Shekhar Kapur: We are the stories we tell ourselves

Tłumaczenie: Jakub Luberda Korekta: Marcin Kasiak

So, I was just asked to go and shoot this film called "Elizabeth."

A więc zostałem zwyczajnie poproszony o nakręcenie tego filmu pt. "Elizabeth." ["Elżbieta"]

And we're all talking about this great English icon and saying,

I tak sobie wszyscy gadamy o tej wielkiej brytyjskiej idolce i mówimy:

"She's a fantastic woman, she does everything.

"Ona jest fantastyczną kobietą. Ona robi wszystko.

How are we going to introduce her?"

W jaki sposób ją wprowadzimy?"

So we went around the table with the studio and the producers and the writer,

Daliśmy szansę wypowiedzieć się każdemu: ludziom ze studia, producentom i scenarzyście,

and they came to me and said, "Shekhar, what do you think?"

a kiedy przyszła kolej na mnie, powiedzieli: "Shekhar, co o tym sądzisz?"

And I said, "I think she's dancing."

A ja powiedziałem: "Sądzę, że ona tańczy."

And I could see everybody looked at me,

Widziałem, jak wszyscy na mnie patrzyli,

somebody said, "Bollywood."

ktoś powiedział: "Bollywood."

The other said, "How much did we hire him for?"

Ktoś inny powiedział: "Za ile go wynajęliśmy?"

And the third said, "Let's find another director."

Ktoś trzeci powiedział: "Znajdźmy sobie innego reżysera."

I thought I had better change.

Pomyślałem, że lepiej będzie, jeśli wymyślę coś innego.

So we had a lot of discussion on how to introduce Elizabeth,

Tak więc dużo dyskutowaliśmy nad tym, jak wprowadzić Elżbietę

and I said, "OK, maybe I am too Bollywood.

i powiedziałem, okej, może zbytnio myślę po "bollywoodzku".

Maybe Elizabeth, this great icon, dancing?

Może Elżbieta, ta wielka idolka, tańcząca?

What are you talking about?"

O czym ty mówisz?

So I rethought the whole thing,

Więc przemyślałem wszystko jeszcze raz

and then we all came to a consensus.

i wtedy wszyscy doszliśmy do porozumienia.

And here was the introduction of this

A oto jak wprowadziliśmy tą

great British icon called "Elizabeth."

wielką brytyjską idolkę, którą nazywają "Elizabeth."

Leicester: May I join you, my lady?

Leicester: Czy mogę się przyłączyć, moja Pani?

Elizabeth: If it please you, sir.

Elżbieta: Proszę, sir.

(Music)

(Muzyka)

Shekhar Kapur: So she was dancing.

Shekhar Kapur: A więc tańczyła.

So how many people who saw the film did not get

Więc, jak wielu ludzi z tych, którzy widzieli ten film nie pojęło,

that here was a woman in love,

że mamy tutaj zakochaną kobietę,

that she was completely innocent

że promieniowała całkowitą niewinnością,

and saw great joy in her life, and she was youthful?

że dostrzegała uroki życia i że była młodzieńcza?

And how many of you did not get that?

No i jak wielu z was tego nie pojęło?

That's the power of visual storytelling,

To jest potęga wizualnego opowiadania.

that's the power of dance, that's the power of music:

To jest potęga tańca. To jest potęga muzyki.

the power of not knowing.

Potęga niewiedzy.

When I go out to direct a film,

Kiedy wychodzę z domu, aby nakręcić film

every day we prepare too much, we think too much.

jest tak, że każdego dnia zbyt długo się przygotowujemy, zbyt wiele myślimy

Knowledge becomes a weight upon wisdom.

Wiedza staje się ciężarem dla mądrości.

You know, simple words lost

Wiecie, proste słowa utracone

in the quicksand of experience.

w ruchomych piaskach doświadczenia.

So I come up, and I say,

A więc pojawiam się na miejscu i mówię:

"What am I going to do today?" I'm not going to do what I planned to do,

"Co takiego będę dzisiaj robił?" Nie zamierzam robić tego, co zaplanowałem

and I put myself into absolute panic.

i wprowadzam się tym w stan kompletnej paniki.

It's my one way of getting rid of my mind,

To jest mój osobisty sposób na pozbycie się własnego umysłu -

getting rid of this mind that says,

pozbycie się tego umysłu, który mówi:

"Hey, you know what you're doing. You know exactly what you're doing.

"Hej, przecież wiesz, co robisz. Doskonale wiesz, co robisz."

You're a director, you've done it for years."

Jesteś reżyserem, robiłeś to od lat."

So I've got to get there

Muszę więc zrobić to, co muszę zrobić

and be in complete panic.

i doprowadzić się do stanu całkowitej paniki.

It's a symbolic gesture. I tear up the script,

Jest to więc symboliczny gest. Drę scenariusz na kawałki.

I go and I panic myself, I get scared.

Działam dalej i doprowadzam się do stanu paniki. Napędzam sobie strachu.

I'm doing it right now; you can watch me. I'm getting nervous,

Robię to w tej chwili. Możecie zobaczyć to sami. Staję się niespokojny.

I don't know what to say, I don't know what I'm doing, I don't want to go there.

Nie wiem, co powiedzieć. Nie wiem, co robię. Nie chcę tam iść i tego robić.

And as I go there, of course, my A.D. says,

A kiedy idę na miejsce, mój dyrektor artystyczny oczywiście mówi:

"You know what you're going to do, sir." I say, "Of course I do."

"Chyba wie pan, co będzie pan robił?" Mówię: "Oczywiście, że wiem."

And the studio executives, they would say,

A pracujący dla studia kierownicy zwykle mawiali:

"Hey, look at Shekhar. He's so prepared."

"Hej, popatrzcie na Shekhara. Jest tak dobrze przygotowany."

And inside I've just been listening to Nusrat Fateh Ali Khan

A w duchu właśnie słuchałem Nusrat'a Fateh Ali Khan'a [pakistańskiego śpiewaka],

because he's chaotic.

ponieważ jest taki chaotyczny.

I'm allowing myself to go into chaos

Pozwalam sobie na popadnięcie w chaos,

because out of chaos, I'm hoping some moments of truth will come.

bo mam nadzieję, że z chaosu wyłonią się jakieś momenty prawdy.

All preparation is preparation.

Jakiekolwiek przygotowanie jest tylko przygotowaniem.

I don't even know if it's honest.

Nawet nie wiem, czy jest szczere.

I don't even know if it's truthful.

Nawet nie wiem, czy jest zgodne z prawdą.

The truth of it all comes on the moment, organically,

Cała prawda objawia się nagle, naturalnie, w sposób organiczny

and if you get five great moments

i jeśli otrzymasz pięć świetnych momentów

of great, organic stuff

świetnego, bliskiego naturze materiału

in your storytelling, in your film,

i zawrzesz je w swojej fabule, w swoim filmie, to

your film, audiences will get it.

odbiorcy twojego filmu zrozumieją, o co chodzi.

So I'm looking for those moments, and I'm standing there

Więc poszukuję takich momentów, stoję sobie tam na planie

and saying, "I don't know what to say."

i mówię: "Nie wiem, co powiedzieć."

So, ultimately, everybody's looking at you,

Tak więc w końcu wszyscy na ciebie patrzą,

200 people at seven in the morning

200 ludzi o siódmej rano,

who got there at quarter to seven, and you arrived at seven,

którzy przyszli za kwadrans siódma, a ty przybyłeś o siódmej

and everybody's saying,

i wszyscy mówią:

"Hey. What's the first thing? What's going to happen?"

"Hej, co będzie najpierw? Co się wydarzy?"

And you put yourself into a state of panic

A ty wprowadzasz się w stan paniki,

where you don't know, and so you don't know.

w którym nic nie wiesz, więc naprawdę tego nie wiesz.

And so, because you don't know,

A ponieważ tego nie wiesz,

you're praying to the universe because you're praying to the universe

modlisz się do wszechświata, bo modlisz się do wszechświata

that something -- I'm going to try and access the universe

to coś -- spróbuję uzyskać dostęp do wszechświata

the way Einstein -- say a prayer --

w sposób, w jaki Einstein -- zmówię modlitwę --

accessed his equations,

uzyskał dostęp -- do swoich równań --

the same source. I'm looking for the same source

to samo źródło -- szukam tego samego źródła,

because creativity comes from absolutely the same source

ponieważ kreatywność pochodzi z dokładnie tego samego źródła,

that you meditate somewhere outside yourself,

które osiągamy poprzez medytację, a które leży gdzieś poza tobą,

outside the universe.

poza wszechświatem.

You're looking for something that comes and hits you.

Szukasz czegoś, co przyjdzie do ciebie i co wyda ci się uderzające.

Until that hits you, you're not going to do the first shot.

Zanim cię to nie uderzy, nie zrobisz pierwszego ujęcia.

So what do you do?

A więc, co można zrobić?

So Cate says, "Shekhar, what do you want me to do?"

Więc Kate mówi: "Shekhar, co chcesz, żebym zrobiła?",

And I say, "Cate, what do you want to do?" (Laughter)

a ja mówię: "Kate, co ty chcesz zrobić? (Śmiech)

"You're a great actor, and I like to give to my actors --

"Jesteś świetną aktorką, a ja lubię coś dawać moim aktorom.

why don't you show me what you want to do?"

Może tak pokażesz mi, co sama chciałabyś zrobić?"

(Laughter)

(Śmiech)

What am I doing? I'm trying to buy time.

Co robię? Próbuję zyskać na czasie.

I'm trying to buy time.

Próbuję zyskać na czasie.

So the first thing about storytelling that I learned,

Tak więc pierwszą rzeczą, jaką nauczyłem się o opowiadaniu opowieści

and I follow all the time is: Panic.

i o której pamiętam przez cały czas to panika.

Panic is the great access of creativity

Panika stanowi świetny dostęp do kreatywności,

because that's the only way to get rid of your mind.

ponieważ jest to jedyny sposób na pozbycie się swojego umysłu.

Get rid of your mind.

Pozbądź się swojego umysłu.

Get out of it, get it out.

Wyjdź z niego. Wydostań go.

And let's go to the universe because

I chodźmy na spacer do wszechświata, bo

there's something out there that is more

tam jest coś, co jest bardziej

truthful than your mind,

wiarygodne i zgodne z prawdą, niż twój umysł,

that is more truthful than your universe.

co jest bardziej wiarygodne, niż twój wszechświat.

[unclear], you said that yesterday. I'm just repeating it

[niewyraźne] powiedziałeś to wczoraj. Ja to tylko powtarzam,

because that's what I follow constantly

bo to jest to, co bez przerwy stosuję,

to find the shunyata somewhere, the emptiness.

aby znaleźć gdzieś shunyatę, czyli pustkę.

Out of the emptiness comes a moment of creativity.

Z pustki wyłania się moment kreatywności.

So that's what I do.

Tak więc to jest to, co robię.

When I was a kid -- I was about eight years old.

Kiedy byłem dzieckiem -- miałem wtedy jakieś 8 lat.

You remember how India was. There was no pollution.

Pamiętacie, jakie były Indie. Nie było zanieczyszczenia.

In Delhi, we used to live -- we used to call it a chhat or the khota.

W Delhi mieszkaliśmy w czymś, co zwykliśmy nazywaliśmy chata albo khota.

Khota's now become a bad word. It means their terrace --

Khota jako słowo nabrało negatywnego znaczenia. Oznacza taras tego budynku --

and we used to sleep out at night.

i zwykle przesypialiśmy noc na zewnątrz.

At school I was being just taught about physics,

W szkole dopiero co zaczęli nas uczyć fizyki

and I was told that

i powiedziano mi, że

if there is something that exists,

jeśli coś istnieje,

then it is measurable.

to da się to zmierzyć.

If it is not measurable,

Jeśli nie da się tego zmierzyć,

it does not exist.

to to nie istnieje.

And at night I would lie out, looking at the unpolluted sky,

I tak sobie leżałem nocami pod gołym, wolnym od zanieczyszczeń niebem,

as Delhi used to be at that time when I was a kid,

bo Delhi miało jeszcze takie niebo nad sobą, gdy byłem dzieckiem

and I used to stare at the universe and say,

i zwykle wpatrywałem się w widoczny kawałek wszechświata i mówiłem:

"How far does this universe go?"

"Jak daleko rozciąga się wszechświat?"

My father was a doctor.

Mój ojciec był lekarzem.

And I would think, "Daddy, how far does the universe go?"

I tak sobie myślałem głośno: "Tato, jak daleko sięga wszechświat?"

And he said, "Son, it goes on forever."

A on powiedział: "Synku, on jest nieskończony."

So I said, "Please measure forever

A więc powiedziałem: "Proszę, powiedz, ile to "nieskończoność",

because in school they're teaching me

bo w szkole uczą mnie,

that if I cannot measure it, it does not exist.

że jak nie mogę czegoś zmierzyć, to to nie istnieje.

It doesn't come into my frame of reference."

Nie mogę sobie tego wyobrazić - nie mam żadnego punktu odniesienia."

So, how far does eternity go?

A więc, jak daleko rozciąga się wieczność?

What does forever mean?

Co to znaczy "na zawsze"?

And I would lie there crying at night

Bywało, że leżałem i płakałem w nocy,

because my imagination could not touch creativity.

bo moja wyobraźnia nie mogła dosięgnąć kreatywności.

So what did I do?

Co więc zrobiłem?

At that time, at the tender age of seven,

W tamtym czasie, gdy miałem zaledwie siedem lat

I created a story.

stworzyłem opowieść.

What was my story?

Co to była za opowieść?

And I don't know why, but I remember the story.

I nie wiem dlaczego, ale pamiętam tą opowieść.

There was a woodcutter

Był sobie drwal,

who's about to take his ax and chop a piece of wood,

który miał za moment wziąć siekierę do ręki i porąbać kawałek drewna,

and the whole galaxy is one atom of that ax.

a cała galaktyka jest jednym atomem tej siekiery.

And when that ax hits that piece of wood,

A kiedy ta siekiera trafi w ten kawałek drewna,

that's when everything will destroy

to jest to moment, w którym wszystko się zniszczy

and the Big Bang will happen again.

i Wielki Wybuch nastąpi ponownie.

But all before that there was a woodcutter.

Ale na samym początku był sobie drwal...

And then when I would run out of that story,

A potem, gdy zabrakło mi ciągu dalszego dla tej opowieści,

I would imagine that woodcutter's universe

wyobrażałem sobie, ze wszechświat tego drwala

is one atom in the ax of another woodcutter.

jest atomem w siekierze innego drwala.

So every time, I could tell my story again and again

W ten sposób mogłem opowiadać swoją opowieść raz za razem

and get over this problem,

i rozwiązać ten problem,

and so I got over the problem.

więc tak rozwiązałem ten problem.

How did I do it? Tell a story.

Jak to zrobiłem? Opowiadając opowieść.

So what is a story?

A więc czym jest opowieść?

A story is our -- all of us --

Opowieść jest nasza -- dotyczy to każdego z nas.

we are the stories we tell ourselves.

Jesteśmy opowieściami, które sobie samym opowiadamy.

In this universe, and this existence,

W tym wszechświecie i w tym istnieniu,

where we live with this duality

gdzie żyjemy z tym dualizmem,

of whether we exist or not

pomiędzy tym, czy istniejemy czy też nie

and who are we,

i tym, kim jesteśmy.

the stories we tell ourselves are the stories

Opowieści, jakie sobie opowiadamy są opowieściami,

that define the potentialities

które definiują potencjały, czyli możliwości

of our existence.

naszego istnienia.

We are the stories we tell ourselves.

Jesteśmy opowieściami, które opowiadamy sobie samym.

So that's as wide as we look at stories.

Tak więc to jest najszersza definicja opowieści, jaką będziemy się zajmować.

A story is the relationship

Opowieść to relacja,

that you develop between who you are,

jaką rozwijasz pomiędzy tym, kim jesteś

or who you potentially are,

lub tym, kim możesz się stać,

and the infinite world, and that's our mythology.

a niekończonym światem - i to jest nasza mitologia.

We tell our stories,

Opowiadamy nasze opowieści,

and a person without a story does not exist.

bo osoba bez opowieści nie istnieje.

So Einstein told a story

A więc Einstein opowiedział opowieść

and followed his stories and came up with theories

i wsłuchiwał się w swoje opowieści, i wymyślił swoje teorie,

and came up with theories and then came up with his equations.

i wymyślił swoje teorie i wymyślił swoje równania.

Alexander had a story that his mother used to tell him,

Aleksander [Wielki] miał opowieść, którą opowiadała mu jego matka,

and he went out to conquer the world.

i wyruszył w drogę, by podbić świat.

We all, everybody, has a story that they follow.

My wszyscy, każdy z nas, ma opowieść, którą śledzimy.

We tell ourselves stories.

Opowiadamy sobie opowieści.

So, I will go further, and I say,

Tak więc pójdę o krok dalej i powiem tak:

"I tell a story, and therefore I exist."

Opowiadam opowieść, więc jestem.

I exist because there are stories,

Istnieję, ponieważ istnieją opowieści,

and if there are no stories, we don't exist.

a jeśli opowieści nie istnieją, to my nie istniejemy.

We create stories to define our existence.

Tworzymy opowieści, aby zdefiniować naszą egzystencję.

If we do not create the stories,

Jeśli nie tworzymy opowieści,

we probably go mad.

prawdopodobnie tracimy zmysły.

I don't know; I'm not sure, but that's what I've done all the time.

Nie wiem. Nie jestem pewien, ale to jest to, co robiłem przez cały ten czas.

Now, a film.

Co zaś tyczy się filmu...

A film tells a story.

Film opowiada opowieść.

I often wonder when I make a film -- I'm thinking of making a film of the Buddha --

Często się zastanawiam, kiedy robię film -- Myślę o zrobieniu filmu o Buddzie --

and I often wonder: If Buddha had all the elements

i się często zastanawiam: gdyby Budda miał wszystkie materiały,

that are given to a director --

jakie dostaje reżyser,

if he had music, if he had visuals, if he had a video camera --

jeśli miałby muzykę, miałby materiały wizualne, jeśli miałby kamerę,

would we get Buddhism better?

to czy zrozumielibyśmy Buddyzm lepiej?

But that puts some kind of burden on me.

To jednak obarcza mnie pewnego rodzaju ciężarem.

I have to tell a story

Muszę opowiedzieć opowieść

in a much more elaborate way,

w bardziej złożony sposób,

but I have the potential.

ale mam możliwość...

It's called subtext.

nazywa się to podtekstem.

When I first went to Hollywood, they said --

Kiedy pierwszy raz trafiłem do Hollywood, powiedzieli --

I used to talk about subtext, and my agent came to me,

zdarzało mi się mówić o podtekście i mój agent przyszedł do mnie:

"Would you kindly not talk about subtext?"

"Czy łaskawie mógłbyś przestać mówić o podtekście?"

And I said, "Why?" He said, "Because nobody is going to give you a film

A ja powiedziałem: "Dlaczego?" On powiedział: "Bo nikt Ci nie powierzy filmu,

if you talk about subtext.

jeśli będziesz gadał o podtekście.

Just talk about plot

Po prostu mów o fabule

and say how wonderful you'll shoot the film,

i mów o tym, w jak wspaniały sposób nakręcisz ten film,

what the visuals will be."

jaka będzie oprawa wizualna."

So when I look at a film,

A więc kiedy patrzymy na film,

here's what we look for:

to szukamy następującej rzeczy:

We look for a story on the plot level,

szukamy opowieści na poziomie fabuły,

then we look for a story

potem szukamy opowieści

on the psychological level,

na poziomie psychologicznym,

then we look for a story on the political level,

potem szukamy opowieści na poziomie politycznym,

then we look at a story

a potem szukamy opowieści

on a mythological level.

na poziomie mitologicznym.

And I look for stories on each level.

I szukam opowieści na każdym poziomie.

Now, it is not necessary

Tak w ogóle, nie ma konieczności,

that these stories agree with each other.

aby te opowieści się zgadzały ze sobą nawzajem.

What is wonderful is,

To, co jest wspaniałe, to fakt, że

at many times, the stories will contradict with each other.

w wielu momentach te opowieści będą ze sobą sprzeczne.

So when I work with Rahman who's a great musician,

Więc kiedy współpracuję z Rahmanem, który jest świetnym muzykiem,

I often tell him, "Don't follow what the script already says.

często mu mówię: "Nie trzymaj się tego, co już napisano w scenariuszu.

Find that which is not.

Znajdź to, czego jeszcze nie napisano.

Find the truth for yourself,

Znajdź swoją własną prawdę,

and when you find the truth for yourself,

a jeśli znajdziesz swoją własną prawdę,

there will be a truth in it, but it may contradict the plot,

to będzie w tym pewna prawda, choć może przeczyć fabule,

but don't worry about it."

ale nie martw się o to."

So, the sequel to "Elizabeth," "Golden Age."

Tak więc kolejna część filmu "Elizabeth" to "Elizabeth: Złoty wiek."

When I made the sequel to "Elizabeth," here was a story that

Kiedy nakręciłem kolejną część "Elizabeth", opowieść

the writer was telling:

opowiedziana przez scenarzystę była następująca:

A woman who was threatened

kobieta, której zagrażał

by Philip II

Filip II

and was going to war,

i która wybierała się na wojnę,

and was going to war, fell in love with Walter Raleigh.

wybierając się na wojnę zakochała się w Walterze Raleigh'u.

Because she fell in love with Walter Raleigh,

Ponieważ zakochała się w Walterze Raleigh'u

she was giving up the reasons she was a queen,

powody, dla których została królową przestawały się liczyć.

and then Walter Raleigh

A potem Walter Raleigh

fell in love with her lady in waiting,

zakochał się w damie jej dworu,

and she had to decide whether she was a queen going to war

a ona musiała wybrać między byciem królową idącą na wojnę,

or she wanted...

a tym, co chciała...

Here's the story I was telling:

A oto opowieść, jaką ja opowiadałem.

The gods up there,

Byli sobie bogowie gdzieś tam w niebie.

there were two people.

Było dwoje ludzi.

There was Philip II, who was divine

Był sobie Filip II, który był istotą boską ["divine" to też "religijny"],

because he was always praying,

ponieważ wiecznie się modlił

and there was Elizabeth, who was divine,

i była sobie Elżbieta, która była istotą boską,

but not quite divine because she thought she was divine,

ale była nie do końca boska, ponieważ myślała, że jest istotą boską,

but the blood of being mortal flowed in her.

ale tak naprawdę płynęła w niej krew śmiertelnika.

But the divine one was unjust,

Ten religijny Filip II był jednak niesprawiedliwy,

so the gods said,

więc bogowie powiedzieli:

"OK, what we need to do is

"Okej, a więc to, co musimy zrobić, to

help the just one."

pomóc tej sprawiedliwej."

And so they helped the just one.

A więc pomogli tej sprawiedliwej.

And what they did was, they sent Walter Raleigh down

Zrobili następującą rzecz: zesłali Waltera Raleigh'a,

to physically separate her mortal self

aby fizycznie rozdzielił jej śmiertelną część

from her spirit self.

od jej duchowej części.

And the mortal self was the girl

I tą śmiertelną częścią była ta dziewczyna,

that Walter Raleigh was sent,

po którą posłano Waltera Raleigh'a

and gradually he separated her

i on stopniowo rozdzielił jej dwie części,

so she was free to be divine.

tak by mogła swobodnie wyrażać swoją boskość.

And the two divine people fought,

I ta dwójka boskich istot walczyła,

and the gods were on the side of divinity.

a bogowie byli po stronie boskości.

Of course, all the British press got really upset.

Oczywiście, brytyjska prasa była wściekła.

They said, "We won the Armada."

Powiedzieli: "To my pokonaliśmy Wielką Armadę."

But I said, "But the storm won the Armada.

A ja powiedziałem: "Ale to sztorm pokonał Wielką Armadę.

The gods sent the storm."

To bogowie zesłali sztorm."

So what was I doing?

Co takiego próbowałem przez to osiągnąć?

I was trying to find a mythic reason

Próbowałem znaleźć mitologiczny powód

to make the film.

dla zrobienia tego filmu.

Of course, when I asked Cate Blanchett, I said, "What's the film about?"

Oczywiście, kiedy zapytałem Kate Blanchett, powiedziałem "O czym jest film?"

She said, "The film's about a woman

Powiedziała: "Film jest o kobiecie,

coming to terms with growing older."

która próbuje się pogodzić z tym, że się starzeje."

Psychological.

Psychologicznie powiedziane.

The writer said "It's about history, plot."

Scenarzysta powiedział, że to jest o historii, intrydze.

I said "It's about mythology,

Ja powiedziałem, że to o mitologii,

the gods."

o bogach.

So let me show you a film --

Pozwólcie, że pokażę wam film --

a piece from that film --

fragment tego filmu --

and how a camera also --

i jak kamera również --

so this is a scene, where in my mind,

a więc to jest scena, gdzie okiem wyobraźni widziałem,

she was at the depths of mortality.

jak była na dnie, najbliżej swej śmiertelności.

She was discovering what mortality actually means,

Zaczynała odkrywać, co to właściwie znaczy być śmiertelnym,

and if she is at the depths of mortality,

a jeśli jest w na dnie swej śmiertelności,

what really happens.

to, co się naprawdę dzieje?

And she's recognizing the dangers of mortality

Zaczyna sobie uświadamiać zagrożenia wynikające ze śmiertelności

and why she should break away from mortality.

i to, dlaczego powinna się od niej uwolnić.

Remember, in the film, to me,

Jak pamiętacie, w filmie

both her and her lady in waiting

zarówno ona, jak i jej dama dworu

were parts of the same body,

były częściami tego samego ciała -

one the mortal self

jedno było jej śmiertelną częścią

and one the spirit self.

a jedno było jej duchową częścią.

So can we have that second?

Czy mogę poprosić o pokazanie tej drugiej?

(Music)

(Muzyka)

Elizabeth: Bess?

Elżbieta: Bess?

Bess?

Bess?

Bess Throckmorton?

Bess Throckmorton?

Bess: Here, my lady.

Bess: Tutaj jestem, moja Pani.

Elizabeth: Tell me, is it true?

Elżbieta: Powiedz, czy to prawda?

Are you with child?

Czy spodziewasz się dziecka?

Are you with child?

Czy spodziewasz się dziecka?

Bess: Yes, my lady.

Bess: Tak, moja Pani.

Elizabeth: Traitorous.

Elżbieta: Ty zdrajczyni.

You dare to keep secrets from me?

Śmiesz utrzymywać przede mną sekrety?

You ask my permission before you rut,

Należało zapytać o moje pozwolenie, zanim zaczęłaś swoją ruję,

before you breed.

zanim zaczęłaś się starać o potomstwo.

My bitches wear my collars.

Moje suki noszą moje obroże.

Do you hear me? Do you hear me?

Czy słyszysz, co do ciebie mówię? Słyszysz?

Walsingham: Majesty. Please, dignity. Mercy.

Walsingham: Wasza wysokość. Proszę, wasza godność. Litości.

Elizabeth: This is no time for mercy, Walsingham.

Elżbieta: To nie jest czas na litość, Walsingham.

You go to your traitor brother and leave me to my business.

Idź do swojego zdradzieckiego brata i zostaw mnie w spokoju.

Is it his?

Czy jest jego?

Tell me. Say it. Is the child his? Is it his?

Powiedz mi. Powiedz to. Czy to jego dziecko? Czy jest jego?

Bess: Yes.

Bess: Tak.

My lady,

Moja Pani,

it is my husband's child.

to dziecko mojego męża.

Elizabeth: Bitch! (Cries)

Elżbieta: Suka! (Płacze)

Raleigh: Majesty.

Raleigh: Wasza Wysokość.

This is not the queen I love and serve.

To nie jest królowa, którą kocham i której służę.

Elizabeth: This man has seduced a ward of the queen,

Elżbieta: Ten człowiek uwiódł podopieczną królowej,

and she has married without royal consent.

a ona wzięła ślub bez królewskiego przyzwolenia.

These offenses are punishable by law. Arrest him.

Te wykroczenia są karane przez prawo. Aresztować go.

Go.

Idź.

You no longer have the queen's protection.

Od tej chwili nie masz już królewskiej protekcji.

Bess: As you wish, Majesty.

Bess: Jak sobie życzysz, Wasza Wysokość.

Elizabeth: Get out! Get out! Get out!

Elżbieta: Wynoś się! Wynoś się! Wynoś się!

Get out.

Wynoś się.

(Music)

(Muzyka)

Shekhar Kapur: So, what am I trying to do here?

Shekhar Kapur: A więc, co próbuję tutaj przez to osiągnąć?

Elizabeth has realized,

Elżbieta uświadomiła sobie

and she's coming face-to-face

i staje twarzą w twarz

with her own sense of jealousy,

z jej własnym uczuciem zazdrości,

her own sense of mortality.

jej własnym poczuciem śmiertelności.

What am I doing with the architecture?

Co takiego robię tutaj z architekturą?

The architecture is telling a story.

Architektura opowiada opowieść.

The architecture is telling a story

Architektura opowiada opowieść

about how, even though she's the most powerful woman

o tym, jak - mimo tego, że jest najpotężniejszą kobietą

in the world at that time,

na świecie w tamtych czasach -

there is the other, the architecture's bigger.

jest coś jeszcze potężniejszego, architektura jest większa.

The stone is bigger than her because stone is an organic.

Kamień jest większy od niej, ponieważ kamień jest nieorganiczny.

It'll survive her.

"Przeżyje" ją.

So it's telling you, to me, stone is part of her destiny.

Mówi to nam, w moim odczuciu, że kamień jest częścią jej przeznaczenia.

Not only that, why is the camera looking down?

Ale to nie wszystko, dlaczego kamera spogląda w dół?

The camera's looking down at her because she's in the well.

Kamera spogląda na nią z góry, ponieważ ona jest w studni.

She's in the absolute well

Ona jest w studni

of her own sense of being mortal.

swego poczucia własnej śmiertelności.

That's where she has to pull herself out

To jest moment, w którym musi się wydostać

from the depths of mortality,

z głębin śmiertelności,

come in, release her spirit.

uwolnić własnego ducha.

And that's the moment where, in my mind,

I to jest moment, gdzie, w moim przekonaniu,

both Elizabeth and Bess are the same person.

zarówno Elżbieta, jak i Bess są tą samą osobą.

But that's the moment

To jest jednak moment, gdzie

she's surgically removing herself from that.

z niemal chirurgiczną bolesnością oddziela się od niej.

So the film is operating on

Tak więc film operuje na

many many levels in that scene.

wielu, wielu poziomach podczas tej sceny.

And how we tell stories

I to, jak opowiadamy opowieści

visually, with music, with actors,

za pomocą materiałów wizualnych, muzyki, aktorów...

and at each level it's a different sense

na każdym poziomie znaczenie jest inne

and sometimes contradictory to each other.

i czasem sprzeczne z pozostałymi.

So how do I start all this?

Jak więc się za to wszystko zabieram?

What's the process of telling a story?

Jak przebiega proces opowiadania opowieści?

About ten years ago,

Około dziesięciu lat temu

I heard this little thing from a politician,

usłyszałem pewną rzecz od polityka,

not a politician that was very well respected in India.

ale takiego, który nie był szczególnie szanowany w Indiach.

And he said that these people in the cities,

Powiedział, że ci ludzie w miastach

in one flush, expend as much water

za jednym spłuknięciem zużywają tyle wody,

as you people in the rural areas

ile wy ludzie w wiejskich regionach

don't get for your family for two days.

nie dostajecie przez dwa dni.

That struck a chord, and I said, "That's true."

Wywarło to na mnie duże wrażenie i powiedziałem sobie: "To prawda."

I went to see a friend of mine,

Poszedłem się zobaczyć z moim przyjacielem

and he made me wait

i on kazał mi czekać

in his apartment in Malabar Hill

w swoim mieszkaniu na dwudziestym piętrze

on the twentieth floor,

w dzielnicy Malabar Hill,

which is a really, really upmarket area in Mumbai.

która jest naprawdę ekskluzywną częścią Mumbaju [Bombaju].

And he was having a shower for 20 minutes.

No i brał prysznic przez 20 minut.

I got bored and left, and as I drove out,

Znudziło mnie czekanie i poszedłem sobie, a kiedy wyjeżdżałem,

I drove past the slums of Bombay,

minąłem slumsy w Bombaju,

as you always do,

jak zwykle zresztą - tego nie da się uniknąć

and I saw lines and lines in the hot midday sun

i widziałem kolejki ludzi stojących w prażącym południowym słońcu, kolejki

of women and children with buckets

kobiet i dzieci z wiaderkami,

waiting for a tanker

czekających na cysternę,

to come and give them water.

która przyjedzie i dostarczy im wody.

And an idea started to develop.

W mojej głowie zaczął kiełkować pewien pomysł.

So how does that become a story?

Jak można zrobić z tego opowieść?

I suddenly realized that we are heading towards disaster.

Nagle uświadomiłem sobie, że zmierzamy w stronę katastrofy.

So my next film is called "Paani"

Więc mój kolejny film nazywa się "Paani",

which means water.

co oznacza "wodę".

And now, out of the mythology of that,

Następnie, na podstawie opracowanej mitologii

I'm starting to create a world.

zaczynam tworzyć świat.

What kind of world do I create,

Co to za świat, który tworzę

and where does the idea, the design of that come?

i skąd się bierze pomysł na niego, sposób jego zaprojektowania?

So, in my mind, in the future,

Tak więc, okiem swego umysłu widzę, że w przyszłości

they started to build flyovers.

zaczęli budować wiadukty.

You understand flyovers? Yeah?

Wiecie, co to są wiadukty? Tak?

They started to build flyovers

Zaczęli budować wiadukty,

to get from A to B faster,

żeby dostać się od punktu A do B szybciej,

but they effectively went from one area of relative wealth

ale faktycznie przedostawali się z jednego w miarę bogatego obszaru

to another area of relative wealth.

do drugiego w miarę bogatego obszaru.

And then what they did was

Następną rzeczą, jaką zrobili

they created a city above the flyovers.

było stworzenie miasta ponad tymi wiaduktami.

And the rich people moved to the upper city

i bogaci ludzie przenieśli się do wyżej położonego miasta,

and left the poorer people in the lower cities,

zostawiając biednych ludzi w niżej położonych miastach;

about 10 to 12 percent of the people

około 10 do 12 procent ludzi

have moved to the upper city.

przeniosło się do wyżej położonego miasta.

Now, where does this upper city and lower city come?

No, a teraz skąd wziął się pomysł na wyżej i niżej położone miasto?

There's a mythology in India about --

Istnieją pewne mity w Indiach o --

where they say, and I'll say it in Hindi,

w których powiedziane jest - powiem to może w języku hindi

[Hindi]

[w języku hindi]

Right. What does that mean?

W porządku, ale co to znaczy?

It says that the rich are always sitting on the shoulders

Mówi, że bogaci zawsze siedzą na barkach

and survive on the shoulders of the poor.

i są w stanie przetrwać, siedząc na barkach biednych.

So, from that mythology, the upper city and lower city come.

A więc z tej mitologii wywodzi się wyżej i niżej położone miasto.

So the design has a story.

Sposób zaprojektowania tego miejsca ma więc swoją historię.

And now, what happens is that the people of the upper city,

To, co się dzieje w następnie - ludzie z wyżej położonego miasta

they suck up all the water.

wysysają całą wodę.

Remember the word I said, suck up.

Zwróćcie uwagę na słowo, jakiego użyłem - "wysysają".

They suck up all the water, keep to themselves,

Wysysają całą wodę, zatrzymują ją dla siebie

and they drip feed the lower city.

i dostarczają niżej położonemu miastu tyle wody, co kroplówka.

And if there's any revolution, they cut off the water.

Jeśli wybucha jakaś rewolucja, oni odcinają dopływ wody.

And, because democracy still exists,

A ponieważ nadal istnieje demokracja,

there's a democratic way in which you say

istnieje demokratyczny sposób powiedzenia:

"Well, if you give us what [we want], we'll give you water."

cóż, jeśli dacie nam to, czego [my chcemy], my damy wam wodę.

So, okay my time is up.

A więc, w porządku, mój czas dobiega końca.

But I can go on about telling you

Mógłbym wam jeszcze tak długo opowiadać o tym,

how we evolve stories,

jak rozbudowujemy opowieści

and how stories effectively are who we are

i o tym, że opowieści są faktycznie tym, czym jesteśmy my

and how these get translated into the particular discipline

i o tym, jak zostają one "przetłumaczone" na tą konkretną dziedzinę sztuki,

that I am in, which is film.

w której działam, czyli film.

But ultimately, what is a story? It's a contradiction.

Ale co najważniejsze, czym jest opowieść? To sprzeczność.

Everything's a contradiction.

Wszystko jest sprzecznością.

The universe is a contradiction.

Wszechświat jest sprzecznością.

And all of us are constantly looking for harmony.

A my wszyscy ciągle szukamy harmonii.

When you get up, the night and day is a contradiction.

Kiedy wstajesz z łóżka, noc i dzień są sprzecznością.

But you get up at 4 a.m.

Kiedy jednak wstajesz o czwartej nad ranem.

That first blush of blue is where the night and day

Pierwszy rumieniec błękitu jest miejscem, gdzie noc i dzień

are trying to find harmony with each other.

próbują znaleźć stan harmonii między sobą.

Harmony is the notes that Mozart didn't give you,

Harmonia to nuty, których Mozart nie umieścił na partyturze,

but somehow the contradiction of his notes suggest that.

ale w jakiś sposób sprzeczność nut to sugeruje.

All contradictions of his notes suggest the harmony.

Wszystkie sprzeczności pomiędzy jego nutami sugerują istnienie harmonii.

It's the effect of looking for harmony

To jest rezultat szukania harmonii

in the contradiction that exists in a poet's mind,

w sprzeczności, jaka istnieje w umyśle poety,

a contradiction that exists in a storyteller's mind.

sprzeczności, jaka istnieje w umyśle autora opowieści.

In a storyteller's mind, it's a contradiction of moralities.

W umyśle autora opowieści istnieje sprzeczność między moralnościami.

In a poet's mind, it's a conflict of words,

W umyśle poety istnieje sprzeczność między słowami.

in the universe's mind, between day and night.

W umyśle wszechświata - między dniem a nocą.

In the mind of a man and a woman,

W umyśle mężczyzny i kobiety

we're looking constantly at

ciągle patrzymy na

the contradiction between male and female,

sprzeczność pomiędzy tym, co męskie i żeńskie.

we're looking for harmony within each other.

Szukamy harmonii pomiędzy jednym a drugim.

The whole idea of contradiction,

W zamyśle sprzeczność,

but the acceptance of contradiction

wyłączając akceptację sprzeczności,

is the telling of a story, not the resolution.

jest pretekstem do opowiedzenia opowieści - nie chodzi o jej rozwiązanie.

The problem with a lot of the storytelling in Hollywood

Problem w tym, w jaki sposób opowiada się opowieści w Hollywood

and many films, and as [unclear] was saying in his,

i co dotyczy wielu filmów, polega na tym,

that we try to resolve the contradiction.

że próbujemy rozwiązać sprzeczność.

Harmony is not resolution.

Harmonia nie jest rozwiązaniem.

Harmony is the suggestion of a thing

Harmonia jest sugestią czegoś,

that is much larger than resolution.

co jest znacznie potężniejsze, niż rozwiązanie.

Harmony is the suggestion of something

Harmonia jest sugestią czegoś,

that is embracing and universal

co jest wszechstronne i uniwersalne,

and of eternity and of the moment.

co jest zarówno wieczne, jak i ulotne.

Resolution is something that is far more limited.

Rozwiązanie jest czymś znacznie bardziej ograniczonym.

It is finite; harmony is infinite.

Jest skończone. Harmonia jest nieskończona.

So that storytelling, like all other contradictions in the universe,

Tak więc opowiadanie opowieści, jak wszystkie sprzeczności we wszechświecie

is looking for harmony and infinity

dąży do osiągnięcia harmonii i nieskończoności

in moral resolutions, resolving one, but letting another go,

w kwestii rozwiązań moralnych konfliktów, rozwiązując jeden i uwalniając drugi,

letting another go and creating a question that is really important.

uwalniając kolejny i nasuwając na myśl pytanie, które jest bardzo ważne.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)