The paradox of efficiency | Edward Tenner

Çeviri: Mina Erik Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

Who doesn't love efficiency?

Verimliliği kim sevmez?

I do.

Ben.

Efficiency means more for less.

Verimlilik daha azına daha çok demek.

More miles per gallon, more light per watt,

Litre başına daha çok kilometre, vat başına daha fazla ışık.

more words per minute.

Dakika başina daha çok kelime.

More for less is the next best thing

Daha azıyla daha fazla üretmeye çalışmak

to something for nothing.

hiçbir şeyle bir şey üretmek neredeyse.

Algorithms, big data, the cloud are giving us more for less.

Algoritmalar, büyük veriler, bulut bize daha azına daha fazla veriyor.

Are we heading toward a friction-free utopia

Problemsiz bir ütopyaya doğru mu

or toward a nightmare of surveillance?

yoksa gözetlenme kabusuna doğru mu gidiyoruz?

I don't know.

Bilmiyorum.

My interest is in the present.

Ben şu an ile ilgileniyorum.

And I'd like to show you

Size göstermek istediğim şey de

how the past can help us understand the present.

geçmişin, şu anı anlamamıza nasıl yardımcı olabileceği.

There's nothing that summarizes

Aslında hiçbir şey aynı anda

both the promise and the danger of efficiency

verimliliğin hem vaatlerini hem de tehlikesini özetleyemez,

like the humble potato.

mütevazı patates dışında.

The potato originated in the Andes

Patates Andes'te ortaya çıktı

and it spread to Europe from the ancient Inca.

ve Antik Inca'dan Avrupa'ya yayıldı.

The potato is a masterpiece of balanced nutrition.

Patates bir dengeli besin şaheseri.

And it had some very powerful friends.

Ayrıca patatesin çok güçlü birkaç arkadaşı vardı.

King Frederick the Great of Prussia

Büyük Prusya Kralı Frederick

was the first enthusiast.

ilk hayranıydı.

He believed that the potato could help

O patatesin sağlıklı Prusya nüfusunun artmasına

increase the population of healthy Prussians.

yardımcı olacağına inandı.

And the more healthy Prussians,

Daha sağlıklı Prusyalı demek,

the more healthy Prussian soldiers.

daha sağlıklı Prusyalı asker demekti.

And some of those healthy Prussian soldiers

Bu sağlıklı Prusya askerlerinden bir kısmı

captured a French military pharmacist named Parmentier.

Parmentier adlı bir Fransız askeri eczacısını ele geçirdi.

Parmentier, at first, was appalled

Parmentier ilk başta

by the morning, noon and night diet

savaş esirlerinin diyeti olan

fed to POWs of potatoes,

olan sabah, öğle, akşam patatesten dehşete düştü

but he came to enjoy it.

ama sonra bundan hoşlandı.

He thought they were making him a healthier person.

Onu daha sağlıklı biri yaptıklarını düşündü.

And so, when he was released,

Serbest bırakıldığında da

he took it on himself to spread the potato to France.

patatesi Fransa'ya yaymayı kendine görev tanıdı.

And he had some powerful friends.

yanında bazı güçlü arkadaşları da vardı.

Benjamin Franklin advised him to hold a banquet,

Benjamin Franklin ona

at which every dish included potatoes.

her yemeğin patatesli olduğu bir ziyafet hazırlamasını tavsiye etti.

And Franklin was a guest of honor.

Franklin ziyafetin onur konuğuydu.

Even the king and queen of France

Fransa'nın kral ve kraliçesi bile

were persuaded to wear potatoes,

patates giymeye ikna edilmişti,

potato flowers, pardon me.

patates çiçekleri, pardon.

(Laughter)

(Kahkaha)

The king wore a potato flower in his lapel,

Kral yakasına bir patates çiçeği taktı

and the queen wore a potato flower in her hair.

ve kraliçe de saçına patates çiçeği taktı.

That was a truly great public relations idea.

Bu tamamen harika bir halkla ilişkiler fikriydi.

But there was a catch.

Ama bu işte bir iş vardı.

The potato was too efficient for Europe's good.

Patates Avrupa'nın hayrı için fazla verimliydi.

In Ireland, it seemed a miracle.

İrlanda'da bir mucize gibi görünüyordu.

Potatoes flourished, the population grew.

Patatesin yıldızı parladı, nüfus arttı.

But there was a hidden risk.

Ama burada gizli bir risk vardı.

Ireland's potatoes were genetically identical.

Irlanda'nın patatesleri genetik olarak aynıydı.

They were a very efficient breed, called the Lumper.

Lumper adında çok verimli bir türdü.

And the problem with the Lumper

Ve Lumper'ın problemi şuydu:

was that a blight from South America

Güney Amerika'dan bir patatesi

that affected one potato

etkileyen bir hastalık

would affect them all.

bütün patatesleri etkilerdi.

Britain's exploitation and callousness played a role,

Britanya'nın istismarı ve acımasızlığı bir rol oynadı

but it was because of this monoculture

fakat bu monokültür yüzünden

that a million people died

bir milyon insan öldü

and another two million were forced to emigrate.

ve iki milyon insan göç etmeye mecbur bırakıldı.

A plant that was supposed to end famine

Kıtlığı sonlandırması gereken bir bitki

created one of the most tragic ones.

en trajik kıtlıklardan birini yarattı.

The problems of efficiency today

Verimliliğin günümüzdeki problemleri

are less drastic but more chronic.

daha şiddetsiz ama daha kronik.

They can also prolong the evils

Çözmeyi amaçladıkları

that they were intended to solve.

kötülükleri de uzatabilirler.

Take the electronic medical records.

Elektronik tıbbi kayıtları ele alın.

It seemed to be the answer to the problem of doctors' handwriting,

Doktorların el yazısı problemine bir cevap gibi göründü

and it had the benefit

ve tedavilere çok daha iyi

of providing much better data for treatments.

bilgi sunma avantajı vardı.

In practice, instead, it has meant

Ama uygulandığında bu çok daha

much more electronic paperwork

fazla elektronik evrak demekti

and physicians are now complaining that they have less,

ve doktorlar şimdi her hastayı görmeye

rather than more time to see patients individually.

daha az zamanı olduklarından yakınıyorlar.

The obsession with efficiency can actually make us less efficient.

Verimlilik bağımlılığı aslında bizi daha az verimli yapabilir.

Efficiency also bites back with false positives.

Verimlilik ayrıca yanlış pozitiflerle de bize zarar verir.

Hospitals have hundreds of devices registering alarms.

Hastanaler alarmları kaydeden yüzlerce cihaza sahip.

Too often, they're crying wolf.

Çoğu kez, yanlış alarm gönderiyorlar.

It takes time to rule those out.

Bunların ayrımını yapmak zaman ister.

And that time results in fatigue, stress and, once more,

Ve bu zaman yorgunluğa, strese ve bir kere daha,

the neglect of the problems of real patients.

gerçek hastaların problemlerinin ihmal edilmesine neden olur.

There are also false positives in pattern recognition.

Model tanımada da yanıltan pozitifler vardır.

A school bus, viewed from the wrong angle,

Yanlış açıdan bakılan bir okul servisi,

can resemble a punching bag.

kum torbasına benzeyebilir.

So precious time is required

Bu yüzden yanlış tanımlamları yok etmek için

to eliminate misidentification.

değerli zaman gereklidir.

False negatives are a problem, too.

Yanlış negatifler de bir problem.

Algorithms can learn a lot -- fast.

Algoritmalar çok hızlı bir şekilde çok şey öğrenebilir.

But they can tell us only about the past.

Ama bize sadece geçmiş hakkında bilgi verebilirler.

So many future classics get bad reviews, like "Moby Dick,"

Bir sürü gelecek klasiği "Moby Dick" gibi kötü yorum alır

or are turned down by multiple publishers,

veya "Harry Potter" serisi gibi

like the "Harry Potter" series.

birden fazla yayıncı tarafından reddedilir.

It can be wasteful to try to avoid all waste.

Tüm israftan kaçınmaya çalışmak, israfa neden olabilir.

Efficiency is also a trap when the opposition copies it.

Verimlilik ayrıca zıtlık onu kopyaladığında bir tuzak.

Take the late 19th-century

19. yüzyılın sonlarında

French 75-millimeter artillery piece.

Fransız 75 milimetre topçusunu ele alın.

It was a masterpiece of lethal design.

Ölümcül tasarımın bir başyapıtıydı.

This piece could fire a shell every four seconds.

Bu eser her dört saniyede bir mermi fırlatabilirdi.

But that wasn't so unusual.

Ama bu çok da sıra dışı değildi.

What was really brilliant was that because of the recoil mechanism,

Gerçekten parlak olan şey şuydu ki geri tepme mekanizması sayesinde

it could return to the exact same position

geri alınmasına gerek kalmadan

without having to be reaimed.

tam aynı konuma dönebilirdi.

So the effective rate of firing was drastically increased.

Etkin atış hızı önemli ölçüde artmıştı.

Now, this seemed to be a way for France

Bu, tekrar bir savaş olduğunda

to defeat Germany the next time they fought.

Almanya'yı yenmesi için bir yol gibi goründü.

But, predictably, the Germans were working

Ama, tahmin edildiği gibi, Almanlar

on something very similar.

benzer bir şeyin üstünde çalışıyordu.

So when the First World War broke out,

Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde

the result was the trench warfare

sonuç herkesin beklediğinden

that lasted longer than anybody had expected.

daha uzun süren siper savaşıydı.

A technology that was designed to shorten the war, prolonged it.

Savaşı kısaltmak için tasarlanan teknoloji, savaşı uzattı.

The biggest cost of all may be missed opportunities.

En büyük maliyet kaçırılmış fırsatlar olabilir.

The platform economy connecting buyers and sellers

Platform ekonomisinin alıcıları ve satıcıları birleştirmesi

can be a great investment,

iyi bir yatırım olabilir

and we have seen that in the last few weeks.

ve bunu son birkaç haftada gördük.

Companies that are still losing hundreds of millions of dollars

Hala yüz milyonlarca dolar kaybeden şirketler

may be creating billionaires with initial public offerings.

halka arz ile milyarderler yaratıyor olabilir.

But the really difficult inventions

Ama gerçekten zor icatlar

are the physical and chemical ones.

fiziksel ve kimyasal olanlar.

They mean bigger risks.

Onlar daha büyük riskler demek.

They may be losing out, because hardware is hard.

Kaybedebilirler çünkü donanım zor.

It's much harder to scale up a physical or chemical invention

Fiziksel veya kimyasal bir icatı çoğaltmak yazılım tabanlı

than it is a software-based invention.

yazılım tabanlı bir icatı çoğaltmaktan daha kolay.

Think of batteries.

Bataryaları düşünün.

Lithium-ion batteries in portable devices and electric cars

Taşınabilir cihaz ve elektrikli arabalarda bulunan lityum iyon bataryalar

are based on a 30-year-old principle.

30 yıllık bir prensibe dayanıyor.

How many smartphone batteries today

Bugün kaç akıllı telefon bataryası

will last a full day on a single charge?

tek bir dolumda tam gün dayanır?

Yes, hardware is hard.

Evet, donanım zor.

It took over 20 years for the patent

Chester Carlsun'un 1938 yılında

on the principle of dry photocopying,

kuru fotokopi prensibiy patenti

by Chester Carlson in 1938,

20 yıldan fazla sürdü

to result in the Xerox 914 copier introduced in 1959.

ve sonuç 1959'da tanıtılan Xerox 914 fotokopi makinesiydi.

The small, brave company, Haloid in Rochester, NY

Rochester, NY'deki küçük, cesur şirket Haloid

had to go through what most corporations would never have tolerated.

çoğu şirketin asla tolere edemeyeceği şeylere katlanmak zorunda kaldı.

There was one failure after another,

Birbiri ardına başarısızlık oldu

and one of the special problems was fire.

ve bu özel sorunlardan biri de yangındı.

In fact, when the 914 was finally released,

Hatta 914 sonunda piyasaya sürüldüğünde

it still had a device that was called a scorch eliminator

hala aşırı ısı giderici olarak adlandırılan bir cihaza sahipti

but actually it was a small fire extinguisher built in.

ama aslında küçük bir yangın söndürücüydü.

My answer to all these questions is: inspired inefficiency.

Benim bütün bu sorulara cevabım: ilham verimsizliği.

Data and measurement are essential, but they're not enough.

Veri ve ölçüm gerekli ama yeterli değil.

Let's leave room for human intuition and human skills.

Insan içgüdüsü ve becerisi için de yer bırakalım.

There are seven facets of inspired inefficiency.

İlham verimsizliğinin yedi yönü var.

First, take the scenic route, say yes to serendipity.

İlk, doğal yolu ele alın, güzel tesadüfe evet deyin.

Wrong turns can be productive.

Yanlış dönüşler verimli olabilir.

Once, when I was exploring the east bank of the Mississippi,

Bir keresinde, Mississippi'nin doğu yakasını keşfederken

I took the wrong turn.

yanlış yöne döndüm.

I was approaching a toll bridge crossing the great river,

Büyük nehri geçen ücretli bir köprüye yaklaşıyordum

and the toll collector said I could not turn back.

ve gişe görevlisi geri dönemeyeceğimi söyledi.

So I paid my 50 cents -- that's all it was at the time --

50 sentimi ödedim -- o zamanlar bu kadardı --

and I was in Muscatine, Iowa.

ve Iowa’daki Muscatine'deydim.

I had barely heard of Muscatine,

Muscatine'i hemen hemen hiç duymamıştım

but it proved to be a fascinating place.

ama büyüleyici bir yer olduğunu kanıtladı.

Muscatine had some of the world's richest mussel beds.

Muscatine dünyanın en zengin midye yataklarından bazılarına sahipti.

A century ago, a third of the world's buttons

Yüz yıl önce, dünya düğmelerinin üçte biri

were produced in Muscatine,

Muscatine'de üretildi,

1.5 billion a year.

yılda 1,5 milyar tane.

The last plants have closed now,

Son fabrikalar şimdi kapalı

but there is still a museum of the pearl button industry

ama hala dünyanın en alışılmadıklarından biri olan

that's one of the most unusual in the world.

inci düğmesi endüstrisinin bir müzesi var.

But buttons were only the beginning.

Ancak düğmeler sadece başlangıçtı.

This is the house in Muscatine

Bu Muscatine'deki

where China's future president stayed in 1986,

Çin'in gelecek başkanının 1986'da kaldığı ev,

as a member of an agricultural delegation.

tarım heyetinin bir üyesi olarak.

It is now the Sino-US Friendship House,

Şimdi Çin-ABD Dostluk Evi

and it's a pilgrimage site for Chinese tourists.

ve Çinli turistler için hac bölgesi.

How could I have foreseen that?

Bunu nasıl öngörebilirdim?

(Laughter)

(Kahkaha)

Second, get up from the couch.

İkincisi, koltuktan kalk.

Sometimes it can be more efficient

Bazen bazı şeyleri zor yolunda yapmak

to do things the hard way.

daha verimli olabilir.

Consider the internet of things.

Nesnelerin internetini düşünün.

It's wonderful to be able to control lights,

Işıkları kontrol edebilmek harika,

set the thermostat, even vacuum the room

yerinden bile kalkmadan

without leaving one's seat.

termostatı ayarla, hatta odayı süpür.

But medical research has shown

Ama aslında tıbbi araştırmalara göre

that actually fidgeting, getting up, walking around

kıpırdamak, kalkmak, yürümek

is one of the best things you can do for your heart.

kalbin için yapabileceğin en iyi şeylerden biri.

It's good for the heart and the waistline.

Kalp ve bel için iyi.

Third, monetize your mistakes.

Üçüncü olarak, hatalarınızdan paraya çevirin.

Great forms can be created

Harika formlar

by imaginative development of accidents.

kazaların yaratıcı gelişiminden oluşturulabilir.

Tad Leski, an architect of the Metropolitan Opera

Lincoln Center'da Metropolitan Operası

at Lincoln Center,

mimarı Tad Leski,

was working on a sketch and some white ink fell on the drawing.

bir eskiz üzerinde çalışıyordu ve çizimin üzerine beyaz mürekkep döküldü.

Other people might just have thrown it away,

Başka insanlar olsa çöpe atmış olabilirlerdi

but Leski was inspired to produce a starburst chandelier

ama Leski ilhamlanıp büyük ihtimalle

that was probably the most notable of its kind of the 20th century.

20. yüzyılın en dikkat çeken starbust model avizesini üretmişti.

Fourth, sometimes try the hard way.

Dördüncüsü, bazen zor yolu deneyin.

It can be more efficient to be less fluent.

Daha az akıcı olmak daha verimli olabilir.

Psychologists call this desirable difficulty.

Psikologlar buna arzu edilen zorluk derler.

Taking detailed notes with a keyboard

Bir klaveye ile detaylı not almak

would seem to be the best way to grasp what a lecturer is saying,

öğretmenin soylediklerini sonra kelimesi kelimesine anlayıp

to be able to review it verbatim.

tekrar etmek için en iyi yol gibi görünebilir.

However, studies have shown that when we have to abbreviate,

Ama araştırmalar gösteriyor ki bir şeyi kısaltmak zorunda kaldığımızda,

when we have to summarize what a speaker is saying,

bir konuşmacının söylediğini özetlemek zorunda kaldığımızda,

when we're taking notes with a pen or a pencil on paper,

kalemle kağıt kullanarak not aldığımızda

we're processing that information.

bilgiyi sindiriyoruz.

We're making that our own,

Onu kendimizin yapıyoruz

and we are learning much more actively

ve söylenenleri kopyaladığımız

than when we were just transcribing

zamandan çok daha

what was being said.

aktif öğreniyoruz.

Fifth, get security through diversity.

Beşinci olarak, çeşitlilik yoluyla güvenlik elde edin.

Monoculture can be deadly.

Monokültür ölümcül olabilir.

Remember the potato?

Patatesi hatırlıyor musunuz?

It was efficient until it wasn't.

Verimliydi, ta ki verimsiz olana kadar.

Diversity applies to organizations, too.

Çeşitlilik kuruluşlar için de geçerli.

Software can tell what has made people in an organization succeed in the past.

Yazılım, bir kuruluştakileri geçmişte neyin başarılı yaptığını söyleyebilir.

And it's useful, sometimes, in screening employees.

Ve bazen çalışanların değerlendirilmesinde yararlıdır.

But remember, the environment is constantly changing,

Ama unutmayın, çevre sürekli değişiyor

and software, screening software, has no way to tell,

ve yazılım, tarama yazılımı ve biz

and we have no way to tell,

hiçbir şekilde gelecekte

who is going to be useful in the future.

neyin yararlı olacağını söyleyemeyiz.

So, we need to supplement whatever the algorithm tells us

O yüzden algoritma bize her ne söylüyorsa

by an intuition and by looking for people

sezgimizle ve insanlara bakarak

with various backgrounds and various outlooks.

farklı arka planlar ve bakış açılarıyla bunu takviye etmemiz gerek.

Sixth, achieve safety through redundancy and human skills.

Altıncısı, artıklık ve insan becerileri ile güvenliği sağlayın.

Why did two 737 Max aircraft crash?

İki 737 Max uçağı neden düştü?

We still don't know the full story,

Hâlâ hikayenin tamamını bilmiyoruz

but we know how to prevent future tragedies.

ama gelecekteki trajedileri nasıl önleyeceğimizi biliyoruz.

We need multiple independent systems.

Birden fazla bağımsız sisteme ihtiyacımız var.

If one fails, then the others can override it.

Biri başarısız olursa diğerleri onu geçersiz kılabilir.

We also need skilled operators to come to the rescue

Ayrıca kurtarma için yetenekli operatörlere ihtiyacımız var

and that means constant training.

ve bu sürekli eğitim demek.

Seventh, be rationally extravagant.

Yedinci, rasyonel olarak abartılı olun.

Thomas Edison was a pioneer of the film industry,

Thomas Edison film endüstrisinde öncüydü,

as well as of camera technology.

kamera teknolojisinde de.

Nobody has done more for efficiency than Thomas Edison.

Kimse verimlilik için Thomas Edison'dan daha fazlasını yapmadı.

But his cost cutting broke down.

Ancak maliyet düşürmesi iyi gitmedi.

His manager hired a so-called efficiency engineer,

Yöneticisi sözde verimlilik mühendisi tuttu

who advised him to save money

ve bu muhendis ona çektiği film stoğundan

by using more of the film stock that he'd shot,

daha fazlasını kullanarak

having fewer retakes.

para biriktirmesini tavsiye etti.

Well, Edison was a genius,

Edison bir dahiydi

but he didn't understand the new rules of feature films

ama uzun metrajlı filmlerin yeni kurallarını

and the fact that failure was becoming the price of success.

ve başarısızlığın başarının bedeli hâline geldigini anlamamıştı.

On the other hand, some great directors, like Erich Von Stroheim,

Öte yandan, Erich Von Stroheim gibi bazı büyük yönetmenler

were the opposite.

tam tersiydi.

They were superb dramatists,

Mükemmel dramatistlerdi

and Stroheim was also a memorable actor.

ve Stroheim da unutulmaz bir aktördü.

But they couldn't live within their budgets.

Ama bütçeleri içinde yaşayamazlardı.

So that was not sustainable.

Yani bu sürdürülebilir değildi.

It was Irving Thalberg, a former secretary with intuitive genius,

Rasyonel gösterişi başaran kişi,

sezgisel dehası olan eski bir sekreter Irving Thalberg.

who achieved rational extravagance.

First at Universal, and then at MGM,

Önce Universal'da, sonra MGM'de,

becoming the ideal of the Hollywood producer.

ideal Holywood yapımcısı oldu.

Summing up, to be truly efficient,

Özetle, gerçekten verimli olmak için

we need optimal inefficiency.

optimal verimsizliğe ihtiyacımız var.

The shortest path may be a curve

En kısa yol, düz bir çizgiden ziyade

rather than a straight line.

bir eğri olabilir.

Charles Darwin understood that.

Charles Darwin bunu anladı.

When he encountered a tough problem,

Zor bir sorunla karşılaştığında

he made a circuit of a trail,

patikadan bir sapma yaptı,

the sandwalk that he'd built behind his house.

evinin arkasında yaptığı kum yolu.

A productive path can be physical, like Darwin's,

Üretken bir yol, Darwin'inki gibi fiziksel olabilir

or a virtual one, or an unforeseen detour

ya da sanal bir yol

veya ortaya koyduğumuz bir yoldan beklenmedik bir sapma.

from a path we had laid out.

Too much efficiency can weaken itself.

Çok fazla verimlilik kendini zayıflatabilir.

But a bit of inspired inefficiency can strengthen it.

Ancak biraz ilhamlı verimsizlik onu güçlendirebilir.

Sometimes, the best way to move forward

Bazen ilerlemenin en iyi yolu

is to follow a circle.

bir çemberi takip etmektir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)