Katie Mack: The death of the universe -- and what it means for life | TED Fellows

Translator: Quyen Phan Reviewer: Thu Ha Tran

[SHAPE YOUR FUTURE]

I love the universe.

[ĐỊNH HƯỚNG TƯƠNG LAI]

The vastness, the mystery,

Tôi yêu vũ trụ này.

the astonishing beauty of the stars.

Sự rộng lớn, huyền bí,

I love everything about it,

and I've devoted my life to studying it.

vẻ đẹp đáng kinh ngạc của các vì sao.

Tôi yêu tất cả mọi thứ về vũ trụ,

From atoms to galaxies,

và cống hiến cả cuộc đời để nghiên cứu.

from beginning to end.

Từ các nguyên tử đến dải ngân hà,

But lately, I've gotten stuck on that last bit.

từ đầu đến cuối.

The fact that the universe is dying.

Nhưng gần đây, tôi gặp chút khó khăn trong giờ phút cuối cùng.

I know this may come as a shock.

Sự thật là vũ trụ đang chết dần.

I mean, it's the universe, it's everything.

Tôi biết điều này có thể rất buồn.

It's supposed to be eternal, right?

Ý tôi là, vũ trụ, tất cả mọi thứ.

But it isn't.

We know the universe had a beginning

Bạn cho rằng mọi thứ đều vĩnh cửu?

and everything that begins ends.

Không đâu.

The start of the story is a familiar one.

Chúng ta biết vũ trụ có điểm bắt đầu

In the beginning, there was light.

và mọi thứ đang dần kết thúc.

Mở đầu là một câu chuyện quen thuộc.

We know that because we can see it directly.

Ban đầu, có ánh sáng.

The cosmos today is filled with low-energy background radiation

Chúng ta biết điều đó vì có thể trực tiếp quan sát.

left over from a time

Vũ trụ ngày nay được lấp đầy bởi bức xạ có nền năng lượng thấp

when the whole universe was an all-encompassing inferno.

còn sót lại từ khi

In its first 380,000 years, space wasn't cold or dark.

cả vũ trụ hoàn toàn là một địa ngục.

Trong 380.000 năm đầu tiên, vũ trụ không phải là một nơi lạnh lẽo và u tối.

It was thick with a churning, humming plasma.

It was hot and dense.

Nó chỉ bị bao phủ bởi khí plasma đang khuấy đảo mạnh mẽ.

It was loud.

But it was also expanding.

Nó nóng và dày đặc.

Over time, the fire dissipated and space cooled.

Ồn ào.

Nhưng nó cũng dần mở rộng.

Qua thời gian, ngọn lửa đã được dập tắt và không gian dần mát lên.

Clouds of gas pulled together by their own gravity

formed stars and galaxies and planets and us.

Những đám mây khí xích lại gần nhau bởi lực hấp dẫn của chính nó

và hình thành các ngôi sao, các thiên hà, các hành tinh và chúng ta.

And one day,

astronomers using a microwave receiver detected a bit of static

Rồi một ngày nọ,

coming from every direction in the sky,

các nhà thiên văn học dùng máy thu vi sóng dò ra một chút động tĩnh

the leftover radiation from that primordial fire.

từ mọi hướng trên bầu trời,

tia bức xạ còn sót lại từ ngọn lửa nguyên thủy ấy.

We can now map out the cosmos

to the farthest reaches of the observable universe.

Hiện tại, ta có thể đo đạc vũ trụ

We can see distant galaxies

từ nơi xa nhất có thể quan sát.

whose light has taken billions of years to reach us.

Ta có thể thấy các ngân hà xa xôi,

So by looking at them, we are looking deep into the past.

ánh sáng của chúng phải mất hàng tỉ năm mới có thể tiếp cận chúng ta.

We can watch how the expansion of the universe has slowed down

Vì vậy, khi nhìn lên trời nghĩa là ta đang nhìn vào quá khứ.

since that hot early phase 13.8 billion years ago.

Ta có thể thấy cách giãn nở của vũ trụ đang chậm lại

kể từ giai đoạn gay gắt ban đầu vào 13,8 tỉ năm về trước.

We can see collisions of entire galaxies

and watch the bursts of star formation,

Ta có thể thấy những sự đụng độ của toàn bộ dải ngân hà,

that result from the sudden conflagration of all that cosmic hydrogen.

thấy vụ nổ lớn hình thành các vì sao,

đó là kết quả của sự va chạm đột ngột của toàn bộ khí hydro trong vũ trụ.

And we can see that these collisions are happening less and less.

Và ta có thể thấy những va chạm này diễn ra ngày càng ít.

The expansion of the universe isn't slowing down anymore.

A few billion years ago, it started speeding up.

Sự giãn nở của vũ trụ không còn chậm nữa.

Distant galaxies are getting farther apart

Vài tỉ năm trước, nó đã bắt đầu tăng tốc.

faster and faster.

Các thiên hà xa xôi đang rời xa nhau

Star formation has slowed.

ngày càng nhanh hơn.

In fact, we can calculate exactly how much.

Sự hình thành ngôi sao thì chậm lại.

And when we do, we find something shocking.

Thực tế, chúng tôi có thể tính toán chính xác là bao nhiêu.

Of all the stars that have ever been born or that ever will be,

Và khi đó, chúng tôi tìm thấy vài điều đáng kinh ngạc.

Trong tất cả các ngôi sao đã hoặc sẽ hình thành,

around 90 percent have already come into being.

From now until the end of time,

khoảng 90% trong số đó đã bắt đầu có sự sống.

the universe is working on just that last 10 percent.

Từ bây giờ đến lúc kết thúc,

vũ trụ chỉ đang hoạt động trong 10% thời gian còn lại.

The end of the universe is coming.

There are a few ways it could happen,

Vũ trụ sắp đi đến hồi kết.

but the most likely is called the heat death,

Điều đó có thể xảy ra theo vài cách,

and it's an agonizing, slow languishing of the cosmos.

nhưng rõ ràng nhất là cái chết nhiệt của vũ trụ,

một cái chết từ từ nhưng đầy đau đớn.

Stars burn out and leave smoldering ash.

Galaxies become increasingly isolated in their own dim pools of light.

Các vì sao sẽ cháy hết và để lại tàn tro còn âm ỉ.

Các thiên hà dần trở nên cô lập trong chính những vùng sáng mờ ảo

Particles decay.

Even black holes evaporate into the void.

của riêng nó.

Mọi thứ phân rã ra từng mảnh.

Of course, we still have some time.

Thậm chí hố đen vũ trụ cũng bốc hơi vào hư không.

The heat death is so far in the future, we hardly have words to describe it.

Dĩ nhiên, ta vẫn còn một chút thời gian.

Cái chết nhiệt còn lâu mới xảy ra, và ta ít có từ ngữ nào để mô tả.

Long past a billion years,

when the sun expands and boils off the oceans of the Earth.

Một tỉ năm sau,

Long past 100 billion years,

mặt trời giãn nở và “luộc chín” những đại dương trên Trái Đất.

when we lose the ability to see distant galaxies

100 tỉ năm sau,

and that faint trace of Big Bang light.

chúng ta mất khả năng quan sát các thiên hà xa xôi

Long after we are left alone in the darkness

và dấu vết mờ nhạt của ánh sáng vụ nổ Big Bang.

watching the Milky Way fade.

Điều đó sẽ xảy ra rất lâu sau khi ta bị bỏ lại trong bóng tối,

và quan sát ngân hà dần phai tàn.

It's OK to be sad about it,

even if it is trillions of years in the future.

Dĩ nhiên ai cũng cảm thấy buồn

No one wants to think about something they love coming to an end.

ngay cả khi đó là chuyện của hàng nghìn tỉ năm sau.

As disconnected as it may be to us here and now,

Không ai muốn nghĩ đến điều họ yêu quý lại đi đến hồi kết.

it is somehow more profound than personal death.

Việc chúng ta có thể bị ngắt kết nối ở đây và ngay bây giờ,

We have strategies for accepting the inevitability of that.

bằng cách nào đó lại hay ho hơn cái chết cá nhân.

After all, we tell ourselves, something of us will live on.

Chúng ta sẽ có các chiến lược đối phó vì điều đó chắc chắn xảy ra.

Sau tất cả, chúng ta tự nhủ, điều gì đó trong ta sẽ tiếp tục sống.

Maybe it will be our great works.

Maybe it will be our children, carrying on our genetic material

Có thể đó là những tác phẩm tuyệt vời.

or perhaps our basic outlook on life.

Có thể đó là những đứa trẻ mang vật chất di truyền từ chúng ta

Maybe it will be some idea worth spreading.

hoặc có thể là quan niệm cơ bản của ta về cuộc sống.

Humanity might venture out into the stars and evolve and change,

Có thể đó là những ý tưởng đáng được lưu truyền.

Nhân loại có thể sẽ liều mạng tiến đến các vì sao, phát triển và thay đổi,

but something of us will survive.

But if the universe ends,

nhưng điều gì đó trong ta sẽ tiếp tục sống.

at some point we have no legacy.

Tuy nhiên, nếu vũ trụ kết thúc,

There will come a time when, in a very real sense,

một lúc nào đó ta sẽ không có di sản.

our existence will not have mattered.

Sẽ có lúc, theo khả năng phán đoán rất thực tế,

The slate will be wiped clean completely.

sự tồn tại của ta không còn quan trọng nữa.

Why should we spend our lives

Các phiến đá cũng bị xoá sạch hoàn toàn.

seeking answers to the ultimate questions of reality

Vì sao chúng tôi nên dành cả cuộc đời

if eventually there will be no one left to tell?

để tìm kiếm câu trả lời cho những thắc mắc cuối cùng

Why build a sandcastle when you can see that the tide is coming in?

về hiện thực

ngay cả khi rồi sẽ không còn ai để kể?

Vì sao bạn lại xây lâu đài cát trong lúc những cơn sóng đang tiến đến?

I've asked a dozen other cosmologists

and they all had different answers.

Tôi đã hỏi hàng tá nhà vũ trụ học

To some, the death of the cosmos just seems right.

và họ đều có câu trả lời khác nhau.

Một số người cho rằng cái chết của vũ trụ có vẻ hơi đúng.

It's freeing to know that we are temporary.

"I very much like our blipness," one told me.

Ai cũng biết sự tồn tại của bản thân chỉ là nhất thời.

To others, the question itself motivates the search for some alternative theory.

“Tôi rất thích sự toả sáng của chúng ta”, một người đã nói với tôi.

Vài người khác thì cho rằng câu hỏi đó thúc đẩy họ nghiên cứu một số

There must be some way to carry on.

The slow fade to black just cannot be how our story ends.

lý thuyết thay thế.

Nhất định có một vài cách để tiếp tục sự sống.

Sự lụi tàn dần dần vào màn đêm không phải là cách chúng ta chết đi.

One found comfort in the possibility of the multiverse.

Một người cảm thấy hài lòng khi thấy sự đa vũ trụ có khả năng

"It's not all about us," he said.

giúp ta tiếp tục sống.

Personally, I feel lucky.

“Không phải chỉ có chúng ta”, anh ấy nói.

Our cosmos existed for billions of years before us

Tôi cảm thấy bản thân thật may mắn.

and it will carry on long after we are gone.

Vũ trụ đã tồn tại hàng tỉ năm trước khi chúng ta xuất hiện

For this brief moment, we are here.

và sẽ tiếp tục rất lâu sau khi chúng ta biến mất.

We may be insignificant to the cosmos as a whole,

Trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, chúng ta ở đây.

but we have an immense power to understand it,

Trong vũ trụ rộng lớn, ta có lẽ chỉ là hạt cát trên sa mạc,

to see the beginning,

nhưng ta có một sức mạnh to lớn để thấu hiểu,

to contemplate the end,

nhìn vào sự khởi đầu,

to look up into the sky

and see ourselves reflected in every tiny point of light.

chờ đợi sự kết thúc,

nhìn lên bầu trời

và thấy bản thân phản chiếu trong từng đốm sáng li ti.

There is a kind of luxury in the freedom to look beyond our own little lives

Tự do là một điều gì đó rất xa xỉ để nhìn vào cuộc đời bé nhỏ

and contemplate the end of everything.

của mỗi chúng ta

We, fragile, doomed humans

và chờ đợi mọi thứ dần kết thúc.

carry within us a sense of discovery and wonder.

Chúng ta, những con người mỏng manh, chấp nhận số phận,

mang trong mình một cảm giác muốn tìm tòi và khám phá.

It will persist as long as there are thinking beings in the cosmos.

Miễn là con người còn tồn tại, điều đó sẽ không hề mất đi.

And we can decide how to use it.

Thank you.

Và ta có thể quyết định dùng nó như thế nào.

Xin cảm ơn.