How whistle-blowers shape history | Kelly Richmond Pope

Çeviri: Selda Yener Gözden geçirme: Merve Kılıç

How many of us have ever seen something,

Kaçımız ihbar etmeyi düşündüğü

thought that we should report it, but decided not to?

bir şey gördü ve bunu yapmamaya karar verdi?

And not that I need to see a show of hands,

Kalkan elleri görmem gerekmiyor

but I'm sure this has happened to someone in this room before.

ama bunun bu salondan birinin başına daha önce geldiğine eminim.

In fact, when this question was asked to a group of employees,

Aslında bu soru bir grup çalışana sorulduğunda

46 percent of them responded by saying that they had seen something

%46'sı bir şey gördüğünü ama bunu ihbar etmemeye

and decided not to report it.

karar verdiğini söyledi.

So if you raised your hand, or quietly raised your hand,

Yani elinizi kaldırmışsanız veya yavaşça kaldırmışsanız

don't feel bad, you're not alone.

kötü hissetmeyin, yalnız değilsiniz.

This message of if you see something to say something

"Bir şey görürsen söyle mesajı"

is really all around us.

etrafımızı sarmış durumda.

Even when driving down the highway, you see billboards like this,

Yolda araba sürerken bile bu gibi reklam panolarını görürsünüz,

encouraging us to report crime without revealing ourselves.

kendimizi ifşa etmeden suçu ihbar etmeye bizi teşvik ederler.

But I still feel like a lot of us are really uncomfortable

Fakat hâlâ birçoğumuzun hakikat namına ortaya çıkmaktan

coming forward in the name of the truth.

rahatsız olduğunu hissediyorum.

I'm an accounting professor, and I do fraud research.

Ben muhasebe profesörüyüm, yolsuzlukları araştırıyorum.

And in my class, I encourage my students to come forward with information

Sınıfımda da öğrencilerimi bir şey görürlerse bildiklerini

ortaya çıkarmaya teşvik ediyorum.

if they see it.

Or in other words, encouraging my students to become whistle-blowers.

Diğer bir deyişle öğrencilerimi itirafçı olmaya cesaretlendiriyorum.

But if I'm being completely honest with myself,

Fakat, tamamen dürüst olmak gerekirse

I am really conflicted with this message that I'm sending to my students.

öğrencilerime verdiğim bu mesajla kesinlikle çelişiyorum.

And here's why.

Sebebi şu:

Whistle-blowers are under attack.

İtirafçılar saldırıya maruz kalıyor.

Headline after headline shows us this.

Manşet üstüne atılan manşetler bunu gösteriyor.

Many people choose not to become whistle-blowers

Çoğu kimse itirafçı olmayı tercih etmiyor,

due to the fear of retaliation.

kısasa kısastan korkuyor çünkü.

From demotions to death threats,

Rütbelerin düşürülmesinden ölüm tehditlerine,

to job loss --

işini kaybetmekten

perpetual job loss.

kalıcı işsizlik korkusuna kadar.

Choosing to become a whistle-blower is an uphill battle.

İtirafçı olmayı seçmek en zorlu savaş.

Their loyalty becomes into question.

Sadakatleri sorgulanır.

Their motives, their trustworthiness.

Güdüleri, güvenilirlikleri de.

So how can I, as a professor who really cares about her students

O halde gerçekten öğrencilerini düşünen bir profesör olarak

onları itirafçı olmaları için nasıl teşvik edebilirim,

encourage them to become whistle-blowers,

when I know how the world truly feels about them?

üstelik dünyanın onlar hakkında aslında ne düşündüğünü bilerek?

So, one day I was getting ready for my annual whistle-blower lecture

Bir gün, öğrencilerimle yıllık itirafçılık ders planıma

with my students.

hazırlanıyordum.

And I was working on an article for "Forbes,"

"Forbes" için "Wells Fargo ve Y Kuşağı İtirafçılık. Onlara Ne Diyelim?"

entitled "Wells Fargo and Millennial Whistle-blowing.

başlıklı bir makale üzerinde

What Do We Tell Them?"

çalışıyordum.

And as I was working on this piece and reading about the case,

Bu konu üzerinde çalıştıkça ve durumu okudukça

I became outraged.

sarsıldım.

And what made me angry was when I came to the fact and realized

İtirafçı olmayı deneyen çalışanların kovulduğu gerçeğini görmek

that the employees that tried to whistle-blow

ve bunu fark etmek

were actually fired.

beni kızdıran şey oldu.

And it really made me think

Bu, bana ciddi ciddi

about the message that I was sharing with my students.

öğrencilerimle paylaştığım mesajı düşündürttü.

And it made me think: What if my students had been Wells Fargo employees?

Ayrıca, ya öğrencilerim Wells Fargo çalışanı olsaydı diye düşündüm.

On the one hand, if they whistle-blew, they would have gotten fired.

Bir yandan, itirafta bulunsalardı kovulacaklardı.

But on the other hand,

Öte yandan,

if they didn't report the frauds that they knew,

bildikleri yolsuzlukları ihbar etmezlerse de

the way current regulation is written,

mevcut kanunlarda yazılana göre

employees are held responsible

bir şey bildiği halde bunu ihbar etmediyse

if they knew something and didn't report it.

çalışanlar sorumlu tutuluyor.

So criminal prosecution is a real option.

Yani, cezai kovuşturma gerçek bir ihtimal.

What's a person supposed to do with those type of odds?

Bu tür olasılıklar karşısında bir insandan ne yapması beklenir?

I of all people know the valuable contributions

İtirafçıların yaptığı değerli katkıları

that whistle-blowers make.

çok iyi biliyorum.

In fact, most frauds are discovered by them.

Aslında, birçok yolsuzluğu onlar su yüzüne çıkardı.

Forty two percent of frauds are discovered by a whistle-blower

Yolsuzlukların %42'si, ölçüm değerlendirmeleri

in comparison to other methods,

ve harici teftişler gibi diğer metotlara kıyasla

like measurement review and external audit.

bir itirafçı tarafından ortaya çıkarıldı.

And when you think about some of the more classic

Daha klasik veya tarihi yolsuzluk vakalarını

or historical fraud cases,

düşünürseniz,

it always is around a whistle-blower.

mutlaka bir itirafçı vardır.

Think Watergate -- discovered by a whistle-blower.

Bir itirafçının ortaya çıkardığı Watergate'i düşünün.

Think Enron -- discovered by a whistle-blower.

Bir itirafçının ortaya çıkardığı Enron'ı düşünün.

And who can forget about Bernard Madoff, discovered by a whistle-blower?

Yine bir itirafçının ortaya çıkardığı Bernard Madoff'ı unutabilen var mı?

It takes a tremendous amount of courage to come forward in the name of the truth.

Hakikat adına ortaya çıkmak büyük cesaret ister.

But when we think about the term whistle-blower,

Ama "itirafçı" kelimesini düşününce

we often think of some very descriptive words:

genellikle daha betimsel kelimeler aklımıza gelir:

rat,

Fare,

snake,

yılan,

traitor,

hain,

tattletale, weasel.

gammazcı, çakal.

And those are the nice words, the ones I can say from the stage.

Bunlar sahnede söyleyebildiğim kibar kelimeler.

And so when I'm not in class,

Dersim yokken

I go around the country and I interview white-collar felons,

ülkeyi gezip beyaz yakalı zalimlerle,

itirafçılarla ve yolsuzluk mağdurlarıyla görüşmeler yapıyorum.

whistle-blowers and victims of fraud.

Because really I'm trying to understand what makes them tick

Çünkü onları neyin harekete geçirdiğini anlamaya

and to bring those experiences back into the classroom.

ve bu deneyimleri sınıfa taşımaya çalışıyorum.

But it's my interviews with whistle-blowers that really stick with me.

Fakat beni asıl şaşırtan itirafçılarla yaptığım görüşmeler.

And they stick with me,

Beni şaşırtıyorlar

because they make me question my own courage.

çünkü bana kendi cesaretimi sorgulattırıyorlar.

When given the opportunity, would I actually speak up?

Fırsat olsa konuşur muydum?

And so, this is a couple stories that I want to share with you.

Sizinle paylaşmak istediğim birkaç hikâye var.

This is Mary.

Bu Mary.

Mary Willingham is the whistle-blower from the University of North Carolina

Mary Willingham, Chapel Hill North Carolina Üniversitesi'ndeki

at Chapel Hill, academic fraud case.

akademik yolsuzluk vakasının itirafçısı.

And Mary was a learning specialist at the university,

Mary üniversitede öğrenme uzmanıydı,

and she worked with students, primarily student athletes.

öğrencilerle çalışırdı, özellikle de sporcu öğrencilerle.

And what she noticed, when she was working with students,

Öğrencilerle çalışırken fark ettiği şey

is they were turning in term papers

sınav kağıtlarının

that seemed well beyond their reading levels.

okuma düzeylerinin çok ötesinde olduğuydu.

She started to ask a couple of questions

Bazı sorular sormaya başladı

and she found out that there was a database

ve sporcu öğrencilerin sınav kağıtlarını ele geçirip

where the student athletes could retrieve papers and turn them in.

geri teslim eden bir veritabanı olduğunu keşfetti.

And then she found out that some of her colleagues

Ayrıca bazı meslektaşlarının sırf öğrencileri

were funneling students into fake classes, just to keep them eligible to play.

oyunlara seçilebilsin diye onları sahte sınıflara yerleştirdiğini keşfetti.

Now, when Mary found this out, she was outraged.

Mary bunu öğrenince şaşkına dönmüştü.

And so what she tried to do was go to her direct supervisor.

Doğruca üstüyle görüşmeyi denedi.

But they didn't do anything.

Ama hiçbir şey yapmadılar.

And then Mary tried to go to some internal university administrators.

Ardından Mary üniversite içi yöneticilerden bazılarına ulaşmayı denedi.

And they didn't do anything.

Onlar da hiçbir şey yapmadı.

So, what happens when nobody listens?

Peki kimse kale almayınca ne olur?

You blog.

Blog yazarsınız.

So Mary decided to develop a blog.

Mary de blog yazmaya karar verdi.

Her blog went viral within 24 hours,

Açtığı blog 24 saat içinde internete yayılınca

and she was contacted by a reporter.

bir gazeteci kendisiyle iletişime geçti.

Now, when she was contacted by this reporter,

Bu gazeteci ona ulaşınca

her identity was known.

kimliği açığa çıktı.

She was exposed.

İfşa olmuştu.

And when she was exposed, she received a demotion,

İfşa edilince de rütbesi indirildi,

death threats, over collegiate sports.

üniversite sporları yüzünden ölüm tehditleri aldı.

Mary didn't do anything wrong. She didn't participate in the fraud.

Mary yanlış bir şey yapmamıştı. Yolsuzluğa karışmamıştı.

She really thought that she was giving voice

Aslında sessiz öğrencilerin sesini

to students that were voiceless.

dile getirdiğini düşünüyordu.

But her loyalty was questioned.

Fakat onun sadakati sorgulanmıştı.

Her trustworthiness and her motives.

Güvenilirliği ve güdüleri de.

Now, whistle-blowing doesn't always have to end

İtirafçılık her zaman rütbe indirme veya ölüm tehditleriyle

in demotions or death threats.

sonuçlanmıyor.

Actually, in 2002, this was the cover of "Time" magazine,

Bu konu 2002 yılında Time dergisine kapak olmuştu,

where we were actually honoring three brave whistle-blowers

hakikat uğruna ortaya çıkma kararı alan

for their decision to come forward in the name of the truth.

üç cesur itirafçıyı tanıdığımız yıldı.

And when you look at the research,

Araştırmalara baktığınızda

22 percent of whistle-blowers actually report retaliation.

itirafçıların %22'si aslında misilleme olarak ihbarda bulunmuş.

So there is a huge population of people that report and are not retaliated against

Yani ihbarda bulunan ve misillemede bulunmayan

çok kişinin olması beni umutlandırıyor.

and that gives me hope.

So this is Kathe.

Bu Kathe.

Kathe Swanson is a retired city clerk from the city of Dixon.

Kathe Swanson, Dixon ilçesi emekli ilçe sekreteri.

And one day, Kathe was doing her job, just like she always did,

Bir gün, Kathe her zamanki gibi işini yapıyordu

and she stumbled upon a pretty interesting case.

ve ilginç bir durumla karşılaştı.

See, Kathe was at the end of the month,

Kathe ay sonuna gelmişti,

and she was doing her treasures report for the city,

ilçenin hazine raporunu hazırlıyordu

and typically, her boss, Rita Crundwell, gave her a list of accounts and said,

ve her zaman olduğu gibi şefi Rita Crundwell bir hesap listesi vererek

"Kathe, call the bank and get these specific accounts."

"Kathe bankayı ara ve şu spesifik hesapları hazırla." dedi.

And Kathe did her job.

Kathe işini yaptı.

But this particular day,

Başka bir gün,

Rita was out of town, and Kathe was busy.

Rita şehir dışındaydı, Kathe de meşguldü.

She picks up the phone, she calls the bank and says, "Fax me all of the accounts."

Bankaya telefon açıp "Tüm hesapları bana faks ile gönderin." dedi.

And when she gets the fax, she sees that there is an account

Faksı aldığında

para çekip yatırılan bir hesap gördü

that has some withdrawals and deposits in it

that she did not know about.

ve bundan haberi yoktu.

It was an account controlled only by Rita.

Sadece Rita'nın kontrolündeki bir hesaptı.

So Kathe looked at the information, she reported it to her direct supervisor,

Kathe bilgileri inceledi, durumu o zamanlar

which was then-mayor Burke,

Burke belediye başkanı olan bir üstüne bildirdi

and this led into a huge investigation, a six-month investigation.

ve bu altı ay süren büyük bir soruşturmanın başlamasına yol açtı.

Come to find out, Kathe's boss, Rita Crundwell, was embezzling money.

Sonuçta Kathe'nin patronu Rita Crundwell zimmetine para geçiriyordu.

Rita was embezzling 53 million dollars over a 20-year period,

Yirmi yıl gibi bir sürede Rita zimmetine 53 milyon dolar geçirmişti

and Kathe just happened to stumble upon it.

ve Kathe bunu rastgele öğrenmişti.

Kathe is a hero.

Kathe bir kahraman.

And actually, I had the opportunity

"All the Queen's Horses"

of interviewing Kathe for my documentary, "All the Queen's Horses."

adlı belgeselim için Kathe ile röportaj yapma fırsatım oldu.

And Kathe wasn't seeking fame.

Kathe şöhret aramıyordu.

In fact, she really didn't want to talk to me for a really long time,

Aslında uzun bir süre benimle görüşmeyi de istememişti

but through strategic stalking, she ended up doing the interview.

ama stratejik takipler sayesinde sonunda röportajı yaptı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But she was seeking fairness, not fame.

Aradığı şey şöhret değil adaletti.

And if it wasn't for Kathe,

Kathe olmasaydı

who's to say this fraud would have ever been discovered?

bu yolsuzluğu kim keşfedecekti?

So, remember that "Forbes" article I was talking about,

Az önce bahsettiğim, ders öncesi üzerinde çalıştığım

that I was working on before my lecture?

"Forbes" makalesini hatırlayın.

Well, I posted it and something really fantastic happened.

Makaleyi gönderdim, sonrasında şahane şeyler oldu.

I started receiving emails from whistle-blowers all over the world.

Tüm dünyadaki itirafçılardan e-postalar almaya başladım.

And as I was receiving these emails and responding back to them,

E-postaları okuyup cevapladıkça

there was a common theme in the message that I received,

aldığım mesajlarda ortak bir konu olduğunu gördüğüm

and this is what it was:

şu mesajı aldım:

they all said this, "I blew the whistle, people really hate me now.

Hepsi "Her şeyi ortaya çıkardım, insanlar artık benden nefret ediyor.

I got fired, but guess what?

Kovuldum, ne mi oldu?

I would do it all over again if I could."

İmkânım olsa yine aynısını yapardım."

And so as I kept reading this message, all these messages,

Mesajları okumaya devam ettikçe

I wanted to think, what could I share with my students?

öğrencilerimle ne paylaşabileceğimi düşünmeye başladım.

And so, I pulled it all together and this is what I learned.

Hepsini bir araya topladım, öğrendiğim şey buydu.

It's important for us to cultivate hope.

Umut aşılamak bizler için önemlidir.

Whistle-blowers are hopeful.

İtirafçılar umutludur.

Despite popular belief,

Yaygın görüşün aksine,

they're not all disgruntled employees that have a beef with the company.

şirketlerinden memnun olmayıp canı sıkılan personel değiller.

Their hopefulness really is what drives them to come forward.

Umut dolu olmaları onları öne çıkmaya iten şey.

We also have to cultivate commitment.

Sadakati aşılamalıyız.

Whistle-blowers are committed.

İtirafçılar sadıktır.

And it's that passion to their organization

Kurumlarına olan tutkuları

that makes them want to come forward.

ortaya atılmak istemelerine neden olan şey.

Whistle-blowers are humble.

İtirafçılar mütevazidir.

Again, they're not seeking fame, but they are seeking fairness.

Tekrar söyleyeyim, şöhret değil adalet arıyorlar.

And we need to continue to cultivate bravery.

Cesaret aşılamamız da gerekiyor.

Whistle-blowers are brave.

İtirafçılar cesurdur.

Often, they underestimated

Genellikle, itirafçı olmanın aileleri üzerindeki etkisini

the impact whistle-blowing had on their family,

önemsiz görürler

but what they continue to comment on is how hard it is to withhold the truth.

ama gerçeği saklamanın ne kadar zor olduğunu konuşmaya devam ederler.

With that, I want to leave you with one additional name:

Bunu söyledikten sonra sizi bir isimle daha tanıştırayım:

Peter Buxtun.

Peter Buxtun.

Peter Buxtun was a 27-year-old employee for the US Public Health Service.

Peter Buxtun 27 yaşında bir ABD Kamu Sağlığı Hizmetleri çalışanı.

And he was hired to interview people

Cinsel yolla bulaşan hastalığı olanlarla

that had sexually transmitted diseases.

görüşme yapmak üzere işe alınmıştı.

And through the course of his work,

İşi sırasında

he noticed a clinical study that was going on within the organization.

kurum içinde yapılan bir klinik araştırmayı fark etti.

And it was a study that was looking at the progression of untreated syphilis.

Tedavi edilmeyen frengi gelişimini inceleyen bir araştırmaydı.

And so, there were 600 African American males

Araştırmada 600 Afro-Amerikan

that were in this study.

erkek vardı.

They were enticed into the study

Ücretsiz sağlık testleri,

through being given free medical exams, burial insurance.

ölüm sigortası karşılığında araştırmaya katılmaya ikna edilmişlerdi.

And so, what happened through the course of this study,

Bu araştırma kanalıyla

is penicillin was discovered to help treat syphilis.

frengi tedavisi için penisilin keşfedilmişti.

And what Peter noticed was,

Peter bu araştırmaya katılanlara

the participants in this study were not given the penicillin

frengilerini tedavi etmek için

penisilin verilmediğini fark etti.

to treat their syphilis.

And the participants didn't know.

Katılımcılar bundan habersizdi.

So similar to Mary, Peter tried to report and talk to his internal supervisors,

Tıpkı Mary gibi Peter da bunu raporlayıp bölümdeki üstüyle

but no one listened.

konuşmayı denedi ama dinleyen olmadı.

And so Peter thought this was completely unfair

Peter, bunun son derece haksız olduğuna inanıyordu

and he tried to report again,

ve tekrar bildirmeyi denedi,

and finally talked to a reporter -- very similar to Mary.

en sonunda Mary'nin yaptığı gibi bir gazeteciyle görüştü.

And in 1972, this was the front page of the "New York Times":

1972'de "New York Times"ın kapak konusu oldu bu.

"Syphilis Victims in US Study Went Untreated for 40 Years."

"ABD Araştırmasındaki Frengi Mağdurları 40 Yıl Tedavi Edilmedi."

This is known to us today as the Tuskegee syphilis experiment.

Bugün bunu Tuskegee frengi deneyi olarak biliyoruz.

And Peter was the whistle-blower.

Peter da itirafçısıydı.

What happened to the 600 men, you may wonder, the 600 original men?

600 erkeğe ne oldu diye merak edebilirsiniz.

Twenty eight men died from syphilis.

28 tanesi frengiden öldü.

One hundred died from syphilis complications,

100 tanesi frengi komplikasyonlarından öldü,

forty wives were infected

40 eşe frengi bulaştı

and 10 children were born with congenital syphilis.

ve 10 çocuk doğuştan frengi ile dünyaya geldi.

Who's to say what these numbers would be

Peter'ın cesur, korkusuz hareketi olmasaydı

if it wasn't for the brave, courageous act of Peter?

bu rakamlardan kim söz edebilirdi?

We're all connected to Peter, actually.

Hepimizin Peter'la bağlantısı var.

If you know anybody that's in a clinical trial,

Klinik deneylerden geçenleri bilirsiniz,

the reason why we have informed consent today

bugün bizden onay alınmasının sebebi

is because of Peter's courageous act.

Peter'ın bu cesur hareketidir.

So let me ask you a question.

Size bir soru sorayım.

That original question, a variation of the original question.

Orijinal bir soru bu, orijinal sorunun bir çeşidi.

How many of us have ever used the term

Kaçımız şu tabirleri kullandı:

snitch, rat

İspiyoncu, fare,

tattletale,

gammazcı,

snake,

yılan,

weasel,

çakal,

leak?

ifşacı.

Anybody?

Kimse kullanmadı mı?

Before you get the urge to do that again,

Bunu tekrar yapmadan önce

I want you to think a little bit.

biraz düşünmenizi istiyorum.

It might be the Mary, the Peter, the Kathes of the world.

Dünyadaki Mary, Peter, Kathe'ler olabilir.

You might be the person that could shape history,

Siz tarihe yön veren kişi olabilirsiniz

or they could be the person that shapes yours.

veya sizin hayatınıza yön veren birileri olabilir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)