A forgotten Space Age technology could change how we grow food | Lisa Dyson

103,925 views ・ 2016-08-24

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Dorota Biedrzycka Korekta: Rysia Wand
00:13
Imagine you are a part of a crew of astronauts
0
13658
4442
Wyobraź sobie, że należysz do załogi astronautów
00:18
traveling to Mars or some distant planet.
1
18124
3152
podróżujących na Marsa lub inną odległą planetę.
00:21
The travel time could take a year
2
21854
3032
Podróż mogłaby zająć rok,
00:24
or even longer.
3
24910
1469
a nawet dłużej.
00:26
The space on board and the resources
4
26836
2937
Przestrzeń na pokładzie oraz środki
00:29
would be limited.
5
29797
1540
byłyby ograniczone.
00:31
So you and the crew would have to figure out how to produce food
6
31361
4587
Razem z załogą musielibyście wymyślić, jak produkować żywność
00:35
with minimal inputs.
7
35972
1459
przy minimalnych nakładach.
00:38
What if you could bring with you just a few packets of seeds,
8
38169
3877
A gdyby dało się zabrać kilka torebek nasion
00:42
and grow crops in a matter of hours?
9
42965
3399
i w kilka godzin uzyskać plony?
00:46
And what if those crops would then make more seeds,
10
46914
3437
A gdyby te plony dostarczyły więcej nasion,
00:50
enabling you to feed the entire crew
11
50375
3054
umożliwiając wyżywienie całej załogi
00:53
with just those few packets of seeds for the duration of the trip?
12
53453
3762
podczas trwania wyprawy przy pomocy tych kilku torebek?
00:58
Well, the scientists at NASA actually figured out a way to do this.
13
58465
4286
Naukowcy z NASA wymyślili, jak to zrobić.
01:03
What they came up with was actually quite interesting.
14
63546
2643
Ich pomysł okazał się całkiem interesujący.
01:06
It involved microorganisms,
15
66213
1896
Dotyczył mikroorganizmów,
01:08
which are single-celled organisms.
16
68133
2090
które są jednokomórkowcami
01:10
And they also used hydrogen from water.
17
70732
2336
i wykorzystują wodór z wody.
01:13
The types of microbes that they used were called hydrogenotrophs,
18
73511
4088
Takie mikroby nazwano hydrogenotrofami.
01:17
and with these hydrogenotrophs, you can create a virtuous carbon cycle
19
77623
5290
Przy użyciu hydrogenotrofów można stworzyć węglowy cykl,
01:22
that would sustain life onboard a spacecraft.
20
82937
2818
który podtrzymałby życie na pokładzie statku kosmicznego.
01:26
Astronauts would breathe out carbon dioxide,
21
86525
3692
Astronauci wydychaliby dwutlenek węgla,
01:30
that carbon dioxide would then be captured by the microbes
22
90241
3801
który byłby pobrany przez mikroby
01:34
and converted into a nutritious, carbon-rich crop.
23
94066
3555
i przekształcony w pożywne, bogate w węgiel uprawy.
01:38
The astronauts would then eat that carbon-rich crop
24
98287
3591
Astronauci jedliby bogaty w węgiel pokarm
01:41
and exhale the carbon out in the form of carbon dioxide,
25
101902
3990
i wydychaliby węgiel w postaci dwutlenku węgla,
01:45
which would then be captured by the microbes,
26
105916
2224
który znów byłby pobierany przez mikroby
01:48
to create a nutritious crop,
27
108164
1635
do produkcji pożywnego pokarmu,
01:49
which then would be exhaled in the form of carbon dioxide
28
109823
2895
który w formie dwutlenku węgla
01:52
by the astronauts.
29
112742
1410
wydychaliby astronauci.
01:54
So in this way, a closed-loop carbon cycle is created.
30
114176
3002
W ten właśnie sposób powstaje węglowy cykl o zamkniętym obiegu.
01:57
So why is this important?
31
117821
1638
Dlaczego to tak ważne?
02:00
We need carbon to survive as humans,
32
120158
2174
Węgiel potrzebny jest nam do przetrwania
02:02
and we get our carbon from food.
33
122872
1865
i pobieramy go z pokarmu.
02:05
On a long space journey,
34
125237
1683
Podczas wyprawy w kosmos
02:06
you simply wouldn't be able to pick up any carbon along the way,
35
126944
3319
nie byłoby skąd po drodze pobrać węgla,
02:10
so you'd have to figure out how to recycle it on board.
36
130287
2935
więc trzeba by wymyślić jego recykling na pokładzie.
02:13
This is a clever solution, right?
37
133817
2445
Sprytne rozwiązanie, prawda?
02:16
But the thing is, that research didn't really go anywhere.
38
136825
3704
Problem jednak w tym, że te badania nie doprowadziły w zasadzie do niczego.
02:20
We haven't yet gone to Mars. We haven't yet gone to another planet.
39
140553
3722
Nie dotarliśmy jeszcze na Marsa. Nie dotarliśmy jeszcze na inną planetę.
02:24
And this was actually done in the '60s and '70s.
40
144299
2638
Badania zrobiono w latach 60. i 70..
02:27
So a colleague of mine, Dr. John Reed, and I,
41
147365
3357
Ja i mój kolega dr John Reed
02:30
were interested, actually, in carbon recycling here on Earth.
42
150746
3971
zainteresowaliśmy się recyklingiem węgla tutaj, na Ziemi.
02:34
We wanted to come up with technical solutions
43
154741
2231
Chcieliśmy znaleźć techniczne rozwiązania,
02:36
to address climate change.
44
156996
1760
odnoszące się do zmian klimatu.
02:38
And we discovered this research
45
158780
2221
Trafiliśmy na te badania,
02:41
by reading some papers published in the '60s -- 1967 and later --
46
161025
4410
czytając niektóre publikacje z końca lat 60.
02:45
articles about this work.
47
165469
2799
dotyczące właśnie tej sprawy.
02:48
And we thought it was a really good idea.
48
168292
2078
Według nas to świetny pomysł.
02:50
So we said, well, Earth is actually like a spaceship.
49
170774
3064
Powiedzieliśmy, że Ziemia to w zasadzie statek kosmiczny.
02:54
We have limited space and limited resources,
50
174370
3412
Mamy ograniczoną przestrzeń i ograniczone zasoby
02:57
and on Earth, we really do need to figure out
51
177806
2183
i na Ziemi naprawdę należy wykombinować,
03:00
how to recycle our carbon better.
52
180013
1895
jak lepiej przetwarzać węgiel.
03:03
So we had the idea,
53
183202
2147
Przyszło nam do głowy,
03:05
can we take some of these NASA-type ideas and apply them
54
185373
6750
żeby pomysły z NASA wykorzystać
03:12
to our carbon problem here on Earth?
55
192147
2765
do rozwiązania problemu z węglem na Ziemi.
03:14
Could we cultivate these NASA-type microbes
56
194936
2632
Czy da się hodować mikroby tego typu co w NASA,
03:17
in order to make valuable products here on Earth?
57
197592
2793
używając ich do produkcji cennych wyrobów na Ziemi?
03:21
We started a company to do it.
58
201241
2452
W tym celu założyliśmy firmę.
03:23
And in that company, we discovered that these hydrogenotrophs --
59
203717
4680
W firmie odkryliśmy, że hydrogenotrofy,
03:28
which I'll actually call nature's supercharged carbon recyclers --
60
208421
3937
które nazwiemy super naładowanymi przetwarzaczami węgla w naturze,
03:32
we found that they are a powerful class of microbes
61
212382
2819
stanowią silną klasę mikrobów,
03:35
that had been largely overlooked and understudied,
62
215225
3828
pomijanych i nie do końca zbadanych,
03:39
and that they could make some really valuable products.
63
219077
2705
które mogłyby produkować bardzo cenne wyroby.
03:42
So we began cultivating these products, these microbes, in our lab.
64
222544
4087
Zaczęliśmy hodować te produkty, mikroby, w naszym laboratorium.
03:47
We found that we can make essential amino acids from carbon dioxide
65
227115
3855
Odkryliśmy, że można stworzyć z dwutlenku węgla niezbędne aminokwasy,
03:50
using these microbes.
66
230994
1465
używając do tego mikrobów.
03:52
And we even made a protein-rich meal
67
232483
3045
Stworzyliśmy nawet bogaty w białko posiłek,
03:55
that has an amino acid profile similar to what you might find
68
235552
4471
zawierający aminokwasy o takim samym profilu,
04:00
in some animal proteins.
69
240047
1516
jak w białkach zwierzęcych.
04:02
We began cultivating them even further,
70
242523
2410
Rozszerzyliśmy hodowlę
04:04
and we found that we can make oil.
71
244957
1917
i okazało się, że możemy uzyskać olej.
04:06
Oils are used to manufacture many products.
72
246898
2451
Oleje są szeroko stosowane w produkcji.
04:09
We made an oil that was similar to a citrus oil,
73
249738
3333
Uzyskaliśmy olej podobny do oleju cytrusowego.
04:13
which can be used for flavoring and for fragrances,
74
253095
3085
Mógł służyć do aromatów i do zapachów,
04:16
but it also can be used as a biodegradable cleaner
75
256204
2627
ale także jako biodegradowalny środek do czyszczenia,
04:18
or even as a jet fuel.
76
258855
1484
czy nawet jako paliwo.
04:21
And we made an oil that's similar to palm oil.
77
261236
2391
Uzyskaliśmy też olej podobny do oleju palmowego.
04:24
Palm oil is used to manufacture
78
264065
1960
Oleju palmowego używa się do produkcji
04:26
a wide range of consumer and industrial goods.
79
266049
3308
przeróżnych wyrobów spożywczych i przemysłowych.
04:30
We began working with manufacturers to scale up this technology,
80
270873
4742
Zaczęliśmy współpracę z producentami, aby zwiększyć skalę tej technologii
04:35
and we're currently working with them
81
275639
1807
i obecnie współpracujemy
04:37
to bring some of these products to market.
82
277470
2094
nad wprowadzeniem tych produktów na rynek.
04:40
We believe this type of technology can indeed help us
83
280756
2940
Wierzymy, że tego typu technologia może pomóc zyskownie przetworzyć
04:43
profitably recycle carbon dioxide into valuable products --
84
283720
3350
dwutlenek węgla w cenne produkty,
04:47
something that's beneficial for the planet
85
287777
2038
co da korzyści całej planecie,
04:49
but also beneficial for business.
86
289839
1734
a także przyniesie zyski.
04:52
That's what we're doing today.
87
292383
1818
To robimy dzisiaj.
04:54
But tomorrow, this type of technology and using these types of microbes
88
294225
4230
Jutro jednak ten typ technologii i użycie tego typu mikrobów
04:58
actually could help us do something even greater
89
298479
2763
mogłoby nam pomóc osiągnąć coś więcej,
05:01
if we take it to the next level.
90
301266
1951
jeśli tylko pchniemy to dalej.
05:04
We believe that this type of technology
91
304045
2418
Wierzymy, że ten typ technologii
05:06
can actually help us address an issue with agriculture
92
306487
3239
mógłby pomóc rozwiązać problem upraw
05:09
and allow us to create a type of agriculture that's sustainable,
93
309750
4525
i umożliwić stworzenie rolnictwa podtrzymującego równowagę ekologiczną,
05:14
that will allow us to scale to meet the demands of tomorrow.
94
314299
3585
co pozwoli zaspokoić potrzeby jutra.
05:18
And why might we need a sustainable agriculture?
95
318585
3045
Do czego jest potrzebne zrównoważone rolnictwo?
05:22
Well, actually, it is estimated
96
322325
2188
W zasadzie, według obliczeń,
05:24
that the population will reach about 10 billion by 2050,
97
324537
5237
do roku 2050 populacja osiągnie liczbę około 10 miliardów.
05:29
and we're projecting that we will need to increase food production
98
329798
3181
Przewidujemy potrzebę zwiększenia produkcji żywności
05:33
by 70 percent.
99
333003
1572
o 70 procent.
05:35
In addition, we will need many more resources and raw materials
100
335182
3238
Dodatkowo będziemy potrzebować więcej zasobów i surowców
05:38
to make consumer goods and industrial goods.
101
338444
2533
do produkcji wyrobów spożywczych i przemysłowych.
05:41
So how will we scale to meet that demand?
102
341571
2663
Jak zmienić skalę, żeby zaspokoić popyt?
05:44
Well, modern agriculture simply cannot sustainably scale to meet that demand.
103
344669
5497
Współczesne rolnictwo tego nie potrafi.
05:50
There are a number of reasons why.
104
350760
2218
Składa się na to kilka powodów.
05:53
One of them is that modern agriculture is one of the largest emitters
105
353309
4836
Po pierwsze obecne rolnictwo wydziela ogromne ilości
05:58
of greenhouse gases.
106
358169
1581
gazów cieplarnianych.
05:59
In fact, it emits more greenhouse gases
107
359774
3623
Emituje więcej gazów cieplarnianych
06:03
than our cars, our trucks, our planes
108
363421
3104
niż auta, ciężarówki, samoloty
06:06
and our trains combined.
109
366549
2436
oraz pociągi razem wzięte.
06:09
Another reason is that modern ag simply takes up a whole lot of land.
110
369009
5516
Po drugie zajmuje zbyt wielki areał.
06:14
We have cleared 19.4 million square miles for crops and livestock.
111
374549
6199
Wykarczowano 49 milionów km2 pod uprawy i hodowlę.
06:21
What does that look like?
112
381446
1648
Do czego to przyrównać?
06:23
Well, that's roughly the size of South America and Africa combined.
113
383118
4891
To jak Ameryka Południowa i Afryka razem wzięte.
06:29
Let me give you a specific example.
114
389041
2259
Podam konkretny przykład.
06:31
In Indonesia, an amount of virgin rainforest was cleared
115
391324
4956
W Indonezji wycięto las tropikalny
06:36
totaling the size of approximately Ireland,
116
396304
3382
równy w przybliżeniu obszarowi Irlandii
06:39
between 2000 and 2012.
117
399710
2595
między rokiem 2000 a 2012.
06:42
Just think of all of the species, the diversity,
118
402717
3206
Pomyślcie tylko o różnorodnych gatunkach
06:45
that was removed in the process,
119
405947
1890
wyeliminowanych w tym procesie,
06:47
whether plant life, insects or animal life.
120
407861
2687
obejmujących rośliny, owady czy zwierzęta.
06:51
And a natural carbon sink was also removed.
121
411145
2649
Naturalne magazyny węglowe też zostały wyeliminowane.
06:54
So let me make this real for you.
122
414437
1986
Podam przykład.
06:56
This clearing happened primarily to make room for palm plantations.
123
416896
3845
Ta wycinka miała zrobić miejsce na plantacje palm.
07:01
And as I mentioned before,
124
421399
1375
Jak już wspomniałam,
07:02
palm oil is used to manufacture many products.
125
422798
3549
palmowego oleju używa się do produkcji wielu rzeczy.
07:06
In fact, it is estimated that over 50 percent of consumer products
126
426371
3927
Szacuje się, że ponad 50% wyrobów spożywczych
07:10
are manufactured using palm oil.
127
430322
2389
powstaje przy użyciu oleju palmowego.
07:13
And that includes things like ice cream, cookies ...
128
433671
3227
Na przykład lody, ciastka...
07:17
It includes cooking oils.
129
437506
1867
Także oleje spożywcze
07:19
It also includes detergents, lotions, soaps.
130
439397
3538
i detergenty, mleczka kosmetyczne, mydła.
07:23
You and I both probably have numerous items
131
443594
4079
Mamy pewnie mnóstwo produktów
07:28
in our kitchens and our bathrooms
132
448395
2501
w kuchniach i łazienkach
07:30
that were manufactured using palm oil.
133
450920
2007
wyprodukowanych z użyciem palmowego oleju.
07:33
So you and I are direct beneficiaries of removed rainforests.
134
453450
5215
Bezpośrednio korzystamy z wycinki lasów tropikalnych.
07:39
Modern ag has some problems,
135
459691
2089
Współczesne rolnictwo ma problemy
07:41
and we need solutions if we want to scale sustainably.
136
461804
3474
i potrzeba rozwiązań, żeby rozwój nie zachwiał równowagi.
07:47
I believe that microbes can be a part of the answer --
137
467151
4526
Wierzę, że mikroby mogą stanowić jakąś odpowiedź.
07:51
specifically, these supercharged carbon recyclers.
138
471701
3983
Szczególnie te super-naładowane przetwórnie węgla.
07:55
These supercharged carbon recyclers,
139
475708
2522
Super-naładowane przetwórnie węgla,
07:58
like plants, serve as the natural recyclers
140
478254
4031
podobnie jak rośliny, służą jako naturalne przetwórnie
08:02
in their ecosystems where they thrive.
141
482309
2121
w ekosystemie, w którym prosperują.
08:04
And they thrive in exotic places on Earth,
142
484454
2196
A prosperują w takich miejscach na Ziemi,
08:06
like hydrothermal vents and hot springs.
143
486674
2451
jak kominy hydrotermalne czy gorące źródła.
08:09
In those ecosystems, they take carbon and recycle it
144
489543
3263
W tych ekosystemach pobierają i przetwarzają węgiel
08:12
into the nutrients needed for those ecosystems.
145
492830
2554
na niezbędne składniki odżywcze.
08:15
And they're rich in nutrients,
146
495916
1459
Są bogate w takie składniki,
08:17
such as oils and proteins, minerals and carbohydrates.
147
497399
5205
jak oleje i białka, minerały czy też węglowodany.
08:24
And actually, microbes are already an integral part of our everyday lives.
148
504025
4532
Mikroby są integralną częścią naszej codzienności.
08:29
If you enjoy a glass of pinot noir on a Friday night,
149
509335
4207
Jeśli delektujecie się lampką pino noir w piątkowy wieczór
08:33
after a long, hard work week,
150
513566
1944
po długim, ciężkim tygodniu pracy,
08:35
then you are enjoying a product of microbes.
151
515534
2674
delektujecie się produktem mikrobów.
08:39
If you enjoy a beer from your local microbrewery --
152
519176
2682
Jeśli delektujecie się piwem z lokalnego browaru...
08:41
a product of microbes.
153
521882
1620
to produkt mikrobów.
08:43
Or bread, or cheese, or yogurt.
154
523526
2949
To samo z chlebem, serem czy jogurtem.
08:47
These are all products of microbes.
155
527060
2050
To wszystko produkty mikrobów.
08:49
But the beauty and power associated with these supercharged carbon recyclers
156
529729
5285
Ale piękno i siła super-naładowanych przetwórni
08:55
lies in the fact that they can actually produce in a matter of hours
157
535038
5100
polega na tym, że czas produkcji to zaledwie kilku godzin,
09:00
versus months.
158
540162
1326
a nie miesięcy.
09:01
That means we can make crops
159
541512
1943
To oznacza, że można zbierać plony
09:03
much faster than we're making them today.
160
543479
3317
o wiele szybciej, niż dzisiaj.
09:07
They grow in the dark,
161
547685
1635
Rosną w ciemności,
09:09
so they can grow in any season
162
549344
2547
więc mogą dojrzewać w każdym sezonie,
09:11
and in any geography and any location.
163
551915
3220
w każdej strefie i w każdym miejscu.
09:15
They can grow in containers that require minimal space.
164
555159
3612
Można je uprawiać w kontenerach wymagających minimalnej przestrzeni.
09:19
And we can get to a type of vertical agriculture.
165
559562
3954
Można stworzyć rodzaj rolnictwa pionowego.
09:23
Instead of our traditional horizontal agriculture
166
563540
2657
Zamiast tradycyjnego rolnictwa poziomego,
09:26
that requires so much land,
167
566221
1729
które wymaga tyle ziemi,
09:27
we can scale vertically,
168
567974
1577
można wznieść się do góry
09:29
and as a result produce much more product per area.
169
569571
5636
i produkować dużo więcej w przeliczeniu na powierzchnię.
09:36
If we implement this type of approach and use these carbon recyclers,
170
576187
4464
Przy takim podejściu i zastosowaniu przetwórni węgla
09:40
then we wouldn't have to remove any more rainforests
171
580675
3296
nie będzie trzeba wycinać więcej lasów tropikalnych
09:43
to make the food and the goods that we consume.
172
583995
3434
dla potrzeb produkcji żywności i innych towarów.
09:48
Because, at a large scale,
173
588524
2213
Na dużą skalę bowiem
09:50
you can actually make 10,000 times more output per land area
174
590761
5308
wydajność z hektara może wzrosnąć o 10 000 razy
09:56
than you could -- for instance, if you used soybeans --
175
596093
3155
niż przy uprawie, na przykład, soi
09:59
if you planted soybeans on that same area of land
176
599272
3060
na tej samej powierzchni
10:02
over a period of a year.
177
602356
1444
przez cały rok.
10:04
Ten thousand times over a period of a year.
178
604531
2269
Dziesięć tysięcy razy więcej rocznie.
10:08
So this is what I mean by a new type of agriculture.
179
608300
3559
To właśnie stanowi dla mnie nowy rodzaj rolnictwa.
10:12
And this is what I mean by developing a system
180
612613
3308
Tak rozumiem stworzenie systemu,
10:15
that allows us to sustainably scale to meet the demands of 10 billion.
181
615945
4894
który pozwoliłby na zaspokojenie potrzeb 10 miliardów ludzi.
10:22
And what would be the products of this new type of agriculture?
182
622704
3595
Jakie plony dawałoby tego typu rolnictwo?
10:26
Well, we've already made a protein meal,
183
626323
2183
Udało się nam stworzyć białkowy posiłek,
10:28
so you can imagine something similar to a soybean meal,
184
628530
3263
więc coś podobnego do dania z soi
10:31
or even cornmeal, or wheat flour.
185
631817
1943
czy nawet z kukurydzy albo pszenicy.
10:34
We've already made oils,
186
634203
1353
Udało się nam zrobić oleje,
10:35
so you can imagine something similar to coconut oil
187
635580
3678
więc coś podobnego do oleju kokosowego,
10:39
or olive oil or soybean oil.
188
639282
2014
czy oleju z oliwek albo sojowego.
10:42
So this type of crop can actually produce the nutrients
189
642042
4238
Czyli można produkować składniki
10:46
that would give us pasta and bread,
190
646304
2295
na makaron i chleb,
10:48
cakes, nutritional items of many sorts.
191
648623
3126
ciastka i rożne inne składniki odżywcze.
10:52
Furthermore, since oil is used to manufacture multiple other goods,
192
652226
6912
Ponadto, skoro oleju używa się do produkcji wielu towarów,
10:59
industrial products and consumer products,
193
659162
2056
produktów przemysłowych czy spożywczych,
11:01
you can imagine being able to make detergents, soaps, lotions, etc.,
194
661242
4803
wyobraźcie sobie możliwości produkcji detergentów, mydeł, mleczek
11:06
using these types of crops.
195
666069
1647
przy użyciu tych właśnie upraw.
11:09
Not only are we running out of space,
196
669382
2880
Nie tylko brakuje nam przestrzeni,
11:12
but if we continue to operate under the status quo
197
672286
3168
ale jeśli utrzyma się status quo
11:15
with modern agriculture,
198
675478
1473
współczesnego rolnictwa,
11:16
we run the risk of robbing our progeny of a beautiful planet.
199
676975
4650
ryzykujemy ograbienie potomnych z pięknej planety.
11:22
But it doesn't have to be this way.
200
682216
1964
Jednak wcale tak nie musi być.
11:24
We can imagine a future of abundance.
201
684627
2778
Możemy wyobrazić sobie dostatnią przyszłość.
11:28
Let us create systems that keep planet Earth, our spaceship,
202
688154
5876
Stwórzmy systemy, które zabezpieczą naszą planetę, nasz statek kosmiczny,
11:34
not only from not crashing,
203
694054
1880
nie tylko przed rozbiciem.
11:36
but let us also develop systems and ways of living
204
696410
4130
Opracujmy także systemy i styl życia,
11:40
that will be beneficial to the lives of ourselves
205
700564
4158
które będą korzystne dla nas
11:44
and the 10 billion that will be on this planet by 2050.
206
704746
3642
i dla 10 miliardów przyszłych mieszkańców naszej planety w 2050 roku.
11:48
Thank you very much.
207
708817
1215
Dziękuję bardzo.
11:50
(Applause)
208
710056
4023
(Brawa)
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7