Adventures of an interplanetary architect | Xavier De Kestelier

Çeviri: TOLGA ALTIPARMAK Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

I must have been about 12 years old

12 yaşında falandım herhalde

when my dad took me to an exhibition on space,

babam beni bir uzay sergisine götürdüğünde,

not far from here, in Brussels.

buraya yakın, Brüksel'de.

And the year was about -- I think it was 1988,

1988 yılıydı diye hatırlıyorum,

so it was the end of the Cold War.

yani Soğuk Savaş sona ermişti.

There was a bit of an upmanship going on between the Americans and the Russians

Amerika ve Rusya arasında hâlâ bir üstünlük sağlama çabası vardı,

bringing bits to that exhibition.

bu sergide de izlerini görebiliyordunuz.

NASA brought a big blow-up space shuttle,

NASA büyük bir uzay mekiği fırlatmıştı,

but the Russians, they brought a Mir space station.

buna karşı Ruslar, Mir Uzay İstasyonu'nu geliştirmişlerdi.

It was actually the training module,

Gerçek bir uzay mekiği gibiydi,

and you could go inside and check it all out.

ve içine girip bütün detayları inceleyebiliyordunuz.

It was the real thing --

Bu gerçek bir şeydi --

where the buttons were, where the wires were,

butonların oldukları yerler, kablolamalar,

where the astronauts were eating, where they were working.

astronatların yemek yedikleri yerler, çalıştıkları yerler.

And when I came home,

Ve eve geri döndüğümde,

the first thing I did, I started drawing spaceships.

yaptığım ilk şey, bir uzay gemisi çizimine başlamak oldu.

Now, these weren't science fiction spaceships, no.

Bu, bilim kurgu tarzı hayali bir uzay gemisi değildi, hayır.

They were actually technical drawings.

Onlar gerçekten teknik çizimlerdi.

They were cutaway sections

Kesit görünümler

of what kind of structure would be made out of,

nasıl bir yapı oluşturulduğuna dair detayları içeriyordu,

where the wires were, where the screws were.

kabloların geçiş yerleri, vidaların olduğu yerler.

So fortunately, I didn't become a space engineer,

Neyse ki, bir uzay mühendisi olmadım.

but I did become an architect.

Ama, bir mimar oldum.

These are some of the projects that I've been involved with

Benim de çalıştığım bazı projeler işte burada

over the last decade and a half.

15 yılda katkı sunduklarım.

All these projects are quite different, quite different shapes,

Bu projelerin tamamı farklı amaçta ve şekillerde yapıldı,

and it is because they are built for different environments.

bunun sebebi, farklı bölgeler, çevreler için inşa edildiler.

They have different constraints.

Farklı kısıtlamalara sahipler.

And I think design becomes really interesting

Ve tasarımın gerçekten ilginçleşmeye başladığı yer,

when you get really harsh constraints.

onu belirli sınırlar içerisinde yapmak zorunda kaldığınız zamandır.

Now, these projects have been all over the world.

Dünyanın pek çok yerinde gerçekleşmiş projeler bunlar.

A few years ago, this map wasn't good enough.

Birkaç yıl önce, bu harita yeteri kadar iyi değildi.

It was too small.

Çok küçüktü.

We had to add this one,

Biz de bir ekleme yaptık buna,

because we were going to do a project on the Moon

çünkü ayda yeni bir projeye başlayacağız.

for the European Space Agency;

Avrupa Uzay Ajansı adına;

they asked us to design a Moon habitat --

Ay'daki habitata uygun bir tasarım

and one on Mars with NASA,

ve bir tane de Mars için istediler, NASA ile beraber,

a competition to look at a habitation on Mars.

Mars'ın doğal çevre koşullarını incelemek için bir şans.

Whenever you go to another place,

Ne zaman başka bir yere gitsen,

as an architect

bir mimar olarak

and try to design something,

bir şeyler tasarlamak istiyorsun.

you look at the local architecture, the precedents that are there.

yerel mimariyi inceliyorsun, daha önceki örneklere bakıyorsun.

Now, on the Moon, it's kind of difficult, of course,

Peki ya, Ay evet bu biraz zor, tabii ki de,

because there's only this.

çünkü tek bir örnek var.

There's only the Apollo missions.

Sadece, Apollo görevleri.

So last that we went there, I wasn't even born yet,

En son aya gittiğimizde, ben daha doğmamıştım bile

and we only spent about three days there.

ve yalnızca üç gün geçirildi burada.

So for me, that's kind of a long camping trip, isn't it,

Bu yüzden benim için, bu uzun süreli bir kamp seyahati, öyle değil mi?

but a rather expensive one.

Tabii biraz pahalı olanlardan.

Now, the tricky thing,

Buradaki esas nokta,

when you're going to build on another planet or a moon,

başka bir gezegende ya da ayda bir şey inşa etmek olduğunda,

is how to get it there, how to get it there.

nasıl gideceğiz oraya, nasıl yapacağız.

So first of all,

Her şeyden önce,

to get a kilogram, for example, to the Moon's surface,

bir kiloluk bir şeyin, örneğin, ay yüzeyine götüreceğimiz,

it will cost about 200,000 dollars,

maliyeti 200,000 dolar,

very expensive.

çok pahalı.

So you want to keep it very light.

Dolayısıyla, çok hafif olmasını sağlamak lazım.

Second, space. Space is limited. Right?

İkincisi, alan. Alan kısıtlı, değil mi?

This is the Ariane 5 rocket.

Bu Ariane 5 roketi.

The space you have there

İçindeki alan,

is about four and a half meters by seven meters, not that much.

dört buçuğa yedi metre, daha fazla değil.

So it needs to be an architectural system

Mimaride kullandığımız sistemlere ihtiyacımız var,

that is both compact, or compactable, and light,

sonuçta bunların da kompakt olması lazım, katlanabilir ve hafif.

and I think I've got one right here.

Cebimde buna uygun bir şey var.

It's very compact,

Oldukça kompakt,

and it's very light.

ve oldukça hafif.

And actually,

Aslında,

this is one I made earlier.

bu önceden yaptıklarımdan bir tanesi.

Now, there's one problem with it,

Şimdi, başka bir problem var ama,

that inflatables

bu şişirilebilir şey,

are quite fragile.

tamamen kırılgan.

They need to be protected,

Korunmaya ihtiyacı var,

specifically, when you go to a very harsh environment like the Moon.

özellikle, özellikle Ay gibi sert çevre koşullarının olduğu bir yerde.

Look at it like this.

Şuna bir bakın.

The temperature difference on a Moon base

Ay'daki sıcaklık değişimi

could be anything up to 200 degrees.

200 dereceyi bulabiliyor.

On one side of the base, it could be 100 degrees Celsius

Ayın bir tarafında sıcaklık 100 santigrat dereceyi bulabilir,

and on the other side, it could be minus 100 degrees.

öte yandan, diğer tarafında eksi 100 derece olabilir.

We need to protect ourselves from that.

Kendimizi bundan korumamız gerekiyor.

The Moon also does not have any magnetic fields,

Ayrıca, Ay'da bir manyetik alan da yok.

which means that any radiation -- solar radiation, cosmic radiation --

Bunun anlamı herhangi bir radyasyon -- solar radyasyon, kozmik radyasyon --

will hit the surface.

yüzeyi bozabilir.

We need to protect ourselves from that as well,

Bundan da kendimizi korumamız gerekir,

protect the astronauts from that.

astranotları da öyle tabiki de.

And then third,

Üçüncü olarak,

but definitely not last,

sonuncusu değil ama,

the Moon does not have any atmosphere,

Ay'da atmosfer yok,

which means any meteorites coming into it will not get burned up,

bu da şu demek; herhangi bir meteor atmosferde yanıp kül olmayacak,

and they'll hit the surface.

direkt olarak yüzeye çarpacak.

That's why the Moon is full of craters.

Ay'daki kraterlerin sebebi de bu.

Again, we need to protect the astronauts from that.

Bundan da, astronotları korumamız gerekecek.

So what kind of structure do we need?

Öyleyse, ne tarz bir yapı gerekli?

Well, the best thing is really a cave,

Doğrusu, en iyisi bir mağara,

because a cave has a lot of mass, and we need mass.

çünkü, bir mağara çok büyük yükler taşıyabilir.

We need mass to protect ourselves from the temperatures,

Kendimizi koruyabilmemiz için sıcaklıktan,

from the radiation

radyasyondan

and from the meteorites.

ve meteorlardan buna ihtiyacımız var.

So this is how we solved it.

Böyle bir çözüm tasarladık.

We have indeed the blue part, as you can see.

Mavi renkli bir parçamız var, siz de görebilirsiniz buradan.

That's an inflatable for our Moon base.

Bu Ay yüzeyinde şişirilebilir bir parça.

It gives a lot of living space and a lot of lab space,

Bu bize bir çok yaşama alanı ve laboratuvar sahası veriyor

and attached to it you have a cylinder,

ve ona bağlantılı silindirler var,

and that has all the support structures in,

bunların hepsi içerideki yapıyı destekliyor,

all the life support and also the airlock.

bütün hayatı destekliyor, ayrıca hava kilitleri var.

And on top of that, we have a structure, that domed structure,

Bunların en tepesinde, kubbeli bir yapı var,

that protects ourselves,

bizi koruyacak,

has a lot of mass in it.

çok katmanlı bir kütle.

Where are we going to get this material from?

Peki, bu malzemeleri nereden bulacağız?

Are we going to bring concrete and cement from Earth to the Moon?

Dünya'dan, Ay'a çimento ve beton götürebilir miyiz?

Well, of course not, because it's way too heavy.

Tabii ki, hayır, çünkü bu çok ağır olur.

It's too expensive.

Pahalı da olur.

So we're going to go and use local materials.

Bu yüzden orada bulabileceğimiz malzemeleri kullanmalıyız.

Now, local materials are something we deal with on Earth as well.

Yerel malzemeler Dünya'da da çözüm olarak kullandığımız bir durum.

Wherever we build or whatever country we build in,

Nerede, ne zaman bir ülkede bir yapı inşa etsek,

we always look at, what are the local materials here?

oradaki yerel malzemelerin ne olduğuna bir bakarız.

The problem with the Moon is, what are the local materials?

Ay'daki problem şu, yerel malzeme ne?

Well, there's not that many.

Yani, pek bir şey yok.

Actually, we have one.

Aslında, tek bir şey var.

It's moondust,

O da ay tozu.

or, fancier scientific name, regolith, Moon regolith.

ya da, havalı bilimsel ismiyle, regolit, Ay regoliti.

Great thing is, it's everywhere, right?

Bunun en güzel yanı, her yerde var, öyle değil mi?

The surface is covered with it.

Yüzey bunlardan oluşuyor.

It's about 20 centimeters up to a few meters everywhere.

20 santimetreden birkaç metreye kadar her yerde.

But how are we going to build with it?

Ama, bununla nasıl bir şey inşa edebiliriz?

Well, we're going to use a 3D printer.

3D yazıcı kullanacağız.

Whenever I ask any of you what a 3D printer is,

Sizden birine 3D yazıcı ne diye sorsam,

you're probably all thinking, well, probably something about this size

üç aşağı beş yukarı hepinizin bir fikri vardır, boyutları hakkında

and it would print things that are about this size.

ve onun basabileceği ürünlerin boyutları hakkında.

So of course I'm not going to bring a massive 3D printer to the Moon

O zaman büyük bir 3D yazıcı götüremeyeceğim Ay'a

to print my Moon base.

Ay'daki evimi basmak için.

I'm going to use a much smaller device, something like this one here.

O hâlde daha küçük bir cihaz kullanacağız, tıpkı bunun gibi.

So this is a small device, a small robot rover,

Küçük bir cihaz bu, küçük bir gezgin robot,

that has a little scoop,

küçük bir kepçesi olan

and it brings the regolith to the dome

ve kubbe inşası için onunla regolit toplayan bir cihaz

and then it lays down a thin layer of regolith,

ve sonrasında bu regolitleri ince katmanlar hâlinde döşeyecek

and then you would have the robot that will solidify it,

ve başka bir robotta bu katmanları sağlamlaştıracak,

layer by layer,

katman-katman,

until it creates, after a few months,

birkaç ay içinde tamamlayana dek,

the full base.

bütün bir üssü.

You might have noticed

Fark etmişsinizdir,

that it's quite a particular structure that we're printing,

bastığımız bu ürün oldukça özel bir yapıya sahip,

and I've got a little example here.

burada bir örneğim var, bu yapıyla ilgili.

What we call this is a closed-cell foam structure.

Biz buna "Kapalı Hücreli Köpük Yapısı" diyoruz.

Looks quite natural.

Oldukça doğal gözüküyor.

The reason why we're using this

Bunu kullanmamızın sebebi,

as part of that shell structure

bir savunma yapısı olarak,

is that we only need to solidify certain parts,

ihtiyaç duyduğumuz şey, sabit parçaları sertleştirmek,

which means we have to bring less binder from Earth,

Dünya'dan biraz yapıştırıcı götüreceğiz,

and it becomes much lighter.

böylece daha da hafif olacak.

Now --

Şimdi --

that approach of designing something

bu tasarlama tekniğinde, tasarımı

and then covering it with a protective dome

daha sonrasında koruyucu bir kubbeyle çevreliyorsunuz.

we also did for our Mars project.

Mars Proje'sinde de yaptığımız şey bu.

You can see it here, three domes.

Burada görebilirsiniz, üç kubbeli.

And you see the printers printing these dome structures.

Ve yazıcıları da gördünüz, bu kubbe yapısını inşa edenleri.

There's a big difference between Mars and the Moon,

Mars ve Ay arasında büyük bir fark var,

and let me explain it.

şöyle ki;

This diagram shows you to scale

bu diyagram ölçeklendirilmiş hâlini gösteriyor,

the size of Earth and the Moon and the real distance,

Dünya ve Ay'ın boyutlarını ve arasındaki mesafeyi,

about 400,000 kilometers.

yaklaşık 400,000 kilometre.

If we then go to Mars,

Eğer Mars'a gelecek olursak,

the distance from Mars to Earth --

Dünya ve Mars arasındaki mesafe bu --

and this picture here

ve ölçeklendirilmiş resim de bu

is taken by the rover on Mars, Curiosity, looking back at Earth.

Mars gezginin alacağı yol bu, Curiosity (Meraklı), dünyaya dönersek,

You kind of see the little speckle there, that's Earth, 400 million kilometers away.

burada küçük bir leke gibi bir şey var, bu dünya, 400 milyon kilometre uzakta.

The problem with that distance

Mesafe,

is that it's a thousand times the distance of the Earth to the Moon, pretty far away,

Dünya ile Ay arasındaki uzaklığın binlerce katı, bu oldukça fazla,

but there's no direct radio contact with, for example, the Curiosity rover.

ancak direkt bir radyo bağlantısı yok Meraklı Gezgin ile.

So I cannot teleoperate it from Earth.

Dolayısıyla telefonla organize edemem bu durumu Dünya'dan.

I can't say, "Oh, Mars rover, go left,"

"Hadi, Mars Gezgini, sola şimdi," diyemem, mesela.

because that signal would take 20 minutes to get to Mars.

çünkü sinyalin Mars'a ulaşması 20 dakika sürebilir.

Then the rover might go left,

Gezgin sola döndüğünde,

and then it will take another 20 minutes before it can tell me,

ben bunu söyledikten 20 dakika sonra yapacaktır,

"Oh yeah, I went left."

"Tamamdır, sola döndüm."

So the distance,

Dolayısıyla bu mesafe düşünüldüğünde,

so rovers and robots

gezgin ve robotlar

and going to have to work autonomously.

kendi kendilerini yönetmek zorundalar.

The only issue with it

Bununla ilgili tek durum,

is that missions to Mars are highly risky.

Mars görevinin bir hayli riskli olması.

We've only seen it a few weeks ago.

Yalnızca birkaç hafta önce yaşadık bunu.

So what if half the mission doesn't arrive at Mars.

Ya, görevin yarısında Mars'a hiç ulaşamazsak.

What do we do?

Ne yapacağız?

Well, instead of building just one or two rovers

Bir ya da iki gezgin inşa etmek yerine,

like we did on the Moon,

Ay'da olduğu gibi,

we're going to build hundreds of them.

bunlardan yüzlerce yapacağız.

And it's a bit like a termite's mound, you know?

Termit tepecikleri gibi, biliyorsunuz?

Termites, I would take half of the colony of the termites away,

Termitler'in yarısının bile başına herhangi bir şey gelse,

they would still be able to build the mound.

geriye kalanlar hâlâ yapıyı inşa edebilirler.

It might take a little bit longer.

En fazla biraz daha uzun sürer.

Same here.

Burada da aynı.

If half of our rovers or robots don't arrive,

Eğer robot ve ya gezginlerin yarısı ulaşamasa bile,

well, it will take a bit longer, but you will still be able to do it.

biraz uzun sürer ama, geriye kalanlar bu görevi tamamlayabilir.

So here we even have three different rovers.

Üç farklı gezginimizi görüyorsunuz burada.

In the back, you see the digger.

Arkada gördüğünüz kazıcı olan.

It's really good at digging regolith.

Regoliti gerçekten iyi şekilde topluyor.

Then we have the transporter,

Bir tane de taşıyıcımız var,

great at taking regolith and bringing it to the structure.

harika şekilde regoliti alıyor, ve yapı inşası için taşıyor.

And the last ones, the little ones with the little legs,

Ve sonuncusu, küçük ayaklı, küçük robotlar,

they don't need to move a lot.

hareket etmelerine pek gerek yok.

What they do is they go and sit on a layer of regolith

Bunların yaptığı şey, gidip regolit katmanı üzerine kurulmak

and then microwave it together,

ve sonrasında orayı ısıtmak,

and layer by layer create that dome structure.

katman-katman kubbe yapısını yaratıyorlar.

Now --

Şimdi --

we also want to try that out,

bunu denemek istiyoruz,

so we went out on a road trip,

bu yüzden böyle bir yola çıktık

and we created our own swarm of robots.

ve kendi robot ordumuzu yarattık.

There you go.

İşte burada.

So we built 10 of those. It's a small swarm.

Bunlardan 10 adet ürettik. Küçük bir ordu denilebilir.

And we took six tons of sand,

Ve altı ton kum topladık,

and we tried out how these little robots

bu küçük robotların nasıl

would actually be able to move sand around,

kum yüzeyinde hareket edeceğini görmek istedik,

Earth sand in this case.

Dünya kumunu kullanarak.

And they were not teleoperated. Right?

Ve uzaktan kumandayla kontrol edilmediler.

Nobody was telling them go left, go right, or giving them a predescribed path.

Hiç kimse onlara sağa, sola dön demedi, ya da ön bir bilgi vermedi.

No. They were given a task:

Hayır. Tek bir görev verildi:

move sand from this area to that area.

kumu burdan al ve buraya taşı.

And if they came across an obstacle, like a rock,

Ve bir engelle karşılaşacak olurlarsa, kaya gibi,

they had to sort it out themselves.

kendi kendilerine çözüm bulmak zorundalar.

Or they came across another robot,

Başka bir robot çıkarsa yollarına,

they had to be able to make decisions.

kendi kararlarını verebilmeliler.

Or even if half of them fell out, their batteries died,

Hatta onların yarısı ortadan kalksa bile, bataryaları bittiğinde,

they still had to be able to finish that task.

yine de görevi bitirebilmeliler.

Now, I've talked about redundancy.

Pek çok şey hakkında konuştum.

But that was not only with the robots.

Fakat, her şey robotlarda bitmiyor.

It was also with the habitats.

Bir de yerel çevre şartları var.

On the Mars project, we decided to do three domes,

Mars projesinde, biz üç kubbe yapmaya karar verdik.

because if one didn't arrive,

Eğer biri görevi tamamlayamazsa,

the other two could still form a base,

diğer ikisi yine de bir üs kurabilir

and that was mainly because each of the domes

ve aslında her bir kubbe

actually have a life support system built in the floor,

bir yaşam destek sistemi olarak tasarlandı,

so they can work independently.

böylece bağımsız olarak çalışabilirler.

So in a way, you might think, well, this is pretty crazy.

Belki, bunun oldukça çılgın bir şey olduğunu düşünüyor olabilirsiniz.

Why would you, as an architect, get involved in space?

Yani, bir mimar olarak uzayda ne işin var senin, diyor olabilirsiniz.

Because it's such a technical field.

Oradayım, çünkü bu teknik bir mesele.

Well, I'm actually really convinced

Ve ben oldukça eminim,

that from a creative view or a design view,

bu yaratılan şeyden ve tasarımdan,

you are able to solve really hard and really constrained problems.

çok zor şartlar altında, çok karmaşık problemler çözüyor olabilirsiniz.

And I really feel that there is a place for design and architecture

Tasarım ve mimari için, yani bizim için de bir yer olduğunu düşünüyorum,

in projects like interplanetary habitation.

tıpkı bu gezegenler arası yapılan projede olduğu gibi.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)