Bruce Bueno de Mesquita predicts Iran's future

Bruce Bueno de Mesquita İran'ın geleceğini öngörüyor

Çeviri: Utku Oren Gözden geçirme: Ramazan Gurer

What I'm going to try to do is explain to you

Bugün burada sizlere, bazı tahminleri kullanarak,

quickly how to predict,

İran'ın gelecek birkaç yıl içerisinde neler yapacağını,

and illustrate it with some predictions

nasıl da öngörüp, açıklayabileceğimizi

about what Iran is going to do in the next couple of years.

kısaca açıklamaya çalışacağım.

In order to predict effectively,

Etkili bir öngörü için,

we need to use science.

bilimi kullanmamız gerekir.

And the reason that we need to use science

Ve bilimi kullanmamızın nedeni de

is because then we can reproduce what we're doing;

öngörülerimizi tekrardan üretebilmemize olanak sağlaması,

it's not just wisdom or guesswork.

bilgelikten kaynaklanmaması ya da kehanet olmamasıdır.

And if we can predict,

Ve geleceği öngörebilirsek,

then we can engineer the future.

geleceği şekillendirebiliriz.

So if you are concerned to influence energy policy,

Diyelimki, enerji politikasını etkilemekle ilgileniyorsunuz,

or you are concerned to influence national security policy,

ya da milli güvenlik politikasını şekillendirmekle alakalısınız,

or health policy, or education,

ya da sağlık, ya da eğitim politikasını,

science -- and a particular branch of science -- is a way to do it,

bilim, ve bilimin özellikle bir dalı, bunları gerçekleştirmenin yoludur,

not the way we've been doing it,

bizim şimdiye kadar yaptığımız gibi,

which is seat-of-the-pants wisdom.

sadece tecrübeyle, değil.

Now before I get into how to do it

Nasıl yapılacağına girmeden önce,

let me give you a little truth in advertising,

size dürüst davranmak istiyorum,

because I'm not engaged in the business of magic.

büyücülükle ilgilenmediğimden ötürü,

There are lots of thing that the approach I take can predict,

bu yaklaşımı kullanarak öngörebileceğim şeyler varken,

and there are some that it can't.

öngöremeyeceğim konular da mevcut.

It can predict complex negotiations

Karmaşık pazarlıkları öngörebilirim

or situations involving coercion --

ya da tehdit içeren durumları,

that is in essence everything that has to do with politics,

aslına bakarsanız siyaset içeren her şeyi

much of what has to do with business,

ya da işletmeyle ilgili birçok şeyi,

but sorry, if you're looking to speculate in the stock market,

ama kusura bakmayın, eğer borsada spekülasyon yapmak istiyorsanız,

I don't predict stock markets -- OK,

borsa tahmini yapmıyorum -- Tamam,

it's not going up any time really soon.

gerçi yakın zamanda yükselmeyeceği de ortada.

But I'm not engaged in doing that.

Ama borsalarla ilgilenmiyorum.

I'm not engaged in predicting random number generators.

Rastgele numara yaratıcılarını da öngörmekle ilgilenmiyorum,

I actually get phone calls from people

aslında insanlar beni arayıp

who want to know what lottery numbers are going to win.

loto da çıkacak numaraları öğrenmek istiyorlar.

I don't have a clue.

Hiçbir fikrim yok.

I engage in the use of game theory, game theory is a branch of mathematics

Oyun teorisiyle, ki matematiğin bir dalıdır, ilgileniyorum

and that means, sorry, that even in the study of politics,

ve kusura bakmayın, matematik malesef

math has come into the picture.

siyaset dahi içerisinde bulunuyor.

We can no longer pretend that we just speculate about politics,

Artık, sadece siyaset hakkında spekülasyon yapmakla yetinemeyiz,

we need to look at this in a rigorous way.

siyasete daha titiz yaklaşmalıyız.

Now, what is game theory about?

Şimdi, nedir bu oyun teorisi?

It assumes that people are looking out for what's good for them.

Oyun teorisi, insanların çıkarcı olduklarını varsayar.

That doesn't seem terribly shocking --

Şok edecek bir haber değil --

although it's controversial for a lot of people --

gerçi bu varsayım birçokları için çelişki içermektedir --

that we are self-interested.

ama kabul edelim ki hepimiz çıkarcıyız.

In order to look out for what's best for them

Çıkarları için en iyisini kollamak için,

or what they think is best for them,

ya da çıkarları için en iyisi olduğunu düşündüklerini,

people have values -- they identify what they want, and what they don't want.

kişiler değerlere sahiptirler ve bunlar, kişilerin ne istediklerini, ne istemediklerini tanımlar.

And they have beliefs about what other people want,

Ve diğer kişilerin ne istediklerine, ya da istemediklerine,

and what other people don't want, how much power other people have,

ya da diğer kişilerin ne kadar güçlü olduğuna, ya da bu kişilerin

how much those people could get in the way of whatever it is that you want.

istediklerini elde etme yolunda nasıl araya girebileceklerine dair belli inançları vardır.

And they face limitations, constraints,

Ve sınırlamalarla, kısıtlarla karşılaşırlar

they may be weak, they may be located in the wrong part of the world,

zayıf olabilirler, ya da dünyanın yanlış tarafında bulunuyorlardır,

they may be Einstein, stuck away farming

çiftçiliğe mahkum birer Einstein olabilirler,

someplace in a rural village in India not being noticed,

ya da Hindistan'ın kırsalında bir köyde fark edilmeyi beklerler,

as was the case for Ramanujan for a long time,

Ramanujan için de, uzun zaman önce, olan buydu,

a great mathematician but nobody noticed.

fark edilmemiş büyük bir matematikçi.

Now who is rational?

Peki kimler akılcıdır?

A lot of people are worried about what is rationality about?

Birçokları akılcılığın gerçekten neyle ilgili olduğuna dair şüphe eder.

You know, what if people are rational?

İnsanlar akılcıdır.

Mother Theresa, she was rational.

Rahibe Teresa akılcıydı.

Terrorists, they're rational.

Teröristler akılcılar.

Pretty much everybody is rational.

Neredeyse herkes akılcıdır.

I think there are only two exceptions that I'm aware of --

Sanırım ancak iki istisnadan bahsedebilirim --

two-year-olds, they are not rational,

küçük çocuklar akılcı değildir,

they have very fickle preferences,

çok maymun iştahlıdırlar,

they switch what they think all the time,

düşünceleri sürekli değişime uğrar,

and schizophrenics are probably not rational,

ve şizofrenler, büyük olasılıkla, akılcı değildir,

but pretty much everybody else is rational.

ama geri kalanların neredeyse hepsi akılcıdır diyebiliriz.

That is, they are just trying to do

Yani, kendi çıkarları için en iyisi olduğunu düşüdüklerini

what they think is in their own best interest.

yapmaya çalışırlar.

Now in order to work out what people are going to do

Şimdi, insanların çıkarları doğrultusunda neler yapacaklarını

to pursue their interests,

anlamak için,

we have to think about who has influence in the world.

dünya üzerinde kimlerin nüfuzu olduğunu düşünmemiz gerekir.

If you're trying to influence corporations to change their behavior,

Eğer şirketlerin kirlilik üretme konusundaki tavırlarını

with regard to producing pollutants,

değiştirmeye çalışıyorsanız,

one approach, the common approach,

bir yaklaşım, genel yaklaşım,

is to exhort them to be better,

şirketleri daha iyi olmaya teşvik etmektir,

to explain to them what damage they're doing to the planet.

onlara Dünya'ya nasıl da zarar verdiklerini açıklamaktır.

And many of you may have noticed that doesn't have

Ve çoğunuzun da fark ettiği üzere bu yaklaşımın,

as big an effect, as perhaps you would like it to have.

çok da büyük bir etkisi yok, ya da bizlerin istediği kadar büyük bir etkisi,

But if you show them that it's in their interest,

ama şirketlere Dünya'yı kirletmemenin kendi çıkarlarına olduğunu gösterirseniz

then they're responsive.

işte o zaman şirketler hevesli hale gelirler.

So, we have to work out who influences problems.

O zaman, sorunlara kimlerin nüfuz ettiğini anlamalıyız.

If we're looking at Iran, the president of the United States

İran'ı ele alırsak, Birleşik Devletler Başkanı

we would like to think, may have some influence --

öyle düşünmek istesek de, belki birazcık nüfuzu olabilir --

certainly the president in Iran has some influence --

tabi ki İran Başkanı'nın bir miktar nüfuzu vardır --

but we make a mistake if we just pay attention

fakat, sadece güç merdiveninin en üstündeki

to the person at the top of the power ladder

insana odaklanarak hata yapmış oluyoruz,

because that person doesn't know much about Iran,

çünkü bu insanlar İran, ya da enerji politikası

or about energy policy,

ya da sağlık politikası,

or about health care,

ya da herhangi bir politika hakkında

or about any particular policy.

aslında çok da bir şey bilmezler.

That person surrounds himself or herself with advisers.

Başkanlar etraflarını danışmanlarla çevirir.

If we're talking about national security problems,

Eğer milli güvenlik hakkında konuşuyorsak,

maybe it's the Secretary of State,

belki Dışişleri Bakanı,

maybe it's the Secretary of Defense,

belki Savunma Bakanı,

the Director of National Intelligence,

Milli İstihbarat Direktörü

maybe the ambassador to the United Nations, or somebody else

belki Birleşmiş Milletler elçisi, ya da bir başkası

who they think is going to know more about the particular problem.

konu hakkında daha çok bilgisi olduğuna inandıkları birileri.

But let's face it, the Secretary of State doesn't know much about Iran.

Ama kabul edelim, Dışişleri Bakanı da İran hakkın da pek bir şey bilmez,

The secretary of defense doesn't know much about Iran.

ya da Savunma Bakanı.

Each of those people in turn

Bu insanların da her biri

has advisers who advise them,

danışmanlarına danışır ki,

so they can advise the president.

Başkan'a akıl verebilsinler.

There are lots of people shaping decisions

Kararları şekillendiren bir sürü insan var

and so if we want to predict correctly

ve eğer doğru öngörü yapmak istersek

we have to pay attention to everybody

sonucu etkilemeye çalışan herkese

who is trying to shape the outcome,

dikkat etmeliyiz,

not just the people at the pinnacle

sadece,

of the decision-making pyramid.

karar alma mekanizmasının tepesindekilere değil.

Unfortunately, a lot of times we don't do that.

Ne yazık ki, çoğu zaman bunu yapmıyoruz.

There's a good reason that we don't do that,

Ve aslında, yapmamak için iyi bir nedenimiz de var,

and there's a good reason that using game theory and computers,

aynı neden oyun teorisi ve bilgisayarları kullanmak ve

we can overcome the limitation

kararlarımızı sadece birkaç insana bakarak

of just looking at a few people.

alma sınırlamasını kaldırmak için de geçerli.

Imagine a problem with just five decision-makers.

5 karar alıcının bulunduğu bir sorun düşünün.

Imagine for example

diyelim ki,

that Sally over here,

şuradaki Sally

wants to know what Harry, and Jane,

Harry, Jane, George ve Frank'in

and George and Frank are thinking,

ne düşündüğü bilmek istiyor,

and sends messages to those people.

ve bu kişilere birer mesaj gönderiyor.

Sally's giving her opinion to them,

Sally kendi görüşünü onlara,

and they're giving their opinion to Sally.

onlar da görüşlerini Sally'e veriyorlar.

But Sally also wants to know

Ama Sally ayrıca

what Harry is saying to these three,

Harry'nin diğer üçüne, diğer üçünün,

and what they're saying to Harry.

Harry'e ne söylediğini bilmek istiyor.

And Harry wants to know

Ve Harry de

what each of those people are saying to each other, and so on,

tüm diğerlerinin birbirlerine neler söylediklerini bilmek istiyor, vesaire,

and Sally would like to know what Harry thinks those people are saying.

ve Sally, Harry'nin diğerlerinin ne söylediği hakkındaki düşüncelerini bilmek istiyor.

That's a complicated problem; that's a lot to know.

Baya karmaşık bir sorun, bilinecek bir sürü şey var.

With five decision-makers

Sadece 5 karar alıcıyla

there are a lot of linkages --

bir sürü bağlantı oluşur --

120, as a matter of fact,

aslına bakarsanız, 120 tane

if you remember your factorials.

Faktöryelleri hatırlarsanız.

Five factorial is 120.

5 faktöryel, 120'ye eşittir.

Now you may be surprised to know

Buna şaşırabilirsiniz fakat,

that smart people can keep 120 things straight

zeki insanlar 120 farklı şeyi

in their head.

düzgün şekilde hatırlayabilirler.

Suppose we double the number of influencers

Farz edelim, karar alıcıların sayısını iki katına çıkardık

from five to 10.

5'ten 10'a.

Does that mean we've doubled the number of pieces of information

Peki, o zaman bu bilgi miktarını da ikiye katladığımız,

we need to know, from 120 to 240?

yani 120'den 240'a, anlamına mı, geliyor?

No. How about 10 times?

Hayır, ya 10 katı?

To 1,200? No.

Yani 1200? Hayır.

We've increased it to 3.6 million.

3.6 milyona arttı.

Nobody can keep that straight in their head.

Bu kadar farklı bilgiyi kimse zihninde tutamaz.

But computers,

Ama bilgisayarlar,

they can. They don't need coffee breaks,

işte onlar bunu yapabilirler. Bilgisayarlar kahve molasına çıkmazlar,

they don't need vacations,

tatile ihtiyaç duymazlar,

they don't need to go to sleep at night,

geceleri uyumazlar,

they don't ask for raises either.

ya da maaşlarına zam istemezler.

They can keep this information straight

Bilgisayarlar, tüm bu bilgiyi düzgün şekilde zihinlerinde tutabilirler,

and that means that we can process the information.

ve bu da bizim bilgiyi işleyebileceğimiz anlamına gelir.

So I'm going to talk to you about how to process it,

Şimdi sizlere, bu bilgiyi nasıl işlemek gerektiği hakkında konuşacağım,

and I'm going to give you some examples out of Iran,

ve Iran'dan bazı örnekler vereceğim,

and you're going to be wondering,

ve sizler de,

"Why should we listen to this guy?

"Neden bu adamı dinlemeliyiz?

Why should we believe what he's saying?"

Neden dediklerine inanalım?" diye, merak edebilirsiniz.

So I'm going to show you a factoid.

O zaman size bir gerçekten bahsedeyim.

This is an assessment by the Central Intelligence Agency

CIA'nın yaptığı bir değerlendirmeye göre,

of the percentage of time

bahsettiğim modelin,

that the model I'm talking about

sonuçları belli olmayan olayları,

is right in predicting things whose outcome is not yet known,

verileri sağlayan uzmanlar dahi yanlış tahmin ettiğinde,

when the experts who provided the data inputs

olayların sonuçlarını doğru tahmin etmesinin

got it wrong.

yüzde olarak ifadesi.

That's not my claim, that's a CIA claim -- you can read it,

Bu benim değil, CIA'nın iddiasıdır -- sizler de okuyabilirsiniz,

it was declassified a while ago. You can read it in a volume edited by

bir süre önce açıklandı. H. Bradford Westerfield, Yale University Press

H. Bradford Westerfield, Yale University Press.

baskılı cildinde okuyabilirsiniz.

So, what do we need to know

Peki, öngörüde bulunmak için

in order to predict?

neler bilmemiz gerekiyor?

You may be surprised to find out we don't need to know very much.

Aslında çok da bilmemiz gerekmediğini görünce şaşırabilirsiniz.

We do need to know who has a stake

Kararın sonucunda kimlerin çıkarı

in trying to shape the outcome of a decision.

olduğunu bilmeliyiz.

We need to know what they say they want,

İstedikleri hakkında söylediklerini bilmeliyiz,

not what they want in their heart of hearts,

kalpten ne istediklerini,

not what they think they can get,

ya da ne alabileceklerini düşündüklerini değil,

but what they say they want, because that is a strategically chosen position,

İstedikleri hakkında söylediklerini bilmeliyiz, çünkü bu stratejik olarak seçilmiş bir konumdur,

and we can work backwards from that

ve buradan geriye doğru çözümleme yaparak

to draw inferences about important features of their decision-making.

kendi karar alma süreçleri hakkında önemli çıkarsamalarda bulunabiliriz.

We need to know how focused they are

Eldeki soruna ne kadar

on the problem at hand.

odaklandıklarını bilmeliyiz.

That is, how willing are they to drop what they're doing when the issue comes up,

Yani, bu mesele ortaya çıktığında eldeki işlerini bırakmak için, ve

and attend to it instead of something else that's on their plate --

meseleyle ilgilenmek için ne kadar istekli oldukları --

how big a deal is it to them?

Bu mesele onlar için ne kadar önemli?

And how much clout could they bring to bear

Ve eğer meseleyle ilgilenmeye başlarlarsa

if they chose to engage on the issue?

ne kadar nüfuz kullanabilirler.

If we know those things

İşte bunları bilirsek,

we can predict their behavior by assuming that everybody

herkesin bir karar için iki şeyi önemseyeceğini varsayarak,

cares about two things on any decision.

meseleye yönelik davranışlarını öngörebiliriz.

They care about the outcome. They'd like an outcome as close to

Sonucu önemsereler. Sonucun,

what they are interested in as possible.

mümkün olduğu kadar kendi çıkarlarına yakın bir sonuç olmasını isterler.

They're careerists, they also care about getting credit --

Ayrıca kariyercidirler, bu nedenle itibar da isterler --

there's ego involvement,

biraz ego tatmini de söz konusudur,

they want to be seen as important in shaping the outcome,

sonucun olmasını sağladıkları, ya da

or as important, if it's their druthers, to block an outcome.

günlerindeyseler, sonucu engelledikleri için önemli olmayı isterler.

And so we have to figure out how they balance those two things.

O zaman, bu iki değişkeni nasıl dengelediklerini bulmak zorundayız.

Different people trade off

Farklı insanlar,

between standing by their outcome,

elde ettikleri sonuçlarda ısrar etmek,

faithfully holding to it, going down in a blaze of glory,

ve inançlı bir şekilde buna tutunmak, ya da

or giving it up, putting their finger in the wind,

boş verip, parmağını rüzgara kaldırıp,

and doing whatever they think is going to be a winning position.

kazanmak için gereken olarak düşündüklerini yapmak arasında bir açmaz yaşarlar.

Most people fall in between, and if we can work out where they fall

Bir çokları bu iki uç noktanın arasında bir yere denk gelir, ve eğer biz

we can work out how to negotiate with them

kişilerin bu iki uç nokta arasında nereye düştüklerini bulabilirsek,

to change their behavior.

davranışlarını değiştirmeleri için nasıl pazarlık yapılması gerektiğini bulabiliriz.

So with just that little bit of input

Yani, birazcık veri kullanarak,

we can work out what the choices are that people have,

kişilerin seçimlerini, ya da risk anlayışlarını

what the chances are that they're willing to take,

ya da neyin peşinde olduklarını, neye değer verdiklerini,

what they're after, what they value, what they want,

ya da isteklerini, veya diğer kişiler hakkındaki inançlarını,

and what they believe about other people.

bulabilir ve anlayabiliriz.

You might notice what we don't need to know:

Neyi bilmemiz gerekmediğini fark etmişsinizdir,

there's no history in here.

tarihe burada yer yok.

How they got to where they are

Oldukları yere nasıl geldikleri,

may be important in shaping the input information,

veri girişini şekillendirmede önemli olabilir,

but once we know where they are

fakat bir kere nerede olduklarını bildiğimiz vakit

we're worried about where they're going to be headed in the future.

artık bulundukları yerden gelecekte nereye gidecekleriyle ilgiliyiz.

How they got there turns out not to be terribly critical in predicting.

Bulundukları yere nasıl geldiklerinin, öngörü sırasında aslında o kadar da önemli olmadığı ortaya çıkıyor.

I remind you of that 90 percent accuracy rate.

Size yüzde 90'lık doğruluk oranını hatırlatırım.

So where are we going to get this information?

Peki, bu bilgileri nereden alıyoruz?

We can get this information

Bu bilgileri, internet,

from the Internet, from The Economist,

Ekonomist, Financial Times,

The Financial Times, The New York Times,

New York Times, U.S. News and World Report vb.

U.S. News and World Report, lots of sources like that,

daha bir çok farklı kaynaktan elde edebiliriz,

or we can get it from asking experts

ya da bulundukları alanın meselelerine hayatını adamış

who spend their lives studying places and problems,

işin uzmanlarına sorabiliriz,

because those experts know this information.

çünkü bu uzmanlar halihazırda bu bilgiye sahipler.

If they don't know, who are the people trying to influence the decision,

Meseleyi etkileyecek kişileri,

how much clout do they have,

bunların nüfuzunu, ya da meseleyle olan ilgilerini

how much they care about this issue, and what do they say they want,

ya da istekleri hakkında söylediklerini bilmek,

are they experts? That's what it means to be an expert,

zaten mesele hakkında uzman olmak anlamına gelir,

that's the basic stuff an expert needs to know.

bir uzmanın bilmesi gereken en basit şeyler bunlardır.

Alright, lets turn to Iran.

Peki, şimdi İran'a bakalım.

Let me make three important predictions --

Üç tane çok önemli öngörüde bulunacağım --

you can check this out, time will tell.

doğruluklarını kontrol edebilirsiniz, zaman gösterecektir.

What is Iran going to do about its nuclear weapons program?

İran Nükleer Silah Programı hakkında ne yapacak?

How secure is the theocratic regime in Iran?

İran'daki teokratik rejim ne kadar güvencede?

What's its future?

İran'ın geleceğinde ne yatıyor?

And everybody's best friend,

Ve herkesin en iyi dostu,

Ahmadinejad. How are things going for him?

Ahmad-i Nejad. Onun için zaman ne gösterecek?

How are things going to be working out for him in the next year or two?

Bir ya da iki sene içerisinde işler istediği gibi yürüyecek mi?

You take a look at this, this is not based on statistics.

Dikkatinizi çekerim, bunlar istatistiğe bağlı değil.

I want to be very clear here. I'm not projecting some past data into the future.

Bir daha üzerine basmak isterim. Burada geçmiş veri kullanılarak geleceğe yönelik bir öngörüde bulunmuyorum.

I've taken inputs on positions and so forth,

Stratejik konumlamalar vs. hakkında veriler topladım,

run it through a computer model

bunları, ilişki dinamiklerini taklit eden

that had simulated the dynamics of interaction,

bir bilgisayar modelinde işledim,

and these are the simulated dynamics,

ve tüm bunlar modelde ortaya çıkan sonuçlar,

the predictions about the path of policy.

politika yönü hakkında öngörüler.

So you can see here on the vertical axis,

Dikey düşümde,

I haven't shown it all the way down to zero,

Sıfıra kadar tüm olasılıkları göstermiyorum,

there are lots of other options, but here I'm just showing you the prediction,

birçok farklı sonuç ortaya çıkıyor, ben size asıl öngörüleri gösteriyorum,

so I've narrowed the scale.

o nedenle ölçeği daralttım,

Up at the top of the axis, "Build the Bomb."

Tepede, "Bombayı Üret." var.

At 130, we start somewhere above 130,

130'da, ve biraz üzerinde,

between building a bomb, and making enough weapons-grade fuel

bomba üretmek ile silah sınıfı hammaddeyi üretmek arasında

so that you could build a bomb.

yani bomba üretebilirsiniz.

That's where, according to my analyses,

Burası, benim analizlerime dayanarak,

the Iranians were at the beginning of this year.

İran'ın bu sene başında bulunduğu nokta.

And then the model makes predictions down the road.

Ve sonrasında model öngörülerde bulunmaya başlıyor,

At 115 they would only produce enough weapons grade fuel

115'te sadece silah sınıfı hammaddeyi üretirler

to show that they know how, but they wouldn't build a weapon:

böylece nasıl yapılacağını bildiklerini gösterebilirler, ama silahı üretmezler,

they would build a research quantity.

araştırmalara yönelik bir miktarda üretirler.

It would achieve some national pride,

Böyle milli gurur elde ederler,

but not go ahead and build a weapon.

ama bombayı üretmezler.

And down at 100 they would build civilian nuclear energy,

100'de sivil kullanıma yönelik nükleer enerji üretirler,

which is what they say is their objective.

ki zaten onlar da hedeflerinin bu olduğunu söylüyor.

The yellow line shows us the most likely path.

Sarı çizgi, en olası yolu gösteriyor.

The yellow line includes an analysis

Sarı çizgi,

of 87 decision makers in Iran,

İran'daki 87 karar mercinin,

and a vast number of outside influencers

ve İran'ın davranışını değiştirmek isteyen birçok dış etkinin,

trying to pressure Iran into changing its behavior,

ABD, Mısır, Suudi Arabistan,

various players in the United States, and Egypt,

Rusya, Avrupa Birliği, Japonya vb.

and Saudi Arabia, and Russia, European Union,

analizini

Japan, so on and so forth.

içeriyor.

The white line reproduces the analysis

Beyaz çizgiyse aynı analizi,

if the international environment

uluslararası ortam

just left Iran to make its own internal decisions,

İran'ı kendi iç kararları konusunda

under its own domestic political pressures.

kendi iç siyasi baskılarıyla başbaşa bırakmasını,

That's not going to be happening,

ki böyle bir şeyin olması mümkün değil, öngörerek yeniden yapıyor.

but you can see that the line comes down faster

Ama açıkça görüldüğü gibi çizgi daha hızlı düşmeye başlıyor.

if they're not put under international pressure,

Eğer uluslararası baskı asltında bırakılmazsa,

if they're allowed to pursue their own devices.

ve İran'ın kendi isteklerini kovalamasına izin verilirse.

But in any event, by the end of this year,

Her halükarda, bu senenin sonunda

beginning of next year, we get to a stable equilibrium outcome.

gelecek senenin başında, istikrarlı bir denge noktasını elde ediyoruz.

And that equilibrium is not what the United States would like,

Ve bu denge noktası, her ne kadar ABD'nin istemediği,

but it's probably an equilibrium that the United States can live with,

fakat hem ABD'nin hem de birçoklarının

and that a lot of others can live with.

kaldırabileceği bir denge noktası.

And that is that Iran will achieve that nationalist pride

Ve bu da İran'ın araştırmalar sonucu silah için gerekli hammaddeyi

by making enough weapons-grade fuel, through research,

üreterek, milli gururu elde eder ve

so that they could show that they know how to make weapons-grade fuel,

böylece herkese silah sınıfı hammadde üretmeyi bildiklerini gösterir,

but not enough to actually build a bomb.

fakat gerçek bir silah üretmezler.

How is this happening?

Peki, bu nasıl oluyor?

Over here you can see this is the distribution

Yukarıda bugünkü sivil nükleer enerji yanlısı

of power in favor of civilian nuclear energy today,

güç bloğunu görebilirsiniz,

this is what that power block is predicted to be like

bu da aynı güç bloğunun 2010 sonları

by the late parts of 2010, early parts of 2011.

2011 başları gibi nasıl olacağı öngörüsü.

Just about nobody supports research on weapons-grade fuel today,

Şu anda, neredeyse hiç kimse silah sınıfı hammadde üretimini desteklemezken,

but by 2011 that gets to be a big block,

2011'de bu büyük bir blok haline geliyor,

and you put these two together, that's the controlling influence in Iran.

ve bu ikisini bir araya getirdiğiniz zaman, İran'da hakim nüfuzu tanımlarsınız.

Out here today, there are a bunch of people --

Şu aralar, bazıları

Ahmadinejad for example --

Ahmedinejad mesela --

who would like not only to build a bomb,

silah üretmekle yetinmeyip,

but test a bomb.

ayrıca silahı deneme taraftarı da.

That power disappears completely;

2011'de bu güç tamamen yok oluyor,

nobody supports that by 2011.

kimse bu düşünceyi desteklemeyecek.

These guys are all shrinking,

Şunların hepsi ufalıyor,

the power is all drifting out here,

ve güç bu tarafa doğru sürükleniyor.

so the outcome is going to be the weapons-grade fuel.

yani sonuç, silah sınıfı hammade üretimi olacak.

Who are the winners and who are the losers in Iran?

İran'da kazananlar ve kaybedenler kimler?

Take a look at these guys, they're growing in power,

Şu adamlara bakın, güçleniyorlar,

and by the way, this was done a while ago

ve bu arada, bu araştırma bir süre önce,

before the current economic crisis,

ekonomik kriz öncesinde yapıldı

and that's probably going to get steeper.

yani bu artış daha da hızlanmış olabilir.

These folks are the moneyed interests in Iran,

Bu arkadaşlar da, İran'daki paralı çıkar çevreleri,

the bankers, the oil people, the bazaaries.

bankerler, petrol zenginleri, bazariler,

They are growing in political clout,

bir yandan mollalar kendilerini yalıtırlarken,

as the mullahs are isolating themselves --

paralı çıkar çevrelerin siyasi nüfuzu ise artmakta,

with the exception of one group of mullahs,

yalnız bir grup molla diğerlerinden biraz farklı,

who are not well known to Americans.

Amerikalılar tarafından pek bilinmemekle beraber,

That's this line here, growing in power,

şuradaki çizgi, güçleniyor

these are what the Iranians call the quietists.

Bunlar, İranlılar "dinginciler" olarak biliniyorlar.

These are the Ayatollahs, mostly based in Qom,

Bunlar Ayetullahçılar, çoğunlukla Kum şehri civarında yerleşik,

who have great clout in the religious community,

dini kesimlerde büyük nüfuzları olmasına rağmen,

have been quiet on politics and are going to be getting louder,

siyasette sessiz kalmışlar, fakat İran'ın sağlıksız bir yöne

because they see Iran going in an unhealthy direction,

doğru, Humeyni'nin aklındakilerinin tersine,

a direction contrary

gidişini gördüklerinden ötürü

to what Khomeini had in mind.

sesleri yükseliyor.

Here is Mr. Ahmadinejad.

Burada da Ahmedinejad Beyefendi.

Two things to notice: he's getting weaker,

İki şeye dikkat, kendisi zayıflıyor,

and while he gets a lot of attention in the United States,

ve kendisine ABD tarafından çok fazla ihtimam gösterilse bile,

he is not a major player in Iran.

İran'da büyük bir oyuncu değil,

He is on the way down.

aşağı doğru bir yola girmiş halde.

OK, so I'd like you to take a little away from this.

Tamam, şimdi sizleri bu konudan biraz uzaklaştıralım.

Everything is not predictable: the stock market

Her şey öngörülebilir değildir, ya da borsa

is, at least for me, not predictable,

en azından benim için, öngörülebilir değil,

but most complicated negotiations are predictable.

ama çoğu karmaşık pazarlıklar öngörülebilirdirler.

Again, whether we're talking health policy, education,

Yine, ister sağlık politikası, eğitim konuşalım,

environment, energy,

ister çevre, enerji, ya da

litigation, mergers,

davalar, şirket birleşmeleri,

all of these are complicated problems

tüm bunlar,

that are predictable,

bu teknoloji ugulanarak,

that this sort of technology can be applied to.

öngörülebilir hale gelebilirler.

And the reason that being able to predict those things is important,

Ve bunları öngörebilemizin önemli olmasının nedeni,

is not just because you might run a hedge fund and make money off of it,

bir hedge fon yönetip, para kazanabilme ihtimaliniz değil,

but because if you can predict what people will do,

eğer insanların yapacaklarını öngörebilirseniz,

you can engineer what they will do.

ne yapacaklarının mühendisliğini yapabilirsiniz.

And if you engineer what they do you can change the world,

Ve bu mühendisliği yapabilirseniz dünyayı değiştirebilir,

you can get a better result.

ve daha iyi sonuçlar elde edebilirsiniz.

I would like to leave you with one thought, which is

Son olarak, bana göre

for me, the dominant theme of this gathering,

bu toplantının anafikri,

and is the dominant theme of this way of thinking about the world.

dünya hakkında bu şekilde düşünmenin anafikriyle örtüşüyor.

When people say to you,

İnsanlar size

"That's impossible,"

"Bu imkansızdır," dediklerinde

you say back to them,

siz de onlara dönüp,

"When you say 'That's impossible,'

"Sen 'Bu imkansızdır,' dediğinde

you're confused with,

aslında

'I don't know how to do it.'"

'nasıl yapılabileceğini bilmiyorum'la karıştırıyorsun." deyin.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: One question for you.

Chris Anderson: Bir soru

That was fascinating.

Büyüleyiciydi.

I love that you put it out there.

Bunları göstermene bayıldım.

I got very nervous halfway through the talk though,

Yalnız konuşmanın yarısında modelinin içerisine,

just panicking whether you'd included in your model, the possibility that

tüm bu öngörüyü insanlarla paylaşmanın sonuçları değiştirebileceği ihtimalini de

putting this prediction out there might change the result.

ekleyip eklemediğin hakkında endişelenip, panikledim.

We've got 800 people in Tehran who watch TEDTalks.

Tahran'da TEDTalks izleyen 800 kişi var.

Bruce Bueno de Mesquita: I've thought about that,

Bruce Bueno de Mesquita: Aslına bakarsan düşündüm,

and since I've done a lot of work for the intelligence community,

Entelijensiyayla birçok işler yapmamdan ötürü,

they've also pondered that.

bunu da zihinlerinde tartmışlardır.

It would be a good thing if

Aslında insanlar,

people paid more attention, took seriously,

daha fazla ihtimam gösterse, ciddiye alsa,

and engaged in the same sorts of calculations,

ve bu tarz hesaplamalarla uğraşsa ne iyi olurdu,

because it would change things. But it would change things in two beneficial ways.

çünkü böylece bir şeyler değişirdi. Ve iki türlü şekilde iyiye doğru değişiklik olurdu.

It would hasten how quickly people arrive at an agreement,

İnsanların bir anlaşmaya varmasını hızlandırırdı,

and so it would save everybody a lot of grief and time.

böylece herkese bir sürü zaman ve gamdan tasarruf ettirirdi.

And, it would arrive at an agreement that everybody was happy with,

Ve, böylece herkesin mutlu olduğu anlaşmalara,

without having to manipulate them so much --

insanları o kadar da idare etmeden ulaşılırdı --

which is basically what I do, I manipulate them.

ki benim de temelde yaptığım bu, insanları idare etmek.

So it would be a good thing.

Yani, iyi bir şey olurdu.

CA: So you're kind of trying to say, "People of Iran, this is your destiny, lets go there."

CA: Yani demeye çalıştığın, "İran halkı, bu tahmin sizin kaderiniz, haydi gidelim."

BBM: Well, people of Iran, this is what many of you are going to evolve to want,

BBM: Şöyle ki, İran halkı, bu tahmin çoğunuzun yakında isteyeceği bir sonuç,

and we could get there a lot sooner,

ve bu sonucu çok daha çabuk elde edebiliriz,

and you would suffer a lot less trouble from economic sanctions,

ve böylece sizler ekonomik yaptırımlardan çok daha az etkilenirken,

and we would suffer a lot less fear of the use of military force on our end,

bizler de kendi tarafımızda askeri güç kullanmanın korkusunu çok daha az yaşarız,

and the world would be a better place.

ve dünya daha iyi bir yer haline gelir.

CA: Here's hoping they hear it that way. Thank you very much Bruce.

CA: Umalım ki, onlarda bu şekilde anlıyor olsunlar. Teşekkürler Bruce.

BBM: Thank you.

BBM: Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)