Katie Mack: The death of the universe -- and what it means for life | TED Fellows

Tłumaczenie: Weronika Wolak Korekta: Agnieszka Fijałkowska

[SHAPE YOUR FUTURE]

I love the universe.

[KSZTAŁTUJ SWOJĄ PRZYSZŁOŚĆ]

The vastness, the mystery,

Kocham wszechświat.

the astonishing beauty of the stars.

Ogrom, tajemnice,

I love everything about it,

and I've devoted my life to studying it.

zachwycające piękno gwiazd.

Kocham w nim wszystko

From atoms to galaxies,

i poświęciłam swoje życie na jego studiowaniu.

from beginning to end.

Od atomów do galaktyk,

But lately, I've gotten stuck on that last bit.

od początku do końca.

The fact that the universe is dying.

Ale ostatnio zatrzymałam się na tej ostatniej części.

I know this may come as a shock.

Na fakcie, że wszechświat umiera.

I mean, it's the universe, it's everything.

Wiem, że to może być szokujące.

It's supposed to be eternal, right?

W końcu to wszechświat, to wszystko.

But it isn't.

We know the universe had a beginning

Powinien być nieskończony, prawda?

and everything that begins ends.

Ale nie jest.

The start of the story is a familiar one.

Wiemy, że wszechświat miał początek

i to, co się zaczęło, musi się skończyć.

In the beginning, there was light.

Znamy początek tej historii.

We know that because we can see it directly.

Na początku było światło.

The cosmos today is filled with low-energy background radiation

Wiemy o tym, bo bezpośrednio je obserwujemy.

left over from a time

Kosmos jest wypełniony niskoenergetyczną radiacją

when the whole universe was an all-encompassing inferno.

pozostałą z czasu,

In its first 380,000 years, space wasn't cold or dark.

kiedy cały wszechświat był przepełniony piekłem.

Podczas pierwszych 380 tysięcy lat kosmos nie był ani zimny, ani ciemny.

It was thick with a churning, humming plasma.

It was hot and dense.

Był wzburzoną, pieniącą się plazmą.

It was loud.

But it was also expanding.

Był gorący i gęsty.

Over time, the fire dissipated and space cooled.

Był głośny.

Ale również się poszerzał.

Z czasem, ogień się utlił i ostudził.

Clouds of gas pulled together by their own gravity

formed stars and galaxies and planets and us.

Chmury gazu zgromadzone przez grawitację

utworzyły gwiazdy i galaktyki, planety i nas.

And one day,

astronomers using a microwave receiver detected a bit of static

Pewnego dnia

coming from every direction in the sky,

astronomowie odczytali zakłócenia, używając odbiornika mikrofal

the leftover radiation from that primordial fire.

dochodzące z każdego kierunku na niebie,

pozostałości po radiacji z tego pierwotnego ognia.

We can now map out the cosmos

to the farthest reaches of the observable universe.

Teraz możemy nakreślić mapę kosmosu

We can see distant galaxies

do najdalej osiągalnego punktu w obserwowanym wszechświecie.

whose light has taken billions of years to reach us.

Obserwujemy dalekie galaktyki,

So by looking at them, we are looking deep into the past.

których światło zajęło miliardy lat aby do nas dotrzeć.

We can watch how the expansion of the universe has slowed down

Więc patrząc na nie, patrzymy daleko w przeszłość.

since that hot early phase 13.8 billion years ago.

Możemy obserwować jak poszerzanie wszechświata spowolniło się

od tego wczesnego, gorącego etapu 13,8 miliarda lat temu.

We can see collisions of entire galaxies

and watch the bursts of star formation,

Widzimy kolizje całych galaktyk

that result from the sudden conflagration of all that cosmic hydrogen.

i obserwujemy wybuchy formacji gwiazd,

spowodowane nagłym pożarem kosmicznego wodoru.

And we can see that these collisions are happening less and less.

I obserwujemy fakt, że te kolizje zdarzają się coraz rzadziej.

The expansion of the universe isn't slowing down anymore.

A few billion years ago, it started speeding up.

Ekspansja wszechświata już się nie spowalnia.

Distant galaxies are getting farther apart

Przyspieszyła kilka miliardów lat temu.

faster and faster.

Dalekie galaktyki oddalają się

Star formation has slowed.

szybciej i szybciej.

In fact, we can calculate exactly how much.

Formacje gwiazd uległy spowolnieniu.

And when we do, we find something shocking.

Możemy nawet dokładnie obliczyć jak bardzo.

Of all the stars that have ever been born or that ever will be,

I kiedy to zrobimy, odkrywamy coś zaskakującego.

Ze wszystkich gwiazd, jakie kiedykolwiek powstały lub powstaną,

around 90 percent have already come into being.

From now until the end of time,

około 90 procent już istnieje.

the universe is working on just that last 10 percent.

Od teraz do końca czasów,

wszechświat pracuje nad pozostałymi 10 procentami.

The end of the universe is coming.

There are a few ways it could happen,

Koniec wszechświata nadchodzi.

but the most likely is called the heat death,

Może on nastąpić na kilka sposobów,

and it's an agonizing, slow languishing of the cosmos.

jednak najbardziej prawdopodbny to śmierć cieplna,

która jest agonią, powolnym upadkiem kosmosu.

Stars burn out and leave smoldering ash.

Galaxies become increasingly isolated in their own dim pools of light.

Gwiazdy wypalają się i pozostawiają tlący się pył.

Galaktyki izolują się we własnych, gaszących się, polach światła.

Particles decay.

Even black holes evaporate into the void.

Cząsteczki gniją.

Of course, we still have some time.

Nawet czarne dziury parują do próżni.

The heat death is so far in the future, we hardly have words to describe it.

Oczywiście, mamy jeszcze czas.

Śmierć cieplna jest tak odległa, że brakuje nam słów, by ją opisać.

Long past a billion years,

when the sun expands and boils off the oceans of the Earth.

Minie dużo więcej niż miliard lat,

Long past 100 billion years,

dopóki Słońce rozpręży się i ugotuje oceany na Ziemi.

when we lose the ability to see distant galaxies

Minie dużo więcej niż sto miliardów lat,

and that faint trace of Big Bang light.

gdy stracimy możliwość obserwacji odległych galaktyk

Long after we are left alone in the darkness

i słabego śladu światła po Wielkim Wybuchu.

watching the Milky Way fade.

Dużo czasu przeminie zanim zostaniemy sami w ciemności,

obserwując zanik Drogi Mlecznej.

It's OK to be sad about it,

even if it is trillions of years in the future.

Może to być powód do smutku,

No one wants to think about something they love coming to an end.

nawet jeśli nastąpi to za tryliony lat.

As disconnected as it may be to us here and now,

Nikt nie chce myśleć o tym, że to co kochają kiedyś się skończy.

it is somehow more profound than personal death.

Może to brzmieć całkiem odłącznie od nas, tu i teraz,

We have strategies for accepting the inevitability of that.

jednak jest to bardziej znaczące niż indywidualna śmierć.

After all, we tell ourselves, something of us will live on.

Mamy techniki na to, by zaakceptować taką nieuchronność.

Przecież mówimy, że coś po nas pozostanie.

Maybe it will be our great works.

Maybe it will be our children, carrying on our genetic material

Mogą być to nasze wspaniałe dzieła.

or perhaps our basic outlook on life.

Mogą to być nasze dzieci, noszące nasz materiał genetyczny

Maybe it will be some idea worth spreading.

lub nasz sposób patrzenia na życie.

Humanity might venture out into the stars and evolve and change,

Może być to jakaś idea, warta dzielenia się z innymi.

Ludzkość może wybrać się między gwiazdy, ewoluować i zmieniać się,

but something of us will survive.

But if the universe ends,

ale coś z nas przetrwa.

at some point we have no legacy.

Mimo to, jeżeli wrzechświat się skończy,

There will come a time when, in a very real sense,

nadejdzie moment kiedy nic po nas nie zostanie.

our existence will not have mattered.

Nadejdzie czas kiedy w bardzo prawdziwym sensie,

The slate will be wiped clean completely.

nasza egzystencja nie będzie miała znaczenia.

Why should we spend our lives

Wszystko zacznie się od nowa.

seeking answers to the ultimate questions of reality

Dlaczego mamy spędzić nasze życie

if eventually there will be no one left to tell?

na poszukiwaniu odpowiedzi na pytania o rzeczywistość

Why build a sandcastle when you can see that the tide is coming in?

jeśli nie pozostanie nikt, z kim będzie można się nimi podzielić?

Dlaczego mamy budować zamek z piasku, kiedy zbliża się fala?

I've asked a dozen other cosmologists

and they all had different answers.

Zadałam to pytanie tuzinowi kosmologom

To some, the death of the cosmos just seems right.

i każdy z nich miał inną odpowiedź.

Dla niektórych, śmierć kosmosu jest czymś naturalnym.

It's freeing to know that we are temporary.

"I very much like our blipness," one told me.

Wiedza, że jesteśmy tymczasowi, jest wyzwalająca.

To others, the question itself motivates the search for some alternative theory.

“Podoba mi się ta nietrwałość“, powiedział jeden z nich.

Dla innych, samo pytanie jest motywacją do poszukiwania alternatywnych teorii.

There must be some way to carry on.

The slow fade to black just cannot be how our story ends.

Musi być jakiś sposób na kontynuację.

Przejście do ciemności nie może być tym, jak skończymy.

One found comfort in the possibility of the multiverse.

"It's not all about us," he said.

Jeden z nich znalazł pocieszenie w teorii wieloświata.

Personally, I feel lucky.

“Nie chodzi tylko o nas”, stwierdził.

Our cosmos existed for billions of years before us

Osobiście, czuję się szczęśliwa.

and it will carry on long after we are gone.

Nasz kosmos istniał przez miliardy lat przed nami

For this brief moment, we are here.

i będzie istniał długo po tym, jak znikniemy.

We may be insignificant to the cosmos as a whole,

Przez tę krótką chwilę jesteśmy tutaj.

but we have an immense power to understand it,

Możemy niewiele znaczyć w kosmosie jako całości,

to see the beginning,

ale posiadamy ogromną moc, by go zrozumieć,

to contemplate the end,

zobaczyć początek,

to look up into the sky

and see ourselves reflected in every tiny point of light.

zastanowić się nad końcem,

popatrzeć w niebo

i zobaczyć siebie odbitych w każdym małym punkcie światła.

There is a kind of luxury in the freedom to look beyond our own little lives

Jest to pewien luksus, wolność do patrzenia poza nasze małe życia

and contemplate the end of everything.

We, fragile, doomed humans

i zastanawianie się nad końcem wszystkiego.

carry within us a sense of discovery and wonder.

My, łamliwi, skazani na porażkę ludzie

posiadamy zmysł odkrywania i kontemplacji.

It will persist as long as there are thinking beings in the cosmos.

Pozostanie w nas dopóki myślące stworzenia będą żyć w kosmosie.

And we can decide how to use it.

Thank you.

I to my możemy zdecydować, jak go używać.

Dziękuję.