Charles Elachi: The story of the Mars Rovers

Translator: Nhat Khanh Nguyen Reviewer: Michelle Nguyen

I thought I'd start with telling you or showing you the people who started [Jet Propulsion Lab].

Tôi muốn bắt đầu bằng việc giới thiệu những người đã xây dựng nên Jet Propulsion Lab

When they were a bunch of kids,

Khi họ là một đám trẻ,

they were kind of very imaginative, very adventurous,

họ là những đứa trẻ giàu trí tưởng tượng, khoái mạo hiểm,

as they were trying at Caltech to mix chemicals

khi đang cố gắng pha trộn hóa chất tại Caltech

and see which one blows up more.

và xem cái nào nổ lớn hơn

Well, I don't recommend that you try to do that now.

tôi không khuyên bạn thử làm điều đó.

Naturally, they blew up a shack, and Caltech, well, then,

Lẽ dĩ nhiên, họ đã thổi bay một căn lều, bay luôn cả Caltech, rồi sau đó,

hey, you go to the Arroyo and really do all your tests in there.

mọi người đến Arroyo và thực sự bắt tay làm các thử nghiệm.

So, that's what we call our first five employees

Vậy, đó là năm nhân viên đầu tiên của chúng tôi

during the tea break, you know, in here.

trong giờ nghỉ uống trà, bạn biết đấy, ở đây.

As I said, they were adventurous people.

Như tôi đã nói, họ là những người ưa mạo hiểm.

As a matter of fact, one of them, who was, kind of, part of a cult

Thực tế, một trong số họ, đã là vật tế thần xảy ra tại một nơi

which was not too far from here on Orange Grove,

cách đây không quá xa, ở Orange Grove,

and unfortunately he blew up himself because he kept mixing chemicals

đã khiến mình nổ tung khi cố trộn các loại hóa chất

and trying to figure out which ones were the best chemicals.

để tìm ra loại nào tốt nhất.

So, that gives you a kind of flavor

Vậy, bạn có thể hình dung ra những kiểu người

of the kind of people we have there.

mà chúng tôi có ở đó.

We try to avoid blowing ourselves up.

Chúng tôi cố gắng tránh tự làm nổ chính mình

This one I thought I'd show you.

Tôi nghĩ là mình sẽ giới thiệu người này

Guess which one is a JPL employee in the heart of this crowd.

Đoán xem ai là một nhân viên JPL giữa đám đông này.

I tried to come like him this morning,

Sáng nay, tôi cũng đã cố gắng để được bảnh như anh ấy,

but as I walked out, then it was too cold,

nhưng khi ra ngoài trời, thời tiết quá lạnh,

and I said, I'd better put my shirt back on.

nên tôi tự nhủ, mình nên mặc áo vào thì hơn.

But more importantly, the reason I wanted to show this picture:

Nhưng quan trọng hơn, lý do tôi muốn đưa hình ảnh này:

look where the other people are looking,

hãy nhìn theo hướng những người khác đang nhìn,

and look where he is looking.

và xem hướng anh ấy đang nhìn.

Wherever anybody else looks, look somewhere else,

Nnếu có ai đó nhìn theo hướng này, ta hãy nhìn sang hướng khác,

and go do something different, you know, and doing that.

và làm một cái gì đó khác biệt.

And that's kind of what has been the spirit of what we are doing.

Và đó là tinh thần của những gì chúng tôi đang làm.

And I want to tell you a quote from Ralph Emerson

Và tôi muốn chia sẻ một câu nói của Ralph Emerson

that one of my colleagues, you know, put on my wall in my office,

mà một đồng nghiệp đã treo lên tường trong văn phòng tôi,

and it says, "Do not go where the path may lead.

"Đừng đi theo những con đường có sẵn.

Go instead where there is no path, and leave a trail."

Hãy đi vào những nơi không có đường, và để lại dấu chân. "

And that's my recommendation to all of you:

Và đó là lời khuyên của tôi tới các bạn:

look what everybody is doing, what they are doing;

hãy nhìn những gì người khác đang làm,

go do something completely different.

hãy làm một cái gì đó hoàn toàn khác biệt.

Don't try to improve a little bit on what somebody else is doing,

Đừng cố gắng cải thiện những gì người khác đang làm,

because that doesn't get you very far.

bởi vì điều đó không giúp bạn đi xa.

In our early days we used to work a lot on rockets,

Trong những ngày đầu, chúng tôi nghiên cứu nhiều về tên lửa,

but we also used to have a lot of parties, you know.

nhưng chúng tôi cũng từng tổ chức nhiều bữa tiệc.

As you can see, one of our parties, you know, a few years ago.

Như bạn có thể thấy, một bữa tiệc của chúng tôi, vài năm trước đây.

But then a big difference happened about 50 years ago,

Nhưng rồi, khoảng 50 năm trước có một sự thay đổi lớn,

after Sputnik was launched. We launched the first American satellite,

sau khi Sputnik được phóng (vào vũ trụ). Chúng tôi đã phóng vệ tinh đầu tiên của Mỹ,

and that's the one you see on the left in there.

chính là cái bạn đang thấy trên màn hình, ở bên trái.

And here we made 180 degrees change:

Và ở đây chúng tôi đã thay đổi 180 độ:

we changed from a rocket house to be an exploration house.

chúng tôi đã thay đổi lĩnh vực từ tên lửa sang thám hiểm.

And that was done over a period of a couple of years,

Và điều đó được thực hiện trong khoảng thời gian một vài năm,

and now we are the leading organization, you know,

và bây giờ chúng tôi là tổ chức hàng đầu,

exploring space on all of your behalf.

đại diện cho con người đi thám hiểm không gian.

But even when we did that, we had to remind ourselves,

Nhưng ngay cả khi đã làm điều đó, chúng tôi phải nhắc nhở mình,

sometimes there are setbacks.

đôi khi có những bước thụt lùi.

So you see, on the bottom, that rocket was supposed to go upward;

Bạn thấy đấy, trong bức ảnh phía dưới, tên lửa lẽ ra được phóng lên trên;

somehow it ended going sideways.

bằng cách nào đó cuối cùng nó lại đi ngang.

So that's what we call the misguided missile.

Chúng tôi gọi đó là Tên lửa sai hướng (missguided misssile).

But then also, just to celebrate that,

Nhưng sau đó chỉ để ăn mừng chuyện đó,

we started an event at JPL for "Miss Guided Missile."

chúng tôi tổ chức một cuộc thi tại JPL: "Hoa hậu dẫn đường tên lửa."(Miss Guided Missile)

So, we used to have a celebration every year and select --

Thế rồi, chúng tôi tổ chức sự kiện này hàng năm, để tuyển chọn ---

there used to be competition and parades and so on.

thi thố, diễu hành, vân vân.

It's not very appropriate to do it now. Some people tell me to do it;

Giờ thì việc đó không còn thích hợp. Một số người bảo tôi làm tiếp.

I think, well, that's not really proper, you know, these days.

Tôi nghĩ rằng nó không còn phù hợp, bạn biết đấy, trong thời đại này.

So, we do something a little bit more serious.

Vì vậy, chúng tôi làm những việc nghiêm túc hơn.

And that's what you see in the last Rose Bowl, you know,

Và đó là những gì bạn nhìn thấy trong bữa tiệc Hoa Hồng cuối cùng,

when we entered one of the floats.

khi chúng tôi bước vào một trong xe hoa diễu hành.

That's more on the play side. And on the right side,

Đó là nhiều hơn về mặt chơi. Và ở phía bên phải,

that's the Rover just before we finished its testing

đó là chiếc Rover trước khi chúng tôi thử nghiệm xong

to take it to the Cape to launch it.

để mang nó đến Cape để phóng (vào vũ trụ).

These are the Rovers up here that you have on Mars now.

Đây là những Rovers có mặt trên sao Hỏa hiện nay.

So that kind of tells you about, kind of, the fun things,

Tôi đã kể với bạn về những chuyện chơi bời,

you know, and the serious things that we try to do.

và đây là những chuyện nghiêm túc mà chúng tôi đã cố gắng thực hiện.

But I said I'm going to show you a short clip

Giờ thì tôi sẽ cho bạn xem một clip ngắn

of one of our employees to kind of give you an idea

do một nhân viên của chúng tôi cung cấp để bạn biết được

about some of the talent that we have.

những tài năng mà chúng tôi có.

Video: Morgan Hendry: Beware of Safety is

Video: Morgan Hendry: Beware of Safety là

an instrumental rock band.

một ban nhạc hòa tấu rock (rock instrumental)

It branches on more the experimental side.

Nó có khuynh hướng thử nghiệm nhiều hơn.

There's the improvisational side of jazz.

Nó mang tính ngẫu hứng của nhạc Jazz.

There's the heavy-hitting sound of rock.

Nó cũng mang những âm rền của nhạc Rock.

Being able to treat sound as an instrument, and be able to dig

có thể khiến chính âm thanh là một nhạc cụ, để có thể đào sâu

for more abstract sounds and things to play live,

thêm các âm trừu tượng, khiến bài biễu diễn thêm sinh động.

mixing electronics and acoustics.

trộn nhạc điện tử và nhạc mộc.

The music's half of me, but the other half --

Âm nhạc là một nửa của tôi, nhưng nửa còn lại là ---

I landed probably the best gig of all.

Tôi được hạ cánh xuống một trong những nơi đỉnh cao nhất.

I work for the Jet Propulsion Lab. I'm building the next Mars Rover.

Tôi làm việc tại JPL. Tôi đang dựng các mẫu Rover khám phá sao Hỏa thế hệ tiếp theo.

Some of the most brilliant engineers I know

Một số trong những kỹ sư xuất sắc nhất mà tôi biết

are the ones who have that sort of artistic quality about them.

là những người mang trong mình tố chất nghệ thuật.

You've got to do what you want to do.

Bạn có thể làm bất kì điều gì bạn muốn,

And anyone who tells you you can't, you don't listen to them.

và bất kì ai nói rằng bạn không thể, đừng nghe họ làm gì.

Maybe they're right - I doubt it.

Có thể họ nói đúng - Tôi nghi ngờ điều đó.

Tell them where to put it, and then just do what you want to do.

Cứ để họ nói cho sướng miệng, rồi cứ làm những gì bạn muốn làm.

I'm Morgan Hendry. I am NASA.

Tôi là Morgan Hendry. Tôi là NASA.

Charles Elachi: Now, moving from the play stuff to the serious stuff,

Charles Elachi: giờ thì chuyển từ chuyện ăn chơi sang chuyện nghiêm túc,

always people ask, why do we explore?

luôn luôn có người hỏi, tại sao chúng tôi khám hiểm.

Why are we doing all of these missions and why are we exploring them?

Tại sao chúng tôi làm những nhiệm vụ này và tại sao chúng tôi đi thám hiểm?

Well, the way I think about it is fairly simple.

Vâng, cách tôi nghĩ khá đơn giản.

Somehow, 13 billion years ago there was a Big Bang, and you've heard

Bằng cách nào đó, 13 tỷ năm trước đây có một vụ Nổ lớn, và bạn đã nghe

a little bit about, you know, the origin of the universe.

đôi chút thông tin về nguồn gốc của vũ trụ.

But somehow what strikes everybody's imagination --

Nhưng điều kích thích trí tưởng tượng của tất cả mọi người -

or lots of people's imagination -- somehow from that original Big Bang

hay của rất nhiều con người - là từ vụ Nổ lớn ban đầu,

we have this beautiful world that we live in today.

ta được sống trong thế giới tươi đẹp như ngày nay.

You look outside: you have all that beauty that you see,

Hãy nhìn ra ngoài kia xem: vẻ đẹp mà bạn thấy,

all that life that you see around you,

sự sống mà bạn thấy xung quanh bạn,

and here we have intelligent people like you and I

và ở ngay đây, có những người thông minh như bạn và tôi

who are having a conversation here.

đang trò chuyện.

All that started from that Big Bang. So, the question is:

Tất cả bắt đầu từ Vụ nổ lớn. Vậy thì, câu hỏi đặt ra là:

How did that happen? How did that evolve? How did the universe form?

Việc ấy xảy ra như thế nào? Tiến hóa ra sao? Vụ trụ hình thành như thế nào?

How did the galaxies form? How did the planets form?

Các thiên hà hình thành như thế nào? Các hành tinh hình thành như thế nào?

Why is there a planet on which there is life which have evolved?

Tại sao lại có một hành tinh có sự sống được tiến hóa?

Is that very common?

Chuyện ấy có phổ biến không?

Is there life on every planet that you can see around the stars?

Trên mỗi hành tinh xoay quanh các ngôi sao mà bạn thấy đều có sự sống chăng?

So we literally are all made out of stardust.

Chúng ta đều được tạo ra từ bụi sao, theo đúng nghĩa đen.

We started from those stars; we are made of stardust.

Chúng ta khởi nguồn từ những ngôi sao; chúng ta được làm từ bụi sao.

So, next time you are really depressed, look in the mirror

Vì vậy, khi bạn vô cùng chán nản, hãy nhìn vào gương

and you can look and say, hi, I'm looking at a star here.

và nói: Xin chào, tôi đang nhìn thấy một ngôi sao đây này.

You can skip the dust part.

Bạn có thể bỏ qua phần bụi.

But literally, we are all made of stardust.

Nhưng chúng ta đều được tạo ra từ bụi sao, theo đúng nghĩa đen.

So, what we are trying to do in our exploration is effectively

Vì vậy, qua những chuyến thám hiểm, chúng tôi đang cố viết hiệu quả

write the book of how things have came about as they are today.

một cuốn sách về cách sự vật tiến triển để được như ngày nay.

And one of the first, or the easiest, places we can go

Và điểm đích đầu tiên, và dễ dàng nhất chúng tôi đến được

and explore that is to go towards Mars.

và thám hiểm được, đó là sao Hỏa.

And the reason Mars takes particular attention:

Lý do sao Hỏa có được sự chú ý đặc biệt:

it's not very far from us.

đó là nơi không mấy cách xa chúng ta.

You know, it'll take us only six months to get there.

Bạn biết đấy, chỉ cần 6 tháng là tới nơi rồi.

Six to nine months at the right time of the year.

6 đến 9 tháng tùy vào thời điểm trong năm.

It's a planet somewhat similar to Earth. It's a little bit smaller,

Đó là một hành tinh tương tự như Trái đất, nhỏ hơn một chút,

but the land mass on Mars is about the same

nhưng khối lượng đất trên sao Hỏa cũng tương đương

as the land mass on Earth, you know,

như khối lượng đất trên Trái Đất,

if you don't take the oceans into account.

nếu bạn không tính các đại dương.

It has polar caps. It has an atmosphere somewhat thinner than ours,

Nó có cả Cực. Nó có một bầu không khí hơi mỏng hơn so với Trái Đất,

so it has weather. So, it's very similar to some extent,

có thời tiết. Vì vậy, ở mức nào đó, nó rất giống với Trái Đất,

and you can see some of the features on it,

và bạn có thể nhìn thấy vài nét đặc trưng,

like the Grand Canyon on Mars,

như Hẻm núi lớn trên sao Hỏa,

or what we call the Grand Canyon on Mars.

hoặc là thứ chúng tôi gọi là Hẻm núi lớn trên sao Hỏa.

It is like the Grand Canyon on Earth, except a hell of a lot larger.

Nó giống như Hẻm núi lớn trên Trái đất, ngoại trừ lớn hơn rất nhiều.

So it's about the size, you know, of the United States.

Kích cỡ của nó giống như cả Hoa Kỳ.

It has volcanoes on it. And that's Mount Olympus on Mars,

Nó có núi lửa. Và đây là Đỉnh Ôlympia trên sao Hỏa,

which is a kind of huge volcanic shield on that planet.

một dạng lá chắn núi lửa khổng lồ trên hành tinh này.

And if you look at the height of it

Và nếu bạn nhìn vào chiều cao của nó

and you compare it to Mount Everest, you see, it'll give you

và so sánh nó với núi Everest, bạn sẽ thấy,

an idea of how large that Mount Olympus, you know, is,

Đỉnh Ôlympia này lớn cỡ nào,

relative to Mount Everest.

so với Đỉnh Everest.

So, it basically dwarfs, you know, Mount Everest here on Earth.

Về cơ bản, Đỉnh Everest trên Trái Đất chỉ như một người lùn.

So, that gives you an idea of the tectonic events or volcanic events

Nó gợi ra ý tưởng về các sự kiện địa tầng hay các sự kiện núi lửa

which have happened on that planet.

đã xảy ra trên hành tinh đó.

Recently from one of our satellites, this shows that it's Earth-like --

Hình ảnh gần đây từ một vệ tinh cho thấy rằng nó giống như Trái Đất -

we caught a landslide occurring as it was happening.

chúng tôi bắt được hình ảnhmột vụ lở đất khi nó đã đang xảy ra.

So it is a dynamic planet,

Sao Hỏa là một hành tinh năng động,

and activity is going on as we speak today.

và vẫn hoạt động liên tục khi chúng ta đang nói chuyện hôm nay.

And these Rovers, people wonder now, what are they doing today,

Rồi mọi người thắc mắc, không biết hôm nay các Rover đang làm gì nhỉ,

so I thought I would show you a little bit what they are doing.

nên tôi cũng muốn chỉ cho bạn thấy.

This is one very large crater. Geologists love craters,

Đây là một miệng núi lửa rất lớn. Các nhà địa chất thích miệng núi lửa lắm,

because craters are like digging a big hole in the ground

vì nó giống một lỗ hổng lớn đào sâu vào lòng đất

without really working at it,

mà lại có sẵn rồi,

and you can see what's below the surface.

và ta có thể quan sát những gì bên dưới bề mặt.

So, this is called Victoria Crater,

Đây được gọi là miệng núi lửa Victoria,

which is about a few football fields in size.

có diện tích cỡ vài sân bóng đá.

And if you look at the top left, you see a little teeny dark dot.

Nếu bạn nhìn vào phía trên bên trái, bạn sẽ thấy một chấm tối nhỏ

This picture was taken from an orbiting satellite.

Bức ảnh này được chụp từ vệ tinh quay quanh quĩ đạo.

If I zoom on it, you can see: that's the Rover on the surface.

Nếu tôi phóng to lên, bạn có thể thấy: đó là một Rover trên sao Hỏa.

So, that was taken from orbit; we had the camera zoom on the surface,

Bức ảnh này được chụp từ quỹ đạo; chúng tôi dùng máy ảnh phóng to bề mặt,

and we actually saw the Rover on the surface.

và chúng ta nhìn thấy Rover trên bề mặt rồi,

And we actually used the combination of the satellite images

chúng tôi kết hợp sử dụng các hình ảnh từ vệ tinh

and the Rover to actually conduct science,

và từ Rover để tiến hành nghiên cứu khoa học,

because we can observe large areas

vì chúng tôi có thể quan sát những vùng rộng lớn,

and then you can get those Rovers to move around

và sau đó điểu khiển các Rovers di chuyển xung quanh

and basically go to a certain location.

và đến một địa điểm nào đó.

So, specifically what we are doing now is

Cụ thể là chúng tôi đang điều khiển

that Rover is going down in that crater.

Rover đó tiến vào trong miệng núi lửa.

As I told you, geologists love craters.

Như tôi đã nói, các nhà địa chất rất yêu thích miệng núi lửa.

And the reason is, many of you went to the Grand Canyon,

Lí do là, nhiều người ở đây hẳn đã ghé thăm Hẻm núi lớn,

and you see in the wall of the Grand Canyon, you see these layers.

và thấy những lớp địa tầng này, trên các vách ngoài của Hẻm núi lớn.

And what these layers -- that's what the surface used to be

Những lớp đó, đã từng là mặt biển từ

a million years ago, 10 million years ago,

một triệu năm trước đây, hay mười triệu năm trước,

100 million years ago, and you get deposits on top of them.

hay 100 triệu năm trước, bên trên có các lớp khoáng sản.

So if you can read the layers it's like reading your book,

Vì vậy, nếu bạn có thể đọc hiểu các lớp đó giống như đọc sách ,

and you can learn the history of what happened in the past

bạn có thể tìm hiểu về lịch sử những gì đã xảy ra trong quá khứ

in that location.

tại nơi đó.

So what you are seeing here are the layers on the wall

những gì bạn đang nhìn thấy là các lớp địa tầng trên

of that crater, and the Rover is going down now, measuring, you know,

thành miệng núi lửa, và các Rover đang đi xuống để đo

the properties and analyzing the rocks

các thuộc tính và phân tích các loại đá

as it's going down, you know, that canyon.

nó đang đi xuống hẻm núi.

Now, it's kind of a little bit of a challenge driving

Có một chút khó khăn

down a slope like this.

trong việc lái xe xuống dốc như thế này.

If you were there you wouldn't do it yourself.

Nếu là bạn thì bạn không mạo hiểm làm vậy đâu.

But we really made sure we tested those Rovers

Chúng tôi phải đảm bảo thử nghiệm các Rover thật kĩ càng

before we got them down -- or that Rover --

trước khi hạ chúng xuống

and made sure that it's all working well.

và đảm bảo nó hoạt động tốt.

Now, when I came last time, shortly after the landing --

Lần cuối cùng tôi đến thăm nơi này, một thời ngắn sau khi hạ Rover xuống,

I think it was, like, a hundred days after the landing --

chắc là 100 ngày sau khi hạ xuống,

I told you I was surprised that those Rovers

tôi quả là ngạc nhiên khi những Rover ấy

are lasting even a hundred days.

vẫn hoạt động được những 100 ngày.

Well, here we are four years later, and they're still working.

Và 4 năm sau, chúng vẫn đang hoạt động.

Now you say, Charles, you are really lying to us, and so on,

Có lẽ bạn sẽ bảo: anh lừa chúng tôi phải không Charles?

but that's not true. We really believed they were going to last

Không đúng đâu. Chúng tôi thực sự tin rằng các Rover hoạt động được trong

90 days or 100 days, because they are solar powered,

90 hay 100 ngày, vì chúng dùng năng lượng mặt trời,

and Mars is a dusty planet, so we expected the dust

và sao Hỏa là một hành tinh bụi, nên chúng tôi có tính đến việc bụi

would start accumulating on the surface, and after a while

sẽ bắt đầu tích tụ trên bề mặt, và sau một thời gian,

we wouldn't have enough power, you know, to keep them warm.

sẽ không còn đủ năng lượng,để giữ ấm.

Well, I always say it's important that you are smart,

Vâng, tôi luôn cho rằng quan trọng nhất là bạn phải thông minh,

but every once in a while it's good to be lucky.

nhưng đôi khi may mắn cũng là điều hay.

And that's what we found out. It turned out that every once in a while

Chúng tôi phát hiện ra rằng, mỗi lần

there are dust devils which come by on Mars, as you are seeing here,

đám quỷ bụi bặm trên sao Hỏa ghé thăm, như bạn thấy đây,

and when the dust devil comes over the Rover, it just cleans it up.

khi đám quỷ bụi phủ lên trên Rover, nó lại tự làm sạch,

It is like a brand new car that you have,

sạch như một chiếc ô tô mới toanh.

and that's literally why they have lasted so long.

và đó là lý do tại sao các Rover hoạt động lâu đến như vậy.

And now we designed them reasonably well,

Chúng tôi thiết kế chúng khá tốt,

but that's exactly why they are lasting that long

đó là lý do chính xác tại sao chúng hoạt động được lâu như vậy,

and still providing all the science data.

và vẫn cung cấp các dữ liệu khoa học.

Now, the two Rovers, each one of them is, kind of, getting old.

Bây giờ, một trong hai chiếc Rover, đã "già" rồi.

You know, one of them, one of the wheels is stuck, is not working,

Một chiếc bị kẹt bánh, không hoạt động được

one of the front wheels, so what we are doing,

một bánh trước, nên chúng tôi đang tìm cách

we are driving it backwards.

lái nó đi giật lùi.

And the other one has arthritis of the shoulder joint, you know,

Còn chiếc kia bị trật khớp bả vai,

it's not working very well, so it's walking like this,

nó không ổn lắm, nên nó đi như thế này,

and we can move the arm, you know, that way.

và chúng ta có thể di chuyển cánh tay theo cách đó.

But still they are producing a lot of scientific data.

Nhưng chúng vẫn đang cung cấp rất nhiều dữ liệu khoa học.

Now, during that whole period, a number of people got excited,

Trong suốt thời gian đó, nhiều người đã rất phấn khích về những Rover ấy.

you know, outside the science community about these Rovers,

những người ngoài cộng đồng khoa học.

so I thought I'd show you a video just to give you a reflection

Tôi sẽ cho bạn thấy đoạn video phản ánh

about how these Rovers are being viewed by people

về cách những người đó quan tâm về các Rover

other than the science community.

khác với cộng đồng khoa học như thế nào.

So let me go on the next short video.

Tôi sẽ đi bật một đoạn video ngắn.

By the way, this video is pretty accurate of how the landing took place, you know,

cũng xin nói thêm, video này mô tả khá chuẩn về vụ hạ Rover xuống miệng núi lửa,

about four years ago.

khoảng 4 năm về trước.

Video: Okay, we have parachute aligned.

Video: Được rồi, dù đã thẳng hàng.

Okay, deploy the airbags. Open.

Rồi, bung các túi khí. Mở.

Camera. We have a picture right now.

Máy ảnh. Chúng ta có một bức ảnh ngay đây.

Yeah!

Yeah!

CE: That's about what happened in the Houston operation room. It's exactly like this.

CE: Chuyện xảy ra ở phòng điều hành Houston. Chính xác như thế đấy.

Video: Now, if there is life, the Dutch will find it.

Video: Bây giờ, nếu có sự sống, người Hà Lan sẽ tìm thấy nó.

What is he doing?

Anh ta đang làm gì vậy?

What is that?

Gì thế?

CE: Not too bad.

CE: Không tệ lắm.

So anyway, let me continue on showing you a little bit

Dù sao, hãy để tôi tiếp tục cho bạn thấy

about the beauty of that planet.

đôi chút về vẻ đẹp của hành tinh đó.

As I said earlier, it looked very much like Earth,

Như đã nói, nó trông rất giống Trái Đất,

so you see sand dunes.

bạn thấy những cồn cát.

It looks like I could have told you these are pictures taken

Những hình ảnh được chụp ở đây giống như

from the Sahara Desert or somewhere, and you'd have believed me,

từ sa mạc Sahara hay đâu đó, và bạn đã tin tôi,

but these are pictures taken from Mars.

rằng đây là hình ảnh được chụp từ sao Hỏa.

But one area which is particularly intriguing for us

Nhưng có một nơi đặc biệt hấp dẫn chúng tôi

is the northern region, you know, of Mars, close to the North Pole,

là khu vực phía Bắc sao Hỏa, gần Bắc Cực,

because we see ice caps, and we see the ice caps shrinking

bởi vì chúng tôi thấy những chỏm băng, thu hẹp vào

and expanding, so it's very much like you have in northern Canada.

rồi lại phình ra, rất giống với phía bắc Canada.

And we wanted to find out -- and we see all kinds of glacial features on it.

Và khi tìm hiểu, chúng tôi thấy tất cả các loại băng trên đó.

So, we wanted to find out, actually,

để tìm hiểu xem, thực sự

what is that ice made of, and could that have embedded in it

băng được tạo ra từ đâu, nơi mang trong mình

some organic, you know, material.

một số chất hữu cơ, vật chất.

So we have a spacecraft which is heading towards Mars,

Có một tàu vũ trụ đang hướng về sao Hỏa,

called Phoenix, and that spacecraft will land

tên là Phoenix, sẽ hạ cánh trong vòng

17 days, seven hours and 20 seconds from now,

17 ngày, 7 giờ và 20 giây kể từ bây giờ,

so you can adjust your watch.

bạn có thể chỉnh đồng hồ được rồi đó.

So it's on May 25 around just before five o'clock our time here

Vậy là, trước 5:00 ngày 25 tháng 5 trên bờ Tây,

on the West Coast, actually we will be landing on another planet.

chúng ta sẽ hạ cánh xuống một hành tinh khác.

And as you can see, this is a picture of the spacecraft put on Mars,

Đây là một hình ảnh tàu vũ trụ trên sao Hỏa,

but I thought that just in case you're going to miss that show, you know,

nhưng vì e rằng có thể bạn lỡ mất buổi trình diễn đó,

in 17 days, I'll show you, kind of,

sau 17 ngày nữa, tôi sẽ cho bạn thấy,

a little bit of what's going to happen.

đôi chút về những gì sẽ xảy ra.

Video: That's what we call the seven minutes of terror.

Video: Chúng ta gọi đó là 7 phút kinh hoàng.

So the plan is to dig in the soil and take samples

Theo kế hoạch, ta phải đào trong đất và lấy mẫu

that we put them in an oven and actually heat them

rồi đặt vào trong lò, hâm nóng chúng lên,

and look what gases will come from it.

và quan sát khí thoát ra từ đó.

So this was launched about nine months ago.

Tàu vũ trụ được phóng lên từ 9 tháng trước,

We'll be coming in at 12,000 miles per hour, and in seven minutes

với vận tốc 12.000 dặm một giờ, (19.312 km/h) và trong 7 phút,

we have to stop and touch the surface very softly

chúng tôi phải dừng lại và đáp rất nhẹ vào bề mặt

so we don't break that lander.

để không làm hư hại đến tàu.

Ben Cichy: Phoenix is the first Mars Scout mission.

Ben Cichy: Phoenix là nhiệm vụ Hướng đạo sao Hỏa đầu tiên,

It's the first mission that's going to try to land

sẽ hạ xuống

near the North Pole of Mars, and it's the first mission

gần Bắc Cực của sao Hỏa, có nhiệm vụ

that's actually going to try and reach out and touch water

thử, cố với và chạm được vào nước

on the surface of another planet.

trên bề mặt của một hành tinh khác.

Lynn Craig: Where there tends to be water, at least on Earth,

Lynn Craig: Nơi nào có nước, ít ra như trên Trái Đất,

there tends to be life, and so it's potentially a place

nơi đó có xu hướng có sự sống, và có khả năng là một nơi

where life could have existed on the planet in the past.

trên hành tinh này, đã tồn tại sự sống trong quá khứ.

Erik Bailey: The main purpose of EDL is to take a spacecraft that is traveling

Erik Bailey: Mục đích chính của EDL là để đưa phi thuyền với vận tốc

at 12,500 miles an hour and bring it to a screeching halt

12.500 dặm một giờ (20.116 km/h) vể 0

in a soft way in a very short amount of time.

một cách nhẹ nhàng trong một khoảng thời gian rất ngắn.

BC: We enter the Martian atmosphere.

BC: Chúng tôi đi vào bầu khí quyển của sao Hỏa.

We're 70 miles above the surface of Mars.

Chúng tôi đang cách 70 dặm phía trên bề mặt của sao Hỏa.

And our lander is safely tucked inside what we call an aeroshell.

Và phi thuyền của chúng tôi được nhét vào vỏ bảo vệ gọi là aeroshell.

EB: Looks kind of like an ice cream cone, more or less.

EB: Trông cứ như một cái kem ốc quế.

BC: And on the front of it is this heat shield,

BC: Và phía trước là lá chắn nhiệt,

this saucer-looking thing that has about a half-inch

vật thể hình chiếc đĩa này có một nút chai,

of essentially what's cork on the front of it,

dày khoảng nửa inch (2.54 cm) phía trước,

which is our heat shield.

chính là lá chắn nhiệt của chúng tôi.

Now, this is really special cork,

đây là nút chai thực sự đặc biệt,

and this cork is what's going to protect us

bảo vệ chúng tôi

from the violent atmospheric entry that we're about to experience.

trước bầu khí quyển hung bạo mà chúng tôi sẽ phải trải nghiệm.

Rob Grover: Friction really starts to build up on the spacecraft,

RG: Ma sát bắt đầu được hình thành trên tàu,

and we use the friction when it's flying through the atmosphere

và chúng tôi lợi dụng ma sát khi tàu bay qua bầu khí quyển

to our advantage to slow us down.

để giảm tốc.

BC: From this point, we're going to decelerate from 12,500 miles an hour

BC: Từ điểm này, chúng ta sẽ giảm tốc từ 12.500 dặm một giờ (20.117km/h)

down to 900 miles an hour.

xuống đến 900 dặm một giờ (1.448 km/h).

EB: The outside can get almost as hot as the surface of the Sun.

EB: Ngoài trời nhiệt đó gần nóng như bề mặt của Mặt trời.

RG: The temperature of the heat shield can reach 2,600 degrees Fahrenheit.

RG: Nhiệt độ của lá chắn nhiệt có thể đạt tới 2.600 độ F (xấp xỉ 1.400 độ C).

EB: The inside doesn't get very hot.

EB: Bên trong thì lại không nóng lắm,

It probably gets about room temperature.

chỉ khoảng nhiệt độ phòng.

Richard Kornfeld: There is this window of opportunity

Richard Kornfeld: Có một ô cửa cơ hội

within which we can deploy the parachute.

từ đó chúng ta có thể bung dù.

EB: If you fire the 'chute too early, the parachute itself could fail.

EB: Nếu bạn bung dù quá sớm, bản thân cái dù có thể bị hỏng.

The fabric and the stitching could just pull apart.

Vải và chỉ khâu có thể bị kéo ra xa nhau.

And that would be bad.

Thế thì tệ lắm.

BC: In the first 15 seconds after we deploy the parachute,

BC: Trong 15 giây đầu tiên sau khi bung dù,

we'll decelerate from 900 miles an hour

chúng tôi sẽ giảm tốc từ 900 dặm một giờ (1.448km/h)

to a relatively slow 250 miles an hour.

đến một tốc độ tương đối chậm 250 dặm mỗi giờ (400km/h).

We no longer need the heat shield to protect us

Chúng tôi không còn cần lá chắn nhiệt để bảo vệ mình

from the force of atmospheric entry, so we jettison the heat shield,

trước các lực khi xâm nhập khí quyển, vì vậy chúng tôi vứt bỏ lá chắn nhiệt,

exposing for the first time our lander to the atmosphere of Mars.

và lần đầu tiên, tàu vũ trụ phơi mình trước bầu khí quyển của sao Hỏa.

LC: After the heat shield has been jettisoned and the legs are deployed,

LC: Sau khi vứt lá chắn nhiệt, chúng tôi đã dàn chân tàu

the next step is to have the radar system begin to detect

tiếp đó, hệ thống radar bắt đầu dò

how far Phoenix really is from the ground.

xem Phoenix cách mặt đất bao xa.

BC: We've lost 99 percent of our entry velocity.

BC: Chúng tôi đã giảm 99% vận tốc ban đầu,

So, we're 99 percent of the way to where we want to be.

cũng như đã đi được 99% quãng đường muốn đến.

But that last one percent, as it always seems to be, is the tricky part.

Nhưng 1% cuối cùng, luôn khiến ta đau đầu.

EB: Now the spacecraft actually has to decide

EB: Giờ thì tàu vũ trụ đã tự quyết định được

when it's going to get rid of its parachute.

thời điểm bung dù.

BC: We separate from the lander going 125 miles an hour

BC: từ tàu vũ trụ di chuyển vớii vận tốc 125 dặm một giờ (201 km/h).

at roughly a kilometer above the surface of Mars: 3,200 feet.

cách bề mặt của sao Hỏa khoảng 1km, tức là 3.200 feet.

That's like taking two Empire State Buildings

Giống như chồng 2 tòa nhà Empire State

and stacking them on top of one another.

lên đầu nhau.

EB: That's when we separate from the back shell,

EB: Đó là khi chúng tôi tách khỏi vỏ đuôi tàu,

and we're now in free-fall.

và đang rơi tự do.

It's a very scary moment; a lot has to happen

Đó là một khoảnh khắc rất đáng sợ; quá nhiều việc xảy ra

in a very short amount of time.

trong một khoảng thời gian rất ngắn.

LC: So it's in a free-fall,

LC: tàu đang rơi tự do,

but it's also trying to use all of its actuators

nhưng nó cũng đang cố sử dụng tất cả các thiết bị đóng mở van điện từ

to make sure that it's in the right position to land.

để xác định đúng vị trí hạ xuống.

EB: And then it has to light up its engines, right itself,

EB: rồi tàu tự bật sáng các động cơ,

and then slowly slow itself down and touch down on the ground safely.

từ từ giảm tốc độ và hạ xuống mặt đất an toàn.

BC: Earth and Mars are so far apart that it takes over ten minutes

BC: Trái đất và sao Hỏa xa tới mức phải mất hơn 10 phút

for a signal from Mars to get to Earth.

để truyền một tín hiệu từ sao Hỏa đến Trái đất.

And EDL itself is all over in a matter of seven minutes.

Và EDL tự bản thân giải quyết vấn đề trong 7 phút đó

So by the time you even hear from the lander that EDL has started

Khi bạn nghe tín hiệu tàu báo là EDL đã khởi động,

it'll already be over.

thực tế nó đã kết thúc rồi.

EB: We have to build large amounts of autonomy into the spacecraft

EB: Chúng tôi phải xây dựng rất nhiều phần tự động trên tàu vũ trụ

so that it can land itself safely.

để nó có thể tự hạ cánh an toàn.

BC: EDL is this immense, technically challenging problem.

BC: EDL là vấn đề đầy thách thức về mặt kỹ thuật.

It's about getting a spacecraft that's hurtling through deep space

Đó là đưa một tàu vũ trụ bay vút qua không gian sâu

and using all this bag of tricks to somehow figure out

và sử dụng một túi khôn toàn những mẹo hay để

how to get it down to the surface of Mars at zero miles an hour.

đáp tàu xuống bề mặt của sao Hỏa ở vận tốc bằng 0.

It's this immensely exciting and challenging problem.

Đó là một vấn đề đầy thách thức và thú vị vô cùng.

CE: Hopefully it all will happen the way you saw it in here.

CE: Mong rằng mọi việc xảy ra đúng như bạn đã thấy đây.

So it will be a very tense moment, you know,

Đó là thời điểm căng thẳng,

as we are watching that spacecraft landing on another planet.

khi ta nhìn thấy tàu vũ trụ hạ cánh trên một hành tinh khác.

So now let me talk about the next things that we are doing.

Giờ thì tôi xin nói về việc kế tiếp.

So we are in the process, as we speak, of actually designing

Chúng tôi đang trong quá trình thiết kế

the next Rover that we are going to be sending to Mars.

Rover thế hệ tiếp theo gửi tới sao Hỏa.

So I thought I would go a little bit and tell you, kind of,

Tôi nghĩ rằng mình nên chia sẻ đôi chút về

the steps we go through.

các bước chúng tôi sẽ tiến hành.

It's very similar to what you do when you design your product.

Nó rất giống với những bước ta làm khi thiết kế sản phẩm.

As you saw a little bit earlier,

Như bạn đã thấy lúc nãy,

when we were doing the Phoenix one,

khi làm Phoenix I,

we have to take into account the heat that we are going to be facing.

chúng tôi phải tính toán sức nóng cần phải đối mặt.

So we have to study all kinds of different materials,

Vì vậy, chúng tôi phải nghiên cứu tất cả các loại vật liệu khác nhau,

the shape that we want to do.

hình dạng mà chúng tôi muốn làm.

In general we don't try to please the customer here.

Nói chung chúng tôi không cố khiến khách hàng hài lòng,

What we want to do is to make sure we have an effective, you know,

mà chỉ đảm bảo tính hữu dụng,

an efficient kind of machine.

một loại máy hữu dụng.

First we start by we want to have our employees

Trước hết, chúng tôi yêu cầu nhân viên

to be as imaginative as they can.

thỏa sức tưởng tượng.

And we really love being close to the art center, because we have,

Chúng tôi cũng thích được gần trung tâm nghệ thuật, vì

as a matter of fact, one of the alumni from the art center,

thực tế, có một cựu sinh viên từ trung tâm nghệ thuật

Eric Nyquist, had put a series of displays,

Eric Nyquist, đã đặt một loạt các màn hình

far-out displays, you know,

cách tân

in our what we call mission design or spacecraft design room,

trong phòng thiết kế tàu vũ trụ,

just to get people to think wildly about things.

chỉ để cho mọi người mặc sức tưởng tượng.

We have a bunch of Legos. So, as I said,

Chúng tôi có một đống Legos, như đã nói,

this is a playground for adults, where they sit down and try to play

đây là một sân chơi dành cho người lớn, nơi họ ngồi xuống và chơi với

with different shapes and different designs.

những hình dạng và thiết kế khác nhau.

Then we get a little bit more serious, so we have

Sau đó,nghiêm túc hơn, chúng tôi có

what we call our CAD/CAMs and all the engineers who are involved,

thứ mà chúng tôi gọi là CAD/CAMs và tất cả những kĩ sư

or scientists who are involved, who know about thermal properties,

hay các nhà khoa học có tham gia, có hiểu biết về tính chất nhiệt,

know about design, know about atmospheric interaction, parachutes,

về thiết kế, về sự tương tác khí quyển, dù,

all of these things, which they work in a team effort

làm việc trong một đội với nỗ lực chung

and actually design a spacecraft in a computer to some extent,

và thiết kế ra tàu vũ trụ trên máy tính,

so to see, does that meet the requirement that we need.

để xem có đáp ứng các yêu cầu đưa ra hay không.

On the right, also, we have to take into account

Ngoài ra, chúng tôi cũng phải tính đến

the environment of the planet where we are going.

môi trường của hành tinh đó.

If you are going to Jupiter, you have a very high-radiation,

Môi trường ở sao Mộc có độ phóng xạ rất cao,

you know, environment. It's about the same radiation environment

Môi trường phóng xạ của sao Mộc

close by Jupiter as inside a nuclear reactor.

gần như bên trong một lò phản ứng hạt nhân.

So just imagine: you take your P.C. and throw it into a nuclear reactor

Hãy tưởng tượng bạn ném máy tính của mình vào trong một lò phản ứng hạt nhân

and it still has to work.

và nó vẫn phải chạy được.

So these are kind of some of the little challenges, you know,

Đó là một vài thách thức nhỏ

that we have to face.

mà chúng tôi phải đối mặt.

If we are doing entry, we have to do tests of parachutes.

Khi nghiên cứu về đổ bộ, chúng tôi phải kiểm tra dù.

You saw in the video a parachute breaking. That would be a bad day,

Bạn thấy trong video, có một cái dù bị hỏng. Đó sẽ là một ngày tồi tệ,

you know, if that happened, so we have to test,

nếu điều đó xảy ra, chúng tôi phải kiểm tra,

because we are deploying this parachute at supersonic speeds.

bởi vì chúng tôi cho bung chiếc dù này ở tốc độ siêu âm.

We are coming at extremely high speeds, and we are deploying them

Khi tốc độ di chuyển cực cao, chúng tôi sẽ bung dù

to slow us down. So we have to do all kinds of tests.

để giảm tốc. Vì vậy, phải làm tất cả các bài kiểm tra.

To give you an idea of the size, you know, of that parachute

Để giúp bạn hình dung về kích cỡ, đây là một chiếc dù

relative to the people standing there.

so với những người đang đứng ở đó.

Next step, we go and actually build some kind of test models

Bước tiếp theo, chúng tôi lập ra một vài mẫu kiểm tra

and actually test them, you know, in the lab at JPL,

và kiểm tra thực trong các phòng thí nghiệm tại JPL,

in what we call our Mars Yard.

nơi chúng tôi gọi là sân sao Hỏa (Mars Yard).

We kick them, we hit them, we drop them,

Chúng tôi đá, đánh, thả chúng,

just to make sure we understand how, where would they break.

chỉ để chắc chắn hiểu được chúng hỏng như thế nào, ở đâu.

And then we back off, you know, from that point.

sau đó cải tạo chúng, từ chỗ đó.

And then we actually do the actual building and the flight.

Sau đó, chúng tôi chế tạo tàu vũ trụ thực và cho bay thử.

And this next Rover that we're flying is about the size of a car.

Chúng tôi đang cho bay thử Rover to bằng chiếc xe hơi.

That big shield that you see outside,

Tấm lá chắn lớn mà bạn thấy ở ngoài,

that's a heat shield which is going to protect it.

là lá chắn nhiệt bảo vệ tàu.

And that will be basically built over the next year,

Về cơ bản, con tàu đó sẽ được chế tạo vào năm tới,

and it will be launched June a year from now.

và sẽ phóng vào vũ trụ vào tháng Sáu năm sau.

Now, in that case, because it was a very big Rover,

Vì Rover này rất lớn,

we couldn't use airbags.

chúng tôi không thể sử dụng túi khí.

And I know many of you, kind of, last time afterwards said

Tôi biết nhiều người đã nói là

well, that was a cool thing to have -- those airbags.

có túi khí cũng hay.

Unfortunately this Rover is, like, ten times the size of the, you know,

Thật không may, chiếc Rover này có kích cỡ gấp 10 lần

mass-wise, of the other Rover, or three times the mass.

và khối lượng gấp 3 các Rover khác.

So we can't use airbags. So we have to come up with

Chúng tôi không thể sử dụng túi khí, nên đã nghĩ ra

another ingenious idea of how do we land it.

một ý tưởng khéo léo để giúp nó hạ cánh.

And we didn't want to take it propulsively all the way to the surface

Chúng tôi không muốn tàu đẩy trượt trên bề mặt (sao Hỏa),

because we didn't want to contaminate the surface;

vì chúng tôi không muốn gây ô nhiễm bề mặt,

we wanted the Rover to immediately land on its legs.

mà muốn các Rover tiếp đất bằng chân của chúng.

So we came up with this ingenious idea,

Vì vậy, chúng tôi đã đưa ra ý tưởng tài tình này,

which is used here on Earth for helicopters.

vốn được dùng cho máy bay trực thăng trên Trái Đất.

Actually, the lander will come down to about 100 feet and hover

Trên thực tế, tàu đổ bộ sẽ hạ xuống độ cao khoảng 100 feet (304 mét) và lơ lửng

above that surface for 100 feet, and then we have a sky crane

trên bề mặt 100 feet, và sau đó có một cần cẩu trời

which will take that Rover and land it down on the surface.

hạ Rover xuống trên bề mặt.

Hopefully it all will work, you know, it will work that way.

Hy vọng rằng mọi việc vận hành như vậy.

And that Rover will be more kind of like a chemist.

Và đó Rover sẽ là một nhà hóa học.

What we are going to be doing with that Rover as it drives around,

Nó tự lái đi lòng vòng,

it's going to go and analyze the chemical composition of rocks.

lấy và phân tích thành phần hóa học của những tảng đá.

So it will have an arm which will take samples,

Vì vậy, nó sẽ có một cánh tay lấy mẫu vật,

put them in an oven, crush and analyze them.

đặt chúng trong lò, nghiền và phân tích chúng.

But also, if there is something that we cannot reach

Còn nếu có vật gì chúng tôi không với lấy được,

because it is too high on a cliff, we have a little laser system

giả như nó nằm trên vách đá quá cao, một hệ thống laser nhỏ

which will actually zap the rock, evaporate some of it,

sẽ phá tảng đá, làm bay hơi một phần,

and actually analyze what's coming from that rock.

và phân tích những gì đến từ tảng đá ấy.

So it's a little bit like "Star Wars," you know, but it's real.

Cũng hơi giống phim "Star Wars", nhưng đây là chuyện có thực.

It's real stuff.

Rất thực.

And also to help you, to help the community

Và cũng để giúp bạn và cộng đồng,

so you can do ads on that Rover, we are going to train that Rover

làm quảng cáo trên Rover, chúng tôi sẽ đào tạo Rover

to actually in addition to do this, to actually serve cocktails,

làm một số việc vặt, như phục vụ rượu cocktail

you know, also on Mars.

trên sao Hỏa.

So that's kind of giving you an idea of the kind of, you know,

Vậy là các bạn đã biết đại khái về

fun things we are doing on Mars.

những điều thú vị trên sao Hỏa mà chúng tôi đang làm.

I thought I'd go to "The Lord of the Rings" now

Để tôi chuyển sang phần "Chúa tể chiếc nhẫn"

and show you some of the things we have there.

và chỉ cho bạn thấy một số thứ.

Now, "The Lord of the Rings" has two things played through it.

"Chúa tể chiếc nhẫn" có hai việc thú vị.

One, it's a very attractive planet --

Thứ nhất, đó là một hành tinh rất hấp dẫn -

it just has the beauty of the rings and so on.

mang vẻ đẹp của những chiếc nhẫn.

But for scientists, also the rings have a special meaning,

Nhưng đối với các nhà khoa học, nhẫn có một ý nghĩa đặc biệt,

because we believe they represent, on a small scale,

vì chúng tôi tin rằng, nhẫn tượng trưng cho,

how the Solar System actually formed.

sự hình thành của hệ Mặt trời, trên qui mô nhỏ.

Some of the scientists believe that the way the Solar System formed,

Một số nhà khoa học tin rằng cách hệ Mặt trời được hình thành,

that the Sun when it collapsed and actually created the Sun,

khi Mặt trời được sinh ra,

a lot of the dust around it created rings

rất nhiều bụi xung quanh nó tạo ra vành đai hình chiếc nhẫn

and then the particles in those rings accumulated together,

và rồi các hạt trong những vành đai đó tích lũy với nhau,

and they formed bigger rocks, and then that's how the planets,

tạo ra các tảng đá lớn hơn, đó chính là cách những hành tinh,

you know, were formed.

được tạo ra.

So, the idea is, by watching Saturn we're actually watching

Thế nên, khi quan sát sao Thổ, chúng ta thực ra đang quan sát

our solar system in real time being formed on a smaller scale,

sự hình thành của chính Hệ mặt trời, trên một quy mô nhỏ hơn,

so it's like a test bed for it.

như một hệ thống thử nghiệm.

So, let me show you a little bit

Hãy để tôi chỉ qua cho bạn

on what that Saturnian system looks like.

về hệ thống sao Thổ trông như thế nào.

First, I'm going to fly you over the rings.

Đầu tiên, tôi sẽ đưa các bạn bay qua các vành đai.

By the way, all of this is real stuff.

À mà tất cả đều là thực nhé.

This is not animation or anything like this.

Đây không phải là phim hoạt hình đâu.

This is actually taken from the satellite

Đây là hình ảnh thực sự lấy từ vệ tinh

that we have in orbit around Saturn, the Cassini.

có quỹ đạo quanh sao Thổ, tàu vũ trụ Cassini.

And you see the amount of detail that is in those rings,

Và các chi tiết trong những vành đai mà bạn thấy,

which are the particles.

đó là các hạt.

Some of them are agglomerating together to form larger particles.

Một số hạt kết tụ lại với nhau để tạo thành các hạt lớn hơn.

So that's why you have these gaps, is because a small satellite, you know,

Đó là lý do có những khoảng trống này, bởi vì một vệ tinh nhỏ,

is being formed in that location.

đang được hình thành ở vị trí đó.

Now, you think that those rings are very large objects.

Bây giờ, bạn thấy những vành đai đó là những vật thể rất lớn.

Yes, they are very large in one dimension;

Vâng, chúng rất lớn theo chiều này;

in the other dimension they are paper thin. Very, very thin.

nhưng theo chiều khác, chúng chỉ là giấy mỏng. Rất, rất mỏng.

What you are seeing here is the shadow of the ring on Saturn itself.

Bạn đang thấy bóng của vành đai sao Thổ trên chính sao Thổ.

And that's one of the satellites

Và đó là một trong những vệ tinh

which was actually formed on that one.

đã được hình thành trên đó.

So, think about it as a paper-thin,

Hãy nghĩ về nó như một tờ giấy mỏng,

huge area of many hundreds of thousands of miles, which is rotating.

diện tích lớn tới hàng trăm hàng ngàn dặm, xoay liên tục.

And we have a wide variety of kind of satellites which will form,

Nhiều loại vệ tinh đa đạng sẽ hình thành,

each one looking very different and very odd, and that keeps

trông rất khác nhau, và kì lạ, khiến cho

scientists busy for tens of years trying to explain this,

các nhà khoa học bận rộn trong hàng chục năm để cố đưa ra lời giải thích.

and telling NASA we need more money so we can explain

và nói với NASA, chúng tôi cần thêm tiền để có thể giải thích, rằng

what these things look like, or why they formed that way.

chúng giống hình gì, sao mà chúng được hình thành theo kiểu đó.

Well, there were two satellites which were particularly interesting.

Vâng, có hai vệ tinh đặc biệt thú vị.

One of them is called Enceladus.

Một trong hai được gọi là Enceladus.

It's a satellite which was all made of ice,

Đó là một vệ tinh tạo thành từ băng,

and we measured it from orbit. Made of ice.

và chúng tôi đo được nó từ quỹ đạo. Làm từ băng.

But there was something bizarre about it.

Nhưng ở nó có có điều kì quặc.

If you look at these stripes in here, what we call tiger stripes,

Nếu nhìn vào những sọc ở đây, mà ta gọi là sọc hổ,

when we flew over them, all of a sudden we saw

khi bay ngang qua, đột nhiên chúng tôi thấy

an increase in the temperature, which said that those stripes

nhiệt độ gia tăng, tức là những sọc này

are warmer than the rest of the planet.

ấm hơn so với phần còn lại của hành tinh.

So as we flew by away from it, we looked back. And guess what?

khi chúng tôi bay xa rồi, và nhìn lại. Đoán được không?

We saw geysers coming out.

Chúng tôi đã nhìn thấy các mạch nước phun ra ngoài.

So this is a Yellowstone, you know, of Saturn.

Đây là một Yellowstone của sao Thổ.

We are seeing geysers of ice which are coming out of that planet,

Chúng tôi đã thấy các mạch nước phun băng từ hành tinh đó,

which indicate that most likely there is an ocean, you know,

cho thấy rằng rất có thể có một đại dương

below the surface.

bên dưới bề mặt.

And somehow, through some dynamic effect, we're having these geysers

Và bằng cách nào đó, dưới một số tác động, các mạch nước

which are being, you know, emitted from it.

phun ra từ đó.

And the reason I showed the little arrow there,

Và lý do tôi gắn một mũi tên nhỏ ở đó,

I think that should say 30 miles,

Tôi nghĩ nên ghi rõ là 30 dặm (48 km).

we decided a few months ago to actually fly the spacecraft

Vài tháng trước, chúng tôi quyết định lái tàu vũ trụ

through the plume of that geyser

xuyên qua các mạch nước phun đó,

so we can actually measure the material that it is made of.

để đo các chất liệu tạo ra chúng.

That was [unclear] also -- you know, because we were worried

Cũng may, vì chúng tôi lo lắng

about the risk of it, but it worked pretty well.

về sự mạo hiểm ấy, nhưng rồi mọi việc cũng suôn sẻ.

We flew at the top of it, and we found that there is a fair amount of

Chúng tôi bay ở phía trên, và thấy có một lượng kha khá

organic material which is being emitted in combination with the ice.

các chất hữu cơ đang phun trào kết hợp với băng.

And over the next few years, as we keep orbiting, you know, Saturn,

Và trong vài năm tới, khi tiếp tục đi vào quỹ đạo của sao Thổ,

we are planning to get closer and closer down to the surface

chúng tôi lên kế hoạch tiến ngày càng gần hơn với bề mặt

and make more accurate measurements.

để thực hiện các phép đo chính xác hơn.

Now, another satellite also attracted a lot of attention,

Một vệ tinh khác cũng thu hút rất nhiều sự chú ý,

and that's Titan. And the reason Titan is particularly interesting,

và đó là Titan. Và lý do Titan đặc biệt thú vị,

it's a satellite bigger than our moon, and it has an atmosphere.

là ở chỗ vệ tinh này lớn hơn Mặt trăng, và có bầu khí quyển,

And that atmosphere is very -- as dense as our own atmosphere.

cũng dày đặc như khí quyển của chúng ta.

So if you were on Titan, you would feel the same pressure

Vì vậy, nếu bạn đứng trên Titan, bạn sẽ cảm thấy trọng lực tương tự

that you feel in here. Except it's a lot colder,

như trên Trái đất này. Ngoại trừ nó lạnh hơn rất nhiều,

and that atmosphere is heavily made of methane.

và bầu không khí chủ yếu gồm khí mê-tan.

Now, methane gets people all excited, because it's organic material,

À, ai nấy đều thấy phấn khích, vì mê-tan là chất hữu cơ,

so immediately people start thinking,

thế là ngay lập tức, mọi người nghĩ xem

could life have evolved in that location,

liệu sự sống có thể đã tiến hóa ở đó chăng,

when you have a lot of organic material.

nơi rất nhiều chất hữu cơ.

So people believe now that Titan is most likely what we call

Thế là người ta tin rằng rất có thể Titan là một hành tinh tiền sinh học,

a pre-biotic planet, because it's so cold organic material did not get

bởi nguyên liệu hữu cơ trên đó quá lạnh, nên chưa đạt tới

to the stage of becoming biological material,

giai đoạn trở thành nguyên liệu sinh học,

and therefore life could have evolved on it.

để sự sống có thể đã tiến hóa trên đó.

So it could be Earth, frozen three billion years ago

Nó có thể là Trái đất ở Kỉ băng hà ba tỷ năm trước,

before life actually started on it.

trước khi sự sống thực sự bắt đầu.

So that's getting a lot of interest, and to show you some example

Điều đó nhận được rất nhiều sự quan tâm, và để lấy thêm một số ví dụ

of what we did in there, we actually dropped a probe,

về những việc đã làm, chúng tôi đã thả tàu thăm dò,

which was developed by our colleagues in Europe, we dropped a probe

xuống đó,

as we were orbiting Saturn.

khi chúng tôi đang quay quanh sao Thổ.

We dropped a probe in the atmosphere of Titan.

Chúng tôi đã thả một tàu thăm dò vào bầu khí quyển của Titan.

And this is a picture of an area as we were coming down.

Đây là một bức ảnh chụp khu vực chúng tôi thả xuống,

Just looked like the coast of California for me.

theo tôi, trông như bãi biển California.

You see the rivers which are coming along the coast,

Bạn có thấy những con sông dọc theo bờ biển,

and you see that white area which looks like Catalina Island,

và khu vực màu trắng trông giống như đảo Catalina,

and that looks like an ocean.

và cái đó trông giống như một đại dương.

And then with an instrument we have on board, a radar instrument,

Và sau đó với một dụng cụ radar trên tàu,

we found there are lakes like the Great Lakes in here,

chúng tôi tìm thấy những hồ nước giống như Hồ Lớn (Great Lakes) ở đây,

so it looks very much like Earth.

Nơi ấy mới giống Trái đất làm sao.

It looks like there are rivers on it, there are oceans or lakes,

Dường như trên đó có sông, đại dương hay hồ nước,

we know there are clouds. We think it's raining also on it.

có cả những đám mây. Chúng tôi nghĩ rằng trên đó cũng có mưa.

So it's very much like the cycle on Earth except

Khá là giống vòng tuần hoàn trên Trái đất, ngoại trừ

because it's so cold, it could not be water, you know,

thời tiết ở đó quá lạnh, nó không thể ở dạng nước,

because water would have frozen.

vì có nước thì cũng bị đóng băng.

What it turned out, that all that we are seeing, all this liquid,

Hóa ra, tất cả những chất lỏng mà chúng tôi thấy,

[is made of] hydrocarbon and ethane and methane,

[làm bằng] hydrocarbon, ê-tan và mê-tan.

similar to what you put in your car.

giống với hợp chất bơm vào xe hơi vậy.

So here we have a cycle of a planet which is like our Earth,

Vậy ra hành tinh này có vòng tuần hoàn giống như Trái đất,

but is all made of ethane and methane and organic material.

nhưng lại được tạo ra thì khí ê-tan, mê-tan và chất hữu cơ.

So if you were on Mars -- sorry, on Titan,

Vì vậy, nếu bạn đang trên sao Hỏa - xin lỗi, trên Titan,

you don't have to worry about four-dollar gasoline.

bạn không phải lo lắng về 4 đô la tiền xăng.

You just drive to the nearest lake, stick your hose in it,

Bạn chỉ cần lái xe đến hồ gần nhất, cắm vòi xăng vào,

and you've got your car filled up.

và bình xăng xe hơi của bạn sẽ đầy ắp.

On the other hand, if you light a match

Mặt khác, chỉ cần bạn đốt một que diêm thôi,

the whole planet will blow up.

toàn bộ hành tinh sẽ nổ tung.

So in closing, I said I want to close by a couple of pictures.

Để kết thúc, tôi muốn khép lại bằng một vài hình ảnh.

And just to kind of put us in perspective,

Để tất cả chúng ta cùng suy ngẫm,

this is a picture of Saturn taken with a spacecraft

đây là một hình ảnh của sao Thổ chụp với một tàu vũ trụ

from behind Saturn, looking towards the Sun.

từ phía sau sao Thổ, nhìn về phía Mặt trời.

The Sun is behind Saturn, so we see what we call "forward scattering,"

Mặt trời đang ở đằng sau sao Thổ, nên ta thấy hiện tượng "tán xạ xuôi" (forward scattering),

so it highlights all the rings. And I'm going to zoom.

nó làm nổi bật tất cả các vành đai. Và tôi sẽ phóng to lên.

There is a -- I'm not sure you can see it very well,

Có một - Tôi không chắc liệu bạn có trông rõ không,

but on the top left, around 10 o'clock,

ở trên cùng bên trái, hướng 10 giờ,

there is a little teeny dot, and that's Earth.

có một chấm nhỏ, đó chính là Trái đất.

You barely can see ourselves. So what I did, I thought I'd zoom on it.

Bạn khó có thể nhìn thấy chính mình. Nên tôi muốn phóng to lên.

So as you zoom in, you know, you can see Earth, you know,

Khi phóng to bức ảnh, ta có thể nhìn thấy Trái đất,

just in the middle here. So we zoomed all the way on the art center.

ngay chính giữa. Rồi ta cứ thế phóng to đến khi thấy trung tâm nghệ thuật này.

So thank you very much.

Vì vậy, cảm ơn bạn rất nhiều.