Corneille Ewango: A hero of the Congo Basin forest

Corneille Ewango: Kongo ormanının bir kahramanı

Çeviri: Kerime Gunturk Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I don't speak English.

İngilizce konuşamam.

I start speaking English, learning English, about a year ago.

İngilizceyi konuşmaya, öğrenmeye yaklaşık bir yıl önce başladım.

I speak French and I grew up with French, so my English is Franglais.

Fransızca konuşurum ve Fransızcayla büyüdüm,Yani İngilizcem Fransız İngilizcesi.

I'm born in the Western Congo, in an area around here,

Batı Kongo da şurada bir bölgede doğdum.

and then went to university in Kisangani.

Ve sonra üniversiteye Kisanganide gittim.

And after I finished, I went to this area, the Ituri Forest.

Ve üniversiteyi bitirdikten sonra İturi ormanına gittim.

But what I've been doing --

Ama ben ne yapıyordum

when I was about 14, I grew in my uncle's house.

14 yaşıma kadar, amcamın evinde kaldım.

And my father was a soldier,

Ve babam bir askerdi.

and my uncle was a fisherman and also a poacher.

Amcam bir balıkçıydı ve aynı zamanda kaçak bir avcıydı.

What I've been doing from 14 to 17 was,

14 yaşından 17 yaşıma kadar onlara

I was assisting them collecting ivory tusk, meat

fildişi,et ve her ne öldürdülerse toplamalarına

and whatever they were killing, poaching, hunting in the forest,

ormanda avlanmalarına yardımcı oluyor,

bring it in the main city to get access to the market.

Ve bunları büyük şehirlere getirip pazara çıkarmalarını sağlıyordum

But finally, I got myself involved.

Ama sonunda kendi başıma dert sardım

Around 17 to 20 years, I became, myself, a poacher.

Ve 17 yaşından 20 li yaşlarıma kadar ben kendim yasadışı bir avcı oldum.

And I wanted to do it, because -- I believed -- to continue my studies.

Ve bunu yapmak istemiştim çünkü eğitimime devam edeceğime inanıyordum.

I wanted to go to university, but my father was poor, my uncle even.

Üniversiteye gitmek istedim ama babam fakirdi, aynı şekilde amcamda

So, I did it.

Bende kendi çabamla gittim.

And for three to four years, I went to university.

Ve 3-4 yıl üniversiteye gittim.

For three times, I applied to biomedical science, to be a doctor.

3 defa bir doktor olmak için biomedikal bilimlere başvuru yaptım.

I didn't succeed.

Başaramadım.

I was having my inscriptions, my admission to biology.

Biyolojiye kayıt için tüm belgelerim elimdeydi.

And I said, "No way, I'm not doing it.

Ve dedimki: Asla. bunu yapmıyorum

My family's poor, my area don't have better health care.

Ailem fakir ve yaşadığım yer daha iyi sağlık hizmetlerine sahip değil,

I want to be a doctor to serve them."

Ben bir doktor olup onlara hizmet etmek istiyorum.

Three times, that means three years, and I start getting old.

Üç defa ki bu üç yıl demektir ve ben yaşlanmaya başladım

I say, "Oh, no, I continue."

Dedim ki: oh! Hayır! yeter..Devam ettim.

So, I did tropical ecology and plant botany.

Bende tropikal ekoloji ve bitki botaniği çalıştım.

When I finished, I went to the Ituri Forest for my internship.

Mezun olduktan sonra staj için İturi ormanına gittim.

It's where I really getting passion with what I'm doing

Ve orda yaptığım işe şu ana kadar duyduğum tutkuyu hissetmeye başladım.

right up to now -- I'm standing in front of you --

İşte şimdi karşınızda dururken bu tutkum

doing botany and wildlife conservation.

Botanik ve vahşi yaşamı korumadır.

That time the Ituri Forest was created as a forest reserve

İturi ormanına gittiğimde orman bazı hayvanlar ve bitkilerle

with some animals and also plants.

koruma bölgesi olarak ayrılmıştı

And the training center there was built

Ve eğitim merkezi

around the scientific Congolese staff

Kongolu ve bazı Amerikalı bilim adamları

and some American scientists also.

etrafında inşa edilmişti

So, the Okapi Faunal Reserve protects number --

Yani Okapi Bitki koruma alanı

I think that is the largest number of elephants

en büyük fil topluluğunu barındırdığını düşünüyorum

we have right now in protected areas in Congo.

artık Kongo da korunmuş bir bölgemiz var

It has also chimpanzees.

aynı zamanda şempanzelerde var.

And it has been named Okapi Faunal Reserve

Ve buraya bu güzel yaratık yüzünden

because of this beautiful creature.

Okapi Hayvan Koruma Alanı adı verilmişti.

That is a forest giraffe.

Bu bir orman zürafası.

I think you guys know it quite well.

Hepinizin onu çok iyi bildiğini düşünüyorum.

Here we have savanna giraffes,

Burada da Savana Zürafası

but through evolution we have this forest giraffe

ama evrimler sonucu Kongoda

that lives only in Congo.

sadece orman zürafası yaşıyor.

It has also some beautiful primates.

Aynı zamanda bu ormanda güzel maymunlarda var.

Thirteen species -- highest diversity we can find in one single area in Africa.

13 farklı çeşitle ki bu rakam Afrika da tek bir bölgede bulunan en yüksek çeşitliliktir.

And it has the Ituri Forest itself --

ve Uturi ormanının yaklaşık

about 1,300 species of plants, so far known.

1300 çeşit bitkide barındırdığı biliniyor.

I joined the Wildlife Conservation Society, working there, in 1995,

Orda çalışan Vahşi Yaşamı Koruma Topluluğuna 1995 te katıldım

but I started working with them as a student in 1991.

Ama aslında 1991 de onlarla öğrenci olarak çalışmaya başlamıştım.

I was appointed as a teaching assistant at my university

Öğretim asistanı olarak görevlendirilmiştim

because I accomplished with honor.

çünkü Üniversiteden şeref derecesiyle mezun olmuştum.

But I didn't like the way -- the instruction I got was very poor.

Ama bundan hoşlanmadım çünkü eğitim çok zayıftı.

And I wanted to be formed to a training center and a research center.

Ve bende Eğitim Merkezinden Araştırma Merkezine gitmek istedim

With the end of the dictatorship regime of Mobutu Sese Seko,

Mobutu Sese Seko nun dikdatör rejiminin sonlanmasıyla,

that most of you know, life became very, very difficult.

pek çoğunuzun bildiği üzere hayat bayağı zor hale geldi.

And the work we have been doing

Ve bizim yaptığımız işinde yapılması

was completely difficult to do and to achieve it.

ve başarılması tamamen zorlaştı.

When Kabila started his movement to liberate Congo,

Kabila Kongoyu liberalleştirmek için harekete geçtiğinde

so Mobutu soldiers started moving and retreated.

Mobutu askerleri yer değistirmeye ve geri çekilmeye başladılar

So they started fleeing from the east to the west.

ve doğudan batıya kaçmaya başladılar

And the Okapi Faunal Reserve is there,

ve Okapi hayvan Koruma Alanıda o bölgedeydi.

so there was a road from Goma, somewhere here,

Goma dan nuraya ve şu taraflara bir yol vardı

and coming like this.

ve bu şekilde geliyordu

So they might go through, pass through the Okapi Faunal Reserve.

böylece burdan geçip Okapi koruma alanına geliyorlardı.

Congo has five of the world's richest sites of protected area,

Kongo dünyadaki en zengin 5 korunmuş bölgeye sahip

and the Okapi Faunal Reserve is one of them.

ve Okapi hayvan koruma alanıda onlardan bir tanesi

So soldier was fleeing in the Okapi Faunal Reserve.

Askerler Okapi hayvan Koruma Alanına kaçıyorlardı.

On their way, they looted everything.

Ve yolları üzerindeki her şeyi yağmalıyorlardı.

Torture, wars -- oh, my God, you can't believe.

İşkence, savaşlar- oh Tanrım.. inanamazsınız!!

Every person was looking his way -- where to go, we don't know.

Herkes nereye kaçabileceğini düşünüyordu, bir şey bilmiyorduk.

And it was for us, the young, the first time really

Ve biz gençler için tüm bunlar gerçekten ilkti,

we hear the language of war, of guns.

ilk kez savaşın dilini ve silahları duyduk.

And even people who faced the rebellion of 1963,

Hatta bağımsızlığımızı kazandıktan sonra 1963 deki

after our independence, they didn't believe what was happening.

isyanı görenler bile bu yaşananlara inanamıyordu.

They were killing people. They were doing whatever they want

İnsanları öldürüyorlardı ve güçleri olduğu için

because they have power.

canları ne isterse yapıyorlardı.

Who have been doing that?

Bunları kim yapıyordu?

Young children. Child soldiers.

Genç çocuklar, çocuk askerler

You can't ask him how old he is because he has guns.

Kaç yaşında olduğunu soramıyordunuz bile çünkü elinde silahı vardı.

But I was from the west, working in the east.

Ama ben batı tarafındandım doğuda çalışıyordum

I even [at] that time was not speaking Swahili.

Ve o zaman savahili dilini bile konuşamıyordum.

And when they came, they looted everything.

askerler geldikleri zaman her şeyi yağmaladılar.

You can't speak Lingala because Lingala was from Mobutu,

Lingataca konuşamazdınız çünkü Lingata Mabutudandı

and everyone speaking Lingala is soldier.

ve Lingataca konuşan herkes askerdi.

And I was from the same area to him.

Ve bende Mabutuyla aynı bölgedendim.

All my friends said, we are leaving because we are a target.

Tüm arkadaşlarım gitmeleri gerektiğini çünkü hedef olduklarını söyledi.

But I'm not going to the east, because I don't know Swahili.

Ama doğuya gidemezdim çünkü savahili bilmiyordum

I stay. If I go, I will be killed.

Bende kaldım, eğer gitseydim öldürülebilirdim

I can't go back to my area -- it's more than 1,000 kilometers [away].

Kendi bölgeme de gidemiyordum 1000 kilometreden daha uzaktı,

I stayed after they looted everything.

Askerler her şeyi yağmaladıktan sonra kaldım

We have been doing research on botany,

Botanik üzerine araştırma yapıyorduk,

and we have a small herbarium of 4,500 sheets of plants.

Ve 4500 bitki yaprağından oluşan küçük bir bitki koleksiyonumuz vardı.

We cut, we dry and we packed them,

Bitkileri kesip,kurutuyor, paketliyor

we mounted them on a folder.

ve onları dosyalıyorduk

Purpose: so that we start them for agriculture,

Bunu yapmaktaki amacımız bu bitkilerin tarımını yapabilmek,

for medicine, for whatever, and for science,

ilaç yapımında kullanabilmekti. Ve bilim içindi,

for the study of the flora and the change of the forest.

bitki örtüsü ve orman çalışmaları için.

That is people moving around, that's even Pygmies.

Bunlar ortada gezen insanlar, pigmeler bile var.

And this is a bright guy, hard-working person, and Pygmy.

Ve bu yetenekli bir adam ve çok çalışkan. Ve pigmeler

I've been working with him about 10 years.

Onunla yaklaşık 10 yıldır çalışıyorum.

And with soldiers, they went to the forest for poaching elephants.

Ve askerlerle, onlarda ormanda kaçak fil avına çıktılar.

Because he's Pygmy, he knows how to track elephants in the forest.

Bu adam pigme olduğu için ormanda fillerin nasıl yakalanacağını biliyor.

He has been attacked by a leopard and they abandon him in the forest.

bir leoparın saldırısına uğramıştı ve arkadaşları onu ormanda terk etmişti

They came to told me, I have to save him.

Bana gelip onun hayatını kurtarmam gerektiğini söylediler.

And what I did, I gave him just antibiotics

Ben ne yaptım? Ona sadece tüberküloz tedavisinde kullandığımız

that we care for tuberculosis.

antibiyotiklerden verdim.

And fortunately, I saved his life.

Ve şans eseri onun hayatını kurtardım.

And that was the language of the war.

Ve bu savaşın diliydi.

Everywhere there has been constant extraction of mineral,

Her yerde sürekli maden çıkarılıyor,

killing animals, the logging timbers and so on.

Hayvanlar öldürülüyor, tomruklar kereste oluyor, daha pek çok şey yapılıyordu.

And what of important things --

Ve en önemlisi,

I think all of you here have a cell phone.

buradaki herkesin cep telefonu olduğunu düşünüyorum

That mineral has killed a lot:

Bu maden çok fazla ölüme sebep oldu,

five millions of Congolese have gone because of this

5 milyon Kongolu Kalton ismi verilen

Colombo-Tantalite -- they call it Coltan --

bu colombo-tantalit madeni yüzünden öldü.

that they use it to make cell phones

Cep telefonu yapımında kullanılıyordu

and it has been in that area, all over in Congo. Extraction,

bu bölgede vardı ve tüm Kongoda vardı

and good, big business of the war.

ve çıkarımı savaşın güzel ve büyük işlerindendi.

And what I did for the first war, after we have lost everything,

Ve ben ilk savaş sonrası her şeyimizi kaybettikten sonra ne yaptım?

I have to save something, even myself, my life and life of the staff.

Kendim için, hayatım için ve hayatın gerekleri için bir şeyleri kurtarmalıydım.

I buried some of our new vehicle engines, I buried it to save it.

Bazı yeni araçlarımızın motorlarını, onları kurtarabilmek için gömdüm.

And some of equipment went with them,

Ve ekipmanın bir kısmını da kurtarabilmek için

on the top of the canopy, to save it.

ağaçtaki cibinliğe sakladım.

He's not collecting plants, he's going to save our equipment

Bu adam bitki toplamıyor cibinlikteki ekipmanımızı

on the canopy.

kurtarmaya gidiyor.

And with the material that's left --

Ve kalan malzemeyle-

because they wanted to destroy it, to burn it,

çünkü askerler onları yok edip yakmak istiyorlardı,

they didn't understand it, they didn't go to school --

anlamıyorlardı çünkü hiç eğitim almamışlardı

I packed it.

Bitki koleksiyonumuzu paketledim.

And that is me, going to, hurrying to Uganda,

Buda ben Uganda ya bir telaşla giderken,

to try to save that 4,000 material,

4000 malzemeyi kurtarmayı deniyorum

with people carrying them on the bikes, bicycles.

benimle birlikte başka motosikletli ve bisikletli insanlarda malzeme taşıyor.

And after that, we succeeded.

Ve başardık.

I housed that 4,000 material at the herbarium of Makerere University.

Bu 4000 malzemeyi Makarere Üniversitesinin bitki koleksiyonuna teslim ettim.

And after the war, I have been able to bring it back home,

Ve savaştan sonra onları eve geri getirebildim

so that we continue our studies.

Böylece çalışmalarımıza devam ettik.

The second war came while we didn't expect it.

İkinci savaş biz hiç öngöremeden geldi.

With friends, we had been sitting and watching match football,

Sanırım biz arkadaşlarla oturmuş futbol izleyip

and having some good music with WorldSpace radio,

bir yandan da Worldspace radyosundan iyi müzikler dinlerken

when it started, I think.

savaş başladı

So, it was so bad.

Çok kötüydü.

We heard that now from the east again the war started,

Ve savaşın yine doğudan başladığını duyduk.

and it's going fast.

Ve hızla ilerliyordu

This time I think Kabila will go in place of, as he did with Mobutu.

Bu sefer Kabilanın Mabutuyla gittiği yerlere gideceğini düşünüyordum

And the reserve was a target to the rebels.

Ve Koruma Alanı yine asilerin hedefiydi.

Three different movements and two militia acting in the same area

Üç farklı hareket ve iki milis kuvveti aynı alandaydı,

and competing for natural resources.

Ve doğal kaynaklarımız için savaşıyorlardı.

And there was no way to work.

Çalışılacak gibi değildi.

They destroy everything.

Her şeyi yok ettiler.

Poaching -- oh, no way.

Yasadışı avlanma, oh her şey..

And that's the powerful men. We have to meet and to talk to them.

Bunlarda güçlü adamlar onlarla görüşmemiz ve konuşmamız gerekiyordu.

What's the regulation of the reserve

Koruma Alanının mevzuatı

and what is the regulation of the parks?

ve parkın mevzuatı nedir?

And they can't do what they are doing.

Yaptıkları işi yapamıyorlardı.

So we went to meet them.

Bizde onlarla görüşmeye gittik.

That is Coltan extraction, gold mining.

Bu Coltan altın madeni

So, we started talking with them,

Adamlarla konuşmaya başladık

convincing them that we are in a protected area.

Ve onları Korunmuş Alanın içinde olduğumuza ikna etmeye çalıştık.

There are regulations

Bu bölgede

that it's prohibited to do logging, mining and poaching, specifically.

tomrukçuluğu, madenciliği ve özellikle yasadışı avlanmayı yasaklayan bir mevzuat vardı

But they said, "You guys,

Ama onlar dedi ki:

you think that soldiers who are dying are not important,

siz ölen askerlerin önemli olmadığını

and your animals you are protecting are most important.

en önemli şeyin koruduğunuz hayvanlar olduğunu düşünüyorsunuz.

We don't think so.

Oysa biz böyle düşünmüyoruz.

We have to do it, because to let our movement advance."

Bu hareketi işimizin ilerlemesi için yapmak zorundayız.

I say, "No way, you are not going to do it here."

Bende asla bu işi burada yapamazsınız dedim.

We started talking with them and I was negotiating.

Onlarla konuşmaya başladık ve ben pazarlık ediyordum

Tried to protect our equipment, tried to protect our staff

Ekipmanımızı, eşyalarımızı ve

and the villages of about 1,500 people.

köylerdeki 1500 insanı korumayı deniyordum.

And we continued.

Ve devam ettik

But I was doing that, negotiating with them.

Bazen onlarla pazarlık ederken

Sometimes we are having meeting

bazı zamanlar Jean-Pierre Bemba,

and they are talking with Jean-Pierre Bemba,

Mbusa Nyamwisi ile de

with Mbusa Nyamwisi, with Kabila, and I'm there.

görüşmelerimiz oluyordu.

Sometimes, they talk to my own language, that is, Lingala.

Bazen benim ana dilimi konuşuyorlardı ki bu Lingaladır

I hear it and what strategy they are doing, what they are planning.

Yaptıkları stratejiyi ve ne planladıklarını duyuyordum.

Sometimes, they are having a helicopter

Bazen helikopterlerle onlara mühimmat

to supply them with ammunition and so on.

ve başka şeyler getiriliyordu.

They used me to carry that, and I was doing counting,

Bunları bana taşıttırıyorlardı aynı zamanda hangi malzeme nerden gelmiş

what comes from where, and where, and where.

onunda sayımını yapıyordum

I had only this equipment -- my satellite phone, my computer

Benim tüm ekipmanım bunlardı: uydu telefonum, bilgisayarım

and a plastic solar panel -- that I hide it in the forest.

Ve ormana sakladığım plastik güneş panelim.

And every time, daily, after we have meeting,

Ve her zaman, günlük olarak onlarla görüşmemizden sonra

what compromise we have, whatever,

Uzlaşmamız neyse, vesaire,

I go, I write a short email, send it.

Gidip kısa bir email yazıp gönderiyordum

I don't know how many people I had on my address.

Adres bölümümde sayısını bilmediğim tüm insanlara gönderiyordum.

I sent the message: what is going about the progress of the war

Mesajlarımda savaşın ilerleyişindeki durumu

and what they are planning to do.

Ve ne yapmayı planladıklarını yazıyordum.

They started suspecting that what we do on the morning,

Tabi şüphelenmeye başladılar çünkü sabah ne yaptıysak,

and the afternoon, it's on the news, BBC, RFI.

Öğleden sonra hepsi haberlerdeydi: BBC, RFI,

(Laughter)

( Gülüşmeler)

Something might be going on.

Bir şeyler dönüyordu,

And one day, we went for a meeting.

Ve birgün bir görüşmeye gittik.

(Applause)

(alkışlama)

Sorry.

Pardon

One day, we went to meet the Chief Commander.

Birgün baş kumandanla bir görüşmeye gittik

He had the same iridium cell phone like me.

Benim iridyum cep telefonumun aynısından onda da vardı.

And he asked me, "Do you know how to use this?"

Ve bana sordu: Bunun nasıl kullanıldığını biliyor musun?

I said, "I have never seen it.

Bende o telefonu hiç görmediğimi söyledim.

(Laughter)

(gülüşmeler)

I don't know."

Bilmiyorum dedim

And I had mine on my pocket.

Üstelik benim iridyum telefonumda cebimdeydi o an

So, it was a chance that they trusted me a lot.

Bu bir şanstı bana çok güveniyorlardı.

They didn't -- they was not looking on me.

Üzerimi aramadılar.

So I was scared.

Çok korkmuştum.

And when we finished the meeting, I went to return it in the forest.

Ve görüşme bittiği zaman yine ormana döndüm

And I was sending news, doing whatever,

Ne yaptıysak haberlere günlük olarak rapor ediyordum.

reporting daily to the U.N., to UNESCO, to our institution in New York,

Birleşmiş Milletlere, UNESCOya, New Yorktaki instütümüze

what have been going.

neler olduğunu haber veriyordum.

And for that, they have been having big pressure to leave, to free the area.

Ve bu büyük baskı yüzünden askerler gitmek ve bölgeyi özgür bırakmak zorunda kaldılar.

Because there was no way --

Çünkü başka hiçbir yol yoktu

whatever they do, it's known the same time.

Her ne yapıyorlarsa aynı anda öğreniliyordu

During the first two rebellions, they killed all animals in the zoo.

İlk iki isyan sırasında hayvanat bahçesindeki bütün hayvanlar öldürüldü.

We have a zoo of 14 Okapis, and one of them was pregnant.

Hayvanat bahçesinde 14 okapimiz vardı ve içlerinden biri hamileydi.

And during the war, after a week of heavy war, fighting in the area,

Ve bölgede savaş devam ederken ağır çatışmadan bir hafta sonra

we succeeded: we had the first Okapi.

Başardık; ilk okapi yavrumuz doğdu.

This is the only trouser and shirt remind me of this.

O anı bana hatırlatan tek pantolon ve tişört budur.

This is not local population, this is rebels.

Bunlar yerel halk değil, isyancılar

They are now happy sending the news

Mutlular çünkü savaş esnasında bir okapi korundu

that they have protected the Okapi with the war,

ve bu haberi iletmekten mutlular.

because we sent the news that they are killing

Çünkü onların her yerde öldürdüğünü

and poaching everywhere.

ve yasadışı avlanma yaptıkları mesajını göndermiştik

After a week, we celebrated the birthday of that Okapi,

Okapinin doğum günü kutlamalarından bir hafta sonra

they killed an elephant, just 50 meters to the area

Okapinin doğduğu hayvanat bahçesine

where the zoo, where Okapi was born.

50 metre uzaklıkta bir fil öldürdüler

And I was mad.

Çılgına dönmüştüm.

I oppose it -- that they are now going to dissect it,

Baş kumandanı görüp ona durumu rapor edene kadar

until I do my report and then I see the Chief Commander.

fili parçalara ayırmalarına engel oldum

And I succeeded.

Ve başardım

The elephant just decayed and they just got the tusks.

Fil parçalara ayrılmadan çürüdü ve onlarda sadece dişlerini aldılar.

What we are doing after that -- that was the situation of the war --

Bundan sonra ne yaptık, bunlar savaşın manzarasıydı.

we have to rebuild.

her şeyi yeniden inşa etmeliydik.

I had some money. I was paid 150 dollars.

Biraz param vardı,150 dolardı maaşım

I devoted half of it to rebuild the herbarium,

Yarısını bitki müzesini yeniden inşa etmek için verdim

because we didn't have good infrastructure to start plants.

Çünkü bitki yetiştirmek için iyi bir alt yapımız yoktu.

Wildlife Conservation Society more dealing with plants.

Vahşi yaşamı koruma topluluğu da daha çok bitkilerle ilgileniyordu

I started this with 70 dollars,

Buna 70 dolarla başladım

and start fundraising money to where I've been going.

Ve gittiğim her yerde bağış toplamaya başladım

I had opportunity to go all over,

Bitki müzesinin ve benim Afrikalı ekipmanımın bulunduğu

where herbarium for my African material is.

Her yere gitme fırsatım oldu.

And they supported me a bit, and I built this.

Bana birazcık destek verdiler ve bende bunu inşa ettim.

Now, it's doing work to train young Congolese.

Şimdi genç Kongoluları eğitmek için kullanılıyor.

And also, what one of the speciality we are doing,

Aynı zamanda yaptığımız başka bir şey daha var

my design is tracking the global warming effect on biodiversity,

Benin küresel ısınmanın canlı çeşitliliği üzerindeki etkilerini saptayan bir dizaynım var

and what the impacts of the Ituri Forest is playing to uptake carbon.

Ve utiki ormanının karbon alımında oynadığı rolü de araştırıyoruz.

This is one of the studies we are doing on a 40-hectare plot,

Bu 40 hektarlık arsada yaptığımız çalışmalardan birisi

where we have tagged trees and lianas from one centimeters,

Ağaçları ve tropik asma bitkilerini etiketledik

and we are tracking them.

ve 1cm. den itibaren takip ediyoruz.

We have now data of about 15 years,

Şu an yaklaşık 15 yıllık datamız var.

to see how that forest is contributing to the carbon reductions.

Böylece ormanın karbon emilimine nasıl katkı sağladığını görebiliyoruz

And that is -- I think it's difficult for me.

Ve bu – bunun benim için zor olduğunu düşünüyorum.

This is a very embarrassing talk, I know.

Bu çok utanç verici bir konuşma, biliyorum

I don't know where to start, where to finish it.

Nerde başlayıp nerde bitireceğimi bilmiyorum

When I was thinking to come here,

Buraya gelmeyi düşündüğüm zaman

what best title I wanted to say to my talk, I didn't find this.

Konuşmamın en iyi başlığı ne olabilir diye düşündüm. Bunu ben bulmadım

But now I think that I would have titled it, "The Language of Guns."

Şu an ona nasıl bir başlık verebileceğimi buldum:Silahların Dili

Where are you people?

İnsanlar neredesiniz?

Now we are talking about reconstitution, rebuild Africa.

Şimdi Afrikayı yeniden teşkilatlandırmayı yeniden kurmayı konuşuyoruz

But is gun industries a tool to rebuild, or is it a game?

Peki silah endüstrisi yeniden inşa için bir gereç midir? Veya bir oyun mudur?

I think we see the war like a game --

Savaşı bir oyun olarak gördüğümüzü düşünüyorum

like soccer, football.

Futbol gibi

Everybody is happy, but see what it's doing,

Herkes mutlu ama yaptığına bakın

see what is going in Darfur.

Darfur da neler olduğuna bakın

Now we say, oh, my God.

Şimdi diyoruz ki : aman tanrım

See what the wars in Rwanda.

Rwanda daki savaşlara bakın

That's because of the language of guns.

Bunlar silahların dili yüzünden

I don't think that someone may blame Google,

Birilerinin google ı suçlayabileceğini düşünmüyorum

because it's doing the right things,

Çünkü doğru şeyleri yapıyor

even if people like Al-Qaeda are using Google

El kaide gibi insanlar birbirleriyle bağlantı kurmak için

to connect between them.

google kullanıyor olsa da.

But it's serving millions for the best.

Ama google milyonlara en iyisi için hizmet veriyor

But what is doing with gun industries?

Ama silah endüstrisi için ne yapıyor?

Thank you.

Teşekkürler

(Applause)

(alkışlama)

Chris Anderson: Thank you, thank you.

Chris Anderson: Teşekkürler, teşekkürler

Just wait over there.

Biraz bekleyin

It's an amazing story.

Bu inanılmaz bir hikaye

I suspect a lot of people here have the same question I have.

Buradaki pek çok insanında benim kafamdaki soruyu sorduğunu düşünüyorum

How can we help you?

Size nasıl yardım edebiliriz?

Corneille Ewango: That's really embarrassing questions.

Corneille Ewango: Bu gerçekten çok utanç verici bir soru

I think that now I feel nervous.

Şimdi biraz tedirgin oldum

And I think, helping us, people are acting sometimes by ignorance.

Bazen insanların bize yardım ederken cahillikle hareket ettiğini düşünüyorum

I did it myself.

Ben kendimde yaptım

If I know when I was young,

Eğer gençken bir fil öldürürken

that [by] killing an elephant, I'm destroying biodiversity,

Canlı çeşitliliğini yok ettiğimi bilseydim

I would not have done it.

yapmazdım.

Many, many of you have seen the talents of Africans,

Pek çoğunuz Afrikalıların yeteneklerini görmüştür

but there are few who are going to school.

Ama çok azı okula gidiyor

Many are dying because of all those kind of pandemics,

Pek çoğu salgın hastalıklar nedeniyle ölüyor

HIV, malaria, poverty, not going to school.

Aids, sıtma, fakirlik ve eğitimsizlik.

What you can assist us, it's by building capacities.

Bize kapasiteler inşa ederek yardım edebilirsiniz

How many have got opportunity like me

Kaç kişi benim gibi Amerikaya gelip

to go to U.S., do a master's?

yüksek lisans yapma şansı bulur?

And go -- now, I'm in the Netherlands to do a Ph.D.

Ve ben şu an doktora için Hollanda dayım

But many of them are just here, because they don't have money.

Ama pek çoğu buradalar çünkü paraları yok

And they can't go even to university.

Ve üniversiteye bile gidemiyorlar

They can't even attain the bachelor's degree.

Üniversitedeki bir bölüme bile katılamıyorlar

Building capacities for the young generation

Genç kuşaklar için yeni imkanlar inşa etmek

is going to make a better generation

daha iyi kuşaklara ve yarın Afrika için daha

and a better future tomorrow for Africa.

iyi bir geleceğe sebep olacaktır.

CA: Thank you, thank you.

CA: Teşekkür ederim, teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)