Read Montague: What we're learning from 5,000 brains

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Marta Krzeminska Korekta: Krystian Aparta

Other people. Everyone is interested in other people.

Wszyscy interesujemy się innymi ludźmi.

Everyone has relationships with other people,

Wszyscy tworzymy z nimi relacje,

and they're interested in these relationships

a oni wchodzą w nie

for a variety of reasons.

z różnych powodów.

Good relationships, bad relationships,

Relacje dobre, złe,

annoying relationships, agnostic relationships,

irytujące i obojętne.

and what I'm going to do is focus on the central piece

Ja skupię się na kluczowym punkcie interakcji,

of an interaction that goes on in a relationship.

które zachodzą w związkach.

So I'm going to take as inspiration the fact that we're all

Za punkt wyjścia potraktowałem fakt,

interested in interacting with other people,

że wszystkich interesują interakcje z innymi.

I'm going to completely strip it of all its complicating features,

Znacznie to wszystko uproszczę,

and I'm going to turn that object, that simplified object,

a to, co zostanie, wykorzystam jako narzędzie badania naukowego,

into a scientific probe, and provide the early stages,

żeby poznać wczesne etapy tego,

embryonic stages of new insights into what happens

co dzieje się w mózgach dwóch osób

in two brains while they simultaneously interact.

podczas interakcji.

But before I do that, let me tell you a couple of things

Przedtem jednak opowiem,

that made this possible.

jak to w ogóle możliwe.

The first is we can now eavesdrop safely

Po pierwsze, za pomocą dzisiejszych technologii

on healthy brain activity.

można bezpiecznie obserwować działanie mózgu

Without needles and radioactivity,

bez igieł, promieniowania,

without any kind of clinical reason, we can go down the street

więc możemy badać etycznie nie tylko osoby chore.

and record from your friends' and neighbors' brains

Można zarejestrować działanie mózgu kolegów

while they do a variety of cognitive tasks, and we use

podczas różnych zadań poznawczych,

a method called functional magnetic resonance imaging.

używając funkcjonalnego magnetycznego rezonansu jądrowego.

You've probably all read about it or heard about in some

Pewnie o tym słyszeliście,

incarnation. Let me give you a two-sentence version of it.

ale dam krótki wstęp.

So we've all heard of MRIs. MRIs use magnetic fields

W technologii MRI za pomocą pól magnetycznych

and radio waves and they take snapshots of your brain

i fal radiowych robią się zdjęcie mózgu,

or your knee or your stomach,

kolana czy żołądka.

grayscale images that are frozen in time.

Są to nieruchome, szare zdjęcia.

In the 1990s, it was discovered you could use

W latach 90. odkryto,

the same machines in a different mode,

że tych maszyn można używać inaczej.

and in that mode, you could make microscopic blood flow

Można nagrać przepływ krwi

movies from hundreds of thousands of sites independently in the brain.

w setkach tysięcy różnych miejsc w mózgu.

Okay, so what? In fact, the so what is, in the brain,

I co nam to daje?

changes in neural activity, the things that make your brain work,

Okazuje się, że zmiany aktywności neuronów sprawiające,

the things that make your software work in your brain,

że mózgowy software działa,

are tightly correlated with changes in blood flow.

są związane ze zmianami przepływu krwi.

You make a blood flow movie, you have an independent

Rejestrując przepływ krwi,

proxy of brain activity.

otrzymujemy obraz aktywności mózgu.

This has literally revolutionized cognitive science.

Zrewolucjonizowało to nauki o poznaniu.

Take any cognitive domain you want, memory,

Każdy proces poznawczy: pamięć,

motor planning, thinking about your mother-in-law,

planowanie ruchu ciała, myśli o teściowej,

getting angry at people, emotional response, it goes on and on,

złość, różne reakcje emocjonalne,

put people into functional MRI devices, and

wszystko, co dzieje się w mózgu,

image how these kinds of variables map onto brain activity.

obrazuje się za pomocą funkcjonalnego magnetycznego rezonansu jądrowego.

It's in its early stages, and it's crude by some measures,

To nowa technologia i brakuje jej wciąż dokładności,

but in fact, 20 years ago, we were at nothing.

ale 20 lat temu nie mieliśmy nic.

You couldn't do people like this. You couldn't do healthy people.

Nie można było robić takich badań ani badać zdrowych.

That's caused a literal revolution, and it's opened us up

Ta rewolucja zainspirowała nowe doświadczenia.

to a new experimental preparation. Neurobiologists,

Ta rewolucja zainspirowała nowe doświadczenia.

as you well know, have lots of experimental preps,

Neurobiolodzy mają wiele modeli badawczych,

worms and rodents and fruit flies and things like this.

robaki, gryzonie, muszki owocówki.

And now, we have a new experimental prep: human beings.

Nagle doszedł nowy - człowiek.

We can now use human beings to study and model

Obecnie można wykorzystać człowieka,

the software in human beings, and we have a few

żeby zbadać, jak działa jego mózg.

burgeoning biological measures.

Mamy już parę odpowiednich narzędzi.

Okay, let me give you one example of the kinds of experiments that people do,

Podam przykład doświadczenia

and it's in the area of what you'd call valuation.

obejmującego ocenianie.

Valuation is just what you think it is, you know?

To dokładnie to, co myślicie.

If you went and you were valuing two companies against

Oceniając dwie firmy, chcemy wiedzieć,

one another, you'd want to know which was more valuable.

która jest bardziej wartościowa.

Cultures discovered the key feature of valuation thousands of years ago.

Sedno mechanizmu szacowania odkryto tysiące lat temu.

If you want to compare oranges to windshields, what do you do?

Jak porównać pomarańcze do szyby?

Well, you can't compare oranges to windshields.

Nie da się.

They're immiscible. They don't mix with one another.

Nie mają ze sobą nic wspólnego.

So instead, you convert them to a common currency scale,

Zamiast tego porównujemy ich wartość

put them on that scale, and value them accordingly.

w jakiejś wybranej walucie.

Well, your brain has to do something just like that as well,

Nasze umysły działają podobnie.

and we're now beginning to understand and identify

Zaczynamy odnajdywać, które części mózgu

brain systems involved in valuation,

biorą udział w takim względnym ocenianiu.

and one of them includes a neurotransmitter system

Jeden z nich to system neurotransmiterów

whose cells are located in your brainstem

zlokalizowanych w komórkach pnia mózgu,

and deliver the chemical dopamine to the rest of your brain.

rozprowadzający po całym mózgu dopaminę.

I won't go through the details of it, but that's an important

Nie będę wchodzić w szczegóły.

discovery, and we know a good bit about that now,

W tym procesie biorą też udział inne układy,

and it's just a small piece of it, but it's important because

ale to bardzo ważne odkrycie,

those are the neurons that you would lose if you had Parkinson's disease,

bo to właśnie te neurony zanikają w chorobie Parkinsona,

and they're also the neurons that are hijacked by literally

i na nie właśnie wpływają wszystkie używki.

every drug of abuse, and that makes sense.

i na nie właśnie wpływają wszystkie używki.

Drugs of abuse would come in, and they would change

Używki zmieniają ocenę świata

the way you value the world. They change the way

i spojrzenie na symbole

you value the symbols associated with your drug of choice,

związane z samą używką,

and they make you value that over everything else.

którą zaczyna się przedkładać ponad wszystko.

Here's the key feature though. These neurons are also

Neurony te biorą także udział

involved in the way you can assign value to literally abstract ideas,

w przypisywaniu wartości do pojęć abstrakcyjnych.

and I put some symbols up here that we assign value to

Oto kilka symboli,

for various reasons.

którym przypisujemy wartość.

We have a behavioral superpower in our brain,

Mózg to centrum dowodzenia zachowaniem

and it at least in part involves dopamine.

częściowo rządzone dopaminą.

We can deny every instinct we have for survival for an idea,

Dla jakiejś idei możemy zahamować instynkt przetrwania.

for a mere idea. No other species can do that.

Żaden inny gatunek tego nie potrafi.

In 1997, the cult Heaven's Gate committed mass suicide

W 1997 roku sekta Wrota Niebios popełniła zbiorowe samobójstwo,

predicated on the idea that there was a spaceship

wierząc, że w warkoczu komety Hale'a-Boppa

hiding in the tail of the then-visible comet Hale-Bopp

czeka statek kosmiczny

waiting to take them to the next level. It was an incredibly tragic event.

mający ich zabrać do innego świata. To była tragedia.

More than two thirds of them had college degrees.

Ponad 2/3 z nich było po studiach.

But the point here is they were able to deny their instincts for survival

Zaprzeczyli instynktowi przetrwania

using exactly the same systems that were put there

z pomocą tych samych mechanizmów,

to make them survive. That's a lot of control, okay?

których używali do przetrwania. Wymaga to ogromnej samokontroli.

One thing that I've left out of this narrative

W tej historii brakuje jednego elementu,

is the obvious thing, which is the focus of the rest of my

który jest tematem mojej prelekcji,

little talk, and that is other people.

mianowicie innych ludzi.

These same valuation systems are redeployed

Tych samych mechanizmów używamy,

when we're valuing interactions with other people.

kiedy oceniamy interakcje z innymi.

So this same dopamine system that gets addicted to drugs,

Ten sam układ dopaminowy reguluje uzależnienie,

that makes you freeze when you get Parkinson's disease,

paraliżuje w chorobie Parkinsona,

that contributes to various forms of psychosis,

bierze udział w powstawianiu psychoz,

is also redeployed to value interactions with other people

w ocenianiu naszych interakcji z innymi

and to assign value to gestures that you do

oraz w przypisywaniu wartości gestom

when you're interacting with somebody else.

wykonywanym podczas interakcji.

Let me give you an example of this.

Podam przykład.

You bring to the table such enormous processing power

Ta moc przetwarzania danych jest tak ogromna,

in this domain that you hardly even notice it.

że ledwo ją zauważamy.

Let me just give you a few examples. So here's a baby.

Oto trzymiesięczna dziewczynka.

She's three months old. She still poops in her diapers and she can't do calculus.

Nadal robi w pieluchy i nie umie liczyć.

She's related to me. Somebody will be very glad that she's up here on the screen.

Jest ze mną spokrewniona.

You can cover up one of her eyes, and you can still read

Nawet gdy zakryjemy jej jedno oko,

something in the other eye, and I see sort of curiosity

nadal wyczytamy coś w drugim.

in one eye, I see maybe a little bit of surprise in the other.

W jednym widzę ciekawość, w drugim zdumienie.

Here's a couple. They're sharing a moment together,

Ta para przeżywa coś razem.

and we've even done an experiment where you can cut out

Widać to nawet wtedy, kiedy wytniemy część zdjęcia.

different pieces of this frame and you can still see

Widać to nawet wtedy, kiedy wytniemy część zdjęcia.

that they're sharing it. They're sharing it sort of in parallel.

Nadal rozumiemy, że to wspólne doświadczenie.

Now, the elements of the scene also communicate this

Zrozumienie ułatwiają też inne elementy zdjęcia,

to us, but you can read it straight off their faces,

ale wystarcza nam wyraz twarzy,

and if you compare their faces to normal faces, it would be a very subtle cue.

który wbrew pozorom niewiele różnią się od zwyczajnego.

Here's another couple. He's projecting out at us,

Tutaj mężczyzna wyraża uczucia.

and she's clearly projecting, you know,

On skierowany jest do nas.

love and admiration at him.

Ona na niego, wyraźnie darzy go miłością.

Here's another couple. (Laughter)

A tu inna para. (Śmiech)

And I'm thinking I'm not seeing love and admiration on the left. (Laughter)

Po lewej nie widzę wielkiej miłości. (Śmiech)

In fact, I know this is his sister, and you can just see

Można wyobrazić sobie, jak mówi siostrze:

him saying, "Okay, we're doing this for the camera,

"Na zdjęciu się uśmiechamy,

and then afterwards you steal my candy and you punch me in the face." (Laughter)

ale potem zabierzesz mi cukierki i dasz mi w twarz". (Śmiech)

He'll kill me for showing that.

Zabije mnie, że to pokazałem.

All right, so what does this mean?

Co to wszystko znaczy?

It means we bring an enormous amount of processing power to the problem.

Że mamy ogromną moc przetwarzania danych,

It engages deep systems in our brain, in dopaminergic

wykorzystującą szlaki dopaminergiczne sprawiające,

systems that are there to make you chase sex, food and salt.

że walczymy o jedzenie czy seks.

They keep you alive. It gives them the pie, it gives

Utrzymującą nas przy życiu,

that kind of a behavioral punch which we've called a superpower.

dającą nagrodę i siłę przebicia.

So how can we take that and arrange a kind of staged

Jak można na podstawie tego zaaranżować interakcję

social interaction and turn that into a scientific probe?

i przekształcić ją w doświadczenie?

And the short answer is games.

Dzięki grom.

Economic games. So what we do is we go into two areas.

Grom gospodarczym, które pożyczyliśmy

One area is called experimental economics. The other area is called behavioral economics.

z ekonomii eksperymentalnej i behawioralnej

And we steal their games. And we contrive them to our own purposes.

i użyliśmy do własnych celów.

So this shows you one particular game called an ultimatum game.

Oto gra ultimatum.

Red person is given a hundred dollars and can offer

Czerwony dostaje 100 dolarów

a split to blue. Let's say red wants to keep 70,

i może podzielić się z niebieskim. Jeśli chce zatrzymać 70, musi oddać 30.

and offers blue 30. So he offers a 70-30 split with blue.

Potem kontrola przechodzi w ręce niebieskiego.

Control passes to blue, and blue says, "I accept it,"

Jeśli zaakceptuje podział, dostanie pieniądze,

in which case he'd get the money, or blue says,

a jeśli nie, oboje odejdą z niczym.

"I reject it," in which case no one gets anything. Okay?

a jeśli nie, oboje odejdą z niczym.

So a rational choice economist would say, well,

Ekonomista przy takim wyborze stwierdzi,

you should take all non-zero offers.

że warto brać każdą ofertę wyższą niż 0.

What do people do? People are indifferent at an 80-20 split.

Co robią ludzie? Na podział 80-20 są obojętni.

At 80-20, it's a coin flip whether you accept that or not.

Akceptują tak samo często jak odrzucają,

Why is that? You know, because you're pissed off.

ponieważ są wściekli.

You're mad. That's an unfair offer, and you know what an unfair offer is.

Wiedzą, że to niesprawiedliwa oferta.

This is the kind of game done by my lab and many around the world.

W życiu otrzymujemy ją cały czas.

That just gives you an example of the kind of thing that

Te gry obrazują właśnie takie zjawiska.

these games probe. The interesting thing is, these games

Co ciekawe, każda z nich wymaga użycia

require that you have a lot of cognitive apparatus on line.

znacznej części mechanizmów poznawczych.

You have to be able to come to the table with a proper model of another person.

Należy opracować model drugiej osoby,

You have to be able to remember what you've done.

pamiętać, co się zrobiło.

You have to stand up in the moment to do that.

W odpowiedniej chwili zadziałać zgodnie z otrzymanymi sygnałami,

Then you have to update your model based on the signals coming back,

W odpowiedniej chwili zadziałać zgodnie z otrzymanymi sygnałami,

and you have to do something that is interesting,

a także, co ciekawe,

which is you have to do a kind of depth of thought assay.

dokonać głębokiej analizy myśli.

That is, you have to decide what that other person expects of you.

Wyobrazić sobie, czego oczekuje druga osoba.

You have to send signals to manage your image in their mind.

Odpowiednimi sygnałami zmienić jej obraz nas.

Like a job interview. You sit across the desk from somebody,

Jak na rozmowie o pracę.

they have some prior image of you,

Rozmówca ma o nas jakieś wyobrażenie,

you send signals across the desk to move their image

a my staramy się je zmienić

of you from one place to a place where you want it to be.

na obraz, jaki chcemy zaprezentować.

We're so good at this we don't really even notice it.

Nawet nie zauważamy, jak jesteśmy w tym dobrzy,

These kinds of probes exploit it. Okay?

ale takie doświadczenia to udowadniają.

In doing this, what we've discovered is that humans

Ludzie są jak kanarki

are literal canaries in social exchanges.

w środowisku relacji społecznych.

Canaries used to be used as kind of biosensors in mines.

Kanarków używano jako biosensorów w kopalniach.

When methane built up, or carbon dioxide built up,

Gdy było zbyt dużo metanu, dwutlenku węgla,

or oxygen was diminished, the birds would swoon

albo za mało tlenu, kanarek dusił się, a to ostrzegało ludzi.

before people would -- so it acted as an early warning system:

Kanarek reagował wcześniej, niż ludzie,

Hey, get out of the mine. Things aren't going so well.

dzięki temu powstawał sygnał, że czas uciekać.

People come to the table, and even these very blunt,

Nawet w tych reżyserowanych interakcjach,

staged social interactions, and they, and there's just

w których chodzi rzekomo tylko o matematykę

numbers going back and forth between the people,

i uzyskanie najlepszej oferty,

and they bring enormous sensitivities to it.

w grę wchodzi wyczucie społeczne.

So we realized we could exploit this, and in fact,

Uznaliśmy, że można to wykorzystać

as we've done that, and we've done this now in

i zbadaliśmy już około 5-6 tys. osób.

many thousands of people, I think on the order of

i zbadaliśmy już około 5-6 tys. osób.

five or six thousand. We actually, to make this

By nazwać to próbką biologiczną potrzebujemy jednak większych ilości.

a biological probe, need bigger numbers than that,

By nazwać to próbką biologiczną potrzebujemy jednak większych ilości.

remarkably so. But anyway,

Tak czy inaczej,

patterns have emerged, and we've been able to take

znaleźliśmy zależności,

those patterns, convert them into mathematical models,

przekształciliśmy je w matematyczne wzory

and use those mathematical models to gain new insights

i wykorzystaliśmy, żeby lepiej zrozumieć ludzkie interakcje.

into these exchanges. Okay, so what?

Co z tego wynika?

Well, the so what is, that's a really nice behavioral measure,

Powstaje behawioralna miara.

the economic games bring to us notions of optimal play.

Takie gry finansowe pozwalają zbudować model "optymalnej rozgrywki".

We can compute that during the game.

Można to obliczyć w trakcie gry

And we can use that to sort of carve up the behavior.

i użyć, żeby zanalizować zachowanie.

Here's the cool thing. Six or seven years ago,

Jakieś 7 lat temu w Huston w Teksasie

we developed a team. It was at the time in Houston, Texas.

zebraliśmy zespół badaczy.

It's now in Virginia and London. And we built software

Obecnie pracuje w stanie Virginia i Londynie.

that'll link functional magnetic resonance imaging devices

Stworzyliśmy program, który łączy skanery fMRI internetowo.

up over the Internet. I guess we've done up to six machines

Udało nam się nawet z sześcioma maszynami,

at a time, but let's just focus on two.

ale opowiem o łączeniu dwóch.

So it synchronizes machines anywhere in the world.

Program synchronizuje maszyny

We synchronize the machines, set them into these

badające osoby biorące udział w zaaranżowanych interakcjach,

staged social interactions, and we eavesdrop on both

a my podglądamy oba mózgi

of the interacting brains. So for the first time,

na żywo, w działaniu.

we don't have to look at just averages over single individuals,

Po raz pierwszy mamy więcej niż średnie wyniki jednej osoby w czasie,

or have individuals playing computers, or try to make

więcej niż dane z interakcji człowieka z komputerem.

inferences that way. We can study individual dyads.

Obserwujemy interakcje dwóch osób.

We can study the way that one person interacts with another person,

Badamy sposób interakcji międzyludzkiej.

turn the numbers up, and start to gain new insights

Dzięki zaangażowaniu większej liczby badanych

into the boundaries of normal cognition,

poznajemy granice zdolności poznawczych.

but more importantly, we can put people with

A co ważniejsze,

classically defined mental illnesses, or brain damage,

możemy też włączyć w badania osoby z chorobami umysłowymi

into these social interactions, and use these as probes of that.

lub wadami mózgu.

So we've started this effort. We've made a few hits,

Udało nam się dokonać

a few, I think, embryonic discoveries.

kilku ważnych odkryć.

We think there's a future to this. But it's our way

W tym jest przyszłość.

of going in and redefining, with a new lexicon,

To nasz sposób na nową,

a mathematical one actually, as opposed to the standard

matematyczną definicję

ways that we think about mental illness,

chorób umysłowych.

characterizing these diseases, by using the people

Opisujemy je dzięki naszym badanym,

as birds in the exchanges. That is, we exploit the fact

których używamy niczym kanarków w kopalniach.

that the healthy partner, playing somebody with major depression,

Wykorzystujemy fakt, że zdrowa osoba

or playing somebody with autism spectrum disorder,

w parze z kimś z depresją, ADHD

or playing somebody with attention deficit hyperactivity disorder,

albo z zaburzeniem ze spektrum autystycznego

we use that as a kind of biosensor, and then we use

zadziała jak biosensor.

computer programs to model that person, and it gives us

Za pomocą programu komputerowego

a kind of assay of this.

możemy stworzyć odpowiedni model takiej osoby.

Early days, and we're just beginning, we're setting up sites

To dopiero początki projektu.

around the world. Here are a few of our collaborating sites.

Współpracujemy z kilkoma ośrodkami na całym świecie.

The hub, ironically enough,

Jedno z centrów jest w Roanoke w Virginii.

is centered in little Roanoke, Virginia.

Jedno z centrów jest w Roanoke w Virginii.

There's another hub in London, now, and the rest

Kolejne w Londynie. Dochodzą następne.

are getting set up. We hope to give the data away

Chcemy te dane kiedyś upublicznić.

at some stage. That's a complicated issue

Powszechne udostępnianie takich danych

about making it available to the rest of the world.

to skomplikowana sprawa.

But we're also studying just a small part

Nasze badania obejmują tylko ułamek tego,

of what makes us interesting as human beings, and so

co czyni z ludzi ciekawe istoty.

I would invite other people who are interested in this

Niech zainteresowani tematem

to ask us for the software, or even for guidance

zwrócą się do nas po oprogramowanie,

on how to move forward with that.

lub wskazówki, jak działać.

Let me leave you with one thought in closing.

Ostatnia sprawa.

The interesting thing about studying cognition

Przy badaniu zdolności poznawczych

has been that we've been limited, in a way.

byliśmy bardzo ograniczeni.

We just haven't had the tools to look at interacting brains

Nie było urządzeń do równoległej obserwacji

simultaneously.

aktywności dwóch mózgów.

The fact is, though, that even when we're alone,

Nawet bez innych ludzi w otoczeniu jesteśmy bardzo towarzyscy.

we're a profoundly social creature. We're not a solitary mind

Człowiek jest istotą społeczną, nie samotnym umysłem

built out of properties that kept it alive in the world

złożonym z funkcji, które umożliwiałyby przeżycie

independent of other people. In fact, our minds

bez konieczności interakcji z innymi.

depend on other people. They depend on other people,

Nasze umysły zależą od innych,

and they're expressed in other people,

wyrażają się w innych.

so the notion of who you are, you often don't know

Nie znamy samych siebie

who you are until you see yourself in interaction with people

nim nie doświadczymy

that are close to you, people that are enemies of you,

interakcji z innymi osobami,

people that are agnostic to you.

bliskimi, wrogami, obojętnymi.

So this is the first sort of step into using that insight

Wychodząc z tego założenia, tworzymy teraz narzędzie,

into what makes us human beings, turning it into a tool,

które pomoże zbadać, co czyni nas ludźmi

and trying to gain new insights into mental illness.

i zbudować nowe rozumienie chorób umysłowych.

Thanks for having me. (Applause)

Dziękuję. (Brawa)

(Applause)

(Brawa)