Stephen Palumbi: Following the mercury trail

Stephen Palumbi: Theo dấu Sao Thủy

Translator: Hoang Pham Minh Reviewer: Thanh Nguyen Cong

It can be a very complicated thing, the ocean.

Đại dương có thể là nơi vô cùng phức tạp.

And it can be a very complicated thing, what human health is.

và sức khỏe con người cũng vô cùng phức tạp.

And bringing those two together might seem a very daunting task,

Liên hệ hai điều này lại, cũng là nhiệm vụ gian nan,

but what I'm going to try to say is that

nhưng cái tôi muốn trình bày đó là

even in that complexity,

thậm chí trong sự phức tạp đó

there's some simple themes that I think,

vẫn có những chủ đế đơn giản mà tôi nghĩ rằng,

if we understand, we can really move forward.

nếu như hiểu, ta có thể thực sự tiến xa hơn.

And those simple themes aren't really

và chúng không thực sự

themes about the complex science of what's going on,

là chủ đề khoa học phức tạp về những điều đang diễn ra,

but things that we all pretty well know.

mà là những điều ai cũng biết khá rõ.

And I'm going to start with this one:

Tôi sẽ bắt đầu với điều này:

If momma ain't happy, ain't nobody happy.

Nếu mẹ không vui thì chẳng ai vui cả.

We know that, right? We've experienced that.

Chúng ta biết vậy, đúng không? Chúng ta đã trải nghiệm điều này.

And if we just take that

Và nếu chúng ta dựa vào đó

and we build from there,

phát triển thêm,

then we can go to the next step,

thì có thể tiến lên bước kế tiếp

which is that if the ocean ain't happy,

đó là, nếu đại dương không hạnh phúc,

ain't nobody happy.

sẽ không có ai hạnh phúc.

That's the theme of my talk.

Đó là chủ đề buổi nói chuyện của tôi.

And we're making the ocean pretty unhappy in a lot of different ways.

Ta đang khiến đại dương buồn theo rất nhiều cách khác nhau.

This is a shot of Cannery Row in 1932.

Đây là một hình chụp tại Cannery Row năm 1932

Cannery Row, at the time,

Khu bờ biển Cannery Row, vào lúc đó

had the biggest industrial

có nhà máy sản xuất đồ hộp

canning operation on the west coast.

lớn nhất tại bờ biển tây.

We piled enormous amounts of pollution

Chúng ta đã xả lượng ô nhiễm khổng lồ

into the air and into the water.

vào trong không khí và nước

Rolf Bolin, who was a professor

Rolf Bolin, một giáo sư

at the Hopkin's Marine Station where I work,

tại Trạm Hải Dương Hopkin, nơi tôi làm việc,

wrote in the 1940s that

đã viết vào thập niên 1940 rằng:

"The fumes from the scum floating on the inlets of the bay

"Khí từ bọt chất thải trôi nổi trên những lạch nhỏ của vịnh

were so bad they turned

bẩn đến nỗi chúng biến thành

lead-based paints black."

màu đen như sơn có chất chì."

People working in these canneries

Những người làm việc tại những nhà máy đồ hộp này

could barely stay there all day because of the smell,

hầu như không thể ở đó cả ngày vì mùi hôi

but you know what they came out saying?

nhưng bạn biết ra khỏi đó, họ nói là gì không?

They say, "You know what you smell?

Họ nói, "Bạn biết bạn ngửi thấy mùi gì không?

You smell money."

Bạn ngửi thấy tiền."

That pollution was money to that community,

Sự ô nhiễm chính là tiền đối với cộng đồng ấy,

and those people dealt with the pollution

và những người ấy phải đối mặt với ô nhiễm,

and absorbed it into their skin and into their bodies

hấp thụ nó vào trong da thịt và cơ thể mình

because they needed the money.

vì họ cần tiền.

We made the ocean unhappy; we made people very unhappy,

Ta đã làm đại dương buồn bã, làm cho con người bất hạnh,

and we made them unhealthy.

và chính mình trở nên ốm yếu.

The connection between ocean health and human health

Sự liên kết giữa sức khỏe đại dương và sức khỏe con người

is actually based upon another couple simple adages,

thực sự dựa trên vài câu ngạn ngữ khác,

and I want to call that

và câu mà tôi muốn nói đó là

"pinch a minnow, hurt a whale."

"nhéo một con cá nhỏ sẽ làm đau chú cá voi"

The pyramid of ocean life ...

Cái kim tự tháp của sự sống ngoài đại dương...

Now, when an ecologist looks at the ocean -- I have to tell you --

Giờ đây, khi mà một nhà sinh thái học nhìn vào đại dương--tôi phải nói rằng--

we look at the ocean in a very different way,

chúng tôi nhìn vào đại dương theo chiều hướng khác,

and we see different things than when a regular person looks at the ocean

chúng tôi thấy những điều khác người bình thường thấy

because when an ecologist looks at the ocean,

vì khi một nhà sinh thái học nhìn đại dương,

we see all those interconnections.

chúng tôi thấy tất cả những mối tương quan đó.

We see the base of the food chain,

Thấy cái nền của chuỗi thức ăn,

the plankton, the small things,

phiêu sinh vật, những thứ rất nhỏ,

and we see how those animals

và chúng tôi thấy cách những loài vật này

are food to animals in the middle of the pyramid,

lại là thức ăn cho những loài vật khác ở giữa kim tự tháp,

and on so up this diagram.

và cứ như thế cho đến đỉnh của biểu đồ này

And that flow, that flow of life,

Và dòng chảy đó, dòng chảy của sự sống

from the very base up to the very top,

đi từ chỗ thấp nhất đến cao nhất,

is the flow that ecologists see.

là dòng chảy mà các nhà sinh thái học nhìn thấy

And that's what we're trying to preserve

Và đó là cái mà chúng tôi đang cố gắng bảo tồn.

when we say, "Save the ocean. Heal the ocean."

Khi nói, "Cứu lấy đại dương, chữa lành đại dương."

It's that pyramid.

Chính là cái kim tự tháp đó.

Now why does that matter for human health?

Vậy tại sao điều đó lại quan trọng đối với sức khỏe con người?

Because when we jam things in the bottom

Bởi khi nhồi nhét thứ đáng lẽ không nên có

of that pyramid that shouldn't be there,

xuống đáy của của kim tự tháp,

some very frightening things happen.

một vài thứ đáng sợ xảy ra.

Pollutants, some pollutants have been created by us:

Các chất gây ô nhiễm, một số được chính ta tạo ra:

molecules like PCBs

như các phân tử PCB độc hại

that can't be broken down by our bodies.

mà cơ thể chúng ta không thể chuyển hóa được.

And they go in the base of that pyramid,

Chúng đi xuống đáy của kim tự tháp này,

and they drift up; they're passed up that way,

và trôi nổi lên trên, chuyển lên theo lối đó,

on to predators and on to the top predators,

đến những động vật ăn thịt và động vật ăn thịt ở bậc cao hơn

and in so doing,

và cứ thế,

they accumulate.

chúng tích lũy dần.

Now, to bring that home, I thought I'd invent a little game.

Bây giờ, để hiểu rõ hơn, tôi nghĩ ra một trò chơi.

We don't really have to play it; we can just think about it here.

Chúng ta không thực sự phải chơi nó; chỉ cần nghĩ tới nó thế này.

It's the Styrofoam and chocolate game.

Đó là trò chơi mút xốp và sô-cô-la.

Imagine that when we got on this boat,

Hãy tưởng tượng khi ta lên du thuyền

we were all given

và chúng ta được phát cho

two Styrofoam peanuts.

2 hạt mút xốp (miếng styrofoam dùng đóng gói vật dễ vỡ)

Can't do much with them: Put them in your pocket.

không làm gì được nhiều với hai hạt này: Để chúng trong túi.

Suppose the rules are: every time you offer somebody a drink,

Giả sử luật chơi như thế này: mỗi khi bạn mời ai uống,

you give them the drink,

bạn đưa họ đồ uống

and you give them your Styrofoam peanuts too.

và bạn đưa họ hai hạt xốp của bạn luôn

What'll happen is that the Styrofoam peanuts

Điều sẽ xảy ra là những hạt xốp

will start moving through our society here,

sẽ bắt đầu di chuyển trong cộng đồng chúng ta,

and they will accumulate in

và chúng sẽ được tích tụ tại

the drunkest, stingiest people.

ở những người xỉn nhất và keo kiệt nhất.

(Laughter)

(Cười)

There's no mechanism in this game

Không có một cơ chế nào trong trò chơi này

for them to go anywhere but into

để chúng thoát đi đâu,

a bigger and bigger pile

chúng chỉ ngày một dồn lại

of indigestible Styrofoam peanuts.

thành đống hạt xốp không thể tiêu hóa được.

And that's exactly what happens with PDBs

Đó chính là điều xảy ra đối với chất PDB

in this food pyramid:

trong kim tự tháp thức ăn này:

They accumulate into the top of it.

Chúng tích lũy lên tới đỉnh cao nhất

Now suppose, instead of Styrofoam peanuts,

Bây giờ hãy nghĩ rằng, thay vì là hạt xốp,

we take these lovely little chocolates that we get

chúng ta được phát những viên sô-cô-la

and we had those instead.

và ăn chúng thay vì cất vào túi.

Well, some of us would be eating those chocolates

À, có người sẽ ăn những miếng sô-cô-la đó

instead of passing them around,

thay vì chuyển chúng cho những người xung quanh,

and instead of accumulating,

và thay vì tích lũy

they will just pass into our group here

chúng sẽ chuyển hóa trong nhóm chúng ta đây

and not accumulate in any one group

và không tích lũy tại bất kỳ nhóm nào

because they're absorbed by us.

vì chúng bị chúng ta hấp thụ.

And that's the difference between a PCB

Đó là điều khác biệt giữa một PCB

and, say, something natural like an omega-3,

và, giả dụ, thứ gì đó tự nhiên giống như omega-3,

something we want out of the marine food chain.

thứ chúng ta muốn trong chuỗi thức ăn biển.

PCBs accumulate.

chất PCB sẽ tích lại.

We have great examples of that, unfortunately.

Chúng ta có một ví dụ rất đáng nói, rất không may,

PCBs accumulate in dolphins

PCB tích lũy trong cơ thể các con cá heo

in Sarasota Bay, in Texas, in North Carolina.

tại Vịnh Sarasota ở Texas thuộc bang North Carolina.

They get into the food chain.

Chúng vào trong chuỗi thức ăn.

The dolphins eat the fish

Cá heo ăn các con cá nhỏ

that have PCBs from the plankton,

bị nhiễm PCB từ phiêu sinh vật,

and those PCBs, being fat-soluble,

và những PCB đó là chất béo hòa tan được,

accumulate in these dolphins.

sẽ tích lũy trong cá heo.

Now, a dolphin,

Bây giờ, một con cá heo,

mother dolphin, any dolphin --

cá heo mẹ, bất kỳ con cá heo nào--

there's only one way

sẽ chỉ có một cách

that a PCB can get out of a dolphin.

để chất PCB ra khỏi cơ thể cá heo.

And what's that?

Bằng cách nào?

In mother's milk.

Trong sữa mẹ.

Here's a diagram of the PCB load

Đây là biểu đồ về lượng PCB

of dolphins in Sarasota Bay.

có trong cá heo ở Vịnh Sarasota.

Adult males: a huge load.

Cá đực trưởng thành: lượng lớn

Juveniles: a huge load.

Cá chưa trưởng thành: lượng lớn

Females after their first calf is already weaned:

Cá heo cái sau khi lứa con đầu tiên dứt sữa:

a lower load.

một lượng thấp hơn.

Those females, they're not trying to.

Những con cá heo cái đó, không cố giải phóng chất độc

Those females are passing the PCBs

mà chúng đang truyền chất PCB

in the fat of their own mother's milk

qua chất béo có trong sữa mẹ

into their offspring,

cho các con của chúng

and their offspring don't survive.

và các con của chúng không sống sót được.

The death rate in these dolphins,

Tỉ lệ tử vong ở những con cá heo,

for the first calf born of every female dolphin,

trong lứa con đầu tiên của mỗi con cá heo cái,

is 60 to 80 percent.

là từ 60 đến 80 phần trăm.

These mothers pump their first offspring

Những bà mẹ này bơm vào đứa con đầu tiên của mình

full of this pollutant,

đầy chất ô nhiễm này

and most of them die.

và hầu hết chúng đều chết.

Now, the mother then can go and reproduce,

Và rồi, cá mẹ có thể tiếp tục sinh sản,

but what a terrible price to pay

nhưng đó quả là cái giá đắt khủng khiếp

for the accumulation of this pollutant

cho sự tích lũy của chất ô nhiễm này

in these animals --

với những loài vật này--

the death of the first-born calf.

đó là: cái chết của đứa con đầu lòng.

There's another top predator in the ocean, it turns out.

Có một loài động vật ăn thịt bậc cao nhất trong đại dương,

That top predator, of course, is us.

Loài ăn thịt bậc cao đó, dĩ nhiên, là chúng ta.

And we also are eating meat

Và chúng ta cũng đang ăn thịt

that comes from some of these same places.

có nguồn gốc từ những nơi giống thế này.

This is whale meat

Đây là thịt cá voi

that I photographed in a grocery store in Tokyo --

mà tôi chụp từ một cửa hàng thực phẩm ở Tokyo--

or is it?

phải cá voi không nhỉ?

In fact, what we did a few years ago

Thực ra, điều mà chúng tôi thực hiện từ vài năm trước

was learn how to smuggle

đó là học cách làm thế nào để nhập lậu vào Tokyo

a molecular biology lab into Tokyo

một phòng thí nghiệm sinh học phân tử

and use it to genetically test the DNA

và sử dụng nó để kiểm tra ADN

out of whale meat samples

trên những mẫu thịt cá voi

and identify what they really were.

và xác định xem chúng thực ra là thịt gì.

And some of those whale meat samples were whale meat.

Và một vài mẫu thịt cá voi đúng thật là thịt cá voi.

Some of them were illegal whale meat, by the way.

Một số là thịt cá voi bất hợp pháp.

That's another story.

Đó là một câu chuyện khác.

But some of them were not whale meat at all.

Nhưng một vài mẫu lại không phải là thịt cá voi.

Even though they were labeled whale meat, they were dolphin meat.

Dù được dán nhãn thịt cá voi chúng là thịt cá heo.

Some of them were dolphin liver. Some of them were dolphin blubber.

Một số là gan cá heo. Một vài mẫu là mỡ cá heo.

And those dolphin parts

Và những phần đó của cá heo

had a huge load of PCBs,

có một lượng lớn PCBs,

dioxins and heavy metals.

đi-ô-xin và kim loại nặng.

And that huge load was passing into the people

Và lượng lớn đó đi vào trong cơ thể những người

that ate this meat.

mà ăn loại thịt này.

It turns out that a lot of dolphins

Hóa ra rất nhiều cá heo

are being sold as meat

đang được bán dưới dạng thịt

in the whale meat market around the world.

với mác thịt cá voi trên thị trường thế giới.

That's a tragedy for those populations,

Quả là một bi kịch cho dân số của chúng,

but it's also a tragedy

nhưng đó cũng là một bi kịch

for the people eating them

cho những người ăn thịt chúng

because they don't know that that's toxic meat.

bởi vì họ không biết rằng đó là loại thịt có độc tố.

We had these data a few years ago.

Chúng tôi có được những dữ liệu này một vài năm trước.

I remember sitting at my desk

Tôi còn nhớ mình ngồi tại bàn làm việc

being about the only person in the world

là người duy nhất trên thế giới

who knew that whale meat being sold in these markets

biết rằng thịt cá voi đang bán trên những thị trường này

was really dolphin meat, and it was toxic.

thực ra là thịt cá heo, và nó độc hại.

It had two-to-three-to-400 times the toxic loads

Nó độc hại gấp từ 2-3 lần đến 400 lần

ever allowed by the EPA.

so với lượng đôc tố được chấp nhận bởi EPA.

And I remember there sitting at my desk thinking,

Và tôi nhớ mình lúc đó ngồi tại bàn làm việc và suy nghĩ

"Well, I know this. This is a great scientific discovery,"

"Chà, mình biết thế mà. Đây là một khám phá khoa học lớn,"

but it was so awful.

nhưng cũng rất kinh khủng.

And for the very first time in my scientific career,

Và lần đầu tiên trong sự nghiệp khoa học của mình,

I broke scientific protocol,

Tôi phá vỡ giao thức khoa học,

which is that you take the data and publish them in scientific journals

đó là bạn lấy dữ liệu và công bố trên tạp chí khoa học

and then begin to talk about them.

và sau đó mới bắt đầu nói về chúng.

We sent a very polite letter

Chúng tôi đã gửi một lá thư rất lịch sự

to the Minister of Health in Japan

đến ngài Bộ Trưởng Y tế Nhật Bản

and simply pointed out that

và đơn giản chỉ ra rằng

this is an intolerable situation, not for us,

cảnh này không thể chấp nhận được, không phải cho chúng tôi

but for the people of Japan

mà cho người dân Nhật Bản

because mothers who may be breastfeeding,

bời vì có thể có những bà mẹ đang cho con bú,

who may have young children,

những người đang có con nhỏ,

would be buying something that they thought was healthy,

có thể mua thứ họ nghĩ là bổ dưỡng,

but it was really toxic.

nhưng thực ra rất độc hại.

That led to a whole series of other campaigns in Japan,

Điều đó dẫn theo một chuỗi những cuộc vận động ở Nhật Bản,

and I'm really proud to say that at this point,

và tôi rất hãnh diện nói rằng tại thời điểm này,

it's very difficult to buy anything in Japan

ở Nhật Bản, rất khó mua cái gì

that's labeled incorrectly,

mà bị dán nhãn sai.

even though they're still selling whale meat,

Họ vẫn bán thịt cá voi,

which I believe they shouldn't.

điều này tôi nghĩ là không nên.

But at least it's labeled correctly,

Nhưng ít ra là nó được dán nhãn đúng,

and you're no longer going to be buying

và bạn sẽ không bị mua phải

toxic dolphin meat instead.

thịt cá heo độc hại nữa.

It isn't just there that this happens,

Điều này không phải chỉ xảy ra tại nơi đó,

but in a natural diet of some communities

mà cả trong bữa ăn tự nhiên của một vài cộng đồng

in the Canadian arctic and in the United States

tại Cực bắc Canada và tại Mỹ

and in the European arctic,

và tại cực bắc Châu Âu,

a natural diet of seals and whales

một bữa ăn tự nhiên gồm thịt hải cẩu và cá voi

leads to an accumulation of PCBs

dẫn đến tích tụ PCB

that have gathered up from all parts of the world

tập hợp từ tất cả các nơi trên thế giới

and ended up in these women.

và tích lại trong những người phụ này.

These women have toxic breast milk.

Những người phụ nữ này có bầu sữa độc hại.

They cannot feed their offspring, their children,

Họ không thể nuôi con cái

their breast milk

bằng sữa của mình

because of the accumulation of these toxins

bởi có sự tích tụ độc tố

in their food chain,

trong chuỗi thức ăn của họ,

in their part of the world's

trong khu vực của họ

ocean pyramid.

trong kim tự tháp đại dương của thế giới.

That means their immune systems are compromised.

Điều đó có nghĩa là hệ thống miễn dịch của họ bị tổn hại.

It means that their children's development

Sự phát triển của con cái họ

can be compromised.

có thể bị tổn hại.

And the world's attention on this over the last decade

và sự quan tâm của thế giới về vấn đề này trong thập kỉ qua

has reduced the problem

đã làm giảm bớt vấn nạn này

for these women,

cho những người phụ nữ này,

not by changing the pyramid,

không phải qua việc thay đổi kim tự tháp,

but by changing what they particularly eat out of it.

mà thay đổi thức ăn của họ trong tháp.

We've taken them out of their natural pyramid

Chúng ta đã đưa họ ra khỏi cái kim tự tháp tự nhiên của họ

in order to solve this problem.

để giải quyết vần đề này,

That's a good thing for this particular acute problem,

tốt cho vấn đề cấp thiết cụ thể này,

but it does nothing to solve the pyramid problem.

chẳng tác dụng gì trong việc giải quyết vấn đề của tháp.

There's other ways of breaking the pyramid.

Có những cách khác để phá vỡ kim tự tháp.

The pyramid, if we jam things in the bottom,

Kim tự tháp, nếu chúng ta dồn ép nhiều thứ xuống đáy,

can get backed up like a sewer line that's clogged.

nó có thể trồi lên trên như một đường chỉ may bị tắc.

And if we jam nutrients, sewage, fertilizer

Và nếu chúng ta dồn ép chất bổ dưỡng, nước thải, phân bón

in the base of that food pyramid,

xuống phần đáy của kim tự tháp thức ăn đó,

it can back up all through it.

nó có thể trồi xuyên lên trên.

We end up with things we've heard about before:

Cuối cùng phải đối mặt với điều ta từng phải nghe:

red tides, for example,

thủy triều đỏ, chẳng hạn,

which are blooms of toxic algae

đó là hoa của rong bị nhiễm độc

floating through the oceans

trôi nổi trong đại dương

causing neurological damage.

gây ra những tổn hại về thần kinh.

We can also see blooms of bacteria,

Chúng ta cũng có thể nhìn thấy sự bùng nổ của vi khuẩn,

blooms of viruses in the ocean.

sự bùng nổ của vi-rút trong đại dương.

These are two shots of a red tide coming on shore here

Đây là hai hình chụp thủy triều đỏ tiến vào bờ

and a bacteria

và một loại vi khuẩn

in the genus vibrio,

thuộc nhóm genus vibrio,

which includes the genus that has cholera in it.

có chứa vi khuẩn tả.

How many people have seen a "beach closed" sign?

Ở đây, bao người đã thấy biển báo: "Đóng cửa Bãi biển"?

Why does that happen?

Tại sao điều đó xảy ra?

It happens because we have jammed so much

Bởi ta đã dồn nén quá nhiều thứ

into the base of the natural ocean pyramid

xuống đáy kim tự tháp tự nhiên của đại dương

that these bacteria clog it up

và những vi khuẩn này chồng chất lên

and overfill onto our beaches.

và trào lên bãi biển của chúng ta.

Often what jams us up is sewage.

Thường thì cái mà trào ngược lại chính là nước thải.

Now how many of you have ever gone to a state park or a national park

Bao người ở đây đã đến công viên bang hay công viên quốc gia

where you had a big sign at the front saying,

nơi có một biển hiệu to ngay trước cổng báo rằng,

"Closed because human sewage

"Đóng cửa vì nước thải của con người

is so far over this park

ở khắp nơi trong công viên

that you can't use it"?

nên bạn không thể sử dụng nó"?

Not very often. We wouldn't tolerate that.

Không mấy khi! Ta không chấp nhận điều đó.

We wouldn't tolerate our parks

Chúng ta cũng không chấp nhận những công viên

being swamped by human sewage,

bị biến thành đầm lầy bởi nước thải của con người

but beaches are closed a lot in our country.

nhưng trên đất nước chúng ta có nhiều bãi biển bị đóng cửa.

They're closed more and more and more all around the world for the same reason,

Rất nhiều bãi biển trên khắp thế giới cũng bị đóng của bởi cùng một lí do,

and I believe we shouldn't tolerate that either.

và tôi tin chúng ta cũng không nên chấp nhận điều đó.

It's not just a question of cleanliness;

Đó không phải chỉ là câu hỏi về sự sạch sẽ;

it's also a question of

nhưng nó cũng còn là câu hỏi

how those organisms

làm thế nào những sinh vật đó

then turn into human disease.

hóa thành dịch bệnh trên người.

These vibrios, these bacteria, can actually infect people.

Khuẩn nhóm vibrios, vi khuẩn, có thể thực sự ảnh hướng đến con người.

They can go into your skin and create skin infections.

Chúng có thể đi vào da bạn và tạo ra những bệnh về da.

This is a graph from NOAA's ocean and human health initiative,

Đây là một đồ thị từ NOAA về đại dương và sự khởi đầu của sức khỏe con người,

showing the rise of the infections

chỉ cho thấy sự gia tăng ca nhiễm trùng

by vibrio in people

gây ra bởi khuẩn vibrio trên người

over the last few years.

trong vài năm qua.

Surfers, for example, know this incredibly.

Những người lướt sóng, chẳng hạn, rành điều này vô cùng.

And if you can see on some surfing sites,

Và nếu bạn có thể thấy tại những khu vực lướt sóng,

in fact, not only do you see

thực sự, bạn không chỉ thấy

what the waves are like or what the weather's like,

tình hình sóng ra sao hoặc thời tiết như thế nào,

but on some surf rider sites,

nhưng tại vài khu vực lướt ván,

you see a little flashing poo alert.

bạn thấy biển lấp lóe báo "Có phân".

That means that the beach might have great waves,

Điều đó có nghĩa là bờ biển có thể có sóng lớn,

but it's a dangerous place for surfers to be

nhưng nguy hiểm cho những người lướt sóng

because they can carry with them,

bởi họ có thể mang trên mình

even after a great day of surfing,

thậm chí sau một ngày lướt sóng tuyệt vời

this legacy of an infection that might take a very long time to solve.

di sản bệnh viêm nhiễm mà có lẽ tốn rất nhiều thời gian để chữa trị.

Some of these infections are actually carrying

Một vài bệnh viêm nhiễm thực sự đang mang

antibiotic resistance genes now,

những gien kháng sinh,

and that makes them even more difficult.

và điều này làm cho chúng khó chữa hơn nhiều.

These same infections

Những bệnh lây nhiễm này

create harmful algal blooms.

tạo ra những vụ bùng phát tảo độc hại.

Those blooms are generating other kinds of chemicals.

Những vụ bùng phát tảo tạo những loại chất hóa học khác

This is just a simple list of some of the types of poisons

Đây chỉ là một danh sách đơn giản của một vài loại chất độc

that come out of these harmful algal blooms:

được tạo ra từ những đợt bùng phát tảo có hại này:

shellfish poisoning,fish ciguatera,

sò ốc nhiễm độc, cá nhiễm độc ciguatera,

diarrheic shellfish poisoning -- you don't want to know about that --

sò nhiễm độc tố gây tiêu chảy-- bạn không muốn biết đến nó đâu--

neurotoxic shellfish poisoning, paralytic shellfish poisoning.

sò nhiễm độc tố tổn hại thần kinh, sò nhiễm độc gây liệt cơ.

These are things that are getting into our food chain

Chúng đang thâm nhập vào chuỗi thức ăn của chúng ta

because of these blooms.

do những đợt bùng phát này.

Rita Calwell very famously

Rita Calwell đã làm một việc nổi tiếng

traced a very interesting story

là lần theo dấu vết của một câu chuyện lí thú

of cholera into human communities,

về bệnh tả trong cộng đồng loài người

brought there, not by

được đưa đến đó, không phải bởi

a normal human vector,

một người mang bệnh bình thường

but by a marine vector, this copepod.

mà bởi một sinh vật biển truyền bệnh, sinh vật chân kiếm này,

Copepods are small crustaceans.

Những sinh vật chân kiếm là sinh vật giáp xác rất nhỏ.

They're a tiny fraction of an inch long,

Chúng chỉ là những mẩu rất nhỏ chỉ dài khoảng một inch,

and they can carry on their little legs

và chúng có thể mang trên những cái chân rất nhỏ của mình

some of the cholera bacteria

một số loài vi khuẩn tả

that then leads to human disease.

dẫn đến bệnh tật trên con người.

That has sparked cholera epidemics

Điều này làm bùng phát những trận dịch tả

in ports along the world

tại những hải cảng trên toàn thế giới

and has led to increased concentration

khiến phải để ý hơn

on trying to make sure shipping

đảm bảo rằng vận tải hàng hải

doesn't move these

không vận chuyển những

vectors of cholera around the world.

sinh vật mang mầm bệnh tả tới khắp thế giới.

So what do you do?

Vậy bạn làm gì?

We have major problems in disrupted ecosystem flow

Có những lí do chủ đạo khuấy động lưu thông hệ sinh thái

that the pyramid may not be working so well,

kim tự tháp có lẽ không hoạt động tốt cho lắm,

that the flow from the base up into it

dòng lưu thông từ đáy lên

is being blocked and clogged.

đang bị chặn và bị tắc nghẽn.

What do you do when you have this sort of disrupted flow?

Bạn làm gì khi đối mặt với một dòng chảy bị chặn đứng này?

Well, there's a bunch of things you could do.

À, có cả tá việc bạn có thể làm.

You could call Joe the Plumber, for example.

Bạn có thể gọi ông Joe, thợ sửa ống nước, chẳng hạn.

And he could come in

Ông ta có thể tới

and fix the flow.

và sửa lại ống nước cho bạn.

But in fact, if you look around the world,

Nhưng thực ra, nếu bạn quan sát khắp thế giới,

not only are there hope spots

không chỉ có những đốm hy vọng ở những điểm mà

for where we may be able to fix problems,

chúng ta có thể khắc phục,

there have been places where problems have been fixed,

đã có những nơi vấn đề đã được giải quyết

where people have come to grips with these issues

có nơi con người đã kiểm soát được những vấn đề này

and begun to turn them around.

và bắt đầu điều khiển chúng theo hướng ngược lại.

Monterey is one of those.

Vịnh Monterey là một trong số đó.

I started out showing how much

Lúc đầu tôi đã chỉ ra rằng

we had distressed the Monterey Bay ecosystem

chúng ta đã vắt kiệt hệ sinh thái tại Vịnh Monterey

with pollution and the canning industry

bởi sự ô nhiễm và nền công nghiệp đóng hộp

and all of the attendant problems.

và tất cả những vấn đề liên quan.

In 1932, that's the picture.

Đó là hình chụp năm1932.

In 2009, the picture is dramatically different.

Vào năm 2009, tấm hình đã khác đi đáng kể.

The canneries are gone. The pollution has abated.

Những nhà máy đồ hộp không còn. Sự ô nhiễm đã giảm bớt.

But there's a greater sense here

Nhưng có một cảm thức lớn hơn ở đây

that what the individual communities need

cộng đồng người ở đây cần có

is working ecosystems.

đó là làm việc theo hệ sinh thái.

They need a functioning pyramid from the base all the way to the top.

Họ cần một kim tự tháp hoạt động từ đáy xuyên suốt đến đỉnh.

And that pyramid

Và cái kim tự tháp đó

in Monterey, right now,

tại Monterey, hiện giờ

because of the efforts of a lot of different people,

nhờ vào nỗ lực của rất nhiều người khác nhau,

is functioning better than it's ever functioned

đang hoạt động tốt hơn bao giờ hết

for the last 150 years.

trong suốt 150 năm qua.

It didn't happen accidentally.

Điều này không diễn ra ngẫu nhiên

It happened because many people put their time and effort

mà nhờ rất nhiều người bỏ thời gian và nỗ lực

and their pioneering spirit into this.

và tinh thần tiên phong của họ vào đây.

On the left there, Julia Platt,

Phía bên trái đây là Julia Platt,

the mayor of my little hometown in Pacific Grove.

Thị trưởng ở quê tôi, Pacific Grove

At 74 years old, became mayor

Vào tuổi 74, bà đã trở thành thị trưởng

because something had to be done

vì có những điều phải được thực thiện

to protect the ocean.

để bảo vệ đại dương.

In 1931, she produced California's first

Trong năm 1931, bà đã lập

community-based marine protected area,

vùng biển đầu tiên của California được bảo vệ bởi cộng đồng

right next to the biggest polluting cannery,

ngay sát nhà máy đồ hộp ô nhiễm lớn nhất,

because Julia knew

vì Julia biết rằng

that when the canneries eventually were gone,

khi mà những nhà máy đồ hộp này cuối cùng không còn nữa

the ocean needed a place to grow from,

thì đại dương cần một nơi để từ đó phát triển,

that the ocean needed a place to spark a seed,

và đại dương cần một nơi để gieo một hạt giống,

and she wanted to provide that seed.

và bà muốn là người cung cấp hạt giống đó.

Other people, like David Packard and Julie Packard,

Những người khác, giống như David Packard và Julie Packard,

who were instrumental in producing the Monterey Bay aquarium

là những người góp phần vào việc tạo bể cá tại Vịnh Monterey

to lock into people's notion

để ươm vào ý thức của mọi người

that the ocean

rằng đại dương

and the health of the ocean ecosystem

và sức khỏe của hệ sinh thái đại dương

were just as important to the economy of this area

quan trọng với nền kinh tế của vùng này ngang với

as eating the ecosystem would be.

việc ăn uống từ hệ sinh thái.

That change in thinking has led to a dramatic shift,

Sự thay đổi trong suy nghĩ đã dẫn đến một sự chuyển dịch đáng kể

not only in the fortunes of Monterey Bay,

không chỉ về vận mạng của Vịnh Monterey,

but other places around the world.

mà còn ở những vùng khác trên khắp thế giới.

Well, I want to leave you with the thought that

Chà, tôi muốn bạn ra về và nghĩ đến điều này:

what we're really trying to do here

điều chúng tôi đang gắng sức làm ở đây

is protect this ocean pyramid,

là bảo vệ kim tự tháp đại dương này

and that ocean pyramid

và cái kim tự tháp đại dương

connects to our own pyramid of life.

kết nối với kim tự tháp sự sống của chính chúng ta.

It's an ocean planet,

Đó là một hành tinh đại dương,

and we think of ourselves as a terrestrial species,

và chúng ta tưởng mình sống trên mặt đất,

but the pyramid of life in the ocean

nhưng kim tự tháp sự sống trong đại dương

and our own lives on land

và cuộc sống của chúng ta trên mặt đất

are intricately connected.

được kết nối rất phức tạp.

And it's only through having the ocean being healthy

Chỉ bằng cách duy nhất là giữ cho đại dương mạnh khỏe

that we can remain healthy ourselves.

chúng ta mới được khỏe mạnh

Thank you very much.

Cám ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)