Scientists must be free to learn, to speak and to challenge | Kirsty Duncan

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Let me tell you about rock snot.

Size kaya mukusundan bahsedeyim.

Since 1992, Dr. Max Bothwell,

Kanada Hükûmetinin bilimcisi

a Government of Canada scientist,

Dr. Max Bothwell, 1992'den bu yana

has been studying a type of algae that grows on rocks.

kayaların üzerinde büyüyen bir tür yosun üzerinde çalışıyor.

Now, the very unscientific term for that algae is rock snot,

Bu yosun için kullanılan bilimsel olmayan sözcük kaya mukusu,

because as you can imagine,

çünkü anlayacağınız üzere

it looks a lot like snot.

mukusa çok benziyor.

But scientists also call it Didymosphenia geminata

Bilim insanlarının ona verdiği diğer ad Didymosphenia geminata

and for decades, this algae has been sliming up riverbeds

ve yıllar boyunca bu yosun dünyanın her bir yanında

around the world.

nehir yataklarını kaplıyor.

The problem with this algae

Bu yosunla ilgili sorun şu ki

is that it is a threat to salmon, to trout

somon balığı ve alabalığın yanı sıra

and the river ecosystems it invades.

dâhil olduğu ekosistemi de tehdit ediyor.

Now, it turns out Canada's Dr. Bothwell

Kanadalı Dr. Bothwell'in

is actually a world expert in the field,

alanında dünya çapında uzman olduğunu öğrendik,

so it was no surprise in 2014

bu yüzden de 2014 yılında

when a reporter contacted Dr. Bothwell

bir gazetecinin yosunla alakalı bir konuda

for a story on the algae.

Dr. Bothwell'le iletişime geçmesi şaşırtıcı olmadı.

The problem was, Dr. Bothwell wasn't allowed to speak to the reporter,

Ancak Dr. Bothwell gazeteciyle konuşamazdı,

because the government of the day wouldn't let him.

çünkü o zamanın hükûmeti buna izin vermedi.

110 pages of emails

110 sayfalık bir eposta

and 16 government communication experts

ve 16 hükûmet iletişim uzmanı

stood in Dr. Bothwell's way.

Bothwell'e engel oldular.

Why couldn't Dr. Bothwell speak?

Dr. Bothwell niçin konuşamıyordu?

Well, we'll never know for sure,

Bunu asla kesin olarak bilemeyeceğiz

but Dr. Bothwell's research did suggest

ama onun çalışması şunu gösterdi;

that climate change may have been responsible

bu yosunun aşırı yayılmasından

for the aggressive algae blooms.

iklim değişikli sorumlu olabilir.

But who the heck would want to stifle climate change information, right?

Peki kim iklim değişikliğiyle ilgili bilgileri bastırmak ister ki?

Yes, you can laugh.

Gülebilirsiniz.

It's a joke,

Bu bir şaka,

because it is laughable.

çünkü gülünecek bir durum.

We know that climate change is suppressed for all sorts of reasons.

İklim değişikliğinin birçok sebepten bastırıldığını biliyoruz.

I saw it firsthand when I was a university professor.

Üniversitede akademisyenken de bunu bizzat yaşadım.

We see it when countries pull out of international climate agreements

Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması gibi uluslararası anlaşmalardan

like the Kyoto Protocol and the Paris Accord,

ülkelerin kendilerini çekişine şahit olduk,

and we see it when industry fails to meet its emissions reduction targets.

ayrıca endüstrilerin salınım azaltma hedeflerine ulaşamadığını da gördük.

But it's not just climate change information that's being stifled.

Fakat bastırılan bilim iklim değişikliğinden ibaret değil.

So many other scientific issues are obscured by alternate facts,

Pek çok diğer bilimsel sorun da alternatif gerçeklerle, sahte haberlerle

fake news and other forms of suppression.

ve diğer baskı yöntemleriyle örtbas ediliyor.

We've seen it in the United Kingdom,

Bunu Birleşik Krallık'ta da gördük,

we've seen it in Russia,

Rusya'da da,

we've seen it in the United States

Birleşik Devletler'de de

and, until 2015,

ve 2015 yılına kadar,

right here in Canada.

Kanada'da da.

In our modern technological age,

Modern teknoloji çağımızda

when our very survival depends on discovery,

hayatta kalmamız keşfetmeye,

innovation and science,

inovasyon ve bilime bağlıyken

it is critical, absolutely critical,

bilim insanlarımızın işlerini yaparken

that our scientists are free to undertake their work,

özgür olması ve özgür bir şekilde diğer bilim insanlaryla işbirliği yapması

free to collaborate with other scientists,

basınla konuşabilmesi

free to speak to the media

ve halkla konuşabilmesi

and free to speak to the public.

çok büyük önem taşıyor.

Because after all,

Çünkü şunu unutmamalıyız ki

science is humanity's best effort at uncovering the truth

bilim, insanoğlunun dünyamız hakkında

about our world,

ve varoluşumuz hakkında

about our very existence.

gerçeği ortaya çıkarma çabasıdır.

Every new fact that is uncovered

Ortaya çıkan her gerçek

adds to the growing body of our collective knowledge.

kolektif bilgimizin büyüyen hacmine katkı sağlar.

Scientists must be free to explore

Bilim insanları, uygunsuz konuları da

unconventional or controversial topics.

tartışmalı konuları da özgürce keşfetmeli.

They must be free to challenge the thinking of the day

Günün düşünce yapısına özgürce meydan okuyabilmeli

and they must be free

ve uygunsuz gerçekleri

to present uncomfortable or inconvenient truths,

halka özgürce sunabilmeli,

because that's how scientists push boundaries

çünkü bilim insanları sınırları bu şekilde zorlar

and pushing boundaries is, after all, what science is all about.

ve sınırları zorlamak da bilim demektir.

And here's another point:

Bir de şu açıdan bakalım:

scientists must be free to fail,

Bilim insanları başarısızlıkta da özgür olmalılar,

because even a failed hypothesis teaches us something.

çünkü başarısız bir hipotez bize bir şeyler öğretiyor.

And the best way I can explain that is through one of my own adventures.

Bunu da başımdan geçen bir olayı anlatarak çok iyi açıklayabilirim.

But first I've got to take you back in time.

Sizi biraz zamanda geriye götüreyim.

It's the early 1900s

1900'lü yılların başı,

and Claire and Vera are roommates in southern Ontario.

Claire ve Vera Güney Ontario'da ev arkadaşları.

One evening during the height of the Spanish flu pandemic,

İspanyol gribi salgınının tavan yaptığı bir akşam

the two attend a lecture together.

iki arkadaş bir derse giderler.

The end of the evening, they head for home and for bed.

Akşam eve dönüp yatarlar.

In the morning, Claire calls up to Vera

Sabah olunca Claire, Vera'ya seslenir

and says she's going out to breakfast.

ve dışarı kahvaltıya çıkacağını söyler.

When she returns a short while later,

Kısa bir süre sonra dönünce

Vera wasn't up.

Vera'nın hâlâ kalkmadığını görür.

She pulls back the covers

Yatak örtüsü çekince

and makes the gruesome discovery.

korkunç gerçekle karşılaşır.

Vera was dead.

Vera ölmüştür.

When it comes to Spanish flu,

İspanyol gribi konusunda

those stories are common,

bu hikâyeler oldukça yaygın,

of lightning speed deaths.

çok hızlı vefatlar gerçekleşebiliyor.

Well, I was a professor in my mid-20s

bu dehşet verici gerçekleri ilk öğrendiğimde

when I first heard those shocking facts

20'li yaşların ortasında akademisyendim

and the scientist in me wanted to know why and how.

ve içimdeki bilim insanı neden ve nasıl diye sormamı istedi.

My curiosity would lead me to a frozen land

Merakım beni donmuş bir bölgeye

and to lead an expedition

ve bir keşif gezisinde liderlik yapmaya

to uncover the cause of the 1918 Spanish flu.

1918 İspanyol gribinin nedenini ortaya çıkarmaya itti.

I wanted to test our current drugs against one of history's deadliest diseases.

Mevcut ilaçlarımızı, tarihin en ölümcül hastalıklarına karşı test etmek istedim.

I hoped we could make a flu vaccine

Geri döndüğü takdirde

that would be effective against the virus

hem bu virüse

and mutation of it,

hem de mutasyonlarına karşı etkili

should it ever return.

bir grip aşısı yapabilmeyi umuyordum.

And so I led a team, a research team,

17 kişiden oluşan bir araştırma ekibine

of 17 men

liderlik yaptım,

from Canada, Norway, the United Kingdom

Kanada, Norveç, Birleşik Krallık

and the United States

ve Birleşik Devletler'den oluşan ekiple

to the Svalbard Islands in the Arctic Ocean.

yolculuğumuz Arktik Okyanus'un Svalbard Adaları'na uzanıyordu.

These islands are between Norway and the North Pole.

Bu adalar Norveç ve Kuzey Kutbu arasında.

We exhumed six bodies

Don tabakasında gömülmüş

who had died of Spanish flu and were buried in the permafrost

İspanyol gribinden vefat etmiş 6 bedeni mezardan çıkardık

and we hoped the frozen ground would preserve the body and the virus.

çünkü donmuş toprağın virüsü ve bedenleri koruyacağını umduk.

Now, I know what you are all waiting for,

Ne beklediğinizi biliyorum,

that big scientific payoff.

bilimden karşılığını aldığımızı.

But my science story doesn't have that spectacular Hollywood ending.

Ancak benim bilim hikâyemde Hollywood tarzı muhteşem bir son yok.

Most don't.

Çoğu böyle.

Truth is, we didn't find the virus,

Gerçek şu ki virüsü bulamadık

but we did develop new techniques

ama virüs taşıma ihtimali olan bedenleri

to safely exhume bodies

güvenli bir şekilde çıkarmak için

that might contain virus.

yeni teknikler geliştirdik.

We did develop new techniques

Virüs taşıma ihtimali olan dokuları

to safely remove tissue

güvenli bir şekilde çıkarmak için

that might contain virus.

yeni teknikler geliştirdik.

And we developed new safety protocols

Araştırma ekibimizi ve yakındaki topluluğu koruyacak

to protect our research team and the nearby community.

yeni güvenlik protokolleri geliştirdik.

We made important contributions to science

Yaptığımız katkılar

even though the contributions we made

ilk niyet ettiğimizden farklı olsa da

were not the ones originally intended.

bilime önemli katkılar yaptık.

In science, attempts fail,

Bilimde denemeler başarısız olur,

results prove inconclusive

sonuçlar tutarsız olur

and theories don't pan out.

ve kuramlar başarıya ulaşmaz.

In science,

Bilimde,

research builds upon the work and knowledge of others,

araştırma, başkalarının bilgi ve araştırmasıyla yükselir

or by seeing further,

veya daha ilerisini görerek

by standing on the shoulders of giants,

veya Newton'dan alıntı yapacak olursam

to paraphrase Newton.

devlerin omuzlarından bakarak.

The point is, scientists must be free

Anlatmak istediğim şu ki

to choose what they want to explore,

bilim insanları keşfetmek istedikeri şeyde,

what they are passionate about

hırslı oldukları konularda

and they must be free to report their findings.

ve bulgularını bildirmede özgür olmalılar.

You heard me say

Size Kanada'da

that respect for science started to improve in Canada in 2015.

bilime olan saygının 2015 yılında ilerlediğini söyledim.

How did we get here?

Bu aşamaya nasıl geldik?

What lessons might we have to share?

Paylaşmamız gereken dersler ne?

Well, it actually goes back to my time as a professor.

Benim akademisyen olduğum zamana gidiyor aslında.

I watched while agencies, governments and industries around the world

Kurumlar, hükûmetler ve endüstri iklim değişikliği haberlerini bastırırken

suppressed information on climate change.

bunlara seyirci kaldım.

It infuriated me.

Beni çileden çıkardı.

It kept me up at night.

Gece uykularım kaçtı.

How could politicians twist scientific fact for partisan gain?

Siyasetçiler daha fazla oy için nasıl bilimsel gerçekleri çarpıtabilir?

So I did what anyone appalled by politics would do:

Ben de siyasetin dehşete düşürdüğü herkesin yaptığı şeyi yaptım:

I ran for office, and I won.

Aday oldum ve kazandım.

(Applause)

(Alkışlar)

I thought I would use my new platform

Bu yeni platformu

to talk about the importance of science.

bilimin önemi hakkında konuşarak kullanacağımı sanıyordum.

It quickly became a fight for the freedom of science.

Konu hızlı bir şekilde bilimin bağımsızlığı kavgasına dönüştü.

After all, I was a scientist, I came from the world under attack,

Ancak ben zaten bir bilim insanıydım, saldırıya uğramış bir dünyadan geliyordum

and I had personally felt the outrage.

ve bu öfkeyi bizzat hissettim.

I could be a voice for those who were being silenced.

Susturulan o insanların sesi olabilirdim.

But I quickly learned that scientists were nervous,

Öğrendiğim şey ise bilim insanlarının korktuğuydu,

even afraid to talk to me.

hatta benimle konuşmaktan bile.

One government scientist, a friend of mine,

Hükûmet çalışanı bir bilim insanı arkadaşım

we'll call him McPherson,

ona McPherson diyeceğim,

was concerned about the impact

devlet politikalarının araştırması üzerindeki etkisi

government policies were having on his research

ve Kanada'da kötüye gitmekte olan

and the state of science deteriorating in Canada.

bilimin mevcut durumu hakkında bilhassa endişeliydi.

He was so concerned, he wrote to me

O kadar endişeliydi ki

from his wife's email account

eşinin eposta adresinden bana yazdı

because he was afraid a phone call could be traced.

çünkü telefon konuşmasının takip edilebileceğinden korkuyordu.

He wanted me to phone his wife's cell phone

Konuşabilmek için eşini aramamı istedi,

so that call couldn't be traced.

arama takibi yapılmasın diye.

I only wish I were kidding.

Keşke bunlar gerçek olmasaydı.

It quickly brought what was happening in Canada into sharp focus for me.

Bu olay Kanada'da olanlara derinlemesine odaklanmamı sağladı.

How could my friend of 20 years be that afraid to talk to me?

20 yıllık arkadaşım benimle konuşmaktan nasıl korkabilirdi?

So I did what I could at the time.

O zaman yapabileceğimi yaptım.

I listened and I shared what I learned

Dinledim ve öğrendiklerimi

with my friend in Parliament,

meclisten bir arkadaşımla paylaştım,

a man who was interested in all things environment, science,

çevre, bilim, teknoloji, inovasyon gibi konularda

technology, innovation.

oldukça ilgili biriydi.

And then the 2015 election rolled around

Sonra 2015 seçimleri yapıldı

and our party won.

ve partimiz kazandı.

And we formed government.

Ve hükûmeti kurduk.

And that friend of mine

Bahsettiğim bu arkadaşım,

is now the Prime Minister of Canada, Justin Trudeau.

şimdi Kanada Başbakanı Justin Trudeau.

(Applause)

(Alkışlar)

And he asked if I would serve as his Minister of Science.

Benden Bilim Bakanı olmamı istedi.

Together, with the rest of the government,

Kabinenin geri kalanıyla birlikte

we are working hard to restore science to its rightful place.

bilimi hak ettiği yere geri taşımak için çok çalışıyoruz.

I will never forget that day in December 2015

2015 Aralık ayındaki o günü hiç unutmayacağım,

when I proudly stood in Parliament

mecliste gururla durdum

and proclaimed,

ve şu sözleri haykırdım:

"The war on science is now over."

''Bilime açılan savaş sona ermiştir.''

(Applause)

(Alkışlar)

And I have worked hard to back up those words with actions.

Ve bu sözlere arka çıkmak için çok sıkı çalışıyorum.

We've had many successes.

Çok başarı elde ettik.

There's still more work to do,

Hâlâ yapılacaklar var

because we're building this culture shift.

çünkü kültürel bir değişim gerçekleştiriyoruz.

But we want our government scientists to talk to the media, talk to the public.

Devlet için çalışan bilim insanlarımızın basın ve kamuyla konuşmalarını istiyoruz.

It'll take time, but we are committed.

Zaman alacak ama biz kararlıyız.

After all, Canada is seen as a beacon for science internationally.

Kanada uluslararası platformda bilime bir ilham kaynağı oldu.

And we want to send a message

Ve biz dünyaya şu mesajı gönderiyoruz,

that you do not mess with something so fundamental,

bilim gibi bu kadar köklü ve bu kadar değerli bir şeyi

so precious, as science.

altüst edemezsiniz.

So, for Dr. Bothwell, for Claire and Vera,

Dr. Bothwell için, Claire ve Vera için,

for McPherson and all those other voices,

McPherson ve tüm diğer sesler için,

if you see that science is being stifled, suppressed or attacked,

bilimin bastırıldığını, bilime saldırı olduğunu görüyorsanız

speak up.

sesinizi çıkarın.

If you see that scientists are being silenced, speak up.

Bilim insanlarının susturulduğunu görüyorsanız, sesinizi çıkarın.

We must hold our leaders to account.

Liderlerimizi sorumlu tutmalıyız.

Whether that is by exercising our right to vote,

Bu yeri geldiğinde oy verme hakkımızı kullanarak

whether it is by penning an op-ed in a newspaper

yeri geldiğinde bir köşe yazısı olarak

or by starting a conversation on social media,

veya sosyal medyada bir sohbet başlatarak olabilir.

it is our collective voice that will ensure the freedom of science.

Bilimin bağımsızlığını mümkün kılacak şey bizim beraberlik içindeki sesimiz.

And after all, science is for everyone,

Çünkü bilim herkes için

and it will lead to a better, brighter, bolder future for us all.

ve hepimizi daha iyi, daha parlak ve daha kararlı bir geleceğe yönlendirir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)