Ken Goldberg: 4 lessons from robots about being human

Ken Goldberg: İnsan olmak üzerine robotlardan 4 ders

Translator: Morton Bast Reviewer: Thu-Huong Ha

Çeviri: Pınar Tunçay Gözden geçirme: Ethem Canbolat

I know this is going to sound strange,

Bu size garip gelebilir ama

but I think robots can inspire us to be better humans.

bence robotlar, bize daha iyi bir insan

olmamız için ilham verebilir.

Ben Bethlehem Çelik ile ünlü

See, I grew up in Bethlehem, Pennsylvania,

the home of Bethlehem Steel.

Bethlehem, Pennsylvania'da büyüdüm.

My father was an engineer,

Babam mühendisti

ve ben küçükken bana neyin nasıl

and when I was growing up, he would teach me how things worked.

çalıştığını öğretiyordu.

Model roketler ve slot arabalar gibi

We would build projects together,

like model rockets and slot cars.

projeler yapardık.

Here's the go-kart that we built together.

Bu, birlikte yaptığımız go-kart.

Direksiyondaki benim

That's me behind the wheel,

with my sister and my best friend at the time.

yanımdakiler de kızkardeşim ve o zamanki en iyi arkadaşım

And one day,

ve bir gün,

he came home, when I was about 10 years old,

babam eve geldi, ben 10 yaşındaydım,

and at the dinner table, he announced

yemek masasına geldi ve yeni projemizin

that for our next project, we were going to build ...

robot yapmak olduğunu açıkladı.

a robot.

A robot.

Bir robot.

Çok heyecanlanmıştım,

Now, I was thrilled about this,

because at school, there was a bully named Kevin,

çünkü okulda

Kevin adında bir kabadayı vardı

ve bana sataşıyordu,

and he was picking on me,

because I was the only Jewish kid in class.

çünkü sınıftaki tek Yahudi çocuk bendim.

So I couldn't wait to get started to work on this,

Bu iş ile ilgili çalışmaya başlamak için sabırsızlanıyordum

so I could introduce Kevin to my robot.

çünkü robotumu Kevin ile tanıştırabilecektim. (Gülüşmeler)

(Laughter)

(Robot noises)

(Robot sesleri)

(Laughter)

But that wasn't the kind of robot my dad had in mind.

Ama babamın aklındaki robot böyle değildi.

(Laughter)

See, he owned a chromium-plating company,

Babam bir krom kaplama fabrikası sahibiydi

and they had to move heavy steel parts between tanks of chemicals.

ve ağır çelik parçaları

kimyasal tankları arasında taşımaları gerekiyordu,

dolayısıyla bunun gibi ağır yük kaldırabilecek

And so he needed an industrial robot like this,

that could basically do the heavy lifting.

endüstriyel bir robota ihtiyacı vardı.

But my dad didn't get the kind of robot he wanted, either.

Ama babam da istediği robotu elde edemedi.

He and I worked on it for several years,

Birlikte senelerce çalıştık,

but it was the 1970s, and the technology that was available to amateurs

ama 1970'lerde

amatörlerin kullanabileceği bir teknoloji

henüz yoktu.

just wasn't there yet.

So Dad continued to do this kind of work by hand.

Dolayısıyla Babam bu tür işleri eliyle yapmaya devam etti

And a few years later,

ve birkaç sene sonra,

he was diagnosed with cancer.

babama kanser teşhisi konuldu.

You see,

Yapmaya çalıştığımız robotun ona anlatmaya çalıştığı şey

what the robot we were trying to build was telling him

ağırlık kaldırmakla ilgili değildi.

was not about doing the heavy lifting.

It was a warning

Zehirli kimyasallara maruz kalmakla ilgili uyarıyordu.

about his exposure to the toxic chemicals.

O sırada babam anlamadı

He didn't recognize that at the time,

and he contracted leukemia.

ve lösemiye yakalandı

And he died at the age of 45.

ve 45 yaşında vefat etti.

Yıkılmıştım

I was devastated by this.

And I never forgot the robot that he and I tried to build.

ve birlikte yapmaya çalıştığımız robotu asla unutmadım.

When I was at college, I decided to study engineering, like him.

Üniversitedeyken onun gibi mühendislik okumaya karar verdim.

Sonra Carnegie Mellon'a gittim ve robotik üzerine doktoramı yaptım.

And I went to Carnegie Mellon, and I earned my PhD in robotics.

I've been studying robots ever since.

O zamandan beri robotlar üzerine çalışıyorum.

So what I'd like to tell you about are four robot projects,

Size bugün

dört robot projesinden ve beni daha iyi bir insan

olmak için nasıl etkilediklerinden bahsetmek istiyorum.

and how they've inspired me to be a better human.

By 1993, I was a young professor at USC,

1993'te USC'de genç bir profesördüm

and I was just building up my own robotics lab,

ve kendi robotik laboratuvarımı kuruyordum

and this was the year the World Wide Web came out.

ve o sene World Wide Web çıktı.

And I remember my students were the ones who told me about it,

Hatta hatırlıyorum, beni

bundan haberdar edenler öğrencilerimdi

and we would -- we were just amazed.

ve şaşkınlık içindeydik.

We started playing with this, and that afternoon,

Bununla oynamaya başladık ve o akşam,

we realized that we could use this new, universal interface

bu yeni, global arayüzü, dünyadaki herhangi bir kişinin

to allow anyone in the world to operate the robot in our lab.

laboratuvarımızdaki robotu kullanmasını

sağlamak için kullanabileceğimizi farkettik

Dövüştürmek veya endüstriyel işler yaptırmak yerine

So, rather than have it fight or do industrial work,

we decided to build a planter,

bitki eken bir robot yapıp

put the robot into the center of it,

bu robotu en ortaya koymaya

and we called it the Telegarden.

ve adını Telegarden koymaya karar verdik.

And we had put a camera in the gripper of the hand of the robot,

Ve robotun elindeki tutacak bölümüne bir kamera koyup

özel komutlar ve yazılımlar yazdık ki

and we wrote some special scripts and software,

dünyanın heryerinden insanlar içeri girebilsin

so that anyone in the world could come in,

ve ekrana tıklayarak

and by clicking on the screen,

they could move the robot around and visit the garden.

robotu hareket ettirebilsin

ve bahçeyi ziyaret edebilsin.

But we also set up some other software

Ayrıca sizin katılıp, uzaktan bahçeyi sulamamıza yardım etmenizi

that lets you participate and help us water the garden, remotely.

sağlayan başka bir yazılım kurduk

ve eğer birkaç kez sularsanız,

And if you watered it a few times,

we'd give you your own seed to plant.

size ekmeniz için kendi tohumunuzu veriyorduk.

Now, this was an engineering project,

Bu bir projeydi, bir mühendislik projesiydi

and we published some papers on the system design of it,

ve tasarımı, sistem tasarımı üzerine makaleler

yayınladık ama ayrıca biz bunu bir

but we also thought of it as an art installation.

sanat eseri olarak gördük.

It was invited, after the first year,

İlk senesinden sonra, Avusturya'daki

by the Ars Electronica Museum in Austria,

Ars Electronica Müzesi tarafından

to have it installed in their lobby.

lobilerine kurulmak için davet edildi.

Yaklaşık 9 yıl boyunca günün 24 saati orada

And I'm happy to say, it remained online there, 24 hours a day,

online olduğunu söylemekten mutluluk duyuyorum.

for almost nine years.

That robot was operated by more people

O robot, tarihteki tüm robotlardan daha

than any other robot in history.

fazla insan tarafından kullanıldı.

Now, one day,

Bir gün,

I got a call out of the blue from a student,

durup dururken bir öğrenci

beni aradı

who asked a very simple but profound question.

ve basit ama derin bir soru sordu.

"Robot gerçek mi" dedi.

He said, "Is the robot real?"

Now, everyone else had assumed it was,

Herkes gerçek olduğunu düşünmüştü

and we knew it was, because we were working with it.

ve biz de gerçek olduğunu biliyorduk çünkü onunla çalışıyorduk.

But I knew what he meant,

Ama ben ne demek istediğini anladım,

because it would be possible

çünkü bir bahçedeki çiçeklerin birkaç tane fotoğrafını

to take a bunch of pictures of flowers in a garden

çekip sonra bir bilgisayar sisteminde dizinini kurup

and then, basically, index them in a computer system,

aslında ortada hiçbir şey yokken gerçek bir

such that it would appear that there was a real robot,

robot varmış gibi göstermek mümkündü.

when there wasn't.

And the more I thought about it,

Düşündükçe, farkı nasıl anlayacağını

I couldn't think of a good answer for how he could tell the difference.

söyleyebileceğim iyi bir yanıt bulamadım.

Bu tam, burada, Berkeley'de, bir pozisyon teklifi geldiği

This was right about the time that I was offered a position

sırada olmuştu,

here at Berkeley.

And when I got here,

buraya geldiğimde, felsefe dalında dünyaca tanınmış

I looked up Hubert Dreyfus,

who's a world-renowned professor of philosophy,

bir profesör olan Hubert Dreyfus'u aradım

And I talked with him about this and he said,

ve bu konuda kendisiyle konuştum, bana

"Bu, felsefedeki en eski ve en merkezi problemlerden

"This is one of the oldest and most central problems in philosophy.

biridir. Bir ucu kuşkuculara ve

It goes back to the Skeptics and up through Descartes.

diğer ucu Descartes'e kadar dayanır.

It's the issue of epistemology,

Epistemolojinin konusu, bir şeyin

the study of how do we know that something is true."

gerçek olduğunun nasıl bilinebileceğinin çalışmasıdır." dedi.

So he and I started working together,

Sonra o ve ben beraber çalışmaya başladık

and we coined a new term: "telepistemology,"

ve yeni bir terim oluşturduk: telepistemoloji

bilginin üzerine uzaktan çalışmak.

the study of knowledge at a distance.

We invited leading artists, engineers and philosophers

Önde gelen sanatçıları, mühendisleri

ve filozofları bu konu hakkında makale yazmaya davet ettik

to write essays about this,

and the results are collected in this book from MIT Press.

ve sonuçlar MIT Press'in bu

kitabında toplandı.

So thanks to this student,

Herkesin doğru olduğuna inandığı şeyi

who questioned what everyone else had assumed to be true,

sorgulayan bu öğrenci sayesinde,

this project taught me an important lesson about life,

bu proje bana önemli bir hayat dersi verdi,

which is to always question assumptions.

her zaman varsayımları sorgula.

Now, the second project I'll tell you about

Size anlatacağım ikinci proje

grew out of the Telegarden.

Telegarden'dan çıktı.

As it was operating, my students and I were very interested

Telegarden çalışırken insanların birbirleriyle

in how people were interacting with each other,

nasıl iletişim kurdukları ve bahçeyle ne yaptıkları

and what they were doing with the garden.

benim ve öğrencilerimin ilgisini çekiyordu.

Robot bahçeden çıkabilse ve başka bir

So we started thinking:

what if the robot could leave the garden

ilginç çevreye gidebilse ne olur diye

and go out into some other interesting environment?

düşünmeye başladık.

Like, for example, what if it could go to a dinner party

Örneğin, Beyaz Saray'daki bir akşam yemeği davetine

katılabilse ne olurdu? (Gülüşmeler)

at the White House?

(Laughter)

So, because we were interested more in the system design

Sistem tasarımına ve kullanıcı arayüzüne, donanımdan

and the user interface than in the hardware,

daha fazla ilgi duyduğumuzdan dolayı

we decided that,

partiye gidecek bir insan yerine robot

rather than have a robot replace the human to go to the party,

koymaktansa, robotun yerine bir insan koyalım

we'd have a human replace the robot.

diye karar verdik.

We called it the Tele-Actor.

Buna Tele-Aktör adını verdik.

We got a human,

Çok sosyal

someone who's very outgoing and gregarious,

ve girişken bir insanı aldık

and she was outfitted with a helmet with various equipment,

ve başına çeşitli ekipman, kamera ve

mikrofonlar olan bir kask takıp

cameras and microphones,

and then a backpack with wireless Internet connection.

kablosuz İnternet bağlantısı olan bir sırt çantası verdik

And the idea was that she could go

ve istediğimiz uzaktaki ilginç bir çevreye gitmesi

into a remote and interesting environment,

ve sonra İnternet üzerinden insanların, onun yaşadıklarını

and then over the Internet,

people could experience what she was experiencing.

deneyimleyebilmeleriydi

So they could see what she was seeing,

böylece gördüklerini görebileceklerdi,

but then, more importantly, they could participate,

ama daha da önemlisi, birbirleriyle etkileşime geçerek

by interacting with each other and coming up with ideas

insanın ne yapacağı hakkında

nereye gideceği hakkında fikirler yürüterek

about what she should do next and where she should go,

ve sonra bunları Tele-Aktöre ileterek

and then conveying those to the Tele-Actor.

katılım sağlayabileceklerdi.

So we got a chance to take the Tele-Actor

Tele-Aktörümüzü San Francisco'daki

to the Webby Awards in San Francisco.

Webby Ödüllerine götürme şansı elde ettik

And that year, Sam Donaldson was the host.

ve o senenin sunucusu Sam Donaldson'du.

Perde kalkmadan önce, ne yapacağımızı

Just before the curtain went up, I had about 30 seconds

Donaldson'a açıklamak için yaklaşık 30 saniyem vardı

to explain to Mr. Donaldson what we were going to do.

ve "Tele-Aktör sahnede

And I said, "The Tele-Actor is going to be joining you onstage.

size katılacak. Bu

This is a new experimental project,

yeni deneysel bir proje"

ve insanlar onu ekranlarında izliyorlar

and people are watching her on their screens,

there's cameras involved and there's microphones

işin içinde kameralar ve mikrofonlar var

ve kulağında da bir kulaklık var

and she's got an earbud in her ear,

and people over the network are giving her advice

ağ üzerindeki insanlar ona ne yapması gerektiği

hakkında tavsiye veriyorlar." dedim.

about what to do next."

O da, "Bir saniye,

And he said, "Wait a second.

That's what I do."

benim yaptığım iş bu." dedi. (Gülüşmeler)

(Laughter)

So he loved the concept,

Konsepti çok sevdi,

and when the Tele-Actor walked onstage, she walked right up to him,

ne zaman ki Tele-Aktör sahneye çıkıp

onun yanına yürüdüğünde ve ona dudaklarından kocaman bir

and she gave him a big kiss right on the lips.

öpücük verdiğinde. (Gülüşmeler)

(Laughter)

We were totally surprised -- we had no idea that would happen.

Çok şaşırmıştık.

Bunun olabileceğini hiç düşünmemiştik.

And he was great, he just gave her a big hug in return,

Donaldson çok iyiydi. Karşılığında ona kocaman sarıldı

and it worked out great.

ve her şey iyi gitti.

But that night, as we were packing up,

Ama o gece toplanırken

I asked the Tele-Actor, how did the Tele-Directors decide

Tele-Aktör'e, Tele-Yönetmenlerin Sam Donaldson'u

öpmesine nasıl karar verdiklerini sordum.

that they would give a kiss to Sam Donaldson?

And she said they hadn't.

Böyle bir karar vermediklerini söyledi.

She said, when she was just about to walk onstage,

Tam sahneye çıkmak üzereyken Tele-Yönetmenlerin hala ne yapması

the Tele-Directors still were trying to agree on what to do,

gerektiğine karar vermeye çalıştıklarını

and so she just walked onstage and did what felt most natural.

ve dolayısıyla sahneye çıkıp kendisine

en doğal gelen şeyi yaptığını söyledi. (Gülüşmeler)

(Laughter)

So, the success of the Tele-Actor that night

Tele-Aktörün o geceki başarısı

was due to the fact that she was a wonderful actor.

çok iyi bir aktris olmasındaydı.

She knew when to trust her instincts.

İçgüdülerine ne zaman güvenmesi gerektiğini biliyordu

And so that project taught me another lesson about life,

dolayısıyla bu proje bana hayatla ilgili başka bir ders verdi,

which is that, when in doubt, improvise.

şüphe duyuyorsan, doğaçlama yap. (Gülüşmeler)

(Laughter)

Now, the third project grew out of my experience

Üçüncü proje, babam hastanedeyken

yaşadığım deneyimlerden ortaya çıktı.

when my father was in the hospital.

Bir tedavi görüyordu,

He was undergoing a treatment -- chemotherapy treatments --

kemoterapi tedavileri ve brankiterapi adı verilen ilgili

and there's a related treatment called brachytherapy,

bir tedavi daha var. Bu tedavide küçük, radyoaktif tohumlar

where tiny, radioactive seeds are placed into the body

kanserli tümörleri tedavi etmek için vücuda yerleştiriliyor.

to treat cancerous tumors.

And the way it's done, as you can see here,

Bu, burada görebileceğiniz gibi

is that surgeons insert needles into the body

cerrahların vücuda iğneler sokarak tohumları

to deliver the seeds.

göndermesi ile yapılıyor ve tüm bunlar,

And all these needles are inserted in parallel.

tüm bu iğneler paralel olarak yerleştiriliyor,

So it's very common that some of the needles penetrate sensitive organs.

dolayısıyla bu iğnelerden bazılarının

hassas organlara girerek bu organlarda

And as a result, the needles damage these organs, cause damage,

travma ve yan etkilerle sonuçlanan zararlar

which leads to trauma and side effects.

vermesi çok sık görülüyordu.

So my students and I wondered:

Öğrencilerim ve ben, iğnelerin farklı açılarla sokulabileceği

what if we could modify the system,

şekilde sistemi modifiye edip

so that the needles could come in at different angles?

edemeyeceğimizi düşündük.

So we simulated this;

Bunun simülasyonunu yaptık ve bazı

we developed some optimization algorithms and we simulated this.

optimizasyon algoritmaları geliştirip simülasyonunu yaptık

And we were able to show

böylece hassas organlardan kaçınmamıza ramen

that we are able to avoid the delicate organs,

radyasyon ile tümörlerin kapsanmasını

and yet still achieve the coverage of the tumors with the radiation.

başarabileceğimizi gösterebildik.

So now, we're working with doctors at UCSF

Şimdi UCSF'deki doktorlarla ve

and engineers at Johns Hopkins,

Johns Hopkins'teki mühendislerle çalışıyoruz

and we're building a robot that has a number of --

ve sonsuz sayıda açı ile iğnelerin sokulmasını

it's a specialized design with different joints

sağlayabilecek özel bir tasarım olan bir

that can allow the needles to come in at an infinite variety of angles.

robot yapıyoruz şu anda,

And as you can see here, they can avoid delicate organs

burada görebileceğiniz gibi, hassas organlardan

kaçınarak hedeflerine ulaşabiliyorlar.

and still reach the targets they're aiming for.

Dolayısıyla iğnelerin paralel olmaları gerektiği

So, by questioning this assumption that all the needles have to be parallel,

varsayımını sorgulamamız sayesinde bu proje

this project also taught me an important lesson:

bana önemli bir ders verdi: Şüphe duyuyorsan --

When in doubt, when your path is blocked, pivot.

Yolun kapalıysa, etrafından dolaş.

And the last project also has to do with medical robotics.

Son proje de medikal robotik ile alakalı.

And this is something that's grown out of a system

Bu da Vinci ameliyat robotu adı verilen bir sistem üzerine

called the da Vinci surgical robot.

kurulan ve

And this is a commercially available device.

satın alınabilen bir cihaz.

It's being used in over 2,000 hospitals around the world.

Dünya çapında 2.000'in üzerinde hastanede kullanılıyor

ve amacı, cerrahın kendi çalışma

The idea is it allows the surgeon to operate comfortably

alanında rahatlıkla ameliyatını yapabilmesi

in his own coordinate frame.

ama ameliyatlardaki dikiş atmak gibi

Many of the subtasks in surgery are very routine and tedious, like suturing,

çoğu yan görev çok rutin ve sıkıcı

and currently, all of these are performed

ve şu anda bunların tamamı

under the specific and immediate control of the surgeon.

cerrahın kendi özel kontrolü altında gerçekleştiriliyor

So the surgeon becomes fatigued over time.

bu yüzden cerrah zamanla yoruluyor.

Biz de düşündük,

And we've been wondering,

what if we could program the robot to perform some of these subtasks,

robotu bu bu yan görevlerin bazılarını

gerçekleştirmek için programlayıp

and thereby free the surgeon

cerrahların, ameliyatın daha önemli

to focus on the more complicated parts of the surgery,

bölümlerine konsantre olmalarını sağlayabilsek

and also cut down on the time that the surgery would take

ve hatta robotun bu işleri biraz daha hızlı yapmasını

if we could get the robot to do them a little bit faster?

sağlayıp ameliyatın süresini kısaltsak ne olur?

Now, it's hard to program a robot to do delicate things like this.

Bir robotu böyle hassas işler yapmak

için programlamak zordur ama burada,

But it turns out my colleague Pieter Abbeel, who's here at Berkeley,

Berkeley'deki meslektaşım Pieter Abbeel,

has developed a new set of techniques for teaching robots from example.

robotlara örnek üzerinden öğretmek için yeni teknikler geliştirdi.

So he's gotten robots to fly helicopters,

Robotların helikopter uçurmasını,

do incredibly interesting, beautiful acrobatics,

çok ilginç ve güzel akrobatik hareketler yaptırmasını

by watching human experts fly them.

normalde bunları uçuran uzmanları izleyerek sağladı.

Biz de bu robotlardan birini aldık.

So we got one of these robots.

We started working with Pieter and his students.

Pieter ve öğrencileriyle çalışmaya başladık

And we asked a surgeon to perform a task --

ve bir cerrahtan bir görev gerçekleştirmesini istedik

robotla yaptığımız şuydu,

with the robot.

So what we're doing is asking the surgeon to perform the task,

robottan istediğimiz,

cerrah görevi gerçekleştiriyor

and we record the motions of the robot.

ve biz robotun hareketlerini kaydediyoruz.

So here's an example.

İşte bir örnek, sekiz şeklini kullanacağım,

I'll use tracing out a figure eight as an example.

bir sekiz şekli örneği üzerinden izlenecek.

Burada robot yaptığında,

So here's what it looks like when the robot --

this is what the robot's path looks like, those three examples.

işte bu robotun şeklinin nasıl göründüğü,

bu üç örnek.

Now, those are much better than what a novice like me could do,

Bunlar benim gibi bir aceminin yapabileceğinden

çok daha iyi ama hala sarsak ve özensiz.

but they're still jerky and imprecise.

So we record all these examples, the data,

Biz bu örneklerin, verilerin, hepsini kaydedip

bir dizi basamakdan geçiyoruz.

and then go through a sequence of steps.

İlk olarak ses tanımadan, dinamik zaman bükmesi

First, we use a technique called dynamic time warping

from speech recognition.

adı verilen bir teknik kullandık, ve bu bizim

And this allows us to temporally align all of the examples.

tüm örnekleri geçici olarak sıraya sokmamızı sağlıyor,

And then we apply Kalman filtering, a technique from control theory,

sonra Kalman filtrelemesi uyguluyoruz,

bu kontrol teorisinden bir teknik ve tüm

that allows us to statistically analyze all the noise

gürültüyü istatistiksel olarak analiz edip

altında yatan ve istenilen eğriyi çıkarmamızı sağlıyor.

and extract the desired trajectory that underlies them.

Now we take those human demonstrations --

Şimdi de bu insan örneklerini alıyoruz ki

they're all noisy and imperfect --

bunların hepsi gürültülü ve kusurlu,

and we extract from them an inferred task trajectory

ve bunlardan robot için anlamlı görev eğrisi

and control sequence for the robot.

ve kontrol dizisini çıkarıyoruz.

We then execute that on the robot,

Bunu robota uyguladığımızda,

we observe what happens,

neler olduğunu gözlemleyip,

then we adjust the controls,

tekrarlamalı öğrenme adı verilen bir teknikler dizisini

using a sequence of techniques called iterative learning.

kullanarak kontrolleri ayarlıyoruz.

Then what we do is we increase the velocity a little bit.

Sonra hızı birazcık arttırıyoruz.

We observe the results, adjust the controls again,

Sonuçları gözlemliyoruz, kontrolleri tekrar ayarlıyoruz,

ve ne olduğunu gözlemliyoruz.

and observe what happens.

And we go through this several rounds.

Ve bunu bir çok kez tekrarlıyoruz.

And here's the result.

İşte sonuç burada.

That's the inferred task trajectory,

Bu tekrarlanan görev eğrisi

and here's the robot moving at the speed of the human.

ve bu da robotun insan hızında hareketi.

Here's four times the speed of the human.

Bu, insanın dört katı hızında.

Here's seven times.

Bu, yedi katı.

And here's the robot operating at 10 times the speed of the human.

Ve bu da robotun insan hızından 10 kat daha

hızlı çalışması.

So we're able to get a robot to perform a delicate task

Yani, robotun, ameliyat alt görevi gibi hassas bir

like a surgical subtask,

görevi insan hızından 10 kat daha hızlı

at 10 times the speed of a human.

gerçekleştirmesini sağlayabiliyoruz.

So this project also,

Yani bu proje de, pratik yapmayı ve öğrenmeyi içerdiğinden,

because of its involved practicing and learning,

bir şeyi tekrar tekrar yapmayı içerdiğinden,

doing something over and over again,

this project also has a lesson, which is:

ayrıca da bir ders, bu ders:

if you want to do something well,

eğer bir şeyi iyi yapmak istiyorsan,

tekrarlamak, tekrarlamak, ve tekrarlamanın yerini hiçbir şey alamaz.

there's no substitute for practice, practice, practice.

İşte bunlar seneler boyunca robotlar ve robotikten

So these are four of the lessons that I've learned from robots

öğrendiğim dört ders,

over the years.

robotik alanı zamanla çok daha

And the field of robotics has gotten much better over time.

iyileşti.

Nowadays, high school students can build robots,

Şimdilerde, lise öğrencileri babam ve benim yapmaya

like the industrial robot my dad and I tried to build.

çalıştığımız endüstriyel robot gibi robotlar yapabiliyor.

But, it's very -- now ...

Ve şimdi, bir kızım var,

And now, I have a daughter,

named Odessa.

adı Odessa.

She's eight years old.

Sekiz yaşında

And she likes robots, too.

ve o da robotları seviyor.

Maybe it runs in the family.

Belki de babadan çocuğa geçiyordur. (Gülüşmeler)

(Laughter)

I wish she could meet my dad.

Babamla tanışabilmiş olmasını isterdim.

And now I get to teach her how things work,

Şimdi ona nelerin nasıl çalıştığını öğretebiliyorum,

and we get to build projects together.

ve birlikte projeler yapabiliyoruz ve bunlardan

And I wonder what kind of lessons she'll learn from them.

ne tür dersler öğreneceğini merak ediyorum.

Robots are the most human of our machines.

Robotlar, makinelerimiz arasında

en insan olanları.

They can't solve all of the world's problems,

Dünyanın tüm sorunlarını çözemezler,

but I think they have something important to teach us.

ama bence bize öğretecekleri önemli şeyler var.

I invite all of you

Hepinizi, ilgilendiğiniz yenilikler, istediğiniz

to think about the innovations that you're interested in,

makineler üzerine

the machines that you wish for.

düşünmeye ve size neler söylüyor

And think about what they might be telling you.

olabileceklerini düşünmeye davet ediyorum,

çünkü içimden bir ses

Because I have a hunch that many of our technological innovations,

hayalini kurduğumuz teknolojik yeniliklerin

the devices we dream about,

ve cihazlarımızın bize daha iyi

insanlar olmamız için ilham verebileceğini söylüyor.

can inspire us to be better humans.

Thank you.

Teşekkürler. (Alkış)

(Applause)