A coral reef love story | Ayana Elizabeth Johnson | TED

Çeviri: Hasan NASIRCI Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

I want to tell you a love story.

Size bir aşk hikâyesi anlatmak istiyorum.

But it doesn't have a happy ending.

Ama mutlu sonla bitmiyor.

Once upon a time, I was a stubborn five-year-old

Bir zamanlar, deniz biyoloğu olmaya karar vermiş

who decided to become a marine biologist.

5 yaşında inatçı bir çocuktum.

Thirty-four years, 400 scuba dives and one PhD later,

34 yıl, 400 tüplü dalış ve bir doktoradan sonra

I'm still completely enamored with the ocean.

hâlâ okyanusa tamamen aşığım.

I spent a decade working with fishing communities

Karayipler'deki balıkçı topluluklarıyla çalışarak

in the Caribbean,

on yıl geçirdim,

counting fish, interviewing fishermen,

balık sayarak, balıkçılarla görüşerek,

redesigning fishing gear and developing policy.

olta takımlarının yeniden tasarlayarak ve politika geliştirerek.

I've been helping to figure out what sustainable management can look like

Gıda güvenliğinin, işlerin ve kültürlerin denize bağlı olduğu yerler için

for places where food security, jobs and cultures

sürdürülebilir yönetimin nasıl olabileceğini

all depend on the sea.

anlamaya yardımcı oluyordum.

In the midst of all this, I fell in love.

Bütün bunların ortasında, aşık oldum.

With a fish.

Bir balığa.

There are over 500 fish species that live on Caribbean reefs,

Karayip kayalıklarında yaşayan 500'den fazla balık türü var

but the ones I just can't get out of my head

ama aklımdan çıkaramadığım tek tür ise

are parrotfish.

papağan balığı.

Papağan balıkları tüm dünyada mercan kayalıklarında yaşar,

Parrotfish live on coral reefs all over the world,

there are 100 species,

100 türü vardır,

they can grow well over a meter long

bir metreden fazla uzayabilirler

and weigh over 20 kilograms,

ve 20 kilogramdan ağır olabilirler

but that's the boring stuff.

ama bunlar sıkıcı şeyler.

I want to tell you five incredible things about these fish.

Size bu balıklarla ilgili 5 inanılmaz şeyi anlatmak istiyorum.

First, they have a mouth like a parrot's beak,

Birincisi, mercan ısırmaya yetecek kadar güçlü,

which is strong enough to bite coral,

bir papağan gagası gibi ağızları vardır,

although mostly they're after algae.

çoğunlukla yosun peşinde olmalarına rağmen.

They are the lawn mowers of the reef.

Onlar kayalığın çim biçme makineleri.

This is key, because many reefs are overgrown with algae

Bu önemli çünkü birçok kayalık

due to nutrient pollution from sewage and fertilizer

kanalizasyon ve topraktan çıkan gübre kaynaklı besin kirliliği nedeniyle

that runs off of land.

yosunlarla kaplanmış durumda

And there just aren't enough herbivores like parrotfish

ve bunları biçmek için kayalıklarda bırakılan

left out on the reefs

papağan balıkları gibi otçullar yeterli sayıda değil.

to mow it all down.

OK, second amazing thing.

Tamam, ikinci şaşırtıcı şey:

After all that eating, they poop fine white sand.

Bütün bu yemeden sonra kaliteli beyaz kum dışkılıyorlar.

A single parrotfish can produce over 380 kilograms

Tek bir papağan balığı her yıl 380 kilogramdan fazla

of this pulverized coral each year.

bu toz hâline getirilmiş mercandan üretebilir.

Sometimes, when scuba diving,

Bazen, tüplü dalış yaparken

I would look up from my clipboard

panomdan yukarı bakardım

and just see contrails of parrotfish poop raining down.

ve sadece papağan balığı dışkısının yağmur gibi yağdığını görürdüm.

So next time you're lounging on a tropical white-sand beach,

Bir dahaki sefere tropikal beyaz kumlu bir sahilde uzandığınızda

maybe thank of parrotfish.

belki papağan balıklarına teşekkür edersiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Third, they have so much style.

Üçüncüsü, çok fazla biçimleri var.

Mottled and striped, teal, magenta,

Alacalı ve çizgili, turkuaz, kızılımsı mor,

yellow, orange, polka-dotted,

sarı, turuncu, benekli papağan balıkları,

parrotfish are a big part of what makes coral reefs so colorful.

mercan kayalıklarının renkliliğinin büyük bir parçası.

Plus, in true diva style,

Ayrıca, gerçek bir diva gibi

they have multiple wardrobe changes throughout their life.

ömürleri boyunca çoklu gardırop değişikliklerine sahipler.

A juvenile outfit,

Bir çocuk takımı,

an intermediate getup,

orta düzey bir kıyafet

and a terminal look.

ve nihai bir görünüş.

Fourth, with this last wardrobe change comes a sex change from female to male,

Dördüncüsü, bu son gardırop değişikliğiyle sıralı hermafroditizm olarak adlandırılan

termed sequential hermaphroditism.

kadından erkeğe cinsiyet değişikliği geliyor.

These large males then gather harems of females to spawn.

Bu geniş erkekler, yumurtlamaları için dişi haremleri topluyor.

Heterosexual monogamy is certainly not nature's status quo.

Heteroseksüel tek eşlilik kesinlikle doğada süregelen bir durum değil.

And parrotfish exemplify some of the beauty

Papağan balıkları çeşitli üreme stratejilerinin

of diverse reproductive strategies.

güzelliğinin bir kısmının örneği.

Fifth, and the most incredible,

Beşincisi ve en inanılmaz olanı,

sometimes when parrotfish cozy up into a nook in the reef at night,

papağan balıkları geceleri bazen kayalıkta kuytu bir köşeye yanaştığında

they secrete a mucus bubble from a gland in their head

kafalarındaki bir bezden bütün vücutlarını saran

that envelops their entire body.

bir mukus balonu salgılarlar.

This masks their scent from predators

Bu, kendi kokularını yırtıcılardan gizler

and protects them from parasites,

ve onları parazitlerden korur.

so they can sleep soundly.

Böylece mışıl mışıl uyuyabilirler.

I mean, how cool is this?

Yani, bu ne kadar havalı?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So this is a confession of my love for parrotfish

İşte bu, bütün gösterişli papağan balıklarına olan

in all their flamboyant,

aşkımın bir itirafı,

algae-eating, sand-pooping, sex-changing glory.

yosun yiyen, kum dışkılayan, cinsiyet değiştiren şöhretine.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But with this love comes heartache.

Ama bu aşk kalp acısı getiriyor.

Now that groupers and snappers are woefully overfished,

Şimdi de orfozlar ve levrekler ne yazık ki aşırı avlanıyorlar,

fishermen are targeting parrotfish.

balıkçılar papağan balıklarını hedef alıyorlar.

Spearfishing took out the large species,

Zıpkınla balık avlamak büyük türleri yok etti,

midnight blue and rainbow parrotfish are now exceedingly rare,

gece mavisi ve gök kuşağı papağan balıkları şimdi çok nadirler

and nets and traps are scooping up the smaller species.

ve ağlar ve tuzaklar daha küçük türleri topluyor.

As both a marine biologist and a single person,

Hem bir deniz biyoloğu hem de bir birey olarak

I can tell you,

size söyleyebilirim ki

there aren't that many fish in the sea.

denizde çok fazla balık yok.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then, there's my love for their home,

Sonra, evlerine olan aşkım var,

the coral reef,

mercan kayalıkları, bir zamanlar Karayip kültürleri kadar canlı,

which was once as vibrant as Caribbean cultures,

as colorful as the architecture,

mimarisi kadar renkli

and as bustling as carnival.

ve karnaval kadar hareketli olan.

Because of climate change,

İklim değişikliği yüzünden

on top of overfishing and pollution,

üstelik aşırı avlanma ve kirlilikle birlikte

coral reefs may be gone within 30 years.

mercan kayalıkları 30 yıl içinde yok olabilir.

An entire ecosystem erased.

Koca bir ekosistem silinebilir.

This is devastating,

Bu yıkıcı

because hundreds of millions of people around the world

çünkü dünya çapındaki yüz milyonlarca insan

depend on reefs for their nutrition and income.

beslenmelerini ve gelirlerini bu mercanlara borçlu.

Let that sink in.

Anlaşılmasına izin verin.

A little bit of good news

Birazcık güzel olan haber ise;

is that places like Belize, Barbuda and Bonaire are protecting these VIPs --

Belize, Barbuda ve Bonaire gibi yerler bu VIP'leri koruyor,

Very Important Parrotfish.

Çok Önemli Papağan balıkları.

Also, more and more places are establishing protected areas

Ayrıca, giderek daha fazla ülke bütün ekosistemi koruyacak

that protect the entire ecosystem.

sit alanları kuruyor.

These are critical efforts, but it's not enough.

Bunlar ciddi uğraşlar ama yeterli değil.

As I stand here today,

Bugün ben burada dururken

only 2.2 percent of the ocean is protected.

okyanusların sadece yüzde 2,2'si korunuyor.

Meanwhile, 90 percent of the large fish,

Bu sırada, büyük balıkların %90'ı

and 80 percent of the coral on Caribbean reefs,

ve Karayip kayalıklarındaki mercanların %80'i

is already gone.

yok oldu bile.

We're in the midst of the sixth mass extinction.

Altıncı kitlesel yok oluşun tam ortasındayız.

And we, humans, are causing it.

Ve biz, insanlar, buna neden oluyoruz.

We also have the solutions.

Aynı zamanda çözümlerimiz de var.

Reverse climate change and overfishing,

İklim değişikliğini ve avlanmayı tersine çevirmek,

okyanusların yarısını korumak

protect half the ocean

and stop pollution running from land.

ve karadan kaynaklanan kirliliği durdurmak.

But these are massive undertakings

Ancak bu devasa projeler

requiring systemic changes,

sistemsel değişiklikler gerektiriyor

and we're really taking our sweet time getting around to it.

ve biz etrafında dolanarak güzel zamanımızı gerçekten harcıyoruz.

Each of us can contribute, though.

Gerçi, her birimiz katkı sağlayabiliriz.

With our votes, our voices, our food choices,

Oylarımızla, sesimizle, yiyecek seçimlerimizle,

our skills and our dollars.

yeteneklerimizle ve paramızla.

We must overhaul both corporate practices

Hem kurumsal uygulamaları hem de devlet politikalarını

and government policies.

elden geçirmeliyiz.

We must transform culture.

Kültürü dönüştürmeliyiz.

Building community around solutions

Çözümler etrafında topluluk oluşturmak

is the most important thing.

en önemli şey.

I am never going to give up

Bu harika gezegeni korumak ve yenilemek için

working to protect and restore this magnificent planet.

çalışmaktan asla vazgeçmeyeceğim.

Every bit of habitat we preserve,

Doğal yaşamın kurtardığımız her bir parçası,

every tenth of a degree of warming we prevent,

önlediğimiz her 1/10 derecelik bir ısınma

really does matter.

gerçekten önemli.

Thankfully, I'm not motivated by hope,

Neyse ki umutla değil,

but rather a desire to be useful.

yararlı olma arzusuyla motive oluyorum.

Because I don't know how to give an honest talk

Çünkü sevgili papağan balıklarım

ve mercan kayalıkları hakkında

about my beloved parrotfish and coral reefs

nasıl mutlu bir sonu olan dürüst bir konuşma yapacağımı bilmiyorum.

that has a happy ending.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)