Scientists must be free to learn, to speak and to challenge | Kirsty Duncan

Tłumaczenie: Monika Komorowska Korekta: Rysia Wand

Let me tell you about rock snot.

Opowiem wam historię o skalnym glucie.

Od 1992 roku doktor Max Bothwell,

Since 1992, Dr. Max Bothwell,

a Government of Canada scientist,

naukowiec pracujący dla kanadyjskiego rządu,

has been studying a type of algae that grows on rocks.

badał pewną algę porastającą skały

Now, the very unscientific term for that algae is rock snot,

potocznie zwaną skalnym glutem.

because as you can imagine,

Jak można sobie wyobrazić,

it looks a lot like snot.

wyglądem bardzo przypomina smarki.

Naukowo nazywana Didymosphenia geminata

But scientists also call it Didymosphenia geminata

and for decades, this algae has been sliming up riverbeds

od lat zarasta brzegi rzek

around the world.

na całym świecie.

The problem with this algae

Alga ta stanowi

is that it is a threat to salmon, to trout

zagrożenie dla łososi, pstrągów

and the river ecosystems it invades.

i ekosystemów rzeki, którą okupuje.

Now, it turns out Canada's Dr. Bothwell

Okazuje się że doktor Bothwell z Kanady

is actually a world expert in the field,

jest światowym ekspertem w tej dziedzinie,

so it was no surprise in 2014

więc w roku 2014 nikogo nie zdziwiło,

when a reporter contacted Dr. Bothwell

że skontaktował się z nim dziennikarz,

for a story on the algae.

żeby poruszyć temat alg.

The problem was, Dr. Bothwell wasn't allowed to speak to the reporter,

Niestety, doktor Bothwell nie uzyskał zgody na rozmowę z reporterem,

because the government of the day wouldn't let him.

bo ówczesne władze się temu sprzeciwiły.

110 pages of emails

110 stron maili

and 16 government communication experts

i 16 urzędowych ekspertów ds. komunikacji

stood in Dr. Bothwell's way.

stanęło na jego drodze.

Why couldn't Dr. Bothwell speak?

Dlaczego tak się stało?

Well, we'll never know for sure,

Pewnie nigdy się nie dowiemy,

but Dr. Bothwell's research did suggest

ale badania doktora Bothwella sugerowały,

that climate change may have been responsible

że to zmiana klimatu mogła przyczynić się

for the aggressive algae blooms.

do agresywnego rozrostu alg.

But who the heck would want to stifle climate change information, right?

Lecz komu mogłoby zależeć na zatajeniu informacji o zmianach klimatu?

Yes, you can laugh.

Można się z tego śmiać.

Dobry żart.

It's a joke,

Bo to jest śmieszne.

because it is laughable.

We know that climate change is suppressed for all sorts of reasons.

O klimacie nie mówi się z wielu powodów.

Przekonałam się o tym pracując na uniwersytecie.

I saw it firsthand when I was a university professor.

We see it when countries pull out of international climate agreements

Widać to, gdy kraje wycofują się

z międzynarodowych umów dotyczących klimatu,

jak Protokół z Kioto i porozumienie paryskie.

like the Kyoto Protocol and the Paris Accord,

Widać to też,

and we see it when industry fails to meet its emissions reduction targets.

kiedy przemysł nie umie zmniejszyć emisji zanieczyszczeń.

But it's not just climate change information that's being stifled.

Jednak ukrywane są nie tylko informacje na temat zmian klimatu.

So many other scientific issues are obscured by alternate facts,

Wiele innych spraw naukowych zagłusza się przez odmienne fakty,

fake news and other forms of suppression.

fałszywe wiadomości i inne formy tłumienia.

Tak działo się w Wielkiej Brytanii,

We've seen it in the United Kingdom,

we've seen it in Russia,

w Rosji

w Stanach Zjednoczonych

we've seen it in the United States

oraz do 2015 roku

and, until 2015,

right here in Canada.

tu, w Kanadzie.

In our modern technological age,

W erze nowoczesnych technologii,

when our very survival depends on discovery,

kiedy nasze przetrwanie zależy od odkryć,

innovation and science,

innowacji i nauki,

it is critical, absolutely critical,

bezwzględnie trzeba zapewnić swobodę

that our scientists are free to undertake their work,

naukowcom w ich pracy,

free to collaborate with other scientists,

współpracy z pozostałymi badaczami,

w kontaktach z mediami

free to speak to the media

and free to speak to the public.

i na forum publicznym.

Because after all,

Ponieważ nauka to najlepszy sposób

science is humanity's best effort at uncovering the truth

na odkrycie prawdy

about our world,

o otaczającym nas świecie

about our very existence.

oraz naszej egzystencji.

Każde nowe odkrycie wzbogaca

Every new fact that is uncovered

adds to the growing body of our collective knowledge.

zasoby naszej wspólnej wiedzy.

Badacze powinni mieć swobodę wnikania w tematy

Scientists must be free to explore

niekonwencjonalne i kontrowersyjne.

unconventional or controversial topics.

They must be free to challenge the thinking of the day

Muszą mieć swobodę w kwestionowaniu obecnego stanu wiedzy

oraz możliwość

and they must be free

to present uncomfortable or inconvenient truths,

prezentowania niewygodnych, trudnych do przyjęcia prawd.

because that's how scientists push boundaries

Tak przesuwa się granice

and pushing boundaries is, after all, what science is all about.

i właśnie na tym polega nauka.

And here's another point:

I jeszcze jedno.

scientists must be free to fail,

Naukowcy muszą mieć prawo ponosić porażki,

because even a failed hypothesis teaches us something.

ponieważ nawet hipotezy bez pokrycia czegoś uczą.

And the best way I can explain that is through one of my own adventures.

Najlepiej zobrazuje to jedna z moich historii.

But first I've got to take you back in time.

Najpierw cofnijmy się w czasie.

Jest początek XX wieku.

It's the early 1900s

and Claire and Vera are roommates in southern Ontario.

Claire i Vera dzielą razem pokój w południowym Ontario.

One evening during the height of the Spanish flu pandemic,

Pewnego dnia podczas pandemii grypy "hiszpanki"

the two attend a lecture together.

obie uczestniczyły w wykładach.

The end of the evening, they head for home and for bed.

Wieczorem wróciły do domu i położyły się do łóżek.

Rano Claire krzyknęła do Very,

In the morning, Claire calls up to Vera

and says she's going out to breakfast.

że wychodzi na śniadanie.

Kiedy wróciła niedługo potem,

When she returns a short while later,

Vera wciąż jeszcze leżała.

Vera wasn't up.

She pulls back the covers

Zdjęła z niej kołdrę,

and makes the gruesome discovery.

aby ze zgrozą odkryć,

Vera was dead.

że Vera nie żyje.

When it comes to Spanish flu,

W trakcie pandemii "hiszpanki"

those stories are common,

mnóstwo innych takich historii

of lightning speed deaths.

kończyło się nagłą śmiercią.

Well, I was a professor in my mid-20s

Byłam młodą panią profesor

when I first heard those shocking facts

kiedy pierwszy raz zetknęłam się z tymi szokującymi faktami.

Mój wewnętrzny naukowiec chciał wiedzieć dlaczego i jak.

and the scientist in me wanted to know why and how.

My curiosity would lead me to a frozen land

Ciekawość zaprowadziła mnie w głąb mroźnego lądu,

and to lead an expedition

gdzie prowadziłam wyprawę

to uncover the cause of the 1918 Spanish flu.

mającą na celu odkrycie przyczyny wybuchu grypy "hiszpanki" z 1918 roku.

Chciałam przetestować dzisiejsze leki przeciwko tej chorobie.

I wanted to test our current drugs against one of history's deadliest diseases.

I hoped we could make a flu vaccine

Miałam nadzieję wynaleźć szczepionkę

skutecznie uodparniającą na zakażenie wirusem

that would be effective against the virus

and mutation of it,

i jego zmutowanymi formami,

should it ever return.

gdyby kiedykolwiek miały powrócić.

And so I led a team, a research team,

Przewodniczyłam grupie badaczy

składającej się z 17 mężczyzn

of 17 men

from Canada, Norway, the United Kingdom

z Kanady, Norwegii, Wielkiej Brytanii

and the United States

oraz Stanów Zjednoczonych

to the Svalbard Islands in the Arctic Ocean.

na wyspy Svalbard na Oceanie Arktycznym,

These islands are between Norway and the North Pole.

między Norwegią a biegunem północnym.

Wydobyliśmy ciała sześciu osób,

We exhumed six bodies

who had died of Spanish flu and were buried in the permafrost

które zmarły wskutek tej grypy i które pochowano w wiecznej zmarzlinie,

and we hoped the frozen ground would preserve the body and the virus.

z nadzieją, że mróz zakonserwował ciała wraz z wirusem.

Now, I know what you are all waiting for,

Teraz czekacie, aż powiem,

that big scientific payoff.

że nasz trud się opłacił.

But my science story doesn't have that spectacular Hollywood ending.

Jednak ta historia nie ma szczęśliwego zakończenia.

Most don't.

Większość z nich nie ma.

Truth is, we didn't find the virus,

Nie udało nam się odnaleźć wirusa,

but we did develop new techniques

ale rozwinęliśmy techniki, za pomocą których

to safely exhume bodies

bezpiecznie można wydobywać ciała

that might contain virus.

mogące je zawierać.

We did develop new techniques

Udało nam się opracować nowe techniki

to safely remove tissue

pozwalające bez szwanku usunąć tkanki,

które mogą zawierać wirusy.

that might contain virus.

And we developed new safety protocols

Stworzyliśmy także nowe protokoły bezpieczeństwa,

to protect our research team and the nearby community.

aby chronić nasz zespół i okolicznych mieszkańców.

Wnieśliśmy do nauki ważny wkład,

We made important contributions to science

even though the contributions we made

mimo że to nie był ten

were not the ones originally intended.

początkowo zakładany.

In science, attempts fail,

Badania nie zawsze kończą się sukcesem,

results prove inconclusive

wyniki bywają niejednoznaczne,

a teorie naukowe się nie sprawdzają.

and theories don't pan out.

In science,

W nauce

research builds upon the work and knowledge of others,

prace badawcze bazują na wiedzy i wysiłkach innych,

or by seeing further,

na patrzeniu dalej dzięki temu,

że stoimy na ramionach olbrzymów.

by standing on the shoulders of giants,

jak powiedziałby to Newton.

to paraphrase Newton.

The point is, scientists must be free

Chodzi o to, aby naukowcy mogli niczym nieskrępowani

to choose what they want to explore,

wybrać to, co chcą zgłębiać,

what they are passionate about

co ich pasjonuje

and they must be free to report their findings.

i aby mieli prawo zdać sprawozdanie ze swoich odkryć.

Mówiłam o tym, jak w Kanadzie

You heard me say

that respect for science started to improve in Canada in 2015.

zaczęto bardziej szanować naukę dopiero w 2015 roku.

How did we get here?

Jak to się stało?

What lessons might we have to share?

Jakimi wskazówkami możemy się podzielić?

Well, it actually goes back to my time as a professor.

Cofnijmy się do czasów mojej pracy na uczelni.

Przyglądałam się, jak agencje, władze i przemysły całego świata

I watched while agencies, governments and industries around the world

suppressed information on climate change.

ukrywają informację o zmianach klimatu.

It infuriated me.

Byłam wściekła.

It kept me up at night.

Nie mogłam przez to spać.

How could politicians twist scientific fact for partisan gain?

Wypaczanie faktów naukowych na korzyść polityki?

So I did what anyone appalled by politics would do:

Przerażona zrobiłam to, co każdy na moim miejscu mógłby zrobić.

I ran for office, and I won.

Wystartowałam w wyborach i wygrałam.

(Applause)

(Brawa)

I thought I would use my new platform

Pomyślałam, że wykorzystam swój program polityczny,

to talk about the importance of science.

żeby podkreślić, jak ważna jest nauka.

It quickly became a fight for the freedom of science.

Szybko zamieniło się to w walkę o jej wolność.

After all, I was a scientist, I came from the world under attack,

W końcu byłam naukowcem.

Przybyłam ze świata atakowanego i osobiście czułam się zbulwersowana.

and I had personally felt the outrage.

I could be a voice for those who were being silenced.

Mogłam być głosem tych uciszonych,

But I quickly learned that scientists were nervous,

ale szybko zrozumiałam, że naukowcy denerwowali się,

a nawet bali się rozmów ze mną.

even afraid to talk to me.

One government scientist, a friend of mine,

Pewien rządowy naukowiec, mój przyjaciel,

we'll call him McPherson,

nazwijmy go McPherson,

was concerned about the impact

przejmował się wpływem polityki na swoje badania

government policies were having on his research

oraz pogarszającym się stanem nauki w Kanadzie.

and the state of science deteriorating in Canada.

He was so concerned, he wrote to me

Przejmował się tak bardzo, że napisał do mnie,

from his wife's email account

używając maila swojej żony.

because he was afraid a phone call could be traced.

Bał się, że rozmowa telefoniczna zostanie przechwycona.

He wanted me to phone his wife's cell phone

Chciał, żebym zadzwoniła na telefon jego żony,

so that call couldn't be traced.

żeby uniknąć podsłuchu.

I only wish I were kidding.

Żałuję, że to nie żart.

It quickly brought what was happening in Canada into sharp focus for me.

To szybko przybliżyło mi sytuację, w jakiej znalazła się Kanada.

How could my friend of 20 years be that afraid to talk to me?

Dlaczego mój przyjaciel bał się rozmawiać?

So I did what I could at the time.

Zrobiłam wtedy to, co mogłam.

I listened and I shared what I learned

Wysłuchałam

i podzieliłam się swoją opinią

with my friend in Parliament,

z kolegą z Parlamentu.

a man who was interested in all things environment, science,

Człowiekiem interesującym się środowiskiem, nauką,

technology, innovation.

technologią i innowacjami.

And then the 2015 election rolled around

Następnie w 2015 roku podczas wyborów

and our party won.

nasza partia wygrała.

And we formed government.

Utworzyliśmy rząd.

And that friend of mine

Ta osoba to

obecny premier Kanady, Justin Trudeau.

is now the Prime Minister of Canada, Justin Trudeau.

(Applause)

(Brawa)

And he asked if I would serve as his Minister of Science.

Zaproponował mi objęcie posady ministra nauki.

Together, with the rest of the government,

Razem z całą resztą rządzących

we are working hard to restore science to its rightful place.

ciężko pracujemy, żeby przywrócić nauce jej należne miejsce.

I will never forget that day in December 2015

Nigdy nie zapomnę tego dnia w grudniu 2015 roku,

when I proudly stood in Parliament

kiedy dumna stanęłam w Parlamencie

and proclaimed,

i ogłosiłam:

"The war on science is now over."

"Wojna o naukę właśnie się skończyła".

(Applause)

(Brawa)

And I have worked hard to back up those words with actions.

Ciężko pracowałam nad tym, żeby poprzeć te słowa czynami.

We've had many successes.

Odnieśliśmy wiele sukcesów.

There's still more work to do,

Wciąż jest dużo do zrobienia,

because we're building this culture shift.

ponieważ zmieniamy dotychczasową mentalność,

But we want our government scientists to talk to the media, talk to the public.

ale chcemy, by nasi naukowcy udzielali się publicznie.

It'll take time, but we are committed.

Wymaga to czasu, ale jesteśmy zaangażowani.

After all, Canada is seen as a beacon for science internationally.

Wreszcie Kanada jest postrzegana na świecie jako ostoja nauki.

And we want to send a message

Chcemy przekazać,

that you do not mess with something so fundamental,

że nie zadziera się z czymś tak fundamentalnym,

so precious, as science.

tak cennym jak nauka.

So, for Dr. Bothwell, for Claire and Vera,

Dla doktora Bothwella, dla Claire i Very,

for McPherson and all those other voices,

dla McPhersona i wszystkich pozostałych,

if you see that science is being stifled, suppressed or attacked,

jeśli widzicie że ktoś tłamsi, zagłusza lub atakuje naukę

speak up.

- zabierzcie głos.

If you see that scientists are being silenced, speak up.

Jeśli widzicie, że ucisza się naukowców, zabierzcie głos.

We must hold our leaders to account.

Przypomnijmy przywódcom, że muszą poczuwać się do odpowiedzialności.

Whether that is by exercising our right to vote,

Przez korzystanie z naszego prawa głosu,

pisanie do gazet,

whether it is by penning an op-ed in a newspaper

or by starting a conversation on social media,

czy rozpoczynanie dyskusji w mediach społecznościowych

it is our collective voice that will ensure the freedom of science.

razem zapewnimy nauce wolność.

And after all, science is for everyone,

W końcu jest ona dla wszystkich

and it will lead to a better, brighter, bolder future for us all.

i służy każdemu, tworząc lepszą, jaśniejszą i śmielszą przyszłość.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)