Charles Elachi: The story of the Mars Rovers

Charles Elachi, Mars gezginleri hakkında

Çeviri: Faruk Cumhur SENDAN Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I thought I'd start with telling you or showing you the people who started [Jet Propulsion Lab].

Sizlere JPL [Jet İtiş Laboratuvarı]'nı başlatan insanları tanıtarak başlamak istiyorum.

When they were a bunch of kids,

Onlar daha küçük birer çocukken,

they were kind of very imaginative, very adventurous,

çok hayalperest, maceraperest çocuklardı,

as they were trying at Caltech to mix chemicals

okulda kimyasalları karıştırıp

and see which one blows up more.

hangisinin daha çok patlama yaratacağını görmeye çalışırlardı.

Well, I don't recommend that you try to do that now.

Tabii, şuan bunu denemenizi tavsiye etmiyorum.

Naturally, they blew up a shack, and Caltech, well, then,

Doğal olarak, bir barakayı havaya uçurdular, madem öyle,

hey, you go to the Arroyo and really do all your tests in there.

İşin özü, Arroyo'ya gider, bütün testlerinizi orada yaparsınız.

So, that's what we call our first five employees

Evet, işte bizim ilk beş çalışanımız diye adlandırdığımız

during the tea break, you know, in here.

çay molasındayken, malum, burada.

As I said, they were adventurous people.

Söylediğim gibi, onlar maceraperest insanlardı.

As a matter of fact, one of them, who was, kind of, part of a cult

Aslında, onlardan biri, buradan çok uzak olmayan Orange Grove bölgesinde

which was not too far from here on Orange Grove,

bir çeşit tarikat üyesi gibi birşeydi

and unfortunately he blew up himself because he kept mixing chemicals

ve maalesef kendini havaya uçurdu, çünkü kimyasalları karıştırıp duruyordu

and trying to figure out which ones were the best chemicals.

ve hangi kimyasalların en iyi olduğunu bulmaya çalışıyordu.

So, that gives you a kind of flavor

Evet, burada ne tür insanların çalıştığına dair,

of the kind of people we have there.

bir fikir edinmişsinizdir.

We try to avoid blowing ourselves up.

Kendimizi havaya uçurmamaya çalışıyoruz.

This one I thought I'd show you.

Bunu size göstermem gerektiğini düşündüm.

Guess which one is a JPL employee in the heart of this crowd.

Bu kalabalığın içindeki bir JPL çalışanın hangisi olduğunu tahmin edin bakalım.

I tried to come like him this morning,

Bu sabah onun gibi gelmeyi denedim,

but as I walked out, then it was too cold,

fakat çıkar çıkmaz, çok soğuk olduğunu farkettim,

and I said, I'd better put my shirt back on.

ve dedimki, en iyisi üstümü tekrar giyeyim.

But more importantly, the reason I wanted to show this picture:

Fakat daha önemlisi, bu resimi göstermem istememin sebei:

look where the other people are looking,

diğer insanların nereye baktığına bakın,

and look where he is looking.

bir de onun nereye baktığına bakın.

Wherever anybody else looks, look somewhere else,

Herkes nereye bakıyorsa, siz başka biryere bakın,

and go do something different, you know, and doing that.

ve gidip farklı şeyler yapın, bilirsiniz, ve o da bunu yapıyor.

And that's kind of what has been the spirit of what we are doing.

Ve bu da Yaptığımız işin ruhunun ne çeşit bir şey olduğudur.

And I want to tell you a quote from Ralph Emerson

Sizlere meslektaşım Ralph Emerson'dan bir alıntı yapmak istiyorum

that one of my colleagues, you know, put on my wall in my office,

ofisimin duvarında asılı,

and it says, "Do not go where the path may lead.

der ki,"Yolun seni götürebileceği yerlere gitme.

Go instead where there is no path, and leave a trail."

Aksine yol olmayan bir yere git, ve ardında bir iz bırak."

And that's my recommendation to all of you:

Ve benim hepinize tavsiyem:

look what everybody is doing, what they are doing;

herkesin neler yaptığına bakın, her ne yapıyorlarsa;

go do something completely different.

gidip tamamen farklı birşey yapın.

Don't try to improve a little bit on what somebody else is doing,

Başka birinin yaptığı işi biraz geliştirmeye çalışmayın,

because that doesn't get you very far.

çünkü bu sizi fazla ileriye taşımaz.

In our early days we used to work a lot on rockets,

İlk günlerimizde roketler üzerinde çok çalışırdık,

but we also used to have a lot of parties, you know.

ama ayrıca bol bol parti yapıyorduk, bilirsiniz.

As you can see, one of our parties, you know, a few years ago.

Görüyorsunuz, birkaç yıl önceki bir eğlencemiz.

But then a big difference happened about 50 years ago,

Fakat yaklaşık 50 yıl önce Sputnik'in fırlatılmasının ardından,

after Sputnik was launched. We launched the first American satellite,

büyük bir değişim yaşandı. ilk Amerikan uydusunu fırlattık,

and that's the one you see on the left in there.

şurada solda görebilirsiniz.

And here we made 180 degrees change:

Burada tam 180 derecelik bir dönüş yaptık:

we changed from a rocket house to be an exploration house.

Bir roket evinden araştırma evine dönüştük.

And that was done over a period of a couple of years,

Ve bu birkaç yıl içerisinde yapıldı.

and now we are the leading organization, you know,

bildiğiniz gibi şuan önde gelen organizasyonuz, bilirsiniz

exploring space on all of your behalf.

hepinizin adınıza uzayı keşfediyoruz.

But even when we did that, we had to remind ourselves,

Üstelik bu işi yaparken, kendimize sürekli

sometimes there are setbacks.

bazı aksilikler olabileceğini hatırlatıyoruz.

So you see, on the bottom, that rocket was supposed to go upward;

İşte, alttada gördüğünüz gibi, bu roketin yukarı gitmesi lazımken;

somehow it ended going sideways.

bir şekilde yana doğru gitt.

So that's what we call the misguided missile.

İşte yolunu şaşırmış füze dediğimiz bu.

But then also, just to celebrate that,

Fakat ardından, sırf bunu kutlamak için,

we started an event at JPL for "Miss Guided Missile."

JPL'de "Yolunu Şaşırmış Füze" için bir etkinlik düzenledik

So, we used to have a celebration every year and select --

Her sene bir kutlama ve seçim yapmaya,

there used to be competition and parades and so on.

geçit törenleri ve yarışmaları gelenek haline getirdik.

It's not very appropriate to do it now. Some people tell me to do it;

Bunu şimdi yapmak pek doğru değil. Bazıları yapmamı söylüyor;

I think, well, that's not really proper, you know, these days.

Bence de bugünlerde bunu yapmak pek doğru değil.

So, we do something a little bit more serious.

Bu yüzden, biz de biraz daha ciddi bir şeyler yaptık.

And that's what you see in the last Rose Bowl, you know,

Ve bu son balomuzdan gördüğünüz manzara,

when we entered one of the floats.

yürüyüş ekiplerinden birindeki gidişimizi gösteriyor.

That's more on the play side. And on the right side,

Bu daha çok işin oyun tarafı, ve sağdaki ise

that's the Rover just before we finished its testing

Gezgin, tam testleri bitirip

to take it to the Cape to launch it.

kalkış için Cape'e götürmeden hemen önce.

These are the Rovers up here that you have on Mars now.

Bu Gezginler şu an Mars'takiler.

So that kind of tells you about, kind of, the fun things,

Böylelikle yapmaya çalıştığımız işlerdeki eğlenceli denebilecek

you know, and the serious things that we try to do.

ve ciddi denebilecek şeyleri anlatmıştır denebilir.

But I said I'm going to show you a short clip

Ama size söylediğim gibi, nasıl yeteneklere

of one of our employees to kind of give you an idea

sahip olduğumuzla ilgili fikir verebilmek için,

about some of the talent that we have.

çalışanlarımızdan birine ait kısa bir klip göstereceğim

Video: Morgan Hendry: Beware of Safety is

Video: Morgan Hendry: "Beware of Safety"

an instrumental rock band.

sözsüz bir rock grubu.

It branches on more the experimental side.

Daha çok deneysel tarafa doğru dallanmış durumda.

There's the improvisational side of jazz.

Jazz'ın doğaç tarafı var.

There's the heavy-hitting sound of rock.

Rock'ın sert vuruşlu sesi var.

Being able to treat sound as an instrument, and be able to dig

Sesi bir müzik aleti olarak davranabilmek ve daha soyut

for more abstract sounds and things to play live,

sesler için kazı yapmak ve canlı çalmak,

mixing electronics and acoustics.

elektronik ve akustiği birleştirmek.

The music's half of me, but the other half --

Benim bir yarım müzik, ama diğer yarım --

I landed probably the best gig of all.

belki de en iyi işe sahibim.

I work for the Jet Propulsion Lab. I'm building the next Mars Rover.

Jet İtiş Laboratuvarları için çalışıyorum. Yeni Mars Gezgini'ni inşa ediyorum.

Some of the most brilliant engineers I know

Tanıdığım en parlak mühendislerden bazıları

are the ones who have that sort of artistic quality about them.

kendilerinde bir çeşit sanatçı kalitesi taşıyanlardı.

You've got to do what you want to do.

Yapmak istediğini yapmak zorundasın.

And anyone who tells you you can't, you don't listen to them.

Ve sana hep yapamayacağını söyleyenleri, onları siz dinlemeyin.

Maybe they're right - I doubt it.

Belki haklılar - bu konuda şüphem var.

Tell them where to put it, and then just do what you want to do.

Onların söylediklerini nereye koyacağınızı söyleyin, ve sadece yapmak istediğinizi yapın.

I'm Morgan Hendry. I am NASA.

Ben Morgan Henry'yim. Ben NASA'yım.

Charles Elachi: Now, moving from the play stuff to the serious stuff,

Charles Elachi: Şimdi, oyun işlerinden ciddi işlere hareket ediyoruz,

always people ask, why do we explore?

İnsanlar her zaman soruyor, neden keşfediyoruz?

Why are we doing all of these missions and why are we exploring them?

Neden bütün bu görevleri yapıyoruz ve neden onları keşfediyoruz.

Well, the way I think about it is fairly simple.

Aslında, düşüncem aslında oldukça basit.

Somehow, 13 billion years ago there was a Big Bang, and you've heard

Yaklaşık 13 milyar yıl önce bir "Büyük Patlama" oldu, hakkında

a little bit about, you know, the origin of the universe.

az çok birşeyler duymuşsunuzdur, bilirsiniz, evrenin kaynağı.

But somehow what strikes everybody's imagination --

Ama bir şekilde herkesin hayal gücünü etkileyen şey --

or lots of people's imagination -- somehow from that original Big Bang

ya da birçok kişinin hayal gücünü -- bir şekilde o kaynak "Büyük Patlama"dan

we have this beautiful world that we live in today.

bugünkü yaşadığımız güzel dünyamıza sahibiz.

You look outside: you have all that beauty that you see,

Dışarıya bakıyorsunuz: gördüğünüz bütün güzellikler,

all that life that you see around you,

etrafınızda gördüğünüz bütün o hayat,

and here we have intelligent people like you and I

ve bu zeki konuşmayı yapan

who are having a conversation here.

buradaki sizin ve benim gibi zeki insanlar.

All that started from that Big Bang. So, the question is:

Herşey o Büyük Patlama ile başladı. O zaman, soru şu:

How did that happen? How did that evolve? How did the universe form?

Nasıl oldu? Nasıl gelişti? Evren biçimini nasıl aldı?

How did the galaxies form? How did the planets form?

Galaksiler nasıl oluştu? Gezegenler nasıl oluştu?

Why is there a planet on which there is life which have evolved?

Üzerinde hayatın geliştiği bir gezegen neden var?

Is that very common?

Buna çok mu sık rastlanır?

Is there life on every planet that you can see around the stars?

Yıldızların etrafında gördüğümüz her gezegende hayat var mı?

So we literally are all made out of stardust.

Yani aslında hepimiz bu yıldız tozundan yapılmışızdır.

We started from those stars; we are made of stardust.

O yıldızlardan başladık; yıldız tozundan yapıldık.

So, next time you are really depressed, look in the mirror

Aslında, bir daha gerçekten moral çöküntüye uğradığınızda, aynaya bakın

and you can look and say, hi, I'm looking at a star here.

ve kendinize bakıp, merhaba, burada bir yıldıza bakıyorum diyebilirsiniz.

You can skip the dust part.

Toz kısmını da es geçebilirsiniz.

But literally, we are all made of stardust.

Ama gerçekten, biz hepimiz yıldız tozlarından meydana geldik.

So, what we are trying to do in our exploration is effectively

Aslında, keşfimizde yapmaya çalıştığımız şey, bugün gördüğümüz

write the book of how things have came about as they are today.

şeylerin nasıl olduğunun kitabını etkili bir şekilde yapmak.

And one of the first, or the easiest, places we can go

Ve ilk, ya da en kolay, gidip keşfedebileceğimiz

and explore that is to go towards Mars.

yer de Mars'tır.

And the reason Mars takes particular attention:

Mars'ın özellikle dikkat çekmesinin sebebi ise:

it's not very far from us.

Bizden çok uzak olmamasıdır.

You know, it'll take us only six months to get there.

Bilirsiniz, oraya gitmek sadece 6 ay alır.

Six to nine months at the right time of the year.

Yılın doğru zamanında 6 ila 9 ay arasında.

It's a planet somewhat similar to Earth. It's a little bit smaller,

Bir şekilde Dünya'ya benziyor. Biraz daha ufak,

but the land mass on Mars is about the same

ama okyanusları hesaba katmazsanız

as the land mass on Earth, you know,

Mars'ın yer kütlesi bilirsiniz, Dünya'nın yer kütlesi ile

if you don't take the oceans into account.

yaklaşık olarak aynı büyüklükte.

It has polar caps. It has an atmosphere somewhat thinner than ours,

Kutup bölgeleri var. Bizimkinden ince bir atmosferi var,

so it has weather. So, it's very similar to some extent,

bu nedenle hava olayları var. Yani, bir noktaya kadar oldukça benziyor,

and you can see some of the features on it,

ve üstünde Mars'daki Büyük Kanyon gibi,

like the Grand Canyon on Mars,

ya da bizim Mars'ın Büyük Kanyon'u olarak adlandırdığımız,

or what we call the Grand Canyon on Mars.

bazı özellikler görebilirsiniz.

It is like the Grand Canyon on Earth, except a hell of a lot larger.

Dünya'daki Büyük Kanyon'a benziyor, sadece çok fazla büyük.

So it's about the size, you know, of the United States.

Aslında, bilirsiniz, Birleşik Devletler kadar büyük.

It has volcanoes on it. And that's Mount Olympus on Mars,

Volkanları var. Ve şu da Mars'taki Olympus Dağı,

which is a kind of huge volcanic shield on that planet.

gezegen üstünde büyük volkanik bir katman.

And if you look at the height of it

Ve yüksekliğine bir bakarsanız

and you compare it to Mount Everest, you see, it'll give you

ve Everest Dağı ile karşılaştırırsanız,

an idea of how large that Mount Olympus, you know, is,

Olympus Dağı'nın, Everest'e göre

relative to Mount Everest.

kadar büyük olduğunu görürsünüz.

So, it basically dwarfs, you know, Mount Everest here on Earth.

Bu yüzden,bilirsiniz, aslında Everest Dünya'da bodur kalır.

So, that gives you an idea of the tectonic events or volcanic events

Bu da size o gezegen üzerinde meydana gelen tektonik veya

which have happened on that planet.

volkanik olaylarla ilgili bilgi verir.

Recently from one of our satellites, this shows that it's Earth-like --

Kısa bir süre önce, uydularımızdan, Dünya'dakine benzyen

we caught a landslide occurring as it was happening.

bir toprak kaymasını olurken yakaladık.

So it is a dynamic planet,

Yani hareketli bir gezegen,

and activity is going on as we speak today.

ve faaliyet bugün biz konuşurken de devam ediyor.

And these Rovers, people wonder now, what are they doing today,

Ve bu Gezginler, insanlar şimdi, bugün ne yaptığını merak ediyor,

so I thought I would show you a little bit what they are doing.

bu yüzden size kısaca ne yaptıklarını göstermeyi düşündüm.

This is one very large crater. Geologists love craters,

Burası çok büyük bir krater. Jeologlar kraterleri çok sever,

because craters are like digging a big hole in the ground

çünkü kraterler yeryüzünde gerçekten üzerinde çalışmadan

without really working at it,

açılmış büyük çukurlardır,

and you can see what's below the surface.

ve yüzeyin altında ne olduğunu görebilirsiniz.

So, this is called Victoria Crater,

Pekala, şunun adı Victoria Krateri,

which is about a few football fields in size.

birkaç futbol sahası büyüklüğünde.

And if you look at the top left, you see a little teeny dark dot.

Ve sol üste bakarsanız, ufak minik koyu noktayı görürsünüz.

This picture was taken from an orbiting satellite.

Bu resim yörüngedeki bir uydudan çekildi.

If I zoom on it, you can see: that's the Rover on the surface.

Eğer ona yaklaşırsam, yüzeydeki şeyin Gezgin olduğunu görebilirsiniz.

So, that was taken from orbit; we had the camera zoom on the surface,

Aslında bu yörüngeden çekildi; kameranın yüzeye doğru yakın çekim yapmasını sağladık

and we actually saw the Rover on the surface.

ve gerçekte yüzeyde Gezgin'i görüyoruz.

And we actually used the combination of the satellite images

Ve Aslında uydu görüntülerin birleşimini

and the Rover to actually conduct science,

Gezgin'in gerçekte bilim yapması için kulandık,

because we can observe large areas

çünkü büyük bölgeleri gözlemleyebiliriz

and then you can get those Rovers to move around

ve ardından o Gezginleri etrafta dolandırabilir

and basically go to a certain location.

ve temelde belli bir yere gönderebilirsiniz.

So, specifically what we are doing now is

Yani, aslında şu anda burada yaptığımız şey

that Rover is going down in that crater.

o Gezgin'i şuradaki kraterin içine gidiyor.

As I told you, geologists love craters.

Söylediğim gibi, jeologlar kraterleri çok severler.

And the reason is, many of you went to the Grand Canyon,

Ve bunun sebebi de, birçoğunuz Büyük Kanyon'a gitmişsinizdir,

and you see in the wall of the Grand Canyon, you see these layers.

ve Büyük Kanyon'un duvarlarını görmüşsünüzdür, ve o katmanları da görürsünüz.

And what these layers -- that's what the surface used to be

Ve bu katmanlar nelerdir -- bir milyon, on milyon

a million years ago, 10 million years ago,

yüz milyon yıl önceki yeryüzü o katmanlardı,

100 million years ago, and you get deposits on top of them.

şimdi de birbiri üzerine birikmiş halde onlara sahipsiniz.

So if you can read the layers it's like reading your book,

Aslında bu katmanları okuyabilirseniz, kitap okumak gibidir,

and you can learn the history of what happened in the past

ve o bölgeninin geçmişinde neler olduğunun

in that location.

tarihini öğrenebilirsiniz.

So what you are seeing here are the layers on the wall

Böylelikle, krater duvarının üstündeki katmanlardan gördüğünüz şey,

of that crater, and the Rover is going down now, measuring, you know,

ve şimdi Gezgin aşağıya iniyor, ölçüyor, bilirsiniz,

the properties and analyzing the rocks

özelliklerini ve kayaları inceliyor

as it's going down, you know, that canyon.

ve kanyondan inerken, bilirsiniz,

Now, it's kind of a little bit of a challenge driving

Şimdi, böyle bir eğimden aşağıya inerken

down a slope like this.

biraz meydan meydan okuma gibi oluyor.

If you were there you wouldn't do it yourself.

Eğer orada olsaydınız, siz kendi başınıza bunu yapmazdınız.

But we really made sure we tested those Rovers

Ama göndermeden önce, biz gerçekten o Gezginler'i

before we got them down -- or that Rover --

test ettiğimizden emin olduk -- ya da o Gezgin'i--

and made sure that it's all working well.

ve herşeyin doğru çalıştığından emin olduk.

Now, when I came last time, shortly after the landing --

En son geldiğimde, inişten kısa bir süre sonraydı --

I think it was, like, a hundred days after the landing --

Sanırım, inişten 100 gün sonra gibi birşeydi --

I told you I was surprised that those Rovers

Size o Gezginler'in 100 gün bile dayandıklarını

are lasting even a hundred days.

görmenin beni şaşırttığını söylemiştim.

Well, here we are four years later, and they're still working.

İşte, 4 yıl sonra buradayız, ve onlar hala çalışıyor.

Now you say, Charles, you are really lying to us, and so on,

Şimdi diyebilirsiniz ki, Charles, sen bize yalan söylüyorsun ve falan filan,

but that's not true. We really believed they were going to last

ama doğru değil. Gerçekten 90 ile 100 gün dayanacağını

90 days or 100 days, because they are solar powered,

tahmin ediyorduk, çünkü güneş enerjisi ile çalışıyorlar,

and Mars is a dusty planet, so we expected the dust

ve Mars da tozlu bir gezegen, yani biz tozun

would start accumulating on the surface, and after a while

araç yüzeyinde birikeceğini bekliyorduk, ve bir süre sonra

we wouldn't have enough power, you know, to keep them warm.

yeterli miktarda enerjimiz olmayacaktı, bilirsiniz, onları yeteri kadar güneşli tutmak için.

Well, I always say it's important that you are smart,

Aslında, akıllı olmanın her zaman önemli olduğunu söylerim,

but every once in a while it's good to be lucky.

ama arada bir de şanslı olmak güzel.

And that's what we found out. It turned out that every once in a while

Ve bulduğumuz da oydu. Şurada gördüğünüz üzere, arada bir

there are dust devils which come by on Mars, as you are seeing here,

Mars'ta gezen toz şeytanları geliyordu,

and when the dust devil comes over the Rover, it just cleans it up.

ve bu toz şeytanları Gezgin'in üstüne gelince, temizlik yapıyor.

It is like a brand new car that you have,

Yeni aldığınız bir araba gibi oluyor,

and that's literally why they have lasted so long.

ve aslında bu kadar uzun süre devam etmelerinin sebebi budur.

And now we designed them reasonably well,

Şimdi biz bu araçları oldukça iyi tasarım yaptık

but that's exactly why they are lasting that long

ama asıl bu kadar uzun süre çalışmalarının asıl sebebi bu

and still providing all the science data.

ve hala bilimsel veri sağlıyorlar.

Now, the two Rovers, each one of them is, kind of, getting old.

Şimdi, iki Gezgin, her birisi de, bir şekilde, yaşlanıyor

You know, one of them, one of the wheels is stuck, is not working,

Bilirsiniz, birisinin bir tekerleği sıkıştı ve çalışmıyor,

one of the front wheels, so what we are doing,

ön tekerleklerden birisi, Bu nedenle şunu yapıyoruz,

we are driving it backwards.

onu geri geri sürüyoruz.

And the other one has arthritis of the shoulder joint, you know,

Ve diğerinin de omuz eklemlerinden birinde artirit var, b,lirsiniz,

it's not working very well, so it's walking like this,

düzgün çalışmıyor, dolayısıyla şu şekilde yürüyor,

and we can move the arm, you know, that way.

ve biz diğer kolu, bilirsiniz, şu şekilde hareket ettirebiliyoruz.

But still they are producing a lot of scientific data.

Ama hala birçok bilimsel veri üretiyorlar.

Now, during that whole period, a number of people got excited,

Aslında bütün bu süreçte, bilirsiniz, Gezgin'lerle ilgili

you know, outside the science community about these Rovers,

bilim toplumunun dışında birçok insan heyecanlandı,

so I thought I'd show you a video just to give you a reflection

o nedenle size bilim toplumdan farklı toplulukların Gezginler'i

about how these Rovers are being viewed by people

nasıl gördüklerine ilişkin bir yansımasının

other than the science community.

nasıl olduğunu göstermeyi düşündüm.

So let me go on the next short video.

Şimdi benim bir sonraki videoya geçmeme izin verin.

By the way, this video is pretty accurate of how the landing took place, you know,

Bu arada, inişin nasıl meydana geldiğini gösteren oldukça gerçekçi bir video, bilirsiniz

about four years ago.

yaklaşık olarak 4 yıl önce

Video: Okay, we have parachute aligned.

Video: Tamam, paraşüt kullanıma hazır.

Okay, deploy the airbags. Open.

Tamam, hava yastıklarını harekete geçir. Aç.

Camera. We have a picture right now.

Kamera. Görüntü şu an geldi.

Yeah!

Evet!

CE: That's about what happened in the Houston operation room. It's exactly like this.

Bu Houston'daki operasyon odasınada olanlar gibi. Tam da böyle.

Video: Now, if there is life, the Dutch will find it.

Şimdi, eğer hayat varsa Dutch onu bulur.

What is he doing?

Ne yapıyor?

What is that?

O ne?

CE: Not too bad.

Fena değil.

So anyway, let me continue on showing you a little bit

CE: Evet her neyse, devam edip size biraz da gezegenin

about the beauty of that planet.

güzelliklerini göstermeme izin verin.

As I said earlier, it looked very much like Earth,

Öncede söylediğim gibi, Dünya'ya çok benziyordu,

so you see sand dunes.

işte toprak kum tepeciklerini görüyorsunuz.

It looks like I could have told you these are pictures taken

Size bu resimlerin Sahra Çölü'nden veya başka yerden çekildiğini

from the Sahara Desert or somewhere, and you'd have believed me,

söyleyebilirdim, ve öyle görünüyor ki siz de bana inanırdınız,

but these are pictures taken from Mars.

ama bu resimler Mars'ta çekildi.

But one area which is particularly intriguing for us

Ancak, bizim ilgimizi özellikle çeken bir kısım,

is the northern region, you know, of Mars, close to the North Pole,

kuzey kısmı, bilirsiniz, Mars'ın Kuzey Kutup'una yakın bölgelerde,

because we see ice caps, and we see the ice caps shrinking

çünkü burada buz tabakaları görüyoruz, ve bu buz tabakaları küçülüyor

and expanding, so it's very much like you have in northern Canada.

ve büyüyor, yani burada kuzey Kanada'dakine çok benzer bir şey.

And we wanted to find out -- and we see all kinds of glacial features on it.

Ve ortaya çıkarmak istedik -- ev her türlü buzul özelliğini görebiliyoruz.

So, we wanted to find out, actually,

Dolayısıyla, gerçekte, buzun neden yapılmış olduğunu,

what is that ice made of, and could that have embedded in it

ve içinde biraz organik, bilirsiniz, maddenin

some organic, you know, material.

gömülü olabileceğini bulmak istedik.

So we have a spacecraft which is heading towards Mars,

Bu nedenle Phoenix adında bir uzay aracımız Mars'a doğru

called Phoenix, and that spacecraft will land

yol alıyor ve şu andan itibaren

17 days, seven hours and 20 seconds from now,

17 gün, 20 saat 20 saniye sonra iniş yapacak

so you can adjust your watch.

dolayısıyla saatlerinizi ayarlayabilirsiniz.

So it's on May 25 around just before five o'clock our time here

Mayısın 25'inde, buradaki batı sahili saatine göre tam da 5 civarlarında,

on the West Coast, actually we will be landing on another planet.

gerçekte diğer bir gezegene iniş yapmış olacağız.

And as you can see, this is a picture of the spacecraft put on Mars,

Ve gördüğünüz üzere, bu da Mars yüzeyine bıraktığımız bir uzay aracı,

but I thought that just in case you're going to miss that show, you know,

ama düşündüm de bütün bu gösteriyi kaçırma ihtimalinize karşı, bilirsiniz,

in 17 days, I'll show you, kind of,

17 gün içinde, size bir şekilde

a little bit of what's going to happen.

neler olacağının bir kısmını göstereceğim.

Video: That's what we call the seven minutes of terror.

Video: Bu bizim "Yedi Dakikalık Terör" diye adlandırdığımız birşey.

So the plan is to dig in the soil and take samples

Yani plan toprağı kazmak ve örnekler almak ve

that we put them in an oven and actually heat them

bu örnekleri fırına koymak ve gerçekte onları ısıtmak

and look what gases will come from it.

ve hangi gazların çıkacağına bakmak.

So this was launched about nine months ago.

Aslında bu yaklaşık olarak dokuz ay önce fırlatıldı.

We'll be coming in at 12,000 miles per hour, and in seven minutes

Saate yaklaşık 12,000 mil hıza yaklaşacağız ve yedi dakikada

we have to stop and touch the surface very softly

durup yüzeye çok yumuşak bir şekilde dokunacağız

so we don't break that lander.

böylelikle iniş takımlarına zarar vermemiş olacağız.

Ben Cichy: Phoenix is the first Mars Scout mission.

Ben Cichy: Phoneix ilk Mars Gezgin görevi.

It's the first mission that's going to try to land

Mars'ın Kuzey Kutup'unun yakınlarına yapılacak

near the North Pole of Mars, and it's the first mission

çalışacak ilk görev bu olacak, ve aslında

that's actually going to try and reach out and touch water

başka bir gezegen yüzeyinde suya erişip

on the surface of another planet.

dokunmaya çalışacağımız ilk görev olacak

Lynn Craig: Where there tends to be water, at least on Earth,

Lynn Craig: Nerede su olma olasılığı varsa, orada hayat olma olasılığı

there tends to be life, and so it's potentially a place

da vardır, en azından Dünya öyle ve orası potansiyel olarak

where life could have existed on the planet in the past.

gezegenin üstünde bir zamanlar hayatın var olmuş olabileceği bir yer.

Erik Bailey: The main purpose of EDL is to take a spacecraft that is traveling

Erik Bailey: EDL'in temel amacı, saatte 12.500 mil hızla hareket eden

at 12,500 miles an hour and bring it to a screeching halt

uzay aracını kısa bir süre içinde yumuşakça

in a soft way in a very short amount of time.

acı bir frenle durdurmak.

BC: We enter the Martian atmosphere.

BC: Mars atmosferine giriyoruz.

We're 70 miles above the surface of Mars.

Mars yüzeyinden 70 mil yukarıdayız.

And our lander is safely tucked inside what we call an aeroshell.

Ve iniş cihazı hava-dolmuşu diye tabir ettiğimiz cihazın içine tıkıştırılmış durumda.

EB: Looks kind of like an ice cream cone, more or less.

EB: Az çok dondurmaya benzeyen bir koni gibi görünüyor.

BC: And on the front of it is this heat shield,

BC: Ve önünde de şu ısı kalkanı,

this saucer-looking thing that has about a half-inch

bu uzay gemisi gibi görünen şey, özellikle ön taraftaki

of essentially what's cork on the front of it,

bizim ısı kalkanımız olan

which is our heat shield.

yaklaşık yarım inç kadar olan mantar.

Now, this is really special cork,

Aslında bu çok özel bir mantar,

and this cork is what's going to protect us

ve bu mantar bizi deneyimlenecek olan

from the violent atmospheric entry that we're about to experience.

vahşi atmosfer girişinden koruyacak olan şey.

Rob Grover: Friction really starts to build up on the spacecraft,

Rob Grover: Sürtüne uzay gemisinin üstüne birikmeye başlıyor,

and we use the friction when it's flying through the atmosphere

ve sürtünmeyi atmosferde uçup avantajımıza kullanarak

to our advantage to slow us down.

yavaşlamada kullanıyoruz.

BC: From this point, we're going to decelerate from 12,500 miles an hour

BC: Bu noktadan sonra, saatte 12,500 milden, saatte yaklaşık 900

down to 900 miles an hour.

mile kadar hıza yavaşlayacağız.

EB: The outside can get almost as hot as the surface of the Sun.

EB: Dışı Güneşin yüzeyi kadar sıcak olabilir.

RG: The temperature of the heat shield can reach 2,600 degrees Fahrenheit.

RG: Isı kalkanınn sıcaklığı 2,600 Fahrenheit'a kadar ulaşabilir.

EB: The inside doesn't get very hot.

EB: İçerisi çok ısınmaz.

It probably gets about room temperature.

Muhtemelen oda sıcaklığında olur.

Richard Kornfeld: There is this window of opportunity

Richard Kornfeld: İçerisinden paraşütün harekete geçirilebilme

within which we can deploy the parachute.

olasığımız olan bir penceremiz var.

EB: If you fire the 'chute too early, the parachute itself could fail.

EB:Eğer paraşütü çok erken açarsak, paraşütün kendisi başarısız olabilir.

The fabric and the stitching could just pull apart.

Kumaş yırtılabilir ve dikiş yerleri ayrılabilir.

And that would be bad.

Ve bu da kötü olurdu.

BC: In the first 15 seconds after we deploy the parachute,

BC: Paraşütün harekete geçirilmesinden sonraki ilk 15 saniyede,

we'll decelerate from 900 miles an hour

saatte 900 milden, izafi olarak daha yavaş

to a relatively slow 250 miles an hour.

denebilecek saatte 250 mile kadar yavaşlayacağız.

We no longer need the heat shield to protect us

Bu noktadan sonra ısı kalkanının bizi atmosfere giriş kuvvetinden

from the force of atmospheric entry, so we jettison the heat shield,

korumasına ihtiyacımız yok, bu nedenle iniş aracını ilk defa

exposing for the first time our lander to the atmosphere of Mars.

Mars atmosferine maruz bırakarak ısı kalkanını yükten atıyoruz.

LC: After the heat shield has been jettisoned and the legs are deployed,

LC: Isı kalkanı yükten atılınca ve ayakları harekete geçmeye başladıktan sonra,

the next step is to have the radar system begin to detect

bir sonraki adım radar sisteminin Phoneix'in yeryüzünden

how far Phoenix really is from the ground.

gerçekte ne kadar uzak olduğunu taraması gerekiyor.

BC: We've lost 99 percent of our entry velocity.

BC: Atmosfere giriş hızımızın %99'unu kaybettik.

So, we're 99 percent of the way to where we want to be.

Bu nedenle, ulaşmak istediğimiz noktaya %99 varmış durumdayız.

But that last one percent, as it always seems to be, is the tricky part.

Ama bu son %1, her zaman olduğu gibi, en zorlu kısım.

EB: Now the spacecraft actually has to decide

EB: Şimdi uzay aracının aslında paraşütten ne zaman

when it's going to get rid of its parachute.

kurtulması gerekeceğine karar vermesi gerekiyor.

BC: We separate from the lander going 125 miles an hour

BC: İniş yapıcak olan parçayı saatte 125 mille hareket ederken,

at roughly a kilometer above the surface of Mars: 3,200 feet.

kabaca Mars'ın yüzeyinden bir kilometre (3.200 feet) yukarıda ayıracağız.

That's like taking two Empire State Buildings

Şuna benziyor, İki tane Empire State binasını alıp

and stacking them on top of one another.

birbirinin üstüne istifleyin.

EB: That's when we separate from the back shell,

EB: İşte o an arka kalkandan ayıracağız,

and we're now in free-fall.

ve şimdi serbest düşüşteyiz.

It's a very scary moment; a lot has to happen

Çok korkunç bir an: çok kısa bir zaman diliminde

in a very short amount of time.

birçok şey olabilir.

LC: So it's in a free-fall,

LC: İşte şimdi serbest düşüşte,

but it's also trying to use all of its actuators

aynı zaman da bütün uyarıcılarını kullanarak

to make sure that it's in the right position to land.

doğru yere ineceğinden emin olma gayretinde.

EB: And then it has to light up its engines, right itself,

EB: Bundan sonra motorlarını kendi başına ateşleyip

and then slowly slow itself down and touch down on the ground safely.

yavaş yavaş alçalıp yere güvenli bir şekilde iniş yapmak zorunda.

BC: Earth and Mars are so far apart that it takes over ten minutes

BC: Dünya ve Mars biririnden o kadar uzak mesafedeki, bir sinyalin

for a signal from Mars to get to Earth.

Mars'tan Dünya'ya ulaşması için 10 dakikadan fazla süre alıyor.

And EDL itself is all over in a matter of seven minutes.

Ve EDL de yaklaşık olarak 7 dakikalık bir mesafede.

So by the time you even hear from the lander that EDL has started

Yani iniş cihazından EDL'in çalışmaya başladığını duyduğunuzda

it'll already be over.

zaten herşey bitmiş oluyor.

EB: We have to build large amounts of autonomy into the spacecraft

EB Aracın kendi kendini güvenli bir şekilde indirebilmesi için, büyük oranda

so that it can land itself safely.

kendi kendini yönetebilecek şekilde inşa etmeniz gerek.

BC: EDL is this immense, technically challenging problem.

BC: EDL büyük oranda teknik olarak meydan okuyan bir sorun.

It's about getting a spacecraft that's hurtling through deep space

Derin uzayda son sürat giden ve elinde olan her türlü imkanı kullanarak

and using all this bag of tricks to somehow figure out

bir şekilde Mars yüzeyine saatte sıfır kilometreyle

how to get it down to the surface of Mars at zero miles an hour.

nasıl ineceğini hesaplayabilen bir uzay aracı.

It's this immensely exciting and challenging problem.

Yoğun derecede heyecan verici ve meydan okuyan bir sorun.

CE: Hopefully it all will happen the way you saw it in here.

CE: Umarım herşey burada gördüğünüz gibi gerçekleşir.

So it will be a very tense moment, you know,

Bilirsiniz, bu neden uzay gemisinin başka bir gezgene

as we are watching that spacecraft landing on another planet.

iniş yapmasını izlemek oldukça gergin anlara yaşatacak.

So now let me talk about the next things that we are doing.

Şimdi size yapacağımız sonraki işler hakkında bilgi vereyim.

So we are in the process, as we speak, of actually designing

Aslında, konuştuğumuz sıralarda, Mars'a göndereceğimiz

the next Rover that we are going to be sending to Mars.

diğer Gezgin'in tasarımlarını geliştirme sürecindeyiz.

So I thought I would go a little bit and tell you, kind of,

Bu nedenle, düşündüm ki, size bir şekilde, nasıl basamaklardan

the steps we go through.

geçtiğimiz hakkında kısaca bahsedeyim.

It's very similar to what you do when you design your product.

Sizin projeinizi tasarlarken neler yaptığınıza çok benziyor.

As you saw a little bit earlier,

Az önce de gördüğünüz üzere,

when we were doing the Phoenix one,

Phoenix'i inşa ederken

we have to take into account the heat that we are going to be facing.

nelerle karşılaşabileceğimiz ısının hesabını yapıyoruz.

So we have to study all kinds of different materials,

Bu nedenle her çeşit malzeme, yapmak istediğimiz

the shape that we want to do.

şekil üzerinde çalışmalar yapıyoruz.

In general we don't try to please the customer here.

Genelde müşteri memnuniyeti için çalışmıyoruz.

What we want to do is to make sure we have an effective, you know,

Yapmak isteiğimiz şey, etkili, bilirsiniz, ve verimli bir

an efficient kind of machine.

makine yapımından emin olmaya çalışıyoruz.

First we start by we want to have our employees

İlk önce çalışanlarımızdan, olabildikleri kadar

to be as imaginative as they can.

yaratıcı olmalarını istiyoruz.

And we really love being close to the art center, because we have,

Ve gerçekten sanat merkezi gibi olmayı çok seviyoruz, çünkü, aslında,

as a matter of fact, one of the alumni from the art center,

bir tane sanat merkezi mezunumuz bile var.

Eric Nyquist, had put a series of displays,

Eric Nyquiest, bir dizi sunuş yaptı,

far-out displays, you know,

çok farklı sunuşlar, bilirsiniz,

in our what we call mission design or spacecraft design room,

bizim görev tasarım ya da uzay gemisi tasarım odası diye adlandırdığımız odada,

just to get people to think wildly about things.

insanları sadece çılgın düşünmeye itmek için.

We have a bunch of Legos. So, as I said,

Birçok Lego'muz var. Yani, söylediğim gibi,

this is a playground for adults, where they sit down and try to play

burası oturup, farklı şekiller tasarımlarla oynamaya çalışan

with different shapes and different designs.

yetişkinler için bir oyun alanı.

Then we get a little bit more serious, so we have

Ondan sonra biraz daha fazla ciddileşiyoruz, bu nedenle

what we call our CAD/CAMs and all the engineers who are involved,

CAD/CAM diye adlandırdığımız, bütün mühendislerimizin veya

or scientists who are involved, who know about thermal properties,

bilim adamlarımızın müdahil olduğu, sıcaklık özelliklerini bilen,

know about design, know about atmospheric interaction, parachutes,

tasarım bilen, atmosfer etkileşimlerini bilen, paraşütler ve

all of these things, which they work in a team effort

bütün bunları bilien, bir takım gayretiyle çalışan,

and actually design a spacecraft in a computer to some extent,

ve aslında bilgisayarda bir yere kadar uzay gemisinin tasarımını yapan,

so to see, does that meet the requirement that we need.

yani ne ihtiyacımız varsa onu yapanlar.

On the right, also, we have to take into account

Sağ tarafta, gezegende nereye doğru

the environment of the planet where we are going.

gittiğimize dikkat da etmemiz gerekiyor.

If you are going to Jupiter, you have a very high-radiation,

Jupiter'e gidiyorsanız, çok yüksel bir radyasyona maruz kalırısnız,

you know, environment. It's about the same radiation environment

bilirsiniz, çevre. Burada yaklaşık olarak Jupiter'e yakın bir yerdeki radyasyon

close by Jupiter as inside a nuclear reactor.

bir nükleer bir reaktörün içindekine eşit.

So just imagine: you take your P.C. and throw it into a nuclear reactor

Yani düşünün: bilgisayarınızı alıp nükleer bir reaktöre atıyorsunuz

and it still has to work.

ve hala çalışmak zorunda.

So these are kind of some of the little challenges, you know,

Aslında bunlar, yüzyüze gelmek zorunda olduğunuz,bilirsiniz,

that we have to face.

çeşitli ufak meydan okumalar.

If we are doing entry, we have to do tests of parachutes.

Eğer giriş yapacaksak, paraşütleri test etmek zorundayız.

You saw in the video a parachute breaking. That would be a bad day,

Videoda paraşütün yırtıldığını gördünüz. Olsaydı kötü bir gün olurdu olurdu,

you know, if that happened, so we have to test,

bilirsiniz, eğer olursa diye test etmek zorundayız,

because we are deploying this parachute at supersonic speeds.

çünkü bu paraşütü ses hızının üstünde hızlarda açıyoruz.

We are coming at extremely high speeds, and we are deploying them

Aşırı yüksek hızlara yaklaşıyoruz, ve bizi yavaşlatsın diye

to slow us down. So we have to do all kinds of tests.

onları açıyoruz. Bu nedenle her türlü testi yapmak zorundayız.

To give you an idea of the size, you know, of that parachute

Size o paraşütün boyutları ile ilgili orada ayakta duran insanlarla

relative to the people standing there.

oransal bir bir bilgi vermek gerekirse, bilirsiniz.

Next step, we go and actually build some kind of test models

Bir sonraki adım, gidip gerçekten test modellerini inşa ediyoruz

and actually test them, you know, in the lab at JPL,

ve onları gerçekten test ediyoruz, bilirsiniz Mars Bahçesi adını verdiğimiz

in what we call our Mars Yard.

JPL laboratuarlarında.

We kick them, we hit them, we drop them,

Tekmeliyoruz, dövüyoruz, düşürüyoruz,

just to make sure we understand how, where would they break.

nasıl, nerede çalışmayacaklarını anladığımızdan emin olmak istiyoruz.

And then we back off, you know, from that point.

Ve sonra geri çekiliyoruz, bilirsiniz, bu noktadan sonra.

And then we actually do the actual building and the flight.

Ve ondan sonra asıl inşa ve uçuşu yapıyoruz.

And this next Rover that we're flying is about the size of a car.

Ve bu da bir sonraki uçuracağımız yaklaşık bir araba büyüklüğündeki Gezgin.

That big shield that you see outside,

Dışıda gördüğünüz o büyük kalkan,

that's a heat shield which is going to protect it.

onu koruyacak olan ısı kalkanı o.

And that will be basically built over the next year,

Ve aslında gelecek yıl boyunca inşaa edilecek,

and it will be launched June a year from now.

ve bu yıldan bir yıl sonra Hazian ayında fırlatılacak.

Now, in that case, because it was a very big Rover,

Şimdi, bu durumda, çok büyük bir Gezgin olduğu için,

we couldn't use airbags.

hava yastığı kullanamıyoruz.

And I know many of you, kind of, last time afterwards said

Ve birçoğunuzun, bir şekilde, son geldiğimde,

well, that was a cool thing to have -- those airbags.

o hava yastığı olması çok iyi olurdu demiştiniz.

Unfortunately this Rover is, like, ten times the size of the, you know,

Aslında bu Gezgin, bilirsiniz, boyut bakımından diğer Gezgin'in

mass-wise, of the other Rover, or three times the mass.

10 katı büyüklüğünde, ve kütle bakımından 3 katı büyüklüğünde.

So we can't use airbags. So we have to come up with

Dolayısıyla, hava yastığı kullanamayız. Bu nedenle inişle ilgili

another ingenious idea of how do we land it.

çok daha zekice bir fikirle geldik.

And we didn't want to take it propulsively all the way to the surface

Ve itiş gücüyle yüzeye kadar gitmek istemedik

because we didn't want to contaminate the surface;

çünkü yüzeyin kirlenmesini istemiyorduk,

we wanted the Rover to immediately land on its legs.

Gezgin'in o an ayakları üstüne iniş yapmasını istedik.

So we came up with this ingenious idea,

Dolayısıyla Dünya'da helikopterlerde kullandığımız

which is used here on Earth for helicopters.

bu müthiş fikri bulduk.

Actually, the lander will come down to about 100 feet and hover

Aslında, inişten sorumlu bölüm yerden 100 feet kadar yukarıya gelip

above that surface for 100 feet, and then we have a sky crane

yüzeyin 100 feet yukarısında asılı duracak, ve bundan sonra

which will take that Rover and land it down on the surface.

Gezgin'i alıp yüzeye iniş yapmasını sağlayacak bir bir gökyüzü vincimiz var.

Hopefully it all will work, you know, it will work that way.

Umarım herşey yolunda gider, bilirsiniz, çalışması gerektiği gibi.

And that Rover will be more kind of like a chemist.

Ve bu Gezgin daha çok bir kimyacıya benzeyecek.

What we are going to be doing with that Rover as it drives around,

Etrafta gezerken o Gezgin'le yapacağımız şey şu ki,

it's going to go and analyze the chemical composition of rocks.

gidip kayaların kimyasal bileşimlerini analiz edecek.

So it will have an arm which will take samples,

Bu nedenle örnek toplayan, onları fırına koyan,

put them in an oven, crush and analyze them.

parçalayan ve analiz eden bir kolu var.

But also, if there is something that we cannot reach

Ama aynı zamanda, çok yüksek bir uçurumda olup

because it is too high on a cliff, we have a little laser system

ulaşamayacağımız birşeyler olursa, kayaya enerji gönderip,

which will actually zap the rock, evaporate some of it,

bir kısmını buharlaştırdıktan sonra, aslında kayanın

and actually analyze what's coming from that rock.

nelerden oluşacağını analiz edecek ufak lazerli bir sistemimiz var.

So it's a little bit like "Star Wars," you know, but it's real.

Aslında, biraz Yıldız Savaşları gibi, bilirsiniz, ama bu gerçek.

It's real stuff.

Bu gerçeği.

And also to help you, to help the community

Ve bir de size yardımcı olması için, topluma faydası olsun diye

so you can do ads on that Rover, we are going to train that Rover

onunla reklam yapabilmeniz için yaptıklarının yanısıra,

to actually in addition to do this, to actually serve cocktails,

koktail sunması konusunda onu eğiteceğiz,

you know, also on Mars.

bilirsiniz, Mars yüzeyinde de.

So that's kind of giving you an idea of the kind of, you know,

Dolayısıyla Mars yüzeyinde yapacağımız eğlenceli

fun things we are doing on Mars.

şeyler hakkında bir çeşit bilgi veriyor.

I thought I'd go to "The Lord of the Rings" now

Şimdi "Yüzüklerin Efendisi"ne gitmeliyim diye düşünüyorum

and show you some of the things we have there.

ve orada bulduğumuz bazı şeyleri göstermeliyim.

Now, "The Lord of the Rings" has two things played through it.

Şimdi, Yüzüklerin Efendisi'nin iki önemli özelliği var.

One, it's a very attractive planet --

Birincisi, çok çekici bir gezegen --

it just has the beauty of the rings and so on.

halkaları çok güzel falan filan.

But for scientists, also the rings have a special meaning,

Ama bilim insanları için, halkaların özel bir anlamı da var,

because we believe they represent, on a small scale,

Çünkü biz onların, ufak boyutta, Güneş sisteminin aslında

how the Solar System actually formed.

nasıl oluştuğunu temsil ettiğine inanıyoruz.

Some of the scientists believe that the way the Solar System formed,

Bazı bilim insanları Güneş Sistemi'nin şu şekilde oluştuğuna inanıyor,

that the Sun when it collapsed and actually created the Sun,

Güneş üzerine çoküp aslında Güneş'i oluşturunca

a lot of the dust around it created rings

etrafındaki tozların birçoğu halkaları oluşturdu,

and then the particles in those rings accumulated together,

ardından bu parçacıklar biraraya gelip bütünleştiler,

and they formed bigger rocks, and then that's how the planets,

ve daha büyük kayaları oluşturdular, ve bu şekilde gezegenler,

you know, were formed.

bilirsiniz, oluştu.

So, the idea is, by watching Saturn we're actually watching

Dolayısıyla, Satürn'ü izleyerek aslında güneş sistemimizin

our solar system in real time being formed on a smaller scale,

gerçek zamanda nasıl oluştuğunu ufak ölçekte izlemiş oluyoruz,

so it's like a test bed for it.

yani bir test ortamı gibi görülebilir.

So, let me show you a little bit

Yani, size şimdi bu Satürn sisteminin

on what that Saturnian system looks like.

neye benzediği hakkında ufak birşeyler göstereyim.

First, I'm going to fly you over the rings.

İlk önce, sizi halkaların üzerinden uçuracağım.

By the way, all of this is real stuff.

Bu arada, bütün bu gördükleriniz gerçek .

This is not animation or anything like this.

Bunlar animasyon veya benzer başka birşey değil.

This is actually taken from the satellite

Bu aslen Saturn etrafında yörüngede bulunan

that we have in orbit around Saturn, the Cassini.

Cassini adlı uydumuzdan alınmıştır.

And you see the amount of detail that is in those rings,

Ve oradaki halkalardaki detayın boyutunu görüyorsunuz ki

which are the particles.

onlar da parçacıklardır.

Some of them are agglomerating together to form larger particles.

Bazıları birleşerek büyük parçacıkları oluştururlar.

So that's why you have these gaps, is because a small satellite, you know,

O yüzden buradaki boşluklar mevcut, sebebi de, bilirsiniz,

is being formed in that location.

o bölgede ufak bir uydu oluştuğundandır.

Now, you think that those rings are very large objects.

Şimdi, bu halkaların çok büyük nesneler olduğunu düşünüyorsunuz.

Yes, they are very large in one dimension;

Evet, çok büyükler ama bir boyutta;

in the other dimension they are paper thin. Very, very thin.

diğer boyutta bir kağıt kalınlığındadırlar. Çok, çok ince.

What you are seeing here is the shadow of the ring on Saturn itself.

Burada gördüğünüz şey, halkaların Satürn'ün kendi üstüneki gölgesidir.

And that's one of the satellites

Ve şu da tam da üstünde oluşan

which was actually formed on that one.

uydularından birininkidir.

So, think about it as a paper-thin,

Aslında, kağıt kalınlığında,

huge area of many hundreds of thousands of miles, which is rotating.

yüzlerce binlik millik geniş bir arazi boyutlarında, dönen ince bir kağıt olarak düşünün.

And we have a wide variety of kind of satellites which will form,

Ve pekçok çeşitli nitelikte uydularımız var,

each one looking very different and very odd, and that keeps

herbiri de çok farklı ve garip görünüyor, ve bunu da açıklamaya

scientists busy for tens of years trying to explain this,

çalışmak için bilim insanlarını onyıllardır uğraşıyor,

and telling NASA we need more money so we can explain

ve neye benzedikleri veya neden bu şekilde oluştuklarını

what these things look like, or why they formed that way.

açıklayabilmek için NASA'ya daha çok paraya ihtiyacımız olduğunu söylüyorlar.

Well, there were two satellites which were particularly interesting.

Aslında, özellikle ilginç olan iki uydu var.

One of them is called Enceladus.

Birisinin adı Enceladus.

It's a satellite which was all made of ice,

Bu tamamen buzdan meydana gelmiş bir uydu,

and we measured it from orbit. Made of ice.

ve bunu da yörüngesinde dolaşırken ölçtük. Buzdan yapılmış.

But there was something bizarre about it.

Ama onun hakkında garip birşey vardı.

If you look at these stripes in here, what we call tiger stripes,

Şurada gördüğünüz şeritler ki biz onlara kaplan şeritleri diyoruz,

when we flew over them, all of a sudden we saw

üstlerinden geçerken, bir anda sıcaklığın arttığını

an increase in the temperature, which said that those stripes

tespit ettik ki bu da o şeritlerin gezegenin diğer bölgelerinden

are warmer than the rest of the planet.

daha sıcak olduğunu söyler.

So as we flew by away from it, we looked back. And guess what?

Biraz uzaklaştıktan sonra, geriye baktık. Ve tahmin edin ne oldu?

We saw geysers coming out.

Yüzeyden dışarıya doğru püsküren Gayzerleri gördük

So this is a Yellowstone, you know, of Saturn.

Yani burası Satürn'ün "Yellow Stone" parkı gibiyidi.

We are seeing geysers of ice which are coming out of that planet,

O gezegenden çıkan buz gayzerleri görüyoruz,

which indicate that most likely there is an ocean, you know,

bunlar da okyanusun varlığını işaret ediyor, bilirsiniz,

below the surface.

yüzeyin altında.

And somehow, through some dynamic effect, we're having these geysers

Ve bir şekilde, dinamik bir etki sayesinde, bilirsiniz, ondan püsküren

which are being, you know, emitted from it.

bu gayzerleri görüyoruz.

And the reason I showed the little arrow there,

Ve buradaki bu ufak oku göstermemin sebebi ise

I think that should say 30 miles,

Sanırım 30 mil diyor,

we decided a few months ago to actually fly the spacecraft

aslında birkaç ay önce bir uzay aracını bir

through the plume of that geyser

gayzerin çıkış ağzının üzerinden uçurmaya karar verdik

so we can actually measure the material that it is made of.

böylelikle neden yapıldığını ölçebiliriz.

That was [unclear] also -- you know, because we were worried

Bu da aslında -- bilirsiniz, çünkü riskten endişelendik,

about the risk of it, but it worked pretty well.

ama herşey yolunda gitti.

We flew at the top of it, and we found that there is a fair amount of

Tam üstünde uçtuk, ve fırlatılan ince buzun içinde

organic material which is being emitted in combination with the ice.

oldukça tatmin edici miktarlarda organik madde bulduk.

And over the next few years, as we keep orbiting, you know, Saturn,

Ve birkaç yıl içinde, Satürn etrafında yörüngeyken, bilirsiniz,

we are planning to get closer and closer down to the surface

yüzeye daha da yakınlaşmayı

and make more accurate measurements.

ve daha keskin ölçümler yapmayı planlıyoruz.

Now, another satellite also attracted a lot of attention,

Şimdi, epey bir ilgimizi çeken bir diğer bir uydu,

and that's Titan. And the reason Titan is particularly interesting,

ve o Titan. Ve ilgi çekmesinin özellikli sebebi, bizim uydumuz

it's a satellite bigger than our moon, and it has an atmosphere.

Ay'dan daha büyük, ve atmosferi var.

And that atmosphere is very -- as dense as our own atmosphere.

Ve bu atmosfer çok -- bizim atmosferimiz kadar yoğun.

So if you were on Titan, you would feel the same pressure

Aslında eğer Titan'da olsaydınız, yaklaşık olarak buradakiyle

that you feel in here. Except it's a lot colder,

aynı basıncı hissedebilirdiniz. O atmosferin çok soğuk olması ve

and that atmosphere is heavily made of methane.

yoğunlukla metandan oluşması dışında

Now, methane gets people all excited, because it's organic material,

Şimdi, metan birçok insanı heyecanlandırıyor, çünkü organik bir madde,

so immediately people start thinking,

bu nedenle insanlar hemen düşünmeye başlıyor,

could life have evolved in that location,

birçok organik maddenin olduğu

when you have a lot of organic material.

o bölgede hayat evrimleşmiş olabilir mi.

So people believe now that Titan is most likely what we call

Bu nedenle insanlar Titan'ın daha çok bir biyoloji öncesi

a pre-biotic planet, because it's so cold organic material did not get

gezegen olduğuna inanıyor, çünkü o kadar soğuk ki organik madde

to the stage of becoming biological material,

biyolojik madde evresine gelememiş,

and therefore life could have evolved on it.

ve bu nedenle üzerindeki hayat evrimleşebilir.

So it could be Earth, frozen three billion years ago

Yani 3 milyar yıl önceki, gerçekte hayatın başlamasından

before life actually started on it.

önceki donmuş Dünya olabilir.

So that's getting a lot of interest, and to show you some example

Bu nedenle çok ilgi çekiyor, ve size orada ne yaptığımıza dair

of what we did in there, we actually dropped a probe,

bir örnek göstermek gerekirse, aslında Avrupa'daki meslekdaşlarımızın geliştiriği

which was developed by our colleagues in Europe, we dropped a probe

bir keşif aracı gönderdik, Saturn etrafında yörüngedeyken bu

as we were orbiting Saturn.

keşif aracını bıraktık.

We dropped a probe in the atmosphere of Titan.

Titan'ın atmosferine bıraktık.

And this is a picture of an area as we were coming down.

Bu resimde inerken çekilen bir bölgenin fotoğrafı.

Just looked like the coast of California for me.

Bana göre tam da Kaliforniya sahillerine benziyor.

You see the rivers which are coming along the coast,

Kıyı boyunca uzanan nehirleri görüyorsunuz,

and you see that white area which looks like Catalina Island,

ve Catalina Adası'na benzeyen beyaz bölgeyi görüyorsunuz,

and that looks like an ocean.

ve şu da okyanusa benziyor.

And then with an instrument we have on board, a radar instrument,

Ve aracın üzerinde bulunan bir cihazla, radar cihazıyla,

we found there are lakes like the Great Lakes in here,

Buradaki Büyük Göller'e benzeyen göller bulduk,

so it looks very much like Earth.

yani Dünya'ya oldukça benziyor.

It looks like there are rivers on it, there are oceans or lakes,

Öyle görünüyor ki, üzerinde nehirler, okyanuslar ve göller var,

we know there are clouds. We think it's raining also on it.

bulutların olduğunu biliyoruz. Aynı zamanda yağmur da yağdığını düşünüyoruz.

So it's very much like the cycle on Earth except

Aslında çok soğuk olmasının haricinde Dünya'daki

because it's so cold, it could not be water, you know,

döngüye çok benziyor, orada su da olmayabilir, bilirsiniz,

because water would have frozen.

çünkü su donmuş olmalı.

What it turned out, that all that we are seeing, all this liquid,

Aslında iş şuna dönüşüyor ki orada bütün gördüklerimiz, o sıvı,

[is made of] hydrocarbon and ethane and methane,

hidrokarbon, etan ve metan,

similar to what you put in your car.

arabanıza koyduğunuza benzer birşey.

So here we have a cycle of a planet which is like our Earth,

İşte burada bizim Dünya'mız gibi bir döngüsü olan bir gezegen var,

but is all made of ethane and methane and organic material.

ama tamamen etan, metan ve organik maddeden oluşmuş

So if you were on Mars -- sorry, on Titan,

Yani eğer Mars'ta olsaydınız -- pardon Titan'da,

you don't have to worry about four-dollar gasoline.

4 dolarlık benzin fiyatı ile ilgili endişelenmek zorunda olmazdınız.

You just drive to the nearest lake, stick your hose in it,

En yakın göle gider, hortumunuzu sokar,

and you've got your car filled up.

ve aracınızın deposu tamamen doldurmuş olurdunuz.

On the other hand, if you light a match

Diğer bir yandan, eğer bir kibrit çakarsanız

the whole planet will blow up.

tüm gezegen havaya uçar.

So in closing, I said I want to close by a couple of pictures.

Kapanışta, birkaç fotoğrafla kapatmak istediğimi söylemiştim.

And just to kind of put us in perspective,

Sadece bize bir bakış açısı vermesi için,

this is a picture of Saturn taken with a spacecraft

bu fotoğraf Saturn'ün arka tarafındaki bir uzay aracından

from behind Saturn, looking towards the Sun.

çekilen Saturn'ün bir fotoğrafı, Güneş'e bakıyor.

The Sun is behind Saturn, so we see what we call "forward scattering,"

Güneş Saturn'ün arkasında, gördüğümüz "öne saçılma" olarak adlandırdığımız birşey,

so it highlights all the rings. And I'm going to zoom.

bu da bütün halkaları parlaklaştırıyor. Ve şimdi yakınlaştıracağım.

There is a -- I'm not sure you can see it very well,

Burada -- çok iyi görebiliyor musunuz emin değilim,

but on the top left, around 10 o'clock,

sol üstte, saat 10 konumunda,

there is a little teeny dot, and that's Earth.

ufak minik bir noktacık var, ve o da Dünya.

You barely can see ourselves. So what I did, I thought I'd zoom on it.

Kendimizi ancak görebiliyorsunuz. Yani yaptığım şey şuydu, düşündüm ki yakınlaşmalıyım.

So as you zoom in, you know, you can see Earth, you know,

Yani yakınlaştıkça, bilirsiniz, dünyayı görebilirsiniz,

just in the middle here. So we zoomed all the way on the art center.

tam da şurada ortalarda. Bu nedenle biz de sanat merkezine kadar yakınlaştık.

So thank you very much.

Çok teşekkür ederim.