How one tree grows 40 different kinds of fruit | Sam Van Aken

Çeviri: Nevaz Mescioğlu Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

100 years ago,

100 yıl önce ABD'de

there were 2,000 varieties of peaches,

iki bin tür şeftali,

nearly 2,000 different varieties of plums

yaklaşık iki bin çeşit erik

and almost 800 named varieties of apples growing in the United States.

ve neredeyse sekiz yüz çeşit elma yetişiyordu.

Today, only a fraction of those remain,

Bugün çok az bir bölümü hâlâ yetişiyor,

and what is left is threatened by industrialization of agriculture,

bunlar da tarımın makineleşmesi, hastalık ve iklim değişikliği tehdidi altında.

disease and climate change.

Those varieties that are threatened include the Blood Cling,

Tehdit altında olan çeşitler arasında

a red-flesh peach brought by Spanish missionaries to the Americas,

İspanyol misyonerler tarafından Amerika'ya getirilen

ve yüzyıllarca yerlilerin yetiştirdiği kırmızı etli Blood Cling şeftali;

then cultivated by Native Americans for centuries;

an apricot that was brought by Chinese immigrants

kıtalar arası demir yolunda çalışmak için

who came to work on the Transcontinental Railroad;

ABD'ye gelen Çinlilerin yanlarında getirdiği bir tür kayısı

and countless varieties of plums that originated in the Middle East

ve İtalyan, Fransız ve Almanlar tarafından getirilen

and were then brought by Italian, French and German immigrants.

Orta Doğu kökenli sayısız erik türü var.

None of these varieties are indigenous.

Bunların hiçbiri ülkemizde doğal olarak yetişmiyor.

In fact, almost all of our fruit trees were brought here,

Aslında neredeyse tüm meyve ağaçlarımız buraya başka ülkelerden getirilmiş.

including apples and peaches and cherries.

Elma, şeftali ve vişne ağaçları da dahil.

So more than just food,

Bu yüzden bu meyveler sadece gıda değil,

embedded within these fruit is our culture.

onlara kültürümüz de işlenmiş.

It's the people who cared for and cultivated them,

Onları önemseyen, yetiştiren

who valued them so much that they brought them here with them

ve evlerini hatırlatması için

yanlarında buraya getirecek kadar değer veren insanlar işlenmiş.

as a connection to their home,

and it's the way that they've passed them on and shared them.

Bu insanların diğer nesle aktarması ve paylaşması işlenmiş.

In many ways, these fruit are our story.

Birçok yönden bu meyveler bizim hikâyemiz.

And I was fortunate enough to learn about it

Oluşturduğum Kırk Meyve Ağacı isimli sanat eseri sayesinde

through an artwork that I created entitled the "Tree of 40 Fruit."

bu hikâyeyi öğrendiğim için şanslıyım.

The Tree of 40 Fruit is a single tree

Kırk Meyve Ağacı, üzerinde kırk çeşit çekirdekli meyve yetişen tek bir ağaç.

that grows 40 different varieties of stone fruit.

So that's peaches, plums, apricots, nectarines and cherries

Yani şeftali, erik, kayısı, nektar ve kiraz; hepsi bir ağaçta yetişiyor.

all growing on one tree.

It's designed to be a normal-looking tree throughout the majority of the year,

Yılın bir dönemine, bahar ve yaza kadar normal görünecek şekilde tasarlandı.

until spring, when it blossoms in pink and white

Bahar gelince pembe ve beyaz renkte çiçekler açıyor

and then in summer, bears a multitude of different fruit.

ve yazın çeşit çeşit meyve veriyor.

I began the project for purely artistic reasons:

Bu projeyi sadece sanatsal nedenlerle başlattım.

I wanted to change the reality of the everyday,

Alışılagelmiş gerçeği değiştirmek istedim.

and to be honest,

Dürüst olmak gerekirse insanların, ağacın çeşitli renklerde çiçek açtığını

create this startling moment when people would see this tree

blossom in all these different colors

ve birçok çeşit meyve verdiğini gördükleri o şaşırtıcı anı da oluşturmak istedim.

and bear all of these different fruit.

I created the Tree of 40 Fruit through the process of grafting.

Kırk Meyve Ağacı'nı, aşıyla oluşturdum.

I'll collect cuttings in winter, store them,

Kışın, kesilen dalları toplayıp onları sakladım

and then graft them onto the ends of branches in spring.

ve baharda ağaca aşıladım.

In fact, almost all fruit trees are grafted,

Aslında neredeyse tüm meyve ağaçları aşılanmıştır

because the seed of a fruit tree is a genetic variant of the parent.

çünkü meyve ağacının tohumu, ana tohumdan genetik olarak farklıdır.

So when we find a variety that we really like,

Hoşumuza giden bir çeşit bulduğumuzda

the way that we propagate it is by taking a cutting off of one tree

bu ağaçtan bir dal kesip başka bir ağaca aşılayarak bu çeşidi çoğaltırız.

and putting it onto another --

which is kind of crazy to think

Her bir Mekintoş elmasının

that every single Macintosh apple came from one tree

nesiller boyu aşılanmış tek bir ağaçtan geldiğini düşünmek çılgınca olsa da

that's been grafted over and over from generation to generation.

But it also means that fruit trees can't be preserved by seed.

bu, aynı zamanda meyve ağaçlarının tohum olarak korunamayacağını gösterir.

I've known about grafting as long as I can remember.

Kendimi bildim bileli aşılamanın ne olduğunu biliyorum.

My great-grandfather made a living grafting peach orchards

Büyük büyükbabam, Güneydoğu Pensilvanya'da

in Southeastern Pennsylvania.

şeftali bahçeleri aşılayarak geçimini sağlıyordu.

And although I never met him,

Onunla hiç tanışmamış olsam da ne zaman adı anılsa

any time anyone would mention his name,

they were quick to note

mucizevi veya gizemli bir aşılama yeteneği olduğunu söylenir.

that he knew how to graft as if he had a magical or mystical capability.

I decided on the number 40 for the Tree of 40 Fruit

Kırk Meyve Ağacı için kırk sayısını seçtim

because it's found throughout Western religion

çünkü Batı boyunca bu sayı, ölçülebilir veya sonsuz olarak görülmez

as not the quantifiable dozen and not the infinite

but a number that's beyond counting.

ama saymakla da bitmez,

bolluk ve çokluğu gösterir.

It's a bounty or a multitude.

But the problem was that when I started,

New York'ta, yüzyıl önce meyve üretiminde lider olan bir yerde yaşamama rağmen

I couldn't find 40 different varieties of these fruit,

and this is despite the fact that I live in New York state,

which, a century ago,

projeye başladığımda kırk farklı çeşit meyve bulmakta zorlandım.

was one of the leading producers of these fruit.

So as they were tearing out research orchards

Araştırma bahçeleri ve eski bostanlar kapatılırken

and old, vintage orchards,

I would collect branches off them

kesilen dalları topladım ve kendi bahçemdeki ağaçlara aşıladım.

and graft them onto trees in my nursery.

So this is what the Tree of 40 Fruit look like when they were first planted,

Kırk Meyve Ağacı başta işte böyle görünüyordu

and this is what they look like six years later.

ve altı yıl sonra bu hâle geldi.

Kesinlikle ha deyince olan bir şey değil.

This is definitely not a sport of immediate gratification --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It takes a year to know if a graft has succeeded;

Aşının tutup tutmadığını anlamak bir yıl,

it takes two to three years to know if it produces fruit;

meyve verip vermeyeceğini anlamak iki ya da üç yıl sürüyor.

and it takes up to eight years to create just one of the trees.

Böyle bir ağaç yetiştirmekse sekiz yıla kadar sürebiliyor.

Each of the varieties grafted to the Tree of 40 Fruit

Ağaca aşılanmış her çeşidin farklı bir şekli ve farklı bir rengi var.

has a slightly different form and a slightly different color.

And I realized that by creating a timeline of when all these blossomed

Fark ettim ki çiçeklenme dönemiyle ilgili bir zaman çizelgesi oluşturarak

in relationship to each other,

I can essentially shape or design how the tree appears during spring.

baharda ağacın alacağı görüntüye şekil verip onu tasarlayabilirim.

And this is how they appear during summer.

Yaz mevsiminde böyle görünüyor,

hazirandan eylüle kadar meyve yetişiyor.

They produce fruit from June through September.

First is cherries, then apricots,

İlk olarak vişne, sonra kayısı, erik, nektar ve şeftali.

Asian plums, nectarines and peaches,

and I think I forgot one in there, somewhere ...

Sanırım aralarından birini unuttum.

(Laughter)

Although it's an artwork that exists outside of the gallery,

Galeri mekânı dışında bir yerde bulunan bir sanat eseri olsa da

as the project continues,

it's been conservation by way of the art world.

sanat dünyası tarafından koruma altına alındı.

As I've been asked to create these in different locations,

Bu ağaçlardan farklı yerlerde oluşturmam istendi.

what I'll do is I'll research varieties

Tarihte orada doğal olarak yetişmiş veya kökeni orası olan çeşitleri araştırıp

that originated or were historically grown in that area,

I'll source them locally and graft them to the tree

onları yerel olarak tedarik ettim ve bir ağaca aşıladım

so that it becomes an agricultural history of the area where they're located.

böylece bulundukları bölgenin tarım tarihi olacaklar.

And then the project got picked up online,

Proje çevrim içinde de ilgi çekti,

which was horrifying and humbling.

bu, hem korkunç hem de mahcup ediciydi.

The horrifying part was all of the tattoos that I saw

Korkunç kısım, Kırk Meyve Ağacı'nın resimlerinden oluşan dövmelerdi.

of images of the Tree of 40 Fruit.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Which I was like, "Why would you do that to your body?"

"Vücutlarına neden bunu yapıyorlar?" diye düşündüm.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And the humbling part was all of the requests that I received

Mahcup edici kısımsa papaz, haham ve rahiplerden aldığım onca istekti.

from pastors, from rabbis and priests

who asked to use the tree as a central part within their service.

Ağacı, dinî törenlerinde merkez olarak kullanmak istiyorlardı.

And then it became a meme --

Daha sonra internet fenomeni hâline geldi.

and the answer to that question is "I hope not?"

Bu sorunun cevabı "Umarım değildir."

[Evliliğiniz Kırk Meyve Ağacı gibi mi?]

[Is your marriage like the Tree of 40 Fruit?]

(Gülüşmeler)

(Laughter)

Like all good memes,

Her güzel internet fenomeni gibi bu da

this has led to an interview on NPR's "Weekend Edition,"

NPR'nin Weekend Edition röportajını beraberinde getirdi.

and as a college professor, I thought I peaked --

Üniversitede görev yapan bir profesör olarak

like, that was the pinnacle of my career --

kariyerimin zirvesinde olduğumu düşündüm.

but you never know who's listening to NPR.

Ama NPR'yi kimin dinlediğini bilemesiniz.

And several weeks after the NPR interview,

NPR röportajından birkaç hafta sonra Savunma Bakanlığı'ndan bir e-posta aldım.

I received an email from the Department of Defense.

The Defense Advanced Research Project Administration invited me

Savunma İleri Araştırma Projeleri idaresi,

to come talk about innovation and creativity,

beni, yenilik ve yaratıcılık hakkında konuşmaya davet etti.

and it's a conversation that quickly shifted to a discussion of food security.

Konuşma, çabucak gıda güvenliğiyle ilgili bir görüşmeye dönüştü.

You see, our national security is dependent upon our food security.

Gördüğünüz gibi ulusal güvenliğimiz, gıda güvenliğimize bağlı.

Now that we've created these monocultures

Her ekinden sadece birkaç tür yetiştirilen mono kültürler oluşturduğumuz için

that only grow a few varieties of each crop,

if something happens to just one of those varieties,

bu türlerden yalnızca birine bir şey olsa bile

it can have a dramatic impact upon our food supply.

gıda teminimizde çok büyük etkiye sahip olabilir.

And the key to maintaining our food security

Gıda güvenliğini sürdürmenin kilit noktası biyoçeşitliliğimizi korumak.

is preserving our biodiversity.

100 years ago, this was done by everybody that had a garden

Yüzyıl önce bu, bağı ya da arka bahçesinde birkaç ağacı olan

or a small stand of trees in their backyard,

ve diğer nesle aktarılan bitki çeşitleri yetiştiren herkes tarafından yapılıyordu.

and grew varieties that were passed down through their family.

These are plums from just one Tree of 40 Fruit in one week in August.

Bunlar, bir Kırk Meyve Ağacı'nda ağustosta sadece bir haftada yetişen erikler.

Several years into the project,

Projeye başladıktan birkaç yıl sonra öğrendim ki meyve koleksiyonum,

I was told that I have one of the largest collections of these fruit

ABD'nin doğu kesiminde bulunan en büyük koleksiyonlardanmış,

in the Eastern United States,

which, as an artist, is absolutely terrifying.

ki bu, sanatçı biri için kesinlikle korkunç.

(Laughter)

But in many ways, I didn't know what I had.

Ama birçok yönden, neye sahip olduğumu bilmiyordum.

I discovered that the majority of the varieties I had

Elimdeki çeşitlerin büyük bölümünün yadigâr çeşitler olduğunu fark ettim.

were heirloom varieties,

so those that were grown before 1945,

Yani 1945'ten daha önce de yetişiyorlardı,

which is seen as the dawn of the industrialization of agriculture.

bu tarih, tarımın sanayileşmesinin doğuşu olarak görülür.

Several of the varieties dated back thousands and thousands of years.

Bu çeşitlerden bazıları binlerce yıl öncesine dayanıyor.

And finding out how rare they were,

Ne kadar nadir olduklarını gördükçe

I became obsessed with trying to preserve them,

onları korumaya takıntılı hâle geldim

ve araç olarak kullandığım şey, sanat hâline geldi.

and the vehicle for this became art.

I would go into old, vintage orchards before they were torn out

Eski bahçeler kapanmadan önce oraya gidip

and I would save the bowl or the trunk section

aşılanabilir ağaç gövdeleri veya çanaklar toplardım.

that possessed the original graft union.

I started doing pressings of flowers and the leaves

Bitki koleksiyonu örnekleri oluşturmak için

to create herbarium specimens.

çiçek ve yaprakları birleştirmeye ve DNA sıralamaya başladım.

I started to sequence the DNA.

But ultimately, I set out to preserve the story

Ama sonunda, bakır levha gravürleri ve tipo açıklamalarını kullanarak

through these copper-plate etchings and letterpress descriptions.

hikâyeyi korumaya koyuldum.

To tell the story of the George IV peach,

George IV şeftalisinin hikâyesini anlatmak gerekirse

which took root between two buildings in New York City --

bir şeftali ağacı, New York City'de iki binanın arasında yetişiyor.

someone walks by, tastes it,

Yanından geçen biri meyvenin tadına bakıyor

it becomes a major commercial variety in the 19th century

ve tadı o kadar hoşuna gidiyor ki

because it tastes just that good.

19. yüzyılın büyük ticari çeşitliliği hâline geliyor.

Then all but vanishes,

Daha sonra ortadan kayboluyor

because it doesn't ship well

çünkü nakliyesi kolay olmuyor ve modern tarıma uymuyor.

and it doesn't conform to modern agriculture.

But I realize that as a story, it needs to be told.

Fark ettim ki hikâye olduğu için bunun anlatılması gerek

And in the telling of that story,

ve anlatım, bu çeşitliliği koklama, tatma ve ona dokunma deneyimlerini de içermeli.

it has to include the experience of being able to touch,

to smell and to taste those varieties.

So I set out to create an orchard

Bu yüzden bu meyveleri halka sunabileceğim bir bahçe oluşturmaya koyuldum.

to make these fruit available to the public,

and have the aim of placing them in the highest density of people

Hedefim, bulabileceğim en yoğun nüfuslu bölgede bahçeyi kurmaktı.

that I could possibly find.

Naturally, I started looking for an acre of land in New York City --

Doğal olarak New York City'de bir arazi aramaya başladım.

(Laughter)

which, in retrospect, seemed, like, rather ambitious,

Geriye dönüp baktığımda bu, oldukça iddialı görünüyor

and probably the reason why nobody was returning my phone calls or emails --

ve kimsenin telefon ve e-postalarıma cevap vermeme nedeni de muhtemelen bu.

(Laughter)

Ta ki dört yıl sonra Governors Island'dan dönüt alana kadar.

until eventually, four years later, I heard back from Governors Island.

So Governors Island is a former naval base

Bu ada eskiden askerî üsmüş ve 2000 yılında New York'a verilmiş.

that was given to the City of New York in 2000.

And it opened up all of this land

Adanın tamamı, New York'tan beş dakikalık feribot seferlerine açık.

just a five-minute ferry ride from New York.

And they invited me to create a project that we're calling the "Open Orchard"

Açık Bahçe isimli bir proje oluşturmam için beni davet ettiler.

that will bring back fruit varieties

Proje, yüzyıldan uzun süredir New York'ta yetişmemiş meyve çeşitlerini

that haven't been grown in New York for over a century.

geri getirmeyi amaçlıyordu.

Currently in progress,

Hâlâ devam eden Açık Bahçe'de

The Open Orchard will be 50 multigrafted trees

antik ve yadigâr 200 meyve türüne sahip elli adet aşılanmış ağaç mevcut.

that possess 200 heirloom and antique fruit varieties.

So these are varieties that originated or were historically grown in the region.

Bunlar, bölgede doğal olarak yetişen veya tarihte yetişmiş türler.

Varieties like the Early Strawberry apple,

Örneğin 13th Street ve Third Avenue kökenli Early Strawberry elması.

which originated on 13th Street and Third Avenue.

Since a fruit tree can't be preserved by seed,

Meyve ağaçları tohum yoluyla saklanamadığı için

The Open Orchard will act like a living gene bank,

Açık Bahçe, canlı bir gen bakası veya bu meyvelerin arşivi hâline gelecek.

or an archive of these fruit.

Like the Tree of 40 Fruit,

Kırk Meyve Ağacı gibi deneysel olacak,

it will be experiential;

it will also be symbolic.

aynı zamanda sembolik olacak.

Most importantly, it's going to invite people to participate in conservation

En önemlisi, bu, insanları yiyeceklerini korumaya

ve onlar hakkında daha fazlasını öğrenmeye davet edecek.

and to learn more about their food.

Through the Tree of 40 Fruit,

Kırk Meyve Ağacı sayesinde binlerce kişiden e-posta aldım,

I've received thousands and thousands of emails from people,

asking basic questions about "How do you plant a tree?"

"Nasıl ağaç dikilir?" gibi temel sorular soruyorlardı.

With less than three percent of the population

Nüfusun yüzde üçten daha az bir kısmının tarımla doğrudan bağı var.

having any direct tie to agriculture,

the Open Orchard is going to invite people

Açık Bahçe, insanları kamu programları ve atölyelerde çalışmaya;

to come take part in public programming and to take part in workshops,

to learn how to graft, to grow, to prune and to harvest a tree;

ağaç aşılama, yetiştirme, budama ve hasat etmeyi öğrenmeye;

to take part in fresh eating and blossom tours;

doğal yiyecek tüketmeye ve bahar şölenlerine katılmaya;

to work with local chefs to learn how to use these fruit

yerel şeflerle çalışıp bu meyveleri kullanmayı öğrenmeye

and to recreate centuries-old dishes

ve birçok çeşit meyvenin özellikle bu amaçla yetiştirildiği

that many of these varieties were grown specifically for.

yüzyıllık tarifleri yeniden oluşturmaya davet ediyor.

Extending beyond the physical site of the orchard,

Bahçe, fiziksel anlamından öte,

it will be a cookbook that compiles all of those recipes.

bu tariflerin hepsini içeren bir yemek kitabı olacak.

It will be a field guide

Yetişen meyvelerin karakter, özellik, köken

that talks about the characteristics and traits of those fruit,

ve hikâyesi hakkında bilgi içeren bir alan rehberi olacak.

their origin and their story.

Growing up on a farm, I thought I understood agriculture,

Çiftlikte yetiştiğimden dolayı tarımı anladığımı düşünüyordum

and I didn't want anything to do with it.

ve bununla ilgili olan hiçbir şeyi istemedim.

So I became an artist --

Bu yüzden sanatçı oldum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But I have to admit that it's something within my own DNA.

Ama şunu söylemeliyim ki bu, DNA'mda olan bir şey

And I don't think that I'm the only one.

ve bu konuda yalnız olmadığımı düşünüyorum.

100 years ago, we were all much more closely tied to the culture,

100 yıl önce hepimiz tarıma, bitki yetiştirmeye

the cultivation and the story of our food,

ve yiyeceklerimizin hikâyesine çok daha bağlıydık

and we've been separated from that.

ama zamanla uzaklaştık.

The Open Orchard creates the opportunity

Açık Bahçe, bu bilinmeyen geçmişle yeniden bağ kurmamıza

not just to reconnect to this unknown past,

but a way for us to consider what the future of our food could be.

ve yiyeceğimizin geleceğinin ne olacağını düşünmemize olanak sağlıyor.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)