David Keith: A surprising idea for "solving" climate change

David Keith'in iklim değişimi hakkındaki şaşırtıcı fikirleri

Çeviri: Semih Tor Gözden geçirme: Sancak Gülgen

You've all seen lots of articles on climate change,

Şimdiye kadar iklim değişimiyle ilgili bir sürü makale gördünüz...

and here's yet another New York Times article,

...ve buradaki de başka bir New York Times makalesi;...

just like every other darn one you've seen.

...aynı daha önce gördüğünüz lanet makalelerden.

It says all the same stuff as all the other ones you've seen.

Daha önce gördüğünüz makalelerde yazılanlarla aynı şeyleri söylüyor.

It even has the same amount of headline as all the other ones you've seen.

Hatta diğer gördüklerinizle aynı sayıda başlığa sahip.

What's unusual about this one, maybe, is that it's from 1953.

Bu makaleyle ilgili ilginç olan şey ise 1953'te yayınlanmış olması.

And the reason I'm saying this

Bunu söylememin nedeni ise...

is that you may have the idea this problem is relatively recent.

...bu problemin yeni çıktığını sanmak gibi bir fikre sahip olabilmenizdir.

That people have just sort of figured out about it, and now

İnsanlar daha yeni ne olduğunu anlamaya başladı ve şimdi...

with Kyoto and the Governator and people beginning to actually do something,

...California Valisi, Kyoto ve insanların gerçekten bir şeyler yapmaya başlaması ile...

we may be on the road to a solution.

...bir çözüm yolunda ilerliyor olabiliriz.

The fact is -- uh-uh.

Gerçek şu ki: Hayır.

We've known about this problem for 50 years, depending on how you count it.

Biz bu sorundan nasıl saydığınıza bağlı olarak 50 yıldır haberdarız.

We have talked about it endlessly over the last decade or so.

Yaklaşık son 10 yıl boyunca bunun hakkında konuştuk durduk.

And we've accomplished close to zip.

Ve neredeyse hiçe yakın bir başarı sağladık.

This is the growth rate of CO2 in the atmosphere.

Bu, atmosferdeki karbondioksitin artış oranı.

You've seen this in various forms,

Bunu bir çok farklı şekilde gördünüz,...

but maybe you haven't seen this one.

...ama belki de bunu hiç görmediniz.

What this shows is that the rate of growth of our emissions is accelerating.

Bunun gösterdiği şey ise karbondioksit salınımımızın oranının artmakta olduğudur.

And that it's accelerating even faster

Ve bir kaç yıl önce düşündüğümüz...

than what we thought was the worst case just a few years back.

...olabilecek en kötü halden daha hızlı arttığıdır.

So that red line there was something that a lot of skeptics said

Şüpheciler, şu kırmızı çizginin çevreciler tarafından...

the environmentalists only put in the projections

...bu tahminleri olabildiğince kötü göstermek amacıyla...

to make the projections look as bad as possible,

...ve bunları olabildiğince kötü göstermeye çalıştılar.

that emissions would never grow as fast as that red line.

...salınımın asla o kırmızı çizgideki kadar hızlı şekilde büyümeyeceğini söylemişlerdi.

But in fact, they're growing faster.

Gerçek şu ki salınımlar daha da hızlı büyümekte.

Here's some data from actually just 10 days ago,

Burada henüz 10 gün önce alınmış verileri görmektesiniz.

which shows this year's minimum of the Arctic Sea ice, and it's the lowest by far.

Bu veriler bize bu seneki en düşük Kutup Denizi buz seviyesini göstermekte ve bu seviye şu ana kadarkilerin en düşüğü.

And the rate at which the Arctic Sea ice is going away is a lot quicker than models.

Kutup Denizi buzunun yok olma hızı tahminlerde öngörülenden çok daha fazla.

So despite all sorts of experts like me flying around the planet and

Benim gibi dünyayı dolaşarak uçak yakıtı harcayan uzmanlara ve...

burning jet fuel, and politicians signing treaties --

...anlaşmalar imzalayan politikacılara rağmen...

in fact, you could argue the net effect of all this has been negative,

...aslında bütün bunların genel etkisinin olumsuz olduğu savunulabilir...

because it's just consumed a lot of jet fuel. (Laughter)

...çünkü bunlar uçak yakıtı tüketmekten başka bir işe yaramadı.

No, no! In terms of what we really need to do to put the brakes on

Hayır, hayır! Büyük ekonomimiz olan bu ataleti yüksek şeyi durdurma konusunda...

this very high inertial thing -- our big economy -- we've really hardly started.

...bir şeyler yapmaya henüz başlamadık bile.

Really, we're doing this, basically. Really, not very much.

Doğrusunu söylemek gerekirse yaptığımız budur. Aslında neredeyse hiçbir şey yapmıyoruz.

I don't want to depress you too much.

Daha fazla keyfinizi kaçırmak istemiyorum.

The problem is absolutely soluble, and even soluble in a way that's reasonably cheap.

Bu sorun kesinlikle çözülebilir, hatta ekonomik olarak epeyce uygun bir şekilde.

Cheap meaning sort of the cost of the military, not the cost of medical care.

Uygundan kastım askeri harcamalar seviyesinde, sağlık harcamaları seviyesinde değil.

Cheap meaning a few percent of GDP.

Uygunun anlamı, GSYİH'nın az bir yüzdesi.

No, this is really important to have this sense of scale.

Hayır, Bu fiyatlandırma duygumuz için çok önemli bir şey.

So the problem is soluble, and the way we should go about solving it is, say,

Yani bu sorun çözülebilir, ve bu çözümün yolu...

dealing with electricity production,

...karbondioksit salınımını %43 ve üzeri oranlarda arttıran...

which causes something like 43-or-so percent and rising of CO2 emissions.

...elektrik üretimiyle uğraşmaktan geçiyor.

And we could do that by perfectly sensible things like conservation,

Bu amaca ulaşmak için tasarruf, rüzgar gücü, nükleer güç,...

and wind power, nuclear power and coal to CO2 capture,

...karbondioksiti yakalamak için kömür gibi geniş ölçekte...

which are all things that are ready for giant scale deployment, and work.

...uygulamalara hazır ve zaten kullanılmakta olan makul yöntemler kullanabiliriz.

All we lack is the action to actually spend the money to put those into place.

Bu konudaki tek eksiğimiz bu uygulamaları kullanıma sokmak için gereken parayı harcamak.

Instead, we spend our time talking.

Bunun yerine zamanımızı konuşarak geçiriyoruz.

But nevertheless, that's not what I'm going to talk to you about tonight.

Bununla beraber, bu gece size anlatacaklarım bu değil.

What I'm going to talk to you about tonight is stuff we might do if we did nothing.

Bu gece size anlatacağım konu, eğer bir şey yapmadığımızda yapabileceklerimiz.

And it's this stuff in the middle here, which is what you do

Ve o da, salınımları yeterince hızlı durdurmadığınızda yapacağınız...

if you don't stop the emissions quickly enough.

...bu ortadaki şeydir.

And you need to deal -- somehow break the link between human actions

Ve bununla baş etmek için, iklimi değiştiren insan etkileri ve iklim değişikliği arasındaki...

that change climate, and the climate change itself. And that's particularly important

...bağlantıyı bir şekilde kırmalısınız. Bu özellikle önemlidir çünkü...

because, of course, while we can adapt to climate change --

...her ne kadar iklim değişikliğine uyum sağlayabilsek de, ki burada dürüst olalım...

and it's important to be honest here, there will be some benefits to climate change.

...iklim değişiminin bazı faydaları olacaktır.

Oh, yes, I think it's bad. I've spent my whole life working to stop it.

Evet, Bence kötü bir şey. Ben tüm hayatımı onu durdurmaya çalışarak harcadım.

But one of the reasons it's politically hard is there are winners and losers -- not all losers.

Fakat bunun politik olarak zor olmasının sebeplerinden birisi sadece kaybedenlerin değil, kazananların ve kaybedenlerin olması.

But, of course, the natural world, polar bears.

Ama tabi ki, doğal hayat, kutup ayıları.

I spent time skiing across the sea ice for weeks at a time in the high Arctic.

Yüksek kuzey kutbundaki deniz buzları üzerinde tek seferde haftalarca kayak yaparak vakit geçirdim.

They will completely lose.

Onlar tamamen kaybedecek.

And there's no adaption.

Ve uyum sağlama diye bir şey yok.

So this problem is absolutely soluble.

Bu sorun kesinlikle çözülebilir.

This geo-engineering idea, in it's simplest form, is basically the following.

Bu jeo-mühendislik fikri, en basitçe şu şekilde uygulanabilir: ...

You could put signed particles, say sulfuric acid particles -- sulfates --

...Üst atmosfere, yani stratosfere...

into the upper atmosphere, the stratosphere,

...güneş ışınlarını dünyadan uzağa yansıtıp gezegeni soğutacak...

where they'd reflect away sunlight and cool the planet.

...sülfürik asit parçacıkları gibi imzalı parçacıklar yerleştirebiliriz.

And I know for certain that that will work.

Ve bunun kesinlikle işe yarayacağını biliyorum.

Not that there aren't side effects, but I know for certain it will work.

Olumsuz etkileri yok değil, fakat kesinlikle işe yarayacağını biliyorum.

And the reason is, it's been done.

Bunu sebebi de zaten yapılmış olması.

And it was done not by us, not by me, but by nature.

Ve gerçekleştirildi bizim tarafımızdan yada, benim tarafımdan değil, fakat doğa tarafından.

Here's Mount Pinatubo in the early '90s. That put a whole bunch of sulfur

İşte 90'lı yılların başında Pinatubo Dağı. Bir atom bombası patlama...

in the stratosphere with a sort of atomic bomb-like cloud.

...bulutunu andıran şekilde yüklü miktarda sülfür yollamıştı.

The result of that was pretty dramatic.

Bunun sonuçları bayağı geniş çapta etkiliydi.

After that, and some previous volcanoes we have, you see

Bundan ve önceki diğer volkanlardan sonra atmosferde...

a quite dramatic cooling of the atmosphere.

...dikkate değer bir serinleme gözlemleniyor.

So this lower bar is the upper atmosphere, the stratosphere,

Alttaki bu çizgi, üst atmosfer olan stratosferi temsil ediyor ve...

and it heats up after these volcanoes.

...bu volkanlardan sonra ısınıyor.

But you'll notice that in the upper bar, which is the lower atmosphere

Ama farkedeceksiniz ki yüzeyi ve alt atmosferi temsil eden...

and the surface, it cools down because we shielded the atmosphere a little bit.

...üstteki çizgi atmosferi biraz koruduğumuz için soğuyor.

There's no big mystery about it.

Bunda büyük bir gizem yok.

There's lots of mystery in the details, and there's some bad side effects,

Detaylarda yüklüce gizem var ve bazı kötü yan etkileri bulunmakta,

like it partially destroys the ozone layer -- and I'll get to that in a minute.

mesela birazdan değineceğim ozon tabakasının kısmen yokedilmesi.

But it clearly cools down.

Ama açıkça görülüyor ki bir soğuma var.

And one other thing: it's fast.

Bir diğer husus: Bu olay hızlı.

It's really important to say. So much of the other things that we ought to do,

Bunu belirtmek çok önemli. Salınımları yavaşlatmak gibi yapmamız gereken...

like slowing emissions, are intrinsically slow, because it takes time

...diğer bütün şeyler doğaları gereği yavaşlar çünkü salınımları...

to build all the hardware we need to reduce emissions.

...azaltmak için üretmemiz gereken makineleri yapmak zaman istiyor.

And not only that, when you cut emissions, you don't cut concentrations,

Sadece bu da değil, salınımları azalttığınızda yoğunluğu azaltmış olmuyorsunuz...

because concentrations, the amount of CO2 in the air,

...çünkü havadaki karbondioksit miktarı olan yoğunluklar...

is the sum of emissions over time.

...salınımların zaman içindeki toplamıdır.

So you can't step on the brakes very quickly.

Yani frene bir anda basamazsınız.

But if you do this, it's quick.

Ama bunu yaparsanız etkisi çok hızlı.

And there are times you might like to do something quick.

Ve bazen bu şekilde hızlıca bir şeyler yapmak isteyebilirsiniz.

Another thing you might wonder about is, does it work?

Merak ettiğiniz başka bir şey de işe yarayıp yaramadığıdır.

Can you shade some sunlight and effectively compensate for the added CO2,

Güneş ışığını biraz gölgeleyerek ek karbondioksiti de etkin bir şekilde...

and produce a climate sort of back to what it was originally?

...telafi etmek ve eskisine benzer bir iklim oluşturabilir miyiz?

And the answer seems to be yes.

Ve bu sorunun cevabı evet gibi gözükmekte.

So here are the graphs you've seen lots of times before.

Burada daha önce bir çok defa gördüğünüz grafikler var.

That's what the world looks like, under one particular climate model's view,

Burada dünyanın, atmosferinde şu ankinin iki katı karbondioksit olduğunu...

with twice the amount of CO2 in the air.

...varsayan bir iklim modeline göre nasıl gözüktüğü gösterilmekte.

The lower graph is with twice the amount of CO2 and 1.8 percent less sunlight,

Aşağıdaki grafik şu ankinin iki katı karbondioksit ve mevcut olandan yüzde 1.8 daha az...

and you're back to the original climate.

...güneş ışığı olduğundaki durumu gösteriyor ve böylece orijinal iklime dönüş sağlanıyor.

And this graph from Ken Caldeira. It's important to say came, because

Bu grafik de Ken Caldeira'dan. Bunu söylemek önemli çünkü Ken...

Ken -- at a meeting that I believe Marty Hoffart was also at in the mid-'90s --

...-sanırım Marty Hoffart'ında olduğu 90'ların ortasındaki bir toplantıda-...

Ken and I stood up at the back of the meeting and said,

...ve ben toplantının arka tarafında ayağa kalktık ve dedik ki...

"Geo-engineering won't work."

..."Jeo-mühendislik işe yaramayacak".

And to the person who was promoting it said,

Ardından toplantıyı yöneten kişiye dedik ki...

"The atmosphere's much more complicated."

..."Atmosfer çok daha karmaşık.".

Gave a bunch of physical reasons why it wouldn't do a very good compensation.

Bunun yeterli miktarda telafi sağlamayacağını bir sürü fiziksel sebeplerle açıkladık.

Ken went and ran his models, and found that it did.

Ken gidip modellerini çalıştırdı ve işe yaradığını buldu.

This topic is also old.

Bu konu da eski.

That report that landed on President Johnson's desk when I was two years old --

1965 yılında ben iki yaşındayken Başkan Johnson'ın masasına giden...

1965.

...o rapor.

That report, in fact, which had all the modern climate science --

Zamanın modern iklim bilimi bilgilerini içeren o raporda...

the only thing they talked about doing was geo-engineering.

tek yapmaktan bahsettikleri şey aslında jeo-mühendislikti.

It didn't even talk about cutting emissions,

Bu problem hakkındaki düşüncelerimizin yönünü değiştiren...

which is an incredible shift in our thinking about this problem.

... şey olan salınımları kısmaktan behsetmemişler bile

I'm not saying we shouldn't cut emissions.

Ben salınımları kesmemeliyiz demiyorum.

We should, but it made exactly this point.

Kesmeliyiz ama raporda geçen tam olarak buydu.

So, in a sense, there's not much new.

Yani bir anlamda pek yeni bir şey yok.

The one new thing is this essay.

Tek yeni şey bu araştırma.

So I should say, I guess, that since the time of that original President Johnson report,

Söylemeliyim ki sanırım orijinal Başkan Johnson raporunun zamanından ve...

and the various reports of the U.S. National Academy --

...çeşitli Birleşik Devletler Ulusal Akademisi raporlarının zamanından...

1977, 1982, 1990 -- people always talked about this idea.

...-1977, 1982, 1990- beri insanlar hep bu fikir hakkında konuştular.

Not as something that was foolproof, but as an idea to think about.

Kesin işe yarayacak bir şey olarak değil ama konuşulacak bir fikir olarak.

But when climate became, politically, a hot topic -- if I may make the pun --

Ama iklim son 15 tılda politik olarak -burada bir espri yapabilirsem- sıcak bir konu olduğunda...,

in the last 15 years, this became so un-PC, we couldn't talk about it.

...o kadar politik olarak doğru olmayan bir şey olmuştu ki artık hakkında konuşamıyorduk.

It just sunk below the surface. We weren't allowed to speak about it.

Yüzeyin altına batmıştı. Hakkında konuşmamıza izin verilmiyordu.

But in the last year, Paul Crutzen published this essay

Ama geçtiğimiz yıl Paul Crutzen bu araştırmayı yayınladı ve...

saying roughly what's all been said before: that maybe, given our very slow rate

...genel olarak daha önce söylenenleri söyledi: Belki de bu problemin çözümünde...

of progress in solving this problem and the uncertain impacts,

sağladığımız yavaş ilerleme ve belirsiz sonuçlar yüzünden...

we should think about things like this.

...bunun gibi şeyler hakkında konuşmamız gerekmekte.

He said roughly what's been said before.

Kabaca daha önce söylenen şeyleri söyledi.

The big deal was he happened to have won the Nobel prize for ozone chemistry.

İşin can alıcı noktası aynı kişinin ozon kimyası üzerine bir Nobel ödülü kazanmış olmasıydı.

And so people took him seriously when he said we should think about this,

Ve böylece bunu düşünmemiz gerektiğini söylediğinde, bazı ozon etkileri olacağı halde...

even though there will be some ozone impacts.

...insanlar onu ciddiye aldı.

And in fact, he had some ideas to make them go away.

Bu ozon etkilerini giderecek fikirleri de vardı.

There was all sorts of press coverage, all over the world,

Dünya basınında geniş şekilde yer buldu, hatta Economist gazetesi...

going right down to "Dr. Strangelove Saves the Earth," from the Economist.

...ünlü filme gönderme yaparak "Dr. Strangelove Dünyayı Kurtaruyor" manşetini attı.

And that got me thinking. I've worked on this topic on and off,

Ve bu beni düşündürdü. Bu konu üzerinde aralıklı olarak çalıştım...

but not so much technically. And I was actually lying in bed thinking one night.

...ama teknik olarak fazla değildi. Aslında bir gece yatakta yatarken düşünüyordum.

And I thought about this child's toy -- hence, the title of my talk --

Bu çocuk oyuncağını düşündüm -konuşmamın başlığı da bu yüzden-

and I wondered if you could use the same physics that makes that thing spin 'round

...ve acaba bu radyometrenin dönmesini sağlayan fizik kurallarının aynısını...

in the child's radiometer, to levitate particles into the upper atmosphere

...atmosferin üst kısmına parçacık yükseltmek ve...

and make them stay there.

...orada kalmalarını sağlamak için kulllanılabilir mi dedim.

One of the problems with sulfates is they fall out quickly.

Sülfatlarla ilgili sorunlardan birisi onların çok çabuk alçalmalarıdır.

The other problem is they're right in the ozone layer,

Dİğer bir sorun ise ozon katmanının tam içinde bulunmalarıdır ve...

and I'd prefer them above the ozone layer.

...ben onların ozon katmanının da üzerinde olmalarını yeğlerim.

And it turns out, I woke up the next morning, and I started to calculate this.

Ardından sonraki sabah uyandım ve bunu hesaplamaya başladım.

It was very hard to calculate from first principles. I was stumped.

İlk temellerden başlayarak hesapları yapmak oldukça zordu. Afallamıştım.

But then I found out that there were all sorts of papers already published

Ama sonradan bu konuyu işleyen bir çok araştırmanın önceden yayınlanmış...

that addressed this topic because it happens already in the natural atmosphere.

...olduğunu buldum çünkü bu olay zaten atmosferde doğal olarak gerçekleşmekte.

So it seems there are already fine particles

Öyle gözüküyor ki yaklaşık 100 kilometre yukarıda atmosferin mezosfer dediğimiz...

that are levitated up to what we call the mesosphere, about 100 kilometers up,

...kısmına yükselen ve bu etkiye zaten sahip olan...

that already have this effect.

...ince parçacıklar zaten varmış.

I'll tell you very quickly how the effect works.

Size hızlıca bu etkinin nasıl işlediğini anlatcağım.

There are a lot of fun complexities

Bütün akşamı ayırmaktan zevk duyacağım ilginç karmaşıklıklar var...

that I'd love to spend the whole evening on, but I won't.

...ama bunu yapmayacağım.

But let's say you have sunlight hitting some particle and it's unevenly heated.

Ama diyelim ki güneş ışığı vuran bir parçacık var ve eşit olmayan biçimde ısınıyor.

So the side facing the sun is warmer; the side away, cooler.

Güneşe bakan tarafı sıcak ve diğer tarafı ise daha soğuk.

Gas molecules that bounce off the warm side

Gaz molekülleri sıcak taraftan sekiyor ve...

bounce away with some extra velocity because it's warm.

sekerken biraz hızlanıyorlar çünkü yüzey sıcak.

And so you see a net force away from the sun.

Böylece güneşten uzak tarafa doğru bir güç görüyorsunuz.

That's called the photophoretic force.

Buna fotoforetik güç deniyor.

There are a bunch of other versions of it that I and some collaborators

Ben ve bazı meslektaşlarım bundan nasıl faydalanabileceğimiz...

have thought about how to exploit.

...konusunda düşündüğümüz bir sürü biçimi var.

And of course, we may be wrong --

Bunlar henüz hakem denetiminden geçmediği ve henüz bu düşüncenin...

this hasn't all been peer reviewed, we're in the middle of thinking about it --

...ortasında olduğumuz için yanlış olma ihtimali var...

but so far, it seems good.

...ama şimdilik sorun yok gibi gözüküyor.

But it looks like we could achieve long atmospheric lifetimes --

Görünüşe göre daha öncekinde de uzun atmosferik ömür sürelerine...

much longer than before -- because they're levitated.

...erişebiliyormuşuz çünkü parçacıklar yükseltilmiş haldeler.

We can move things out of the stratosphere into the mesosphere,

Çeşitli parçacıkları stratosferden mezosfere parçacıkları taşıyabilir ve...

in principle solving the ozone problem.

...böylece temel olarak ozon sorununu çözebiliriz.

I'm sure there will be other problems that arise.

Eminim ki ortaya çıkacak başka sorunlar olacaktır.

Finally, we could make the particles migrate to over the poles,

Son olarak parçacıkların kutuplar üzerine gitmelerini sağlayabiliriz,...

so we could arrange the climate engineering so it really focused on the poles.

...böylece iklim mühendisliğini iyice kutuplara odaklı şekilde ayarlayabiliriz.

Which would have minimal bad impacts in the middle of the planet,

Bu şekilde yaşadığımız bölge olan gezegenin orta kısmında etkileri en az olur...

where we live, and do the maximum job of what we might need to do,

...ve yapmamız gereken şey olan, bir gezegensel acil durum için kutupları...

which is cooling the poles in case of planetary emergency, if you like.

...soğutmayı, en iyi şekilde sağlamış oluruz.

This is a new idea that's crept up that may be, essentially,

Bu fikir belki de sülfatları ekleme planından...

a cleverer idea than putting sulfates in.

...daha zekice bir plan olabilir.

Whether this idea is right or some other idea is right,

Bu fikir ya da başka bir fikir doğru olsa da...

I think it's almost certain we will

...bence bizler kesinlikle...

eventually think of cleverer things to do than just putting sulfur in.

...sadece sülfür eklemekten daha zekice fikirler bulacağız.

That if engineers and scientists really turned their minds to this,

Eğer mühendisler ve bilim adamları ilgilerini buna yoğunlaştırırlarsa...

it's amazing how we can affect the planet.

...gezegeni nasıl etkileyebileceğimiz çok şaşırtıcı.

The one thing about this is it gives us extraordinary leverage.

Bununla ilgili bir şey, bize olağanüstü avantaj sağlaması.

This improved science and engineering will, whether we like it or not,

Bu ileri bilim ve mühendislik, hoşumuza gitse de gitmese de...

give us more and more leverage to affect the planet,

...gezegeni etkilememiz, kontrol etmemiz ve hava ve iklim kontrolü için...

to control the planet,

...bize daha fazla avantaj sağlıyor.

to give us weather and climate control -- not because we plan it,

Bunu planladığımız ya da...

not because we want it, just because science delivers it to us bit by bit,

...istediğimiz için değil, bilim bize bunu parça parça ulaştırıyor ve...

with better knowledge of the way the system works

... bunu, sistemin çalışması hakkında bilgi ve...

and better engineering tools to effect it.

...onu etkileyecek daha etkili mühendislik araçları sağlayarak yapıyor.

Now, suppose that space aliens arrived.

Şimdi varsayın ki uzaylılar gezegenimize geliyor.

Maybe they're going to land at the U.N. headquarters down the road here,

Belik aşağı taraftaki B.M. merkezine iniş yapacaklar,...

or maybe they'll pick a smarter spot --

...ya da daha küçük bir yeri seçecekler...

but suppose they arrive and they give you a box.

ama varsayın ki geliyorlar ve size bir kutu veriyorlar.

And the box has two knobs.

Kutuda iki kontrol düğmesi bulunuyor.

One knob is the knob for controlling global temperature.

Bir düğme küresel sıcaklığı kontrol etmek için.

Maybe another knob is a knob for controlling CO2 concentrations.

Belik diğer düğme de karbondioksit yoğunluğunu kontrol etmek için.

You might imagine that we would fight wars over that box.

Bu kutu için birbirimizle savaşacağımızı düşünebilirsiniz.

Because we have no way to agree about where to set the knobs.

Çünkü bu düğmeleri hangi değere ayarlamamız konusunda bir fikrimiz yok.

We have no global governance.

Küresel bir yönetime sahip değiliz.

And different people will have different places they want it set.

Ve farklı insanlar bu düğmeleri farklı değerlere ayarlamak isteyeceklerdir.

Now, I don't think that's going to happen. It's not very likely.

Bunun olacağını sanmıyorum. Pek muhtemel değil.

But we're building that box.

Ama bu kutuyu yapıyoruz.

The scientists and engineers of the world

Dünyanın mühendis ve bilim adamları...

are building it piece by piece, in their labs.

...laboratuvarlarında parça parça inşa etmekteler.

Even when they're doing it for other reasons.

İnşa etme sebepleri her ne kadar farklı olsa da.

Even when they're thinking they're just working on protecting the environment.

Sadece çevreyi korumak konusunda çalıştıklarını düşünürlerken de.

They have no interest in crazy ideas like engineering the whole planet.

Bütün gezegeni mühendislikle değiştirmek gibi çılgın fikirlere ilgileri yok.

They develop science that makes it easier and easier to do.

Bunu yapmayı gittikçe kolaylaştıran bilimi geliştiriyorlar.

And so I guess my view on this is not that I want to do it -- I do not --

Sanırım benim bu konudaki görüşüm bunu yapmak istediğim değil -istemiyorum-...

but that we should move this out of the shadows and talk about it seriously.

...ama bu konuyu karanlık köşelerden çıkarıp hakkında ciddi şekilde konuşmamız gerektiği.

Because sooner or later, we'll be confronted with decisions about this,

Çünkü er ya da geç bununla ilgili kararlar karşımıza çıkacak...

and it's better if we think hard about it,

...ve bunun hakkında düşünmek, bunu neden asla...

even if we want to think hard about reasons why we should never do it.

...yapmamamız gerektiği gibi düşünceleri içerecek de olsa daha iyi olacaktır.

I'll give you two different ways to think about this problem that are the beginning

Bu konuyu düşünmek ile ilgili benim düşüncemin başlangıcı olan problem hakkında...

of my thinking about how to think about it.

...size iki farklı yol sunacağım.

But what we need is not just a few oddballs like me thinking about this.

Ama bizim ihtiyacımız olan bu konu hakkında düşünen benim gibi bir kaç acayip kişi değil.

We need a broader debate.

Daha geniş bir tartışmaya ihtiyacımız var.

A debate that involves musicians, scientists, philosophers, writers,

İklim mühendisliği hakkındaki bu sorunla ilgilenen ve...

who get engaged with this question about climate engineering

...etkileri hakkında ciddi olarak düşünen müzisyenleri,...

and think seriously about what its implications are.

...bilim insanlarını, filozofları ve yazarları kapsayan bir tartışma.

So here's one way to think about it,

Bu konuya bir bakışı şöyle görebilirsiniz.

which is that we just do this instead of cutting emissions because it's cheaper.

Daha ucuz olduğu için salınımları kısmak yerine yaptığımız şeyi gösteriyor.

I guess the thing I haven't said about this is, it is absurdly cheap.

Sanırım bunun hakkında söylemediğim şey akıl almaz derecede ucuz olması.

It's conceivable that, say, using the sulfates method or this method I've come up with,

Sülfatlar yönetmini ya da benim bulduğum yöntemi kullanarak GSİYH'nın...

you could create an ice age at a cost of .001 percent of GDP.

...yüzde 0,001'i maliyetine bir buzul çağı başlatılabileceği düşünülebilir.

It's very cheap. We have a lot of leverage.

Yöntem çok ucuz. Avantajımız çok fazla.

It's not a good idea, but it's just important. (Laughter)

İyi bir fikir değil ama o kadar önemli.

I'll tell you how big the lever is: the lever is that big.

Avantajın ne kadar büyük olduğunu söyleyeyim: İşte bu kadar.

And that calculation isn't much in dispute.

Ve bu hesaplamalar konusunda anlaşmazlık bulunmamakta.

You might argue about the sanity of it, but the leverage is real. (Laughter)

Fikrin mantıklı olması konusunda şüphe edebilirsiniz ama avantajı gerçek.

So because of this, we could deal with the problem

Bu sebeple; basit şekilde salınımları azaltarak...

simply by stopping reducing emissions,

...problemin üstesinden gelebiliriz ve...

and just as the concentrations go up, we can increase

...tam da yoğunluklar artarken jeo-mühendislik...

the amount of geo-engineering.

...oranını arttırabiliriz.

I don't think anybody takes that seriously.

Kimsenin bunu ciddiye aldığını sanmıyorum.

Because under this scenario, we walk further and further away

Çünkü bu senaryoda şu anki iklimde git gide...

from the current climate.

...uzaklaşıyoruz.

We have all sorts of other problems, like ocean acidification

Atmosferdeki karbondioksitten kaynaklanan okyanus asitlenmesi...

that come from CO2 in the atmosphere, anyway.

...gibi bir sürü sorunumuz bulunmakta zaten.

Nobody but maybe one or two very odd folks really suggest this.

Belki bir ya da iki aykırı kişinin dışında bunu öneren yok.

But here's a case which is harder to reject.

Ama burada reddetmesi daha zor bir durum görüyorsunuz.

Let's say that we don't do geo-engineering, we do what we ought to do,

Diyelim ki jeo-mühendislik yapmıyoruz ve yapmamız gerekeni yapıp...

which is get serious about cutting emissions.

...salınımları kısmak konusunda ciddileşiyoruz.

But we don't really know how quickly we have to cut them.

Ama salınımları ne kadar hılzı kesmemiz gerektiğini bilmiyoruz.

There's a lot of uncertainty about exactly how much climate change is too much.

Etrafta ne kadar iklim değişikliğinin aşırı görüldüğü konusunda çok belirsizlik var.

So let's say that we work hard, and we actually don't just tap the brakes,

Diyelim ki çok uğraşıyoruz ve sadece frene dokunmakla kalmayıp...

but we step hard on the brakes and really reduce emissions

...frene gerçekten asılarak salınımları ciddi şekilde azaltıyoruz ve...

and eventually reduce concentrations.

...neticede yoğunlukları azaltıyoruz.

And maybe someday -- like 2075, October 23 --

Belki bir gün -mesela 23 Ekim 2075-...

we finally reach that glorious day where concentrations have peaked

...yoğunlukların tepe noktasına ulaşıp o noktadan aşağı yuvarlandığı...

and are rolling down the other side.

...güne ulaşıyoruz.

And we have global celebrations, and we've actually started to -- you know,

Dünya genelinde kutlamalar yapılıyor ve gerçekten de en kötü zamanlar...

we've seen the worst of it.

...artık geride kaldı.

But maybe on that day we also find that the Greenland ice sheet

Ama belki aynı günde ayrıca Grönland buz tabakasının kabul edilemez...

is really melting unacceptably fast, fast enough to put meters of sea level on

...derecede hızlı eridiğini fark ediyoruz. Bu erimenin önümüzdeki 100 yılda...

the oceans in the next 100 years,

...deniz seviyesinde metrelerce artışa yol açacağını ve haritalardaki...

and remove some of the biggest cities from the map.

...en büyük şehirlerin bazılarını yok edeceğini öğreniyoruz.

That's an absolutely possible scenario.

Bu çok imkan dahilinde olan bir senaryo.

We might decide at that point that even though geo-engineering was uncertain

O noktada, jeo-mühendisliğin belirsiz ve ahlaki açıdan mutsuz olmasına rağmen...

and morally unhappy, that it's a lot better than not geo-engineering.

...jeo-mühendislik kullanmamamızın sonucundan daha iyi olduğuna karar verebiliriz.

And that's a very different way to look at the problem.

Ve bu, soruna çok farklı bir bakış açısıdır.

It's using this as risk control, not instead of action.

Bu, planı faaliyet yerine risk kontrol aracı olarak kullanmaktır.

It's saying that you do some geo-engineering for a little while

Bu, jeo-mühendisliği faaliyetin yerine kullanmak değil de...

to take the worst of the heat off, not that you'd use it as a substitute for action.

...onu sıcaklığın en kötü kısmını düşürmek için kullanmak anlamına gelmektedir.

But there is a problem with that view.

Ama bu bakış açısında bir sorun var.

And the problem is the following:

Bu problem şudur:

knowledge that geo-engineering is possible makes

Jeo-mühendisliğinin mümkün olduğunun bilgisi,...

the climate impacts look less fearsome,

...iklim etkilerini daha az korkunç hale getiriyor ve...

and that makes a weaker commitment to cutting emissions today.

...bu da bizim salınımları azaltmak için daha az uğraşmamıza sebep oluyor.

This is what economists call a moral hazard.

Buna ekonomistler ahlaki tehlike diyorlar.

And that's one of the fundamental reasons that this problem is so hard to talk about,

Ve bu, sorunun konuşulmasının bu kadar zor olmasının ana nedenlerinden birisi...

and, in general, I think it's the underlying reason

...ve bence genel olarak bu sorun hakkında konuşmanın...

that it's been politically unacceptable to talk about this.

...politik olarak kabul edilemez olmasının altındaki sebep.

But you don't make good policy by hiding things in a drawer.

Ama olayları çekmeceye tıkarak iyi ilkeler oluşturamazsınız.

I'll leave you with three questions, and then one final quote.

Sizleri üç soruyla baş başa bırakacağım ve sonra son bir alıntı yapacağım.

Should we do serious research on this topic?

Bu konuda ciddi araştırma yapmalı mıyız?

Should we have a national research program that looks at this?

Bu konuyla ilgilenen ulusal bir araştırma programına sahip olmalı mıyız?

Not just at how you would do it better,

Sadece nasıl daha iyi yapabileceğimizi araştırmak için değil,...

but also what all the risks and downsides of it are.

...ayrıca uygulamanın riskleri ve olumsuz taraflarının ne olduklarını bulmak için.

Right now, you have a few enthusiasts talking about it, some in a positive side,

Şu anda istekli bir kaç kişi bunun hakkında konuşmakta; bazıları olumlu yönlerini,...

some in a negative side -- but that's a dangerous state to be in

...bazıları da olumsuz yönlerini - ama bu tarafta olmak tehlikeli çünkü...

because there's very little depth of knowledge on this topic.

...bu konu hakkında çok derin bir bilgi birikimi bulunmamakta.

A very small amount of money would get us some.

Az bir miktar parayla bir bilgi derinliği oluşturabiliriz.

Many of us -- maybe now me -- think we should do that.

Çoğumuz - belki şimdi de ben - bunu yapmamız gerektiğini düşünmekte.

But I have a lot of reservations.

Ama benim bir çok tereddütüm var.

My reservations are principally about the moral hazard problem,

Benim tereddütlerim temel olarak ahlaki tehlike konusunda...

and I don't really know how we can best avoid the moral hazard.

...ve bu ahlaki tehlikeyi en iyi şekilde nasıl önleriz bilmiyorum.

I think there is a serious problem: as you talk about this,

Bence ortada çok büyük bir sorun var: Bunun hakkında konuştukça...

people begin to think they don't need to work so hard to cut emissions.

...insanlar salınımları kesmek için o kadar çaba sarf etmek gerekmediğini düşünmeye başlıyorlar.

Another thing is, maybe we need a treaty.

Bir diğer konu ise belki bir anlaşmaya ihtiyacımız olduğu.

A treaty that decides who gets to do this.

Bunu kimin yapacağını belirleyen bir anlaşma.

Right now we may think of a big, rich country like the U.S. doing this.

Şu anda bunu A.B.D. gibi büyük ve zengin bir ülkenin yapacağını düşünebiliriz.

But it might well be that, in fact, if China wakes up in 2030 and realizes

Ama Çin'in 2030 yılında uyanıp iklim etkilerinin kabul edilemez olduğunu...

that the climate impacts are just unacceptable,

düşünmesi ve bizim bunun yapılışı hakkındaki ahlaki tartışmalarımızla ilgilenmeyip...

they may not be very interested in our moral conversations about how to do this,

...jeo-mühendislik olmayan bir dünya yerine jeo-mühendislik olan bir dünyayı...

and they may just decide they'd really rather have a geo-engineered world

...tercih ettiklerine karar vermesi gibi...

than a non-geo-engineered world.

...ortaya çıkabilir.

And we'll have no international mechanism to figure out who makes the decision.

Ve bizim bu kararı kimin vereceğini belirleyecek uluslararası bir mekanizmamız olmayacaktır.

So here's one last thought, which was said much, much better

Şimdi de, 25 yıl önce A.B.D. Ulusal Akademisi raporunda...

25 years ago in the U.S. National Academy report than I can say today.

...benim söyleyebileceğimden çok daha iyi söylenmiş bir düşünce.

And I think it really summarizes where we are here.

Ve bence bu söz nerede olduğumuzu gerçekten özetliyor.

That the CO2 problem, the climate problem that we've heard about,

Karbondioksit sorununun, duyduğumuz iklim sorununun bir çok şeyi...

is driving lots of things -- innovations in the energy technologies

...- enerji teknolojilerinde salınımları azaltacak yenilikler gibi -...

that will reduce emissions --

...yönlendirdiğini ama ayrıca...

but also, I think, inevitably, it will drive us towards thinking about climate

...hoşumuza gitse de gitmese de kaçınılmaz olarak bizi iklim ve...

and weather control, whether we like it or not.

...hava kontrolü hakkında düşünmeye ittiği gibi.

And it's time to begin thinking about it,

Ve düşünmemizin sebebi,...

even if the reason we're thinking about it is to construct arguments

...bunu yapmamamız yönünde savlar oluşturmak için olsa dahi...

for why we shouldn't do it.

...düşünmeye başlamanın zamanı geldi.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.