Fun, Fierce and Fantastical African Art | Wanuri Kahiu | TED

Tłumaczenie: Michał Zaręba Korekta: Rysia Wand

So, my mother's a pediatrician,

Moja mama jest pediatrą.

and when I was young, she'd tell the craziest stories

Kiedy byłam mała, opowiadała mi szalone historie,

that combined science with her overactive imagination.

które łączyły naukę z jej wybujałą wyobraźnią.

One of the stories she told was that if you eat a lot of salt,

Raz powiedziała mi, że jak zjesz dużo soli,

all of the blood rushes up your legs,

to cała krew odpłynie z nóg w górę ciała,

through your body,

and shoots out the top of your head,

a potem wystrzeli przez czubek głowy, kładąc cię trupem na miejscu.

killing you instantly.

(Laughter)

(Śmiech)

She called it "high blood pressure."

Nazywała to "wysokim ciśnieniem".

(Laughter)

(Śmiech)

This was my first experience with science fiction,

To było moje pierwsze doświadczenie z fikcją naukową.

and I loved it.

Spodobało mi się.

So when I started to write my own science fiction and fantasy,

Zaczęłam pisać własne teksty science fiction i fantasy.

I was surprised that it was considered un-African.

Byłam zdziwiona, że uważano je za nieafrykańskie.

So naturally, I asked, what is African?

Zapytałam więc, co to znaczy, że coś jest afrykańskie?

And this is what I know so far:

Oto czego się dowiedziałam do tej pory.

Africa is important.

Afryka jest ważna.

Africa is the future.

Afryka jest przyszłością.

It is, though.

Z tym się akurat zgadzam.

And Africa is a serious place where only serious things happen.

Do tego Afryka jest poważnym miejscem, gdzie dzieją się tylko poważne rzeczy.

So when I present my work somewhere, someone will always ask,

Kiedy pokazuję gdzieś swoje prace, ktoś zawsze zapyta mnie,

"What's so important about it?

"Co jest w tym tak ważnego?

How does it deal with real African issues

Co ma to do rzeczy z wielkimi problemami jak wojna, bieda, zniszczenia, AIDS?".

like war, poverty, devastation or AIDS?"

And it doesn't.

Nic.

My work is about Nairobi pop bands that want to go to space

Moje utwory mówią o zespołach popowych z Nairobi, które chcą polecieć w kosmos

or about seven-foot-tall robots

albo ponaddwumetrowych robotach, które się zakochują.

that fall in love.

It's nothing incredibly important.

Nie jest to nic szczególnie ważnego.

It's just fun, fierce and frivolous,

Jest to po prostu zabawne, niepohamowane i frywolne.

as frivolous as bubble gum --

Frywolne jak guma do żucia.

"AfroBubbleGum."

"AfroBubbleGum".

So I'm not saying that agenda art isn't important;

Nie mówię, że sztuka mająca jakiś cel nie jest ważna.

I'm the chairperson of a charity

Jestem przewodniczącą organizacji charytatywnej.

that deals with films and theaters that write about HIV and radicalization

Zajmujemy się filmami i sztukami mówiącymi o HIV i radykalizacji,

and female genital mutilation.

i okaleczeniu żeńskich narządów płciowych.

It's vital and important art,

Jest to niezbędny i ważny rodzaj sztuki,

but it cannot be the only art that comes out of the continent.

ale nie może to być jedyna rzecz, która pochodzi z naszego kontynentu.

We have to tell more stories

Musimy opowiadać więcej historii, które są pełne entuzjazmu.

that are vibrant.

The danger of the single story is still being realized.

Groźba płynąca z takiej jednostronności ciągle nie jest w pełni zrozumiana.

And maybe it's because of the funding.

Może jest tak z powodu finansowania.

A lot of art is still dependent on developmental aid.

Wielu artystów ciągle jest zależnych od pomocy przeznaczanej na rozwój.

So art becomes a tool for agenda.

Sztuka staje się więc narzędziem programowym.

Or maybe it's because we've only seen one image of ourselves for so long

Może jest tak dlatego, że od tak dawna widzimy się tylko w jeden sposób,

that that's all we know how to create.

że tylko tak potrafimy tworzyć.

Whatever the reason, we need a new way,

Niezależnie od przyczyny trzeba znaleźć nowy sposób.

and AfroBubbleGum is one approach.

AfroBubbleGum jest jednym z nich.

It's the advocacy of art for art's sake.

Jest to poparcie sztuki dla sztuki.

It's the advocacy of art that is not policy-driven

Jest to poparcie dla sztuki apolitycznej, bezprogramowej, niezależnej od nauki.

or agenda-driven

or based on education,

just for the sake of imagination:

Sztuka tworzona dla wyobraźni.

AfroBubbleGum art.

Sztuka AfroBubbleGum.

And we can't all be AfroBubbleGumists.

Nie wszyscy możemy być AfroBubbleGumistami.

We have to judge our work for its potential poverty porn pitfalls.

Trzeba uważać, żeby nie wpaść w niezdrową fascynację ubóstwem.

We have to have tests that are similar to the Bechdel test,

Trzeba stosować testy podobne do testu Bechdela

and ask questions like:

i zadawać takie pytania jak:

Are two or more Africans in this piece of fiction healthy?

czy w opowiadaniu występuje dwóch lub więcej zdrowych Afrykanów?

Are those same Africans financially stable and not in need of saving?

Czy ci Afrykanie są ustabilizowani finansowo i nie potrzebują pomocy?

Are they having fun and enjoying life?

Czy są zadowoleni i cieszą się życiem?

And if we can answer yes to two or more of these questions,

Jeśli możemy odpowiedzieć "tak" na dwa lub więcej pytań,

then surely we're AfroBubbleGumists.

wtedy na pewno jesteśmy AfroBubbleGumistami.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

And fun is political,

Ta zabawa zahacza o politykę,

because imagine if we have images of Africans who were vibrant

bo jeśli mamy obrazy Afrykanów, którzy są energiczni, kochający,

and loving and thriving

promieniejący, prowadzący spełnione życie, to co będziemy sądzić o nas samych?

and living a beautiful, vibrant life.

What would we think of ourselves then?

Would we think that maybe we're worthy of more happiness?

Czy pomyślimy, że może należy nam się trochę więcej szczęścia?

Would we think of our shared humanity through our shared joy?

Czy pomyślimy wtedy, że wszyscy jesteśmy ludźmi przez wspólną radość?

I think of these things when I create.

Myślę o tych rzeczach, kiedy tworzę.

I think of the people and the places that give me immeasurable joy,

Myślę o ludziach i miejscach dających mi bezgraniczną radość

and I work to represent them.

i pracuję, żeby ich reprezentować.

And that's why I write stories

Dlatego piszę opowiadania o dziewczynach z przyszłości,

about futuristic girls that risk everything to save plants

które ryzykują wszystko, żeby ocalić rośliny

or to race camels

albo ganiać się na wielbłądach lub po prostu tańczyć.

or even just to dance,

to honor fun,

Żeby wyróżnić zabawę,

because my world is mostly happy.

bo mój świat jest raczej szczęśliwy.

And I know happiness is a privilege in this current splintered world

Wiem, że szczęście jest przywilejem w tym rozwarstwionym świecie,

where remaining hopeful requires diligence.

gdzie wytrwanie w nadziei wymaga pracy.

But maybe, if you join me in creating, curating and commissioning

Ale może jeśli pomożecie mi w tworzeniu i promowaniu sztuki AfroBubbleGum,

more AfroBubbleGum art,

there might be hope for a different view of the world,

może wtedy będzie nadzieja na inny obraz świata, obraz szczęśliwej Afryki,

a happy Africa view

where children are strangely traumatized

gdzie dzieci są szokowane czarnym humorem matek,

by their mother's dark sense of humor,

(Laughter)

(Śmiech)

but also they're claiming fun, fierce and frivolous art

ale też zajmują się zabawą, dziką i frywolną sztuką

in the name of all things unseriously African.

w imię wszystkich rzeczy niepoważnie afrykańskich.

Because we're AfroBubbleGumists

Bo jesteśmy AfroBubbleGumistami

and there's so many more of us than you can imagine.

i jest nas więcej, niż wam się zdaje.

Thank you so much.

Dziękuje wam bardzo.

(Applause)

(Brawa)