Stephen Palumbi: Following the mercury trail

Stephen Palumbi:Merkürün izini sürmek

Çeviri: Rukiye Celik Gözden geçirme: Sancak Gülgen

It can be a very complicated thing, the ocean.

Okyanus çok karmaşıkmış gibi görünebilir.

And it can be a very complicated thing, what human health is.

Ve bu karmaşıkmış gibi görünen şey, insan sağlığının ne olduğudur.

And bringing those two together might seem a very daunting task,

Bu ikisini bir araya getirmek çok ürkütücü görünebilir...

but what I'm going to try to say is that

...fakat demek istediğim şu ki...

even in that complexity,

...bu karmaşıklığa rağmen...

there's some simple themes that I think,

...bazı basit konuların var olduğunu düşünüyorum...

if we understand, we can really move forward.

...bunu anlarsak, ileriye doğru gerçekten yol alabiliriz.

And those simple themes aren't really

Bu iki basit konu gerçekten...

themes about the complex science of what's going on,

...karmaşık bilim hakkındaki konuların nasıl devam ettiği demek değildir...

but things that we all pretty well know.

...fakat biz bunların tümünü oldukça iyi biliyoruz.

And I'm going to start with this one:

Bunların ilkiyle başlayacağım:

If momma ain't happy, ain't nobody happy.

Anne mutlu değilse, hiç kimse mutlu değildir.

We know that, right? We've experienced that.

Bunu biliyoruz, değil mi? Bunu tecrübe ettik.

And if we just take that

Bunu anlarsak...

and we build from there,

...ve buradan oluştursak...

then we can go to the next step,

...bir sonraki adıma ulaşabiliriz...

which is that if the ocean ain't happy,

...okyanus mutlu değilse...

ain't nobody happy.

...kimse mutlu değildir.

That's the theme of my talk.

Bu konuşmamın konusu.

And we're making the ocean pretty unhappy in a lot of different ways.

Birçok farklı yoldan oldukça mutsuz okyanus oluşturduk.

This is a shot of Cannery Row in 1932.

1932'de Cannery Row'un atışıdır.

Cannery Row, at the time,

Cannery Row, o zamanlarda...

had the biggest industrial

...batı kıyısındaki en büyük endüstriyel...

canning operation on the west coast.

...konserve işletmesine sahipti.

We piled enormous amounts of pollution

Havaya ve suya...

into the air and into the water.

...muazzam oranda kirlilik yaydık.

Rolf Bolin, who was a professor

Profesör olan Rolf Bolin...

at the Hopkin's Marine Station where I work,

...Hopkin'in Deniz İstasyonu'nda çalışıp...

wrote in the 1940s that

...1940'larda bunu yazdığında...

"The fumes from the scum floating on the inlets of the bay

...''Körfezin giriş noktasında yüzen köpük toplama buharından...

were so bad they turned

...kurşun kökenli boyalar...

lead-based paints black."

...siyaha döndüğünde çok kötüydü.''

People working in these canneries

İnsanlar bu konserve fabrikalarında...

could barely stay there all day because of the smell,

... koku yüzünden bütün gün fabrikada zar zor dayanabiliyordu...

but you know what they came out saying?

...fakat onların söylemek istediklerini biliyor musunuz?

They say, "You know what you smell?

Onlar, "Ne koktuğunu biliyor musun?"diyor.

You smell money."

...Para kokuyorsun."

That pollution was money to that community,

Bu kirlilik halkın parasıydı...

and those people dealt with the pollution

...ve bu insanlar kirlilikle, derisine ve vücuduna işleyen..

and absorbed it into their skin and into their bodies

...kirlilikle uğraşıyordu...

because they needed the money.

...çünkü paraya ihtiyaçları vardı.

We made the ocean unhappy; we made people very unhappy,

Okyanusu mutsuz ettik; insanları daha da mutsuz ettik...

and we made them unhealthy.

...ve onların sağlıksız olmasına neden olduk.

The connection between ocean health and human health

Okyanus ve insan sağlığı arasındaki bağlantı...

is actually based upon another couple simple adages,

...aslında başka atasözlerine dayalıdır...

and I want to call that

...söylemek istediğim...

"pinch a minnow, hurt a whale."

...büyük balık, küçük balığı yutar."

The pyramid of ocean life ...

Okyanus yaşamının piramidi...

Now, when an ecologist looks at the ocean -- I have to tell you --

Şunu söylemek zorundayım ki, bir ekolojist okyanusa baktığında...

we look at the ocean in a very different way,

...biz okyanusu çok farklı yollarla bakarız...

and we see different things than when a regular person looks at the ocean

...ve okyanusu normal bir insandan daha farklı görürüz...

because when an ecologist looks at the ocean,

...çünkü bir ekolojist okyanusa baktığında...

we see all those interconnections.

...tüm bağlantıları görür...

We see the base of the food chain,

Besin zincirinin tabanında...

the plankton, the small things,

...planktonu, küçük şeyleri...

and we see how those animals

...ve piramidin ortasındaki hayvanların...

are food to animals in the middle of the pyramid,

...nasıl beslendiğini ve bu diyagramın...

and on so up this diagram.

...nasıl şekillendiğini görüyoruz.

And that flow, that flow of life,

Ekolojistlerin gördüğü akış...

from the very base up to the very top,

...tavandan tabana doğru giden şey...

is the flow that ecologists see.

...hayatın akışıdır.

And that's what we're trying to preserve

Korumaya çalıştığımız şey olduğunda...

when we say, "Save the ocean. Heal the ocean."

..." okyanusu kurtar, onu iyileştir." diyoruz.

It's that pyramid.

Bu şey piramittir.

Now why does that matter for human health?

Şimdi neden insan sağlığı için bu meseleyi konuşuyoruz?

Because when we jam things in the bottom

Çünkü piramidin altındaki şeyleri sıkıştırdığımızda...

of that pyramid that shouldn't be there,

...burada olmaması gerekli olan şeyler..

some very frightening things happen.

...çok korkutucu şeylerdir.

Pollutants, some pollutants have been created by us:

Kirlilik yapan bazı insanlar...

molecules like PCBs

...vücudumuz ile parçalanamayan PCBler gibi moleküller...

that can't be broken down by our bodies.

...bizim tarafımızdan oluşturulmuştur.

And they go in the base of that pyramid,

Moleküller, en üstteki predatörler sayesinde...

and they drift up; they're passed up that way,

...piramidin tabanına girerek ve tırmanarak...

on to predators and on to the top predators,

...bir şekilde buraya girdiler...

and in so doing,

...ve böylelikle..

they accumulate.

...çoğaldılar.

Now, to bring that home, I thought I'd invent a little game.

Bunu ispatlamak için,küçük bir oyun icat etmeyi düşündüm.

We don't really have to play it; we can just think about it here.

Bunun nasıl oynandığını bilmiyoruz; bunun hakkında biraz düşünelim.

It's the Styrofoam and chocolate game.

Bu Strafor ve çikolata oyunudur.

Imagine that when we got on this boat,

Bir sandalda olduğumuzu...

we were all given

...ve hepimize iki tane yapay yer fıstığı...

two Styrofoam peanuts.

...verildiğini düşünün.

Can't do much with them: Put them in your pocket.

Onları yemeyin: Cebinize koyun.

Suppose the rules are: every time you offer somebody a drink,

Farz edelim ki kurallar şöyle: içeceğiniz suyu...

you give them the drink,

...onlara vermek için teklif ediyorsunuz...

and you give them your Styrofoam peanuts too.

ve yapay yer fıstığını da o kişiye veriyorsunuz.

What'll happen is that the Styrofoam peanuts

Yapay yer fıstıklarına olacak olan şey...

will start moving through our society here,

...toplumumuzdan hareket ederek...

and they will accumulate in

...burada başlayacak ve en sarhoş...

the drunkest, stingiest people.

...en cimri olanı burada toplanacak.

(Laughter)

(Kahkahalar)

There's no mechanism in this game

Bu oyunda bir yere gidebilmeleri için...

for them to go anywhere but into

...hiç mekanizma yok sadece...

a bigger and bigger pile

...gittikçe büyüyen, sindirilemeyen...

of indigestible Styrofoam peanuts.

...yapay yer fıstıkları var.

And that's exactly what happens with PDBs

Besin piramidinin içinde ...

in this food pyramid:

...PDB lerle tümüyle olan şeyler...

They accumulate into the top of it.

...en üstte toplandılar.

Now suppose, instead of Styrofoam peanuts,

Farz edelim ki yapay yer fıstıkları yerine...

we take these lovely little chocolates that we get

...bu küçük, tatlı çikolataları...

and we had those instead.

...alalım.

Well, some of us would be eating those chocolates

Bazılarımız çikolata yerine onları yiyebilirdi...

instead of passing them around,

...ve toplayabilirdi, onlar grubumuza...

and instead of accumulating,

...giremeyecek ve hiçbir grupta...

they will just pass into our group here

...toplanamayacak...

and not accumulate in any one group

...çünkü hepsi...

because they're absorbed by us.

...bizim grubumuz tarafından emildiler.

And that's the difference between a PCB

Deniz besin zincirinin dışında...

and, say, something natural like an omega-3,

...olan şeylerle PCB ve doğal omega-3 gibi...

something we want out of the marine food chain.

...şeylerin arasındaki fark budur.

PCBs accumulate.

PCB ler toplanıyorlar.

We have great examples of that, unfortunately.

Ne yazık ki mükemmel örneklerimiz yok.

PCBs accumulate in dolphins

PCB ler yunuslarla Sarasota Körfezi'nde...

in Sarasota Bay, in Texas, in North Carolina.

...Teksas'da, Kuzey Carolina'da toplanıyorlar.

They get into the food chain.

Besin zincirine giriyorlar.

The dolphins eat the fish

Planktonlardan ve bu PCB lerden yunuslar...

that have PCBs from the plankton,

...balıkları yiyiyorlar...

and those PCBs, being fat-soluble,

ve bu yağda çözünmeye başlayan...

accumulate in these dolphins.

...bu yerde yunuslar toplanıyorlar.

Now, a dolphin,

Bir yunus...

mother dolphin, any dolphin --

...anne yunus, ya da herhangi bir yunusun...

there's only one way

...bir PCB' den çıkması için...

that a PCB can get out of a dolphin.

...sadece bir yolu vardır.

And what's that?

Ama nasıl?

In mother's milk.

Anne sütüyle.

Here's a diagram of the PCB load

Sarasota Körfezi'nde PCB yüklü...

of dolphins in Sarasota Bay.

...yunusların diyagramı buradadır.

Adult males: a huge load.

Yetişkin erkekler: büyük yüklüdür.

Juveniles: a huge load.

Juveniller: büyük yüklüdür.

Females after their first calf is already weaned:

Dişiler ilk doğumdan sonra...

a lower load.

...zaten yavrularını sütten kesmiştir: düşük yüklüdür.

Those females, they're not trying to.

Dişiler bunu denemezler.

Those females are passing the PCBs

Dişi yunuslar yavrularını...

in the fat of their own mother's milk

...anne sütüyle yağın içinden...

into their offspring,

...PCB lerle geçirirler...

and their offspring don't survive.

...ve yavrularını kurtarmazlar.

The death rate in these dolphins,

Yunusların ölüm oranı...

for the first calf born of every female dolphin,

...özellikle her dişinin ilk doğumuyla birlikte...

is 60 to 80 percent.

...%60'dan % 80'lere yükselmiştir.

These mothers pump their first offspring

Anneler ilk doğumla...

full of this pollutant,

...kirlilik pompalarlar...

and most of them die.

...ve bu yüzden çoğu ölür.

Now, the mother then can go and reproduce,

Anne daha sonra üreyebilir...

but what a terrible price to pay

...fakat kirliliğin toplanması için...

for the accumulation of this pollutant

...düşük bir fiyat ödendiğinden...

in these animals --

...bu ilk yavrunun...

the death of the first-born calf.

...ölümü demek olur.

There's another top predator in the ocean, it turns out.

Okyanusta başka üst predatörler vardır, bunlar dışarı atılır.

That top predator, of course, is us.

Bu üst predatörler, tabi ki biziz.

And we also are eating meat

Aynı yerlerden gelen...

that comes from some of these same places.

...eti yiyiyoruz.

This is whale meat

Fotoğrafını çektiğim şey...

that I photographed in a grocery store in Tokyo --

...Tokyo'da bir markette olan balina etidir...

or is it?

...yoksa öyle değil mi?

In fact, what we did a few years ago

Aslında, birkaç yıl önce Tokyo'da...

was learn how to smuggle

...bir moleküler biyoloji laboratuvarında...

a molecular biology lab into Tokyo

...bunun nasıl kaçırıldığını öğrendik...

and use it to genetically test the DNA

...ve DNA testiyle genetik olarak bunu...

out of whale meat samples

...balina eti örneklerinin dışında kullandık...

and identify what they really were.

...ve onların gerçekte ne olduklarını saptadık.

And some of those whale meat samples were whale meat.

Bu balina eti örneklerinin bazıları balina etiydi.

Some of them were illegal whale meat, by the way.

Bazıları yasal olmayan balina etiydi.

That's another story.

Başka bir hikaye.

But some of them were not whale meat at all.

Bazıları hiçbir şekilde balina eti değildi.

Even though they were labeled whale meat, they were dolphin meat.

Balina etine etiket yapıştırılmasına rağmen, onlar yunus etiydi.

Some of them were dolphin liver. Some of them were dolphin blubber.

Bazıları yunus ciğeriydi. Bazıları da yunus yağıydı.

And those dolphin parts

Bu yunuslar PCB lerin,diyoksinlerin...

had a huge load of PCBs,

...ve ağır metallerin...

dioxins and heavy metals.

...büyük yüklü parçalarıydı.

And that huge load was passing into the people

Büyük yük yenilen etten...

that ate this meat.

...insanlara geçiyordu.

It turns out that a lot of dolphins

Birçok yunus, balina et pazarında...

are being sold as meat

...üretilerek dünya çapında...

in the whale meat market around the world.

...et olarak satılmaya başlandı.

That's a tragedy for those populations,

Bu popülasyon için bir trajedidir...

but it's also a tragedy

...fakat asıl trajedi insanların...

for the people eating them

...onları yemesidir...

because they don't know that that's toxic meat.

...çünkü onlar toksik etin ne olduğunu bilmiyorlar.

We had these data a few years ago.

Birkaç yıl önce bu verilere sahiptik.

I remember sitting at my desk

Çalışma masamda oturup...

being about the only person in the world

...bu marketlerde gerçekten yunus eti ve toksik barındıran etin ...

who knew that whale meat being sold in these markets

...balina eti olarak satıldığını bilen tek bir insanın...

was really dolphin meat, and it was toxic.

...olup olmadığını düşündüğümü hatırlıyorum.

It had two-to-three-to-400 times the toxic loads

Toksik yükler ikiyüz, üçyüz, hatta dörtyüz kere...

ever allowed by the EPA.

...EPA tarafından izin verildi.

And I remember there sitting at my desk thinking,

Ve yine çalışma masamda oturup...

"Well, I know this. This is a great scientific discovery,"

..."Bunu biliyorum. Bu büyük bir bilimsel araştırma", fakat...

but it was so awful.

...aynı zamanda çok korkunç." diye düşündüğümü hatırlıyorum.

And for the very first time in my scientific career,

İlk defa bilimsel kariyerimde...

I broke scientific protocol,

...verileri alıp, bilimsel dergilerde yayımlayıp...

which is that you take the data and publish them in scientific journals

...onlar hakkında konuştuğunuzda...

and then begin to talk about them.

...bilimsel protokolü yıktım.

We sent a very polite letter

Japonya'daki Sağlık Bakanı'na...

to the Minister of Health in Japan

...çok nazik bir mektup yolladık...

and simply pointed out that

...ve açıkça bu durumun...

this is an intolerable situation, not for us,

...bizim için değil, fakat Japonlar için...

but for the people of Japan

...dayanılmaz olduğunu belirttik...

because mothers who may be breastfeeding,

...çünkü çocuklarını emziren anneler, ...

who may have young children,

...genç çocuklar...

would be buying something that they thought was healthy,

...bu şeylerin sağlıklı olduğunu düşünüp satın alabilirlerdi, ...

but it was really toxic.

...fakat bu gerçekten toksikdi.

That led to a whole series of other campaigns in Japan,

Japonya'da diğer kampanyaların serisi öncülüğündedir...

and I'm really proud to say that at this point,

...ve şunu gururla söylemeliyim ki,...

it's very difficult to buy anything in Japan

...Japonya'da yanlışlıkla etiketlenmiş...

that's labeled incorrectly,

...herhangi bir şeyi satın almak zordur...

even though they're still selling whale meat,

...buna rağmen balina etini hâlâ...

which I believe they shouldn't.

...sattıklarını düşünüyorum.

But at least it's labeled correctly,

Fakat en azından düzgünce etiketli,...

and you're no longer going to be buying

...ve artık toksik yunus eti yerine...

toxic dolphin meat instead.

...satın alabiliyorsunuz.

It isn't just there that this happens,

Bu olaylar burada yaşanmamıştır,...

but in a natural diet of some communities

...fakat Kanada arktiğinde, ABD'de,...

in the Canadian arctic and in the United States

...ve Avrupa arktiğindeki bazı toplumlarda...

and in the European arctic,

...doğal bir besin düzeni bulunmaktadır...

a natural diet of seals and whales

...Tüm dünyada kadınlar ayıbalıklarının...

leads to an accumulation of PCBs

...ve balinaların doğal besin düzenindeki...

that have gathered up from all parts of the world

...PCB'lerin toplanması için...

and ended up in these women.

...bir araya toplanmış ve bu olayı sonuçlandırmışlardır.

These women have toxic breast milk.

Bu kadınlarda zehirli anne sütü bulunmaktadır.

They cannot feed their offspring, their children,

Dünyanın okyanus piramidindeki...

their breast milk

...bölümlerinden, besin zincirindeki...

because of the accumulation of these toxins

...bu toksiklerinin...

in their food chain,

...toplanmasından dolayı...

in their part of the world's

...kadınlar yavrularını, çocuklarını...

ocean pyramid.

...anne sütü ile besleyemiyorlar.

That means their immune systems are compromised.

Bu, onların bağışıklık sisteminin tehlikede olduğu demektir.

It means that their children's development

Bu, çocuklarının gelişiminin...

can be compromised.

...tehlikede olabileceği demektir.

And the world's attention on this over the last decade

Dünyanın dikkatini çeken şey...

has reduced the problem

...son on yılda kadınların...

for these women,

...bu sorununun azalmasıdır...

not by changing the pyramid,

...piramidin onlar tarafından değiştirilmesi değil,...

but by changing what they particularly eat out of it.

...fakat özellikle onların bunu değiştirmek için uğraşmasıdır.

We've taken them out of their natural pyramid

Bu sorunu çözmek için...

in order to solve this problem.

...onların doğal piramidini çıkarıyoruz.

That's a good thing for this particular acute problem,

Bu vahim problemi çözmek için iyi bir şeydir,...

but it does nothing to solve the pyramid problem.

...fakat piramit sorununu çözmek için bir çözüm değildir.

There's other ways of breaking the pyramid.

Diğer bir yöntem piramidi parçalamaktır.

The pyramid, if we jam things in the bottom,

Piramidin altındaki şeyleri sıkıştırırsak,...

can get backed up like a sewer line that's clogged.

...tıkanmış bir kanalizasyon hattı gibi yedekleme yapabiliriz.

And if we jam nutrients, sewage, fertilizer

Besin piramidindeki besinleri,...

in the base of that food pyramid,

...atık suyu ve gübreyi sıkıştırırsak...

it can back up all through it.

...bunu tamamıyla yedekleyebiliriz.

We end up with things we've heard about before:

Önceden duyduğumuz şeyleri noktalandırıyoruz:

red tides, for example,

kırmızı gelgitler, örneğin,...

which are blooms of toxic algae

...zehirli alglerin çoğalıp...

floating through the oceans

...okyanuslara doğru akması...

causing neurological damage.

...nörolojik zarara sebep olur.

We can also see blooms of bacteria,

Ayrıca bakterilerin ve virüslerin...

blooms of viruses in the ocean.

...okyanusta çoğaldığını görebiliriz.

These are two shots of a red tide coming on shore here

Kırmızı gelgitin ve kolera...

and a bacteria

...cinsi içeren vibriyon...

in the genus vibrio,

...bakterilerinin kıyıda ilerlemesi...

which includes the genus that has cholera in it.

...için iki şansı vardır.

How many people have seen a "beach closed" sign?

Kaç kişi "plaj kapalıdır" işaretini gördü?

Why does that happen?

Neden bu meydana geldi?

It happens because we have jammed so much

Bu meydana geldi çünkü...

into the base of the natural ocean pyramid

...plajlarımızı bu bakterileri tıkayarak ve...

that these bacteria clog it up

...aşırı doldurarak doğal okyanus..

and overfill onto our beaches.

...piramidinin tabanını fazlasıyla sıkıştırdık.

Often what jams us up is sewage.

Sıkışık olan şey atık suyudur.

Now how many of you have ever gone to a state park or a national park

Kaç kişi parka ya da ulusal parka gidip...

where you had a big sign at the front saying,

...büyük işaretin önünde...

"Closed because human sewage

" Kapalı çünkü bu parkın...

is so far over this park

...şu ana kadar kullanılamaması...

that you can't use it"?

...insan atığı yüzünden". dedi.

Not very often. We wouldn't tolerate that.

Çok fazla değil. Buna tahammül edemiyoruz.

We wouldn't tolerate our parks

İnsan atığı yüzünden mahvolan...

being swamped by human sewage,

...parklarımıza tahammül edemiyoruz...

but beaches are closed a lot in our country.

...fakat ülkemizdeki birçok plaj kapalı.

They're closed more and more and more all around the world for the same reason,

Aynı sebepten dolayı tüm dünya etrafında kapalı olan...

and I believe we shouldn't tolerate that either.

...yerler var, ikisinden birine tahammül edilmemesi gerektiğine inanıyorum.

It's not just a question of cleanliness;

Bu, temizlik sorunu değil...

it's also a question of

...bu,organizmaların insan...

how those organisms

...hastalığına nasıl...

then turn into human disease.

...dönüştüğü sorunudur.

These vibrios, these bacteria, can actually infect people.

Bu vibriyonlar, bakteriler, insanlara bulaşabilir.

They can go into your skin and create skin infections.

Cildine girebilir ve cilt enfeksiyonları oluşturabilir.

This is a graph from NOAA's ocean and human health initiative,

Bu, son birkaç yıldır vibriyonların...

showing the rise of the infections

...insanlar üzerindeki enfeksiyonların...

by vibrio in people

...artışını gösteren, NOAA'nın okyanusunun...

over the last few years.

...ve insan sağlığı başlangıcının bir grafiğidir.

Surfers, for example, know this incredibly.

Örneğin, sörfçüler, bunu inanılmaz bir şekilde bilirler.

And if you can see on some surfing sites,

Bazı sörf sitelerinde görebilirsin,...

in fact, not only do you see

...oysa gördüğün şey sadece...

what the waves are like or what the weather's like,

...dalgaların güzel olması ya da havanın güzel olmasıdır...

but on some surf rider sites,

...fakat bazı sörfçü sitelerinde,...

you see a little flashing poo alert.

...alarm işareti görürsün.

That means that the beach might have great waves,

Bunun anlamı plajların büyük dalgalara sahip olduğudur,...

but it's a dangerous place for surfers to be

...fakat bu sörfçüler için tehlikeli bir yerdir...

because they can carry with them,

...çünkü sörf için mükemmel bir günden...

even after a great day of surfing,

...sonra bile, bu kötü olaylara yol açabilirler,...

this legacy of an infection that might take a very long time to solve.

...bu enfeksiyon kalıtını çözmek çok uzun bir zaman alabilir.

Some of these infections are actually carrying

Enfeksiyonların bazıları gerçekte...

antibiotic resistance genes now,

...antibiyotik direnç genleri taşırlar...

and that makes them even more difficult.

...ve bu onları daha da zorlaştırır.

These same infections

Bazı enfeksiyonlar...

create harmful algal blooms.

...zehirli alg çoğalmasına yol açar.

Those blooms are generating other kinds of chemicals.

Bu çoğalmalar diğer kimyasal madde türlerini oluşturur.

This is just a simple list of some of the types of poisons

Bu, zehirli alg çoğalmalarından ortaya çıkan...

that come out of these harmful algal blooms:

...bazı zehirli türlerin basit bir listedir:

shellfish poisoning,fish ciguatera,

...kabuklu deniz hayvanı zehirlenmesi, ciguatera,...

diarrheic shellfish poisoning -- you don't want to know about that --

...diyareik kabuklu deniz hayvanı zehirlenmesi...bu konuda daha fazla birşey bilmek istemezsiniz...

neurotoxic shellfish poisoning, paralytic shellfish poisoning.

...nörotik kabuklu deniz hayvanı zehirlenmesi, paralitik kabuklu deniz hayvanı zehirlenmesi.

These are things that are getting into our food chain

Bunlar çoğalmalar yüzünden...

because of these blooms.

...besin zincirimize giren şeylerdir.

Rita Calwell very famously

Rita Calwell insan topluluklarının...

traced a very interesting story

...içinde çok önemli bir kolera...

of cholera into human communities,

...hikayesinin izini sürdü,...

brought there, not by

...normal bir insan vektörü aracılığıyla...

a normal human vector,

...değil, deniz vektörü aracılığıyla...

but by a marine vector, this copepod.

...bu kopedodu buraya getirdi.

Copepods are small crustaceans.

Kopedodlar küçük kabuklu deniz hayvanlarıdır.

They're a tiny fraction of an inch long,

Bir inç uzunluğunda küçük parçacıklardır,...

and they can carry on their little legs

...insan hastalıklarına yol açan...

some of the cholera bacteria

...bazı kolera bakterisinin...

that then leads to human disease.

...küçük bacaklarıyla varlığını sürdürebilirler.

That has sparked cholera epidemics

Kolera salgınları limanlarda...

in ports along the world

...dünya boyunca kıvılcım saçmaktadır...

and has led to increased concentration

...ve kolera vektörleri dünya etrafındaki...

on trying to make sure shipping

...gemilerin hareket etmediğinden...

doesn't move these

...emin olmak için konsentrasyonun...

vectors of cholera around the world.

...azalmasına sebep olmuştur.

So what do you do?

Ne yapıyorsunuz?

We have major problems in disrupted ecosystem flow

Akımın tabandan bloklanması ve...

that the pyramid may not be working so well,

...tıkanması, piramidin çok iyi çalışamaması...

that the flow from the base up into it

...ekosistem akımının altüst olması gibi...

is being blocked and clogged.

...sorunlarla karşı karşıyayız.

What do you do when you have this sort of disrupted flow?

Bu akım türü alt üst olduğu zaman ne yaparsınız?

Well, there's a bunch of things you could do.

Yapabileceğiniz bir takım şeyler var.

You could call Joe the Plumber, for example.

Örneğin, su tesisatçısı Joe'yu arayabilirsiniz.

And he could come in

O gelebilir...

and fix the flow.

...ve akımı tamir edebilir.

But in fact, if you look around the world,

Fakat gerçekte, dünya etrafına...

not only are there hope spots

...bakarsan, sorunları düzeltebilmemiz...

for where we may be able to fix problems,

...için sadece umut noktaları vardır, sorunları...

there have been places where problems have been fixed,

...düzelttiğimiz yerler vardır...

where people have come to grips with these issues

...insanlar bu sorunların üstesinden...

and begun to turn them around.

...gelirler ve bunlardan vazgeçerler.

Monterey is one of those.

Monterey de bunlardan biridir.

I started out showing how much

Monterey Körfezi ekosistemini...

we had distressed the Monterey Bay ecosystem

...konserve endüstrisini ve mevcut tüm...

with pollution and the canning industry

...sorunları kirlilikle mahvettiğimizi...

and all of the attendant problems.

...göstermeye başladım.

In 1932, that's the picture.

1932'de, bu resim.

In 2009, the picture is dramatically different.

2009'da, resim çarpıcı bir biçimde farklı.

The canneries are gone. The pollution has abated.

Konserve fabrikaları yok oluyor. Kirlilik azalıyor.

But there's a greater sense here

Fakat bireysel toplumların...

that what the individual communities need

...ihtiyaç duyduğu ekosistemin çalışması için...

is working ecosystems.

...burada mükemmel bir algı bulunmaktadır.

They need a functioning pyramid from the base all the way to the top.

Tabandan tavana doğru işlevsel bir piramide ihtiyaç duyuyorlar.

And that pyramid

Monterey'deki piramit, an itibari ile...

in Monterey, right now,

...birçok farklı insanın...

because of the efforts of a lot of different people,

...çabaları sayesinde, son 150 yıldır...

is functioning better than it's ever functioned

...daha işlevsel...

for the last 150 years.

...bir hale geldi.

It didn't happen accidentally.

Bu tesadüfen olmadı.

It happened because many people put their time and effort

Bu oldu çünkü birçok insan bunun için zamanını ve...

and their pioneering spirit into this.

...gücünü harcadı, öncü ruhlarını ortaya koydu.

On the left there, Julia Platt,

Solda, Pasifik Grove'deki küçük kasabamın...

the mayor of my little hometown in Pacific Grove.

...belediye başkanı Julia Platt var.

At 74 years old, became mayor

74 yaşında, belediye başkanı oldu...

because something had to be done

...çünkü okyanusu koruması...

to protect the ocean.

...gerekiyordu.

In 1931, she produced California's first

1931'de, en büyük kirletici konserve fabrikasının...

community-based marine protected area,

...bitişiğinde, Kaliforniya'nın ilk toplum-temelli...

right next to the biggest polluting cannery,

...deniz koruma alanını üretti...

because Julia knew

...Çünkü Julia fabrikaların eninde sonunda...

that when the canneries eventually were gone,

...yok olacağını, okyanusun gelişmeye...

the ocean needed a place to grow from,

...ihtiyaç duyulan bir yer olduğunu, okyanusun...

that the ocean needed a place to spark a seed,

...teşvik edici bir kaynak olduğunu ve bu kaynakları...

and she wanted to provide that seed.

...korumak istediğini biliyordu.

Other people, like David Packard and Julie Packard,

David Packard ve Julia Packard gibi...

who were instrumental in producing the Monterey Bay aquarium

...diğer insanlar, Monterey Körfezi akvaryumunda...

to lock into people's notion

...insanların düşüncelerini çürütmek...

that the ocean

...için endüstriyel üreten...

and the health of the ocean ecosystem

...kişilerdi, okyanusun ve okyanus...

were just as important to the economy of this area

...ekosistemi sağlığı bu alanın...

as eating the ecosystem would be.

...önemli ekonomisi olarak görülüyordu.

That change in thinking has led to a dramatic shift,

Bu değişim sadece Monterey Körfezi'nin talihini...

not only in the fortunes of Monterey Bay,

...dramatik bir değişime yol açan düşünce değildir,...

but other places around the world.

...aynı zamanda dünya etrafındaki yerleri dramatik bir değişime yol açan düşüncedir.

Well, I want to leave you with the thought that

Sizi okyanus piramidini gerçekten...

what we're really trying to do here

...korumaya çalıştığımızı ve hayat...

is protect this ocean pyramid,

...piramidimize bağlı okyanus piramidini...

and that ocean pyramid

...düşünmeniz için...

connects to our own pyramid of life.

...başbaşa bırakıyorum.

It's an ocean planet,

Bu bir okyanus gezegenidir,...

and we think of ourselves as a terrestrial species,

...ve biz kendimizi dünyevi türler olarak...

but the pyramid of life in the ocean

...düşünüyoruz, fakat okyanustaki...

and our own lives on land

...yaşam piramidi bizim karada yaşamamızı...

are intricately connected.

...sağlayan karışık bağlantılardır.

And it's only through having the ocean being healthy

Kendimizi sağlıklı hissedebilmemiz için...

that we can remain healthy ourselves.

...okyanusun sağlıklı olması gereklidir.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)