Katie Mack: The death of the universe -- and what it means for life | TED Fellows

Çeviri: Sara Ozturk Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

[SHAPE YOUR FUTURE]

[Geleceğinizi Şekillendirin]

I love the universe.

Evreni seviyorum.

The vastness, the mystery,

Büyüklüğünü, gizemini,

the astonishing beauty of the stars.

yıldızların şaşırtıcı güzelliğini.

I love everything about it,

Evren hakkındaki her şeyi seviyorum

and I've devoted my life to studying it.

ve hayatımı, onun üzerine çalışmaya adadım.

From atoms to galaxies,

Atomlardan galaksilere,

from beginning to end.

başlangıçtan sona.

But lately, I've gotten stuck on that last bit.

Ama şu sıralar son bir kısma takılıp kaldım.

The fact that the universe is dying.

Evrenin öldüğü gerçeğine.

I know this may come as a shock.

Biliyorum, sizin için çok şaşırtıcı olabilir.

I mean, it's the universe, it's everything.

Yani evren bu, aslında her şey demek.

It's supposed to be eternal, right?

Sonsuz olması gerekiyor, değil mi?

But it isn't.

Ancak sonsuz değil.

We know the universe had a beginning

Evrenin bir başlangıcının olduğunu biliyoruz

and everything that begins ends.

ve başlayan her şey bir gün biter.

The start of the story is a familiar one.

Bu hikayenin başlangıcı oldukça tanıdık.

In the beginning, there was light.

Başlangıçta ışık vardı.

We know that because we can see it directly.

Bunu biliyoruz çünkü doğrudan görebiliyoruz.

The cosmos today is filled with low-energy background radiation

Günümüzdeki evren, her şeyi kapsayan cehennem gibi bir evrenin olduğu

left over from a time

zamandan kalan düşük enerjili

when the whole universe was an all-encompassing inferno.

arka plan radyasyonuyla dolu.

In its first 380,000 years, space wasn't cold or dark.

Var oluşunun ilk 380.000 yılında uzay soğuk ya da karanlık değildi.

It was thick with a churning, humming plasma.

Yayılmış, uğultulu bir sıvıyla kaplıydı.

It was hot and dense.

Sıcak ve yoğundu.

It was loud.

Gürültülüydü.

But it was also expanding.

Ama aynı zamanda genişliyordu da.

Over time, the fire dissipated and space cooled.

Zaman geçtikçe sıcaklık dağıldı ve uzay soğudu.

Clouds of gas pulled together by their own gravity

Gaz bulutları kendi yer çekimlerine çekilerek

formed stars and galaxies and planets and us.

yıldızları, galaksileri, gezegenleri ve bizi oluşturdu.

And one day,

Bir gün

astronomers using a microwave receiver detected a bit of static

mikrodalga alıcıları kullanan gökbilimciler,

coming from every direction in the sky,

gökyüzünün her noktasından gelen parazitler keşfetti,

the leftover radiation from that primordial fire.

bunlar eski sıcak zamanlardan arta kalan radyasyonlardı.

We can now map out the cosmos

Şimdi evreni, gözlemlenebilir olan

to the farthest reaches of the observable universe.

en uç noktasına kadar ayrıntılarıyla gösterebiliriz.

We can see distant galaxies

Bize ulaşmaları için milyarlarca ışık yılı gerektiren

whose light has taken billions of years to reach us.

uzak galaksileri görebiliyoruz.

So by looking at them, we are looking deep into the past.

Onlara bakarken aynı zamanda geçmişe daha derinden bakmış oluyoruz.

We can watch how the expansion of the universe has slowed down

13,8 milyar yıl önceki o sıcak evreden beri evrenin genişlemesinin

since that hot early phase 13.8 billion years ago.

nasıl yavaşladığını izleyebiliriz.

We can see collisions of entire galaxies

Bütün galaksilerin çarpışmasını görebilir

and watch the bursts of star formation,

ve bütün o ani evrensel hidrojen yangınlarından kaynaklanan

that result from the sudden conflagration of all that cosmic hydrogen.

yıldız oluşumu patlamalarını izleyebiliriz.

And we can see that these collisions are happening less and less.

Bu çarpışmaların giderek azaldığını da görebiliriz.

The expansion of the universe isn't slowing down anymore.

Evrenin genişlemesi artık yavaşlamıyor.

A few billion years ago, it started speeding up.

Birkaç milyar yıl önce hızlanmaya başladı.

Distant galaxies are getting farther apart

Uzak galaksiler daha hızlı bir şekilde

faster and faster.

giderek birbirlerinden uzaklaşıyor.

Star formation has slowed.

Yıldız oluşumu yavaşladı.

In fact, we can calculate exactly how much.

Aslında tam olarak ne kadar yavaşladığını ölçebiliriz.

And when we do, we find something shocking.

Bunu yaptığımızda da şaşırtıcı bir şeyle karşılaşıyoruz.

Of all the stars that have ever been born or that ever will be,

Doğmuş ya da doğacak olan bütün yıldızların

around 90 percent have already come into being.

yaklaşık %90′ı çoktan var olmuş durumda.

From now until the end of time,

Bugünden itibaren son raddeye kadar

the universe is working on just that last 10 percent.

evren sadece kalan %10 üzerinde çalışıyor.

The end of the universe is coming.

Evrenin sonu yaklaşıyor.

There are a few ways it could happen,

Bu son, birkaç yolla gerçekleşebilir

but the most likely is called the heat death,

ancak en yüksek ihtimale sahip olanın ismi ısıl dengelilik.

and it's an agonizing, slow languishing of the cosmos.

Evrenin yavaş yavaş ve ıstıraplı bir şekilde sönmesi.

Stars burn out and leave smoldering ash.

Yıldızlar sönecek ve geriye yanan küller bırakacak.

Galaxies become increasingly isolated in their own dim pools of light.

Galaksiler gitgide kendi loş ışık havuzlarında izole hale gelecekler.

Particles decay.

Moleküller çürüyecek.

Even black holes evaporate into the void.

Kara delikler bile boşlukta buharlaşacak.

Of course, we still have some time.

Tabii ki bu gerçekleşene kadar hâlâ vaktimiz var.

The heat death is so far in the future, we hardly have words to describe it.

Isıl dengeliliği uzak gelecekte olacak, onu tam olarak tanımlayamıyoruz bile.

Long past a billion years,

Bir milyar yıl geçtiğinde

when the sun expands and boils off the oceans of the Earth.

güneş genişleyecek ve Dünya’nın okyanuslarını buharlaştıracak.

Long past 100 billion years,

100 milyar yıl geçtiğinde

when we lose the ability to see distant galaxies

uzak galaksileri görme yetimizi ve o Big Bang ışığının

and that faint trace of Big Bang light.

soluk izini kaybedeceğiz.

Long after we are left alone in the darkness

Karanlıkta tek başımıza kaldıktan uzun süre sonra

watching the Milky Way fade.

Samanyolu’nun sönmesini izleyeceğiz.

It's OK to be sad about it,

Gelecekte trilyonlarca yıl sonra gerçekleşecek olmasına rağmen

even if it is trillions of years in the future.

bu durum için üzülmemiz gayet normal.

No one wants to think about something they love coming to an end.

Kimse sevdiği bir şeyin sona erdiğini düşünmek istemez.

As disconnected as it may be to us here and now,

Her ne kadar şu anda bizimle bağlantılı değilmiş gibi dursa da

it is somehow more profound than personal death.

kişisel ölümlerden çok daha önemli bir durum.

We have strategies for accepting the inevitability of that.

Bu durumun kaçınılmazlığını kabul etmek için stratejilerimiz var.

After all, we tell ourselves, something of us will live on.

Ne de olsa kendimize, bizden bir şeyin yaşayacak olduğunu söylüyoruz.

Maybe it will be our great works.

Belki o şey yaptığımız harika işler olacak,

Maybe it will be our children, carrying on our genetic material

belki genetik maddelerimizi ya da hayattaki görünüşümüzü

or perhaps our basic outlook on life.

taşıyan çocuklarımız olacak.

Maybe it will be some idea worth spreading.

Belki de bu şey, paylaşmaya değer bir fikir olacak.

Humanity might venture out into the stars and evolve and change,

İnsanlık yıldızlara ulaşıp, evrimleşerek değişebilir

but something of us will survive.

ama içimizden bir şey hep hayatta kalacak.

But if the universe ends,

Ama eğer evren son bulursa

at some point we have no legacy.

bir noktada mirasımız kalmayacak.

There will come a time when, in a very real sense,

Gerçek anlamda var oluşumuzun bir şey ifade etmeyeceği

our existence will not have mattered.

bir zaman gelecek.

The slate will be wiped clean completely.

Defter tamamen temizlenecek.

Why should we spend our lives

Eğer geride bunu anlatacak kimse kalmayacaksa

seeking answers to the ultimate questions of reality

neden hayatımızı gerçeklikle ilgili en temel sorulara

if eventually there will be no one left to tell?

cevap arayarak geçirelim?

Why build a sandcastle when you can see that the tide is coming in?

Gelgitin geldiğini gördüğümüz halde neden kumdan kale inşa edelim?

I've asked a dozen other cosmologists

Birçok kozmoloğa sordum

and they all had different answers.

ve hepsinin verecek farklı cevapları vardı.

To some, the death of the cosmos just seems right.

Bazılarına göre evrenin ölümü gayet normaldi.

It's freeing to know that we are temporary.

Geçici olduğumuzu bilmek özgürleştirici.

"I very much like our blipness," one told me.

Bir tanesi ”Umulmadık olmamamızı çok seviyorum.” dedi.

To others, the question itself motivates the search for some alternative theory.

Diğerlerine göreyse sorunun kendisi, başka alternatif bir teoriyi

araştırmak için motive ediyordu.

There must be some way to carry on.

Devam edebilmek için başka bir yol olmalıydı.

The slow fade to black just cannot be how our story ends.

Hikayemizin sonu yavaşça siyaha doğru solmak olamazdı.

One found comfort in the possibility of the multiverse.

Birisi teselliyi çoklu evren ihtimalinde buldu.

"It's not all about us," he said.

“Bu sadece bizimle ilgili değil.” dedi.

Personally, I feel lucky.

Şahsen kendimi şanslı hissettim.

Our cosmos existed for billions of years before us

Evrenimiz bizden milyarlarca yıl önce var olmuştu

and it will carry on long after we are gone.

ve biz gittikten çok uzun süre sonra da var olmaya devam edecekti.

For this brief moment, we are here.

Bu kısa an için de olsa buradayız.

We may be insignificant to the cosmos as a whole,

Bir bütün olarak evren için önemsiz görünebiliriz

but we have an immense power to understand it,

ama onu anlamak için,

to see the beginning,

başlangıcı görmek için,

to contemplate the end,

sonu düşünmek için,

to look up into the sky

gökyüzüne bakmak için

and see ourselves reflected in every tiny point of light.

ve kendi yansımamızı her küçük ışık hüzmesinde

görmek için muazzam bir gücümüz var.

There is a kind of luxury in the freedom to look beyond our own little lives

Özgürlükte kendi küçük hayatlarımızın ardına bakmak

and contemplate the end of everything.

ve her şeyin sonunu düşünmek gibi bir lüks var.

We, fragile, doomed humans

Biz, hassas ve mahkum insanlar

carry within us a sense of discovery and wonder.

bir tür keşfetme ve merak duygusunu içimizde taşıyoruz.

It will persist as long as there are thinking beings in the cosmos.

Evrende düşünen varlıklar olduğu sürece bu devam edecek

And we can decide how to use it.

ve bunu nasıl kullanacağımıza karar verebiliriz.

Thank you.

Teşekkür ederim.