What if we eliminated one of the world's oldest diseases? | Caroline Harper

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

I'd like you to imagine, just for a moment,

Yalnızca bir an için hayal edin,

that your eyelashes grew inwards instead of outwards,

kirpikleriniz dışa değil, içe doğru bükülüyor,

so that every time you blinked,

gözlerinizi her kırptığınızda

they would scrape the front of your eyeballs,

göz bebeklerinizin ön kısmını çiziyor,

damaging the corneas,

korneaya zarar veriyor,

so that slowly and painfully, you went blind.

yavaş yavaş ve acı çekerek görme engelli oluyorsunuz.

Well, that's what happens to a person who has trachoma.

İşte trahom hastalığından muzdarip birinin başına bunlar geliyor.

Now, this little boy here, Pamelo, from Zambia, he has trachoma.

Burada gördüğünüz Zambialı çocuk Pamelo'da trahom var.

And if we don't do anything, he's going to go blind.

Eğer bir şey yapmazsak görme yetisini kaybedecek.

Trachoma is a curious disease.

Trahom tuhaf bir hastalık.

It's a bacterial infection that's passed from person to person

İnsandan insana ve sinekler aracılığıyla geçen

and by flies.

bir bakteri enfeksiyonu.

The repeated infection will scar your eyelids

Tekrarlanan enfeksiyon göz kapaklarınızda iz bırakacak,

so that they contract and they turn inside out.

bu nedenle de kasılıp dışa doğru bükülecekler.

It particularly affects women,

Özellikle kadınları etkiliyor,

because they have the contact with children.

çünkü çocuklarla haşır neşirler.

So what you'll often see in places like Ethiopia

Etiyopya gibi yerlerde sık sık göreceğiniz tablo

are girls who have tweezers like this around their necks,

boyunlarında bu şekilde cımbız taşıyan kızlar,

and they use them to pluck out their eyelashes.

bu cımbızı kirpiklerini koparmak için kullanıyorlar.

But of course, that only gives them temporary respite,

Ama tabii bu onlara sadece geçici rahatlık sağlıyor,

because they just grow back more vicious than before.

çünkü öncekinden daha sert bir şekilde çıkıyorlar.

There are around two million people in the world

Dünyada trahom yüzünden görme engelli ya da hiç göremeyen

who are blind or visually impaired because of trachoma.

yaklaşık 2 milyon insan var.

And we believe there may be as many as 200 million people

Ayrıca risk altında

200 milyon daha kişinin olduğunu düşünüyoruz.

who are at risk.

Now, it's a very old disease.

Bu çok eski bir hastalık.

What you can see is a photo of a wall of a tomb in Northern Sudan.

Kuzey Sudan'da bir mezar taşına işlenmiş bir resim görüyorsunuz.

A colleague and I were traveling in a very remote village,

İş arkadaşımla uzak bir kasabayı ziyaret ediyorduk

and we asked an old man to take us down into a little tomb.

ve olgun bir adamdan bizi küçük bir mezara götürmesini istedik.

Now, on the wall, we saw two eyes.

Duvarda iki göz gördük.

One is crying,

Biri ağlıyordu,

and you can see there are tweezers next to it.

ve yanında cımbızlar olduğunu görebilirsiniz.

Simon said to me, "My God, do you think that's trachoma?"

Simon bana ''Aman Tanrım, sence bu trahom mu?'' diye sordu.

So we sent this picture to the British Museum,

Biz de bu resmi İngiliz Müzesi'ne gönderdik,

and they confirmed that, yes, this is trachoma.

onlar da bunun trahom olduğunu doğruladı.

So, thousands of years ago,

Yani bundan binlerce yıl önce,

the ancient Nubians were painting pictures of trachoma

antik Nubyalılar mezar taşlarına

on the walls of their tomb.

trahomu resmediyorlardı.

And the tragedy is

İşin trajik kısmı ise,

that disease is still rampant in that area today.

bu hastalık o bölgede hâlâ aktif.

And the crazy thing is, we know how to stop it.

Üstelik nasıl durdurulacağını biliyoruz.

And what's great is that the trachoma community have all come together

Bu işte harika olan şey tüm trahom topluluğunun

to pool their efforts.

bir araya gelerek çaba göstermesi.

We don't compete; we collaborate.

Yarış değil, işbirliği yapıyoruz.

I have to tell you, that's not always the case

Şunu söylemeliyim ki STK dünyasındaki tecrübelerime göre

in my experience in the NGO world.

bu her zaman böyle olmuyor.

We've created something

Trahom Kontrolü için Uluslararası Koalisyon adında

called the International Coalition for Trachoma Control.

bir şey ortaya çıkardık.

And together, we've developed a strategy to fight it.

Birlikte bununla savaşmak için bir strateji geliştirdik.

This strategy is called the SAFE strategy,

Buna SAFE stratejisi diyoruz

and it's been approved by the World Health Organization.

ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından onaylandı.

The "S" stands for "surgery."

S cerrahi girişimi temsil ediyor.

It's very straightforward procedure

Oldukça net bir prosedür,

to turn the eyelids back the right way.

göz kapakları doğru yöne çevriliyor.

We train nurses to do it,

Bu eğitim hemşirelere de veriliyor

and they use local anesthetics.

ve lokal anesteziyle yapılabiliyor.

And as you can see, you can do it in somebody's front porch, if need be.

Gerekirse hastanın evinin terasında bile yapılabilir.

Then "A" stands for "antibiotics."

A'nın açılımı ''antibiyotik''.

These are donated by Pfizer,

Bunlar Pfizer tarafından karşılanıyor,

who also pay for those drugs to be transported to the port in-country.

ilgili bölgenin limanına nakillerini de üstleniyorlar.

From there, they're taken to the villages,

Ondan sonra kasabalara gönderiliyor,

where hundreds of thousands of community volunteers

orada yüz binlerce topluluk gönüllüsü

will distribute those drugs to the people.

ilaçları insanlara ulaştırıyor.

Now, we train those volunteers,

Bu gönüllülere de eğitim veriyoruz,

and we also help the ministries with all that complex logistics.

ayrıca bakanlıklara da bu karmaşık taşıma hakkında yardımcı oluyoruz.

And every one of those volunteers has a pole like this.

her bir gönüllünün böyle bir direği var.

It's called a "dose pole."

Buna ''doz direği'' diyoruz.

This one's from Cameroon.

Bu gördüğünüz Kamerun'dan.

And you can see it's marked different colors,

Farklı renklere boyanmış ve işaretlenmiş,

and you can tell how many pills you should give somebody,

böylece birinin boy uzunluğundan

günde kaç doz ilaç vereceğinizi hesaplayabilirsiniz.

based on how tall they are.

"F" stands for "face washing."

F, ''yüz yıkama''yı temsil ediyor.

Now, we used to have trachoma in the UK and in the US.

Birleşik Krallık'ta ve ABD'de de trahom vardı.

In fact, President Carter,

Hatta Başkan Carter,

he talks about how trachoma was a real problem in Georgia

kendisi küçükken Gürcistan'da büyük bir sorun olan

when he was a little boy.

trahom hakkında konuşmuştu.

And in the UK, the famous eye hospital, Moorfields,

Birleşik Krallık'ta ünlü göz hastanesi Moorfields

was originally a trachoma hospital.

aslında bir trahom hastanesiydi.

What we do is teach kids like this how important it is to wash their faces.

Böyle küçük çocuklara yüz yıkamanın ne kadar önemli olduğunu öğretiyoruz.

And finally, "E" stands for "environment,"

Son olarak E, ''çevre''yi temsil ediyor,

where we help the communities build latrines,

topluluklara tuvalet inşa etmelerinde yardımcı oluyoruz,

and we teach them to separate their animals from their living quarters

hayvanları, kendi yaşadıkları yerlerden ayırmaları gerektiğini

in order to reduce the fly population.

böylece sinek sayısını azaltacaklarını anlatıyoruz.

So we know how to tackle the disease.

Yani bu hastalığı nasıl yeneceğimizi biliyoruz.

But we need to know where it is.

Ancak nerede olduğunu bilmemiz lazım.

And we do,

Aslında biliyoruz,

because a few years ago, Sightsavers led an incredible program

çünkü birkaç yıl önce Sightsavers, Küresel Trahom Harita Projesi adında

called the Global Trachoma Mapping Project.

inanılmaz bir program yürütüyordu.

It took us three years,

Üç yıl uğraştık

but we went through 29 countries,

ama 29 ülke üzerinde araştırma yaptık,

and we taught local health workers to go district by district,

yerel sağlık çalışanlarına ilçe ilçe arama yapmayı öğrettik

and they examined the eyelids of over two and a half million people.

ve 2,5 milyonun üzerinde insanın göz kapaklarını muayene ettiler.

And they used Android phones in order to download the data.

Bu verileri indirmek için de Android telefonlar kullandılar.

And from that, we were able to build a map

Bu verilerden hastalığın yerlerini gösteren

that showed us where the disease was.

bir harita yapmayı başardık.

Now, this is a very high-level map

Oldukça ileri düzey bir harita

that shows you which countries had a problem with trachoma.

ve trahom problemi yaşayan ülkeleri gösteriyor.

And you may ask me, "Well, does this strategy actually work?"

Bu stratejinin işe yarayıp yaramadığını sorabilirsiniz.

Yes, it does.

Evet, işe yarıyor.

This map shows you the progress that we've made to date.

Harita size şu ana dek katettiğimiz ilerlemeyi gösteriyor.

The green countries believe they've already eliminated trachoma,

Yeşil ülkeler, trahomu yok ettiklerini düşünüyorlar

and they have either been through or are in the process of

veya ondan kurtulmanın eşiğindeler,

having that validated by the WHO.

bu veriler WHO tarafından onaylanıyor.

Countries in yellow have the money they need,

Sarı olanlar, trahomdan kurtulmak için

they have the resources to eliminate trachoma.

gerekli para ve kaynaklara sahipler.

And some of them are really nearly there.

Bunlardan bazıları gerçekten çok yakın.

But the red countries, they don't have enough funding.

Kırmızı üllkelerin ise yeterli finansmanı yok.

They cannot eliminate trachoma unless they get more.

Daha fazla finansman olmadan bundan kurtulamayacaklar.

And we're quite concerned, though, that the progress to date may stall.

İlerlemenin duraksayacağından endişeliyiz.

So when we were talking to the Audacious ideas guys,

Audacious Project için konuşurken

we asked ourselves:

kendimize şunu sorduk:

If we really, really pushed ourselves over the next four or five years

Önümüzdeki 4 ile 5 yıl boyunca kendimizi zorlarsak

and we had the money,

ve gerekli parayı edinirsek

what do we think we could achieve?

ne başarabileceğimizi umuyoruz?

Well, we believe that we can eliminate trachoma

Şuna inanıyoruz;

in 12 African countries

12 Afrika ülkesinde

and across the Americas

ve Amerika Kıtaları'ndan Pasifik'e kadar

and all across the Pacific.

trahomu yok edebiliriz.

And we can make significant progress

Bu hastalıktan en çok muzdarip olan iki ülkede

in two countries which have the highest burden of the disease,

çok büyük bir ilerleme kaydedebiliriz,

which is Ethiopia and Nigeria.

bu iki ülke Etiyopya ve Nijerya.

And in doing all of that,

Tüm bunları yaparken

we can leverage more than two billion dollars' worth of donated drugs.

iki milyar dolar değerinde bağış yapılmış ilaçtan da faydalanabiliriz.

(Applause)

(Alkışlar)

Now, this map here shows you the impact that we'll have --

Bu harita size yaratacağımız etkiyi gösteriyor,

look how many countries are going green.

kaç tane daha ülkenin yeşil olduğuna bir bakın.

And there, you can see progress in Ethiopia and Nigeria.

Ayrıca Etiyopya ve Nijerya'daki ilerlemeyi de görebilirsiniz.

Now, yes, there are some countries that are still red.

Hâlâ kırmızı olan ülkeler var.

These are mainly countries which are in conflict --

Bunlar genel olarak savaş hâlindeki ülkeler,

places like Yemen, South Sudan -- where it's very difficult to work.

çalışmanın çok zor olduğu Yemen, Güney Sudan gibi.

So, we have the team, the strategy and the map.

Yani ekibimiz, stratejimiz ve haritamız var.

And we also have the relationships with the governments

Hükûmetlerle gerekli bağlantıyı da kurduk,

so that we can make sure that our program is coordinated

böylece programımız diğer hastalık kontrol programlarıyla

with other disease-control programs,

birlikte koordine edilebilir

so that we can be efficient.

ve etkili olabiliriz.

Wouldn't it be amazing if we could do this?

Bunu başarsak harika olmaz mı?

We'd have trachoma on the run.

Trahom firarda.

We would be on the home straight

Biz de onu ele geçirip

to eliminate this disease from the whole world.

dünyadan yok etmenin eşiğindeyiz.

But before I finish, I just want to share with you

Ancak bitirmeden şunu da paylaşmak istiyorum,

some words from the founder of Sightsavers,

Sightsavers kurucusundan birkaç söz,

a guy called Sir John Wilson.

İsmi Sör John Wilson.

Now, he was blinded at the age of 12.

12 yaşında görme yetisini kaybetti.

And he said,

Ve şöyle dedi:

"People don't go blind by the million.

''İnsanlar milyonlar hâlinde kör olmuyor.

They go blind one by one."

Tek tek kör oluyorlar.''

And in the excitement of being able to say

Şunu da söyleyebilmenin heyecanı içindeyim,

we've got rid of trachoma for the whole country,

tüm ülkede trahomdan kurtulduk,

let's not forget that, actually, this is a devastating disease

şunu da unutmayalım ki bu bireylerin hayatını mahveden

that destroys the lives of individual people.

çok yıkcı bir hastalık.

People like Twiba.

Twiba gibi insanların hayatını.

Now, I met Twiba last year in Tanzania.

Onunla Tanzanya'da geçen yıl tanıştım.

She had had trachoma for as long as she could remember.

Kendini bildi bileli trakoma hastasıymış.

And a couple of months before I met her, she'd had the operation.

Onunla tanışmadan iki ay önce ameliyat olmuştu.

It's no exaggeration to say

Hiç abartısız söylüyorum,

that this had totally transformed her life.

bu ameliyat hayatını tamamen değiştirdi.

We'd saved the sight that she had left, and she was free of pain.

Kaybettiği görme yetisini ona geri verdik ve artık acı çekmiyordu.

She could sleep.

Uyuyabiliyordu.

She could work, she could socialize.

Çalışabiliyor ve arkadaşlık yapabiliyordu.

And she said to me,

Bana şöyle dedi:

"I have my life back."

''Hayatımı geri kazandım.''

And it was impossible not to be moved by her story.

Onun hikâyesinden etkilenmemek mümkün değil.

But there are so many Twibas.

Twiba gibi daha çok insan var.

I want to find all the Twibas,

Onların hepsini bulmak istiyorum.

and I don't want anyone to go blind in agony anymore.

Artık kimsenin açı içinde gözlerini kaybetmesini istemiyorum.

Now, you know, there are so many intractable problems in this world.

Dünyada izi sürülemeyen bir sürü sorun var

But this is not one of them.

ama bu onlardan biri değil.

This is something that we can solve.

Bu, çözebileceğimiz bir sorun.

And we can ensure

Şundan da emin olabiliriz,

that kids like this can grow up free from the fear of trachoma.

çocuklar trahom korkusu olmadan büyüyebilirler.

So, for the sake of kids like this,

Bu çocukların iyiliği için

and for the sake of people like Twiba,

ve Twiba gibi insanlar için

let's get rid of trachoma.

artık trahomdan kurtulalım.

Do you think we can?

Yapabilir miyiz?

Well, yeah, if we really, really want to.

Eğer gerçekten istiyorsak, evet.

Yes, we can.

Yapabiliriz.

So thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)