawę jakości wody.

Many impatients are very concerned for water quality and air quality.

Wielu niecierpliwców jest zaniepokojonych jakością wody i powietrza.

What we do is we take a fire hydrant,

A więc my wybieramy hydrant,

a "no parking" space associated with a fire hydrant,

oraz miejsce obok niego, gdzie nie wolno parkować, by go nie zastawić

and we prescribe the removal of the asphalt

i przepisujemy usunięcie nawierzchni

to create an engineered micro landscape,

w celu stworzenia tam oazy zieleni,

to create an infiltration opportunity.

która da możliwość przefiltrowania zanieczyszczeń.

Because, many of you will know,

Pewnie wielu z was wie, że

that the biggest pollution burden

największy ciężar zanieczyszczeń,

that we have on the New York, New Jersey harbor right now

który dotyka Nowy Jork, a teraz także port New Jersey

is no longer the point sources,

nie ma źródła w jednym punkcie,

no longer the big polluters,

to nie ogromne zanieczyszczające kompanie,

no longer the GEs,

to nie GE,

but that massive network of roads,

ale rozległa sieć dróg,

[those] impervious surfaces,

[te] nieprzepuszczalne powierzchnie,

that collect all that cadmium neurotoxin that comes from your brake liners

na których gromadzą się kadmowe neurotoksyny pochodzące ze ścierania hamulców,

or the oily hydrocarbon waste

lub oleiste odpady węglowodorowe.

in every single storm event and medieval infrastructure

Każda burza zmywa te brudy przez średniowieczną infrastrukturę

washes it straight into the estuary system.

wprost do ujęcia wody.

That doesn't do a lot of good.

Raczej nie wychodzi nam to na dobre.

These are little opportunities to intercept those pollutants

To są małe okazje do zatrzymania zanieczyszczeń,

before they enter the harbor,

zanim dostaną się do portu.

and they're produced by impatients

Niecierpliwcy, już, inicjują wiele

on various city blocks

fascynujących projektów

in some very interesting ways.

w różnych rejonach miasta.

I just want to say it was sort of a rule of thumb though,

Zauważmy, że kierujemy się tutaj pewnym doświadczeniem.

there's about two or three fire hydrants

W każdym osiedlu w mieście możemy

on every city block.

znaleźć od 2 - 3 hydrantów.

By creating engineered micro landscapes to infiltrate in them,

Projektując oczyszczające oazy zieleni,

we don't prevent them from being used

nie ograniczamy pojazdom ratunkowym dostępu

as emergency vehicle parking spaces,

do hydrantów

because, of course, a firetruck can come and park there.

ponieważ wóz strażacki może tam spokojnie wjechać.

They flatten a few plants. No big deal, they'll regenerate.

Zniszczy kilka roślin. Wielka mi rzecz. Zregenerują się.

But if we did this

Ale jeżeli posadzimy je

in every single --

przy każdym pojedynczym

every fire hydrant

hydrancie,

we could redefine the emergency.

moglibyśmy przedefiniować frazę "nagła sytuacja".

That 99 percent of the time

99% czasu, kiedy

when a firetruck is not parking there,

wóz strażacki tam nie parkuje,

it's infiltrating pollutants.

oaza filtruje zanieczyszczenia.

It's also increasing fixing CO2s,

Oazy to także kontrolowanie CO2,

sequestering some of the airborne pollutants.

odizolowanie niektórych zanieczyszczeń w powietrzu.

And aggregated,

Kropla do kropli,

these smaller interceptions

a te niewielkie działania

could actually infiltrate all the roadborne pollution

mogą spowodować całkowite oczyszczenie brudu ulicznego,

that now runs into the estuary system,

który obecnie przedostaje się do odpływów,

up to a seven inch rain event, up to a hundred-year storm.

podczas większych opadów lub burzy stulecia.

So these are small actions

A więc te niewielkie kroki

that can amount to a significant effect

mogą przynieść znaczące efekty

to improve local environmental health.

w kierunku polepszenia lokalnego zdrowia środowiskowego.

This is one of the more ambitious ones.

A teraz czas na jeden z ambitniejszych przykładów.

What the climate crisis has revealed to us

Kryzys klimatyczny pozwolił nam odkryć

is a secondary, more insidious

kolejny, bardziej podstępny

and more pervasive crisis,

i wszechobecny kryzys,

which is the crisis of agency,

czyli kryzys działania,

which is what to do.

polegający na niezdecydowaniu w działaniu.

Somehow buying a local lettuce, changing a light bulb,

Z jakiegoś powodu kupowanie lokalnej sałaty, wymiana żarówek,

driving the speed limit, changing your tires regularly,

przestrzeganie zasad ruchu drogowego, regularna zmiana opon

doesn't seem sufficient

wydają się być niedostateczne

in the face of climate crisis.

w obliczu kryzysu klimatycznego.

And this is an interesting icon that happened --

Widzimy tutaj znany wszystkim obrazek --

you remember these: fallout shelters.

zapewne pamiętacie schrony przeciwatomowe.

What is the fallout shelter

Co nazwiemy takim schronem

for the climate crisis?

w sytuacji kryzysu klimatycznego?

This was civic mobilization.

To była społeczna mobiizacja.

Churches, school groups,

Kościoły, szkoły,

hospitals, private residents --

szpitale, zwykli mieszkańcy --

everyone built one of these in a matter of months.

na przestrzeni kilku miesięcy wszyscy wybudowali schrony.

And they still remain

I schrony nadal pozostają

as icons of civic response

ikoną tamtej społecznej reakcji

in the face of shared, uncertain, collective threat.

na wspólne, nieokreślone, zbiorowe zagrożenie.

Fallout shelter for the climate crisis,

Schronem przeciwko kryzysowi klimatycznemu,

I would say, looks something like this, or this,

powiedziałabym, może być coś takiego lub takiego.

which is an intensive urban agriculture facility

Jest to centralna miejska instalacja roślinna

that's due to go on my lab building at NYU.

która powstaje w moim laboratorium uniwersyteckim.

What it does

Podstawą

is a very simple idea

jest bardzo prosty pomysł

of taking --

pobierania --

80 to 90 percent of the CO2 produced in Manhattan

80 - 90% dwutlenku węgla na Manhattanie powstaje

is building related --

w budynkach --

we take, just like a commercial greenhouse,

pobieramy, zupełnie jak w zwykłych szklarniach,

we take the CO2 from the building --

pobieramy CO2 z budynków --

CO2-enriched air --

powietrze z dużą ilością CO2 --

we force it through the urban agriculture facility,

przepuszczamy je przez miejskie instalacje roślinne

and then we resupply oxygen-enriched air.

i otrzymujemy powietrze bogate w tlen.

You can't actually build much on a roof, they're not designed for that.

Właściwie to niewiele można zbudować na dachu, bo nie zostały do tego zaprojektowane,

So it's on legs,

więc instalacje stoją na podporach,

so it focuses all the load on the masonry walls and the columns.

tak by cały ich ciężar skupiał się na ścianach i filarach.

It's built as a barn raising,

Są budowane wspólnie, w czynie społecznym,

using open source hardware.

przy użyciu ogólnodostępnych narzędzi.

This is the quarter-scale prototype

Oto prototyp w skali 1:4,

that was functioning in Spain.

który funkcjonował w Hiszpanii.

This is what it will look like, fingers crossed,

Oto, jak będzie to wyglądało, jeżeli - trzymajcie kciuki -

NYU willing.

wszystko pójdzie po naszej myśli.

And what I want to show you is --

Chciałabym wam coś pokazać --

actually this is one of the components of it that we've just recently been testing --

właściwie jest to jeden z komponentów urządzenia, które właśnie testujemy --

which is a solar chimney --

komin słoneczny --

we have got 17 of them now put around New York at the moment --

aktualnie mamy takich 17 w kilku punktach w Nowym Jorku --

that passively draws air up.

pasywnie kontrolują wentylację.

You understand a solar chimney.

Wiecie, jak działa komin słoneczny.

Hot air rises.

Ciepłe powietrze unosi się.

You put a bit of black plastic on the side of a building,

Ścianę budynku okłada się czarnym plastikiem,

it'll heat up, and you'll get passive airflow.

Plastik nagrzewa się pasywnie, powodując ruch powietrza.

What we do is actually

Naszym zadaniem jest

put a standard HVAC filter on the top of that.

założenie filtru HVAC na wylot komina.

That actually removes about 95 percent

To pozwoli na usunięcie 95%

of the carbon black,

sadzy -

that stuff that, with ozone,

substancji, która wraz z ozonem

is responsible for about half of global warming's effects,

odpowiedzialna jest za połowę skutków globalnego ocieplenia,

because it changes, it settles on the snow,

gdyż prowadzi do zmian, osiada na śniegu,

it changes the reflectors,

zaburza odbijanie światła,

it changes

ma wpływ

the transmission qualities of the atmosphere.

na jakość transmisji w atmosferze.

Carbon black is that grime

Sadza jest brudem,

that otherwise lodges in your pretty pink lungs,

który osadza się w waszych czyściutkich płucach

and it's associated with.

i który jest wchłaniany.

It's not good stuff, and it's from inefficient combustion,

Nie jest to zdrowe; pochodzi z niewydajnego spalania,

not from combustion itself.

a nie ze spalania samego w sobie.

When we put it through our solar chimney,

Kiedy przepuścimy ją przez kominy słoneczne,

we remove actually about 95 percent of that.

faktycznie usuniemy 95% tej substancji.

And then I swap it out

Następnie, wraz ze studentami

with the students

wykorzystujemy odfiltrowaną sadzę,

and actually re-release that carbon black.

przetwarzamy ją i

And we make pencils the length of which measures the grime

robimy ołówki, których długość uzmysławia, jak dużo brudu

that we've pulled out of the air.

usunęliśmy z powietrza.

Here's one of them that we have up now.

Tutaj widać jeden z takich ołówków

Here's who put them up and who are avid pencil users.

A tutaj, kto go wyprodukował i kto go z chęcią wykorzysta.

Okay, so I want to show you

Dobrze, a teraz pokażę wam

just two more interfaces,

dwa następne obszary działania.

because I think one of our big challenges

Uważam, że jednym z wielkich wyzwań

is re-imagining our relationship to natural systems,

jest przemyślenie naszej relacji ze środowiskiem

not only through this model

i to nie tylko przez model

of twisted personalized health,

odwrócenia zdrowia indywidualnego,

but through the animals

ale także poprzez zwierzęta,

with whom we cohabit.

które żyją obok nas.

We are not alone; the animals are moving in.

Nie jesteśmy sami; zwierzęta wprowadzają się do naszych siedlisk.

In fact, urban migration now describes

W rzeczywistości, urbanizacja to także

the movement of animals formerly known as wild

przemieszczanie się zwierząt, dawniej nazywanych dzikimi,

into urban centers.

bliżej centrów miejskich.

You know, coyote in Central Park, a whale in the Gowanus Canal,

Znacie przypadki Kojota w Central Parku, wieloryba w Kanale Gowanus

elk in Westchester County.

łosia w Hrabstwie Westchester.

It's happening all over the Developed World,

Takie rzeczy dzieją się we wszystkich wysoko rozwiniętych krajach -

probably for loss of habitat,

możliwe, że przez to, że odbieramy im środowisko do życia,

but also because our cities are a little bit more livable

ale także dlatego, że nasze miasta są trochę bardziej znośne

than they have been.

niż były kiedyś.

And every green space we create

Stąd, każdy skrawek zieleni, jaki tworzymy

is an invitation for non-humans to cohabit with us.

jest zaproszeniem dla stworzeń żywych do współobcowania z nami.

But we've kind of lacked imagination

Jednak my mamy za płytką wyobraźnię,

in how we could do that well or interestingly.

aby wykorzystać ten fakt w ciekawy sposób.

And I want to show you a few of the technological interfaces

Chcę wam pokazać kilka rozwiązań technologicznych,

that have been developed under the moniker of OOZ --

które powstały pod wspólnym hasłem OOZ --

which is zoo backwards and without cages --

co oznacza "zoo" pisane wspak i nie mające klatek --

to try and reform

jako próba zreformowania

that relationship.

tej relacji.

This is communication technology for birds. It looks like this.

Oto technologia komunikacyjna dla ptaków. Wygląda tak...

When a bird lands on it, they trigger a sound file.

Kiedy ptak na niej ląduje, uruchamia nagranie.

This is actually in the Whitney Museum, where there were six of them,

Sześć takich urządzeń znajduje się w Muzeum Whitney,

each of which had a different argument on it,

a każde z nich zawiera inną wypowiedź,

different sound file.

inny plik dźwiękowy.

They said things like this.

Brzmi to tak:

(Whistling)

(Ptasi śpiew)

Recorded Voice: Here's what you need to do.

Głos z nagrania: Oto co musisz zrobić.

Go down there and buy some of those health food bars,

Idź przed siebie i kup trochę tego zdrowego jedzenia,

the ones you call bird food,

które zwykle nazywasz jedzeniem dla ptaków,

and bring it here and scatter it around.

przynieś je tutaj i rozsyp dookoła.

There's a good person.

Dobry człowiek.

Natalie Jeremijenko: Okay. (Laugher)

Natalie Jeremijenko: Okej. (Śmiech)

So there was several of these.

Takich urządzeń jest kilka.

The birds were able to jump from one to the other.

Ptaki mogły skakać z jednego na drugie.

These are just your average urban pigeon.

To tylko przeciętne miejskie gołębie.

And an early test

A teraz mały test -

which argument elicited cooperative behavior

która wypowiedź wywołała odruch współpracy

from the people below --

w ludziach poniżej --

about a hundred to one

na 101% procent

decided that this was the argument

można stwierdzić, że właśnie to nagranie

that worked best on us.

przyniosło oczekiwany efekt.

Recorded Voice: Tick, tick, tick.

Głos z nagrania: Tik, tak, tik, tak...

That's the sound of genetic mutations

Oto tykanie mutacji genu

of the avian flu

ptasiej grypy,

becoming a deadly human flu.

stającej się śmiertelną ludzką grypą.

Do you know what slows it down?

Wiesz, co może ją spowolnić?

Healthy sub-populations of birds,

Zdrowe populacje ptaków,

increasing biodiversity generally.

zwiększanie bioróżnorodności.

It is in your interests that I'm healthy,

Moje zdrowie, szczęście i dobra dieta

happy, well-fed.

leży w Twoim interesie,

Hence, you could share some of your nutritional resources

Dlatego powinieneś podzielić się zasobami pożywienia,

instead of monopolizing them.

zamiast je monopolizować.

That is, share your lunch.

To znaczy, podziel się lunchem.

(Laughter)

(Śmiech)

NJ: It worked, and it's true.

NJ: Zadziałało, a w dodatku to, co usłyszeliście to szczera prawda.

The final project I'd like to show you

Ostatnim projektem, który chciałabym wam pokazać

is a new interface for fish

jest nowa technologia dla ryb,

that has just been launched --

która właśnie powstała --

it's actually officially launched next week --

właściwie oficjalnie wystartuje w przyszłym tygodniu.

with a wonderful commission from the Architectural League.

Projekt powstał dzięki wspaniałomyślnej pomocy Ligi Architektów.

You may not have known that you need to communicate with fish,

Mogliście nie wiedzieć o waszej potrzebie komunikacji z rybami,

but there is now a device for you to do so.

ale teraz powstało urządzenie, które to umożliwi.

It looks like this: buoys that float on the water,

Jak wygląda; to boje unoszące się na wodzie,

project three foot up, three foot down.

sięgające 3 stopy pod wodę i wystające 3 stopy nad wodę.

When a fish swims underneath, a light goes on.

Kiedy ryba pływa pod boją, zapala się światło.

This is what it looks like.

Dokładnie tak to wygląda.

So there's another function on here.

Widzimy tutaj następującą funkcję.

This top light is -- I'm sorry if I'm making you seasick --

Światło na górze -- przepraszam, jeśli ktoś z was ma chorobę morską --

this top light is actually a water quality display

Światło na górze wskazuje jakość wody i

that shifts from red, when the dissolved oxygen is low,

jeśli jest czerwone, to zawartość tlenu jest niska,

to a blue/green, when its dissolved oxygen is high.

a niebieskie/zielone, kiedy zawartość tlenu jest wysoka.

And then you can also text the fish.

Wtedy też możesz napisać coś rybie sms-em.

So there's business cards down there

Dlatego pod wodą są wizytówki

that'll give you contact details.

z danymi kontaktowymi.

And they text back.

Ryba wam odpisze.

When the buoys get your text, they wink at you twice to say, we've got your message.

Kiedy boja otrzyma waszą wiadomość, zamruga dwa razy, żeby potwierdzić odbiór.

But perhaps the most popular has been

Jednak najciekawszym stał się fakt,

that we've got another array of these boys in the Bronx River,

że zapoczątkowaliśmy nowy etap z bojami na rzece Bronx.

where the first beaver --

Tam, gdzie pierwszy od 250 lat --

crazy as he is --

chyba trochę szurnięty --

to have moved in and built a lodge in New York

bóbr osiedlił się na stałe w Nowym Jorku.

in 250 years, hangs out.

I teraz można z nim pogadać.

So updates from a beaver.

A co do wieści od bobra...

You can subscribe to updates from him. You can talk to him.

Jeśli chcecie, możecie otrzymywać najnowsze wieści; porozmawiać z nim.

And what I like to think of

W tym wszystkim najciekawszy

is this is an interface

jest sposób komunikacji,

that re-scripts how we interact with natural systems,

który programuje naszą interakcję ze środowiskiem naturalnym

specifically by changing who has information,

poprzez decydowanie, kto posiada informację,

where they have it,

gdzie się ona znajduje,

who can make sense of that information,

kto może zrozumieć tę informację

and what you can do about it.

i jaki można zrobić z niej użytek.

In this case, instead of throwing chewing gum,

W tym wypadku, zamiast wyrzucać gumę do żucia,

or Doritos or whatever you have in your pocket at the fish --

chipsy lub cokolwiek, co macie w waszej kieszeni, a czym karmicie ryby --

There's a body of water in Iceland that I've been dealing with

W Islandii znajduje się pewien zbiornik wodny, którym się zajmuję.

that's in the middle of the city,

Jest ulokowany w sercu miasta,

and the largest pollution burden on it

a tym, co zanieczyszcza go najsilniej

is not the roadborne pollution,

nie są odpady z dróg,

it's actually white bread

lecz biały chleb,

from people feeding the fish and the birds.

którym ludzie karmią ryby i ptaki.

Instead of doing that actually, we've developed some fish sticks

Stąd wziął się pomysł na paluszki rybne,

that you can feed the fish.

którymi można karmić ryby.

They're delicious.

Są pyszne.

They're cross-species delicious that is,

Są międzygatunkowo pyszne, to znaczy,

delicious for humans and non-humans.

smakują zarówno ludziom, jak i innym stworzeniom żywym.

But they also have a chelating agent in them.

Zawarty jest w nich również czynnik chelatujący.

They're nutritionally appropriate,

Mają wysokie wartości odżywcze -

not like Doritos.

w przeciwieństwie do chipsów.

And so every time

Za każdym razem

that desire to interact with the animals,

to żądza interakcji ze zwierzętami,

which is at least as ubiquitous

która jest tak powszechna wśród ludzi,

as that sign: "Do not feed the animals."

jak znak: "Nie dokarmiać zwierząt."

And there's about three of them on every New York City park.

A takich znaków jest co najmniej trzy w każdym nowojorskim parku.

And Yellowstone National Park,

W Parku Yellowstone,

there's more "do not feed the animals" signs

jest więcej znaków z prośbą o niedokarmianie

than there are animals you might wish to feed.

niż zwierząt, które moglibyśmy uraczyć strawą.

But in that action, that interaction,

Ale w tej akcji; tej interakcji,

by re-scripting that,

poprzez przeprogramowanie,

by changing it into an opportunity

można obecną sytuację obrócić in plus

to offer food that is nutritionally appropriate,

i dostarczać im odpowiedniego pokarmu,

that could augment the nutritional resources

tym samym wzbogacając zasoby pożywienia,

that we ourselves have depleted

które sami wyniszczyliśmy.

for augmenting the fish population

Możemy zwiększać populację ryb,

and also adding chelating agent,

dodając czynnik chelatujący,

which, like any chelating agent that we use medicinally,

który, jak każdy taki czynnik używany w lecznictwie,

binds to the bioaccumulated heavy metals and PCBs

wiąże metale ciężkie lub PCB gromadzące się

that are in the fish

w organizmach ryb,

living in this particular habitat

żyjących w określonym siedlisku,

and allows them to pass it out as a harmless salt

co umożliwiłoby przetworzenie tego do postaci nieszkodliwej soli,

where it's complexed by a reactive,

która rozpuszcza się w wodzie, wiąże z czymś innym,

effectively removing it from bioavailability.

dzięki czemu skutecznie spada jej biodostępność.

But I wanted to say that interaction,

Jednak chcę dodać, że ta interakcja,

re-scripting that interaction,

przeprogramowanie tej interakcji,

into collective action, collective remediative action,

w akcję zbiorową, zbiorową akcję zapobiegawczą,

very different from the approach

jest zupełnie inne od podejścia

that's being used on the other side on the Hudson River,

zastosowanego po drugiej stronie rzeki Hudson,

where we're dredging the PCBs --

gdzie wygrzebujemy PCB --

after 30 years of legislative and legal struggle,

po 30 latach legislacyjnych i prawnych sporów,

GE's paying for the dredging

GE płaci za wydobywanie z

of the largest Superfund site in the world --

największego na świecie obszaru objętego projektem Superfund --

we're dredging it, and it'll probably get shipped off to Pennsylvania

prowadzimy wydobycie szlamu, który prawdopodobnie trafi do Pensylwanii

or the nearest Third World country,

lub najbliższego kraju Trzeciego Świata,

where it will continue to be toxic sludge.

gdzie dalej pozostanie toksycznym odpadem.

Displacement is not the way to deal with environmental issues.

Przenoszenie nie jest sposobem na rozwiązywanie problemów środowiskowych.

And that's typically the paradigm

I jest to podstawowy paradygmat,

under which we've operated.

jakim się kierujemy w działaniach.

By actually taking the opportunity

Poprzez wykorzystanie okazji,

that new technologies,

jakie stwarzają nowe technologie,

new interactive technologies, present

nowe interaktywne technologie do

to re-script our interactions,

przeprogramowania naszych interakcji,

to script them,

do programowania ich

not just as isolated, individuated interactions,

nie tylko jako odizolowanych, zamkniętych interakcji,

but as collective aggregating actions

ale jako akcji zbiorowych, skupiających ludzi,

that can amount to something,

które mogą do czegoś prowadzić -

we can really begin to address

możemy rozpocząć realne działania,

some of our important environmental challenges.

które skutecznie odpowiedzą na wyzwania związane ze środowiskiem.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)