Tyrone Hayes + Penelope Jagessar Chaffer: The toxic baby?

Tłumaczenie: Anna Golias Korekta: Dawid Ptak

Penelope Jagessar Chaffer: I was going to ask if there's a doctor in the house.

Penelope Jagessar Chaffer: Miałam zapytać czy jest z nami jakiś lekarz?

No, I'm just joking.

Tylko żartuję.

It's interesting, because it was six years ago

Co ciekawe to właśnie 6 lat temu

when I was pregnant with my first child

będąc w ciąży z moim pierwszym dzieckiem

that I discovered

odkryłam, że najpopularniejsze konserwanty

that the most commonly used preservative

odkryłam, że najpopularniejsze konserwanty

in baby care products

w produktach dla niemowląt

mimics estrogen

naśladują estrogen,

when it gets into the human body.

gdy dostaną się do ciała ludzkiego.

Now it's very easy actually

Związki chemiczne z łatwością

to get a chemical compound from products

przedostają się przez skórę do organizmu.

into the human body through the skin.

przedostają się przez skórę do organizmu.

And these preservatives had been found

Te same konserwanty znaleziono

in breast cancer tumors.

w nowotworach raka piersi.

That was the start of my journey

To był początek mojej podróży

to make this film, "Toxic Baby."

z filmem "Toksyczne dziecko".

And it doesn't take much time

Odkrycie niewiarygodnych statystyk

to discover some really astonishing statistics

było tylko kwestią czasu.

with this issue.

było tylko kwestią czasu.

One is that you and I all have

Po pierwsze, wszyscy mamy w naszych ciałach

between 30 to 50,000 chemicals

od 30 do 50 000 chemikaliów,

in our bodies

od 30 do 50 000 chemikaliów,

that our grandparents didn't have.

których nie mieli nasi dziadkowie.

And many of these chemicals

Wiele z tych chemikaliów

are now linked to the skyrocketing incidents

łączy się z lawiną

of chronic childhood disease

chronicznych chorób dziecięcych

that we're seeing across industrialized nations.

w krajach rozwiniętych.

I'll show you some statistics.

Pokażę wam statystyki.

So for example, in the United Kingdom,

Na przykład w Wielkiej Brytanii,

the incidence of childhood leukemia

częstotliwość występowania białaczki dziecięcej

has risen by 20 percent just in a generation.

wzrosła o 20 procent tylko w ciągu jednego pokolenia.

Very similar statistic for childhood cancer in the U.S.

Podobnie wyglądają statystyki raka wśród dzieci w USA.

In Canada, we're now looking at one in 10 Canadian children with asthma.

W Kanadzie jedno na 10 dzieci ma astmę.

That's a four-fold increase.

Liczba wzrosła czterokrotnie.

Again, similar story around the world.

Podobna historia na świecie.

In the United States,

W Stanach Zjednoczonych,

probably the most astonishing statistic

prawdopodobnie najbardziej przerażająca statystyka,

is a 600 percent increase

widoczny jest 600-procentowy wzrost

in autism and autistic spectrum disorders

autyzmu, schorzeń spektrum autystycznego

and other learning disabilities.

i innych wad umysłowych.

Again, we're seeing that trend

Widzimy tę tendencję

across Europe, across North America.

w Europie i Ameryce Północnej.

And in Europe,

W Europie, w niektórych jej częściach,

there's certain parts of Europe,

W Europie, w niektórych jej częściach,

where we're seeing a four-fold increase

widać czterokrotny wzrost pewnych wrodzonych wad narządów rodnych.

in certain genital birth defects.

widać czterokrotny wzrost wrodzonych wad narządów rodnych.

Interestingly, one of those birth defects

Co ciekawe jedna z nich

has seen a 200 percent increase in the U.S.

wzrosła o 200 procent w USA.

So a real skyrocketing

Nagły wzrost chronicznych chorób dziecięcych

of chronic childhood disease

Nagły wzrost chronicznych chorób dziecięcych

that includes other things

obejmuje między innymi

like obesity and juvenile diabetes,

otyłość, cukrzycę dziecięcą

premature puberty.

i przedwczesne dojrzewanie.

So it's interesting for me,

Niesamowite dla mnie było,

when I'm looking for someone who can really talk to me

że ktoś kto jest w stanie nam to wytłumaczyć,

and talk to an audience about these things,

że ktoś kto jest w stanie nam to wytłumaczyć,

that probably one of the most important people in the world

jeden z najbardziej uznanych ludzi na świecie

who can discuss toxicity in babies

w dziedzine toksyczności u dzieci

is expert in frogs.

to ekspert od żab.

(Laughter)

(śmiech)

Tyrone Hayes: It was a surprise to me as well

Tyrone Hayes: Mnie też zdziwiło,

that I would be talking about pesticides,

że mógłbym mówić o pestycydach

that I'd be talking about public health,

i o publicznej służbie zdrowia,

because, in fact, I never thought I would do anything useful.

bo nigdy nie przypuszczałem, że mogę się do czegoś przydać.

(Laughter)

(śmiech)

Frogs.

żaby.

In fact, my involvement in the whole pesticide issue

Moje zaangażowanie w kwestię pestycyców

was sort of a surprise as well

było tak samo zaskakujące,

when I was approached by the largest chemical company in the world

kiedy zwróciła się do mnie największa na świecie firma chemiczna

and they asked me if I would evaluate

z prośbą o ocenę

how atrazine affected amphibians, or my frogs.

działania atrazyny na płazy, moje żaby.

It turns out, atrazine is the largest selling product

Atrazyna to najlepiej sprzedający się produkt

for the largest chemical company in the world.

największej na świecie firmy chemcznej.

It's the number one contaminant

Największy zanieczyszczacz

of groundwater, drinking water, rain water.

wody podziemnej, pitnej i deszczówki.

In 2003, after my studies, it was banned in the European Union,

Kiedy skończyłem studia w 2003, zakazano jej w Unii Europejskiej,

but in that same year,

w tym samym roku,

the United States EPA re-registered the compound.

amerykańska Agencja Ochrony Środowiska ponownie zarejestrowała związek.

We were a bit surprised when we found out

Byliśmy zaskoczeni kiedy odkryliśmy,

that when we exposed frogs

że żaby wystawione na działanie niewielkich dawek atrazyny,

to very low levels of atrazine -- 0.1 parts per billion --

0.1 część miliarda

that it produced animals that look like this.

przybierają taki wygląd.

These are the dissected gonads of an animal

To narządy płciowe zwierzęcia,

that has two testes, two ovaries,

które ma dwa jądra i dwa jajniki,

another large testis, more ovaries,

jeszcze jedno duże jądro i więcej jajników,

which is not normal ...

co jest nienormalne...

(Laughter)

(śmiech)

even for amphibians.

nawet dla płazów.

In some cases, another species like the North American Leopard Frog

Niektórym samcom północno-amerykańskej żaby leopard

showed that males exposed to atrazine grew eggs in their testes.

pod wpływem atrazyny rosły w jądrach jajeczka.

And you can see these large, yolked-up eggs

Tutaj widać duże jajeczka

bursting through the surface of this male's testes.

wyrastające na powierzchni jąder tego samca.

Now my wife tells me, and I'm sure Penelope can as well,

Moja żona powiedziała mi i jestem pewien, że potwierdzi to Penelope,

that there's nothing more painful than childbirth --

że nie ma nic boleśniejszego od porodu,

which that I'll never experience, I can't really argue that --

nigdy go doświadczę, więc nie będę sie spierał,

but I would guess that a dozen chicken eggs in my testicle

ale myślę, że tuzin kurzych jajek w moich jądrach,

would probably be somewhere in the top five.

znalazłaby się w pierwszej piątce.

(Laughter)

(śmiech)

In recent studies that we've published,

W ostatnich opublikowanych badaniach

we've shown that some of these animals when they're exposed to atrazine,

udowodniliśmy, że pod wpływem atrazyny

some of the males grow up

niektóre samce wraz z wiekem

and completely become females.

zmieniają się w samice.

So these are actually two brothers consummating a relationship.

Oto dwóch braci konsumujących swój związek.

And not only do these genetic males mate with other males,

Te samce nie tylko ze sobą kopulują,

they actually have the capacity to lay eggs

ale także mogą składać jaja,

even though they're genetic males.

mimo, że genetycznie są samcami.

What we proposed,

Hipotezą, którą chcemy udowodnić jest fakt

and what we've now generated support for,

Hipotezą, którą chcemy udowodnić jest fakt

is that what atrazine is doing

że atrazyna sieje spustoszenie powodując nierównowagę hormonalną.

is wreaking havoc causing a hormone imbalance.

że atrazyna sieje spustoszenie powodując nierównowagę hormonalną.

Normally the testes should make testosterone,

W normalnych warunkach jądra produkują męski hormon - testosteron.

the male hormone.

Jądra produkują męski hormon - testosteron.

But what atrazine does is it turns on an enzyme,

Atrazyna włącza maszynerię,

the machinery if you will, aromatase,

enzym zwany aromatazą,

that converts testosterone into estrogen.

która zmienia testosteron w estrogen.

And as a result, these exposed males

W rezultacie samce

lose their testosterone, they're chemically castrated,

są chemicznie kastrowane, tracą swój testosteron,

and they're subsequently feminized

produkują żeńskie hormony i w konsekwencji zmieniają się w samice.

because now they're making the female hormone.

produkują żeńskie hormony i zmieniają się w samice.

Now this is what brought me to the human-related issues.

To poprowadziło mnie do kwestii związanej z człowiekiem.

Because it turns out

Okazało się,

that the number one cancer in women, breast cancer,

że przypadki raka piersi wśród kobiet

is regulated by estrogen and by this enzyme aromatase.

zależą od estrogenu i aromatazy.

So when you develop a cancerous cell in your breast,

Kiedy rozwijają się komórki rakowe w piersi,

aromatase converts androgens into estrogens,

aromataza zmienia androgen w estrogen,

and that estrogen turns on or promotes

estrogen włącza bądź pomaga w rozwoju komórek rakowych,

the growth of that cancer

estrogen włącza bądź pomaga w rozwoju komórek rakowych,

so that it turns into a tumor and spreads.

zmieniając je w nowotwór i rozprzestrzeniając go.

In fact, this aromatase is so important in breast cancer

Aromataza jest tak istotna w rozwoju raka piersi,

that the latest treatment for breast cancer

że w ostatnich terapiach

is a chemical called letrozole,

używano związku zwanego letrozolem,

which blocks aromatase, blocks estrogen,

hamującego aromatazę i estrogen,

so that if you developed a mutated cell, it doesn't grow into a tumor.

by zmutowane komórki nie zamieniły się w nowotwór.

Now what's interesting is, of course,

Co ciekawe,

that we're still using 80 million pounds of atrazine,

wciąż używamy ponad 36 milionów kg atrazyny,

the number one contaminant in drinking water, that does the opposite --

pierwszego zanieczyszczacza wody pitnej, który działa odwrotnie,

turns on aromatase, increases estrogen

bo włącza aromatazę, zwiększa estrogen,

and promotes tumors in rats

powoduje nowotwory u szczurów,

and is associated with tumors, breast cancer, in humans.

i jest związany z nowotworami, z rakiem piersi u ludzi.

What's interesting is, in fact,

To interesujące,

the same company that sold us 80 million pounds of atrazine,

że firma sprzedająca 36 milionów kg atrazyny,

the breast cancer promoter,

największego aktywatora raka piersi,

now sells us the blocker -- the exact same company.

teraz sprzedaje jego inhibitor. Ta sama firma.

And so I find it interesting

Wydaje mi się frapujące,

that instead of treating this disease

że zamiast walczyć z chorobą

by preventing exposure to the chemicals that promote it,

unikając kontaktu z chemikaliami, które ją powodują,

we simply respond

wysyłamy ich coraz więcej

by putting more chemicals into the environment.

do środowiska naturalnego.

PJC: So speaking of estrogen,

PJC: Nawiązując do estrogenu,

one of the other compounds that Tyrone talks about in the film

jednym ze związków o których mówi Tyrone w filmie

is something called bisphenol A, BPA,

jest tak zwany bisfenol A, BPA,

which has been in the news recently.

o którym ostatnio była mowa w wiadomościach.

It's a plasticizer.

To uplastyczniacz.

It's a compound that's found in polycarbonate plastic,

Związek znajdujący się w plastiku poliwęglanowym,

which is what baby bottles are made out of.

z którego robi są butelki dla dzieci.

And what's interesting about BPA

Ciekawe w BPA jest to,

is that it's such a potent estrogen

że jest tak silnym estrogenem,

that it was actually once considered for use

że był brany pod uwagę w terapii hormonalnej

as a synthetic estrogen in hormone placement therapy.

jako składnik syntetycznego estrogenu.

And there have been many, many, many studies that have shown

Było wiele, wiele badań które dowiodły,

that BPA leaches from babies' bottles

że BPA jest wypłukiwane z butelek dziecięcych

into the formula, into the milk,

do mleka, więc i do dzieci.

and therefore into the babies.

do mleka, więc i do dzieci.

So we're dosing our babies,

Dozujemy naszym noworodkom i dzieciom

our newborns, our infants,

Dozujemy naszym noworodkom i dzieciom

with a synthetic estrogen.

syntetyczny estrogen.

Now two weeks ago or so,

Dwa tygodnie temu,

the European Union passed a law

Unia Europejska zatwierdziła ustawę

banning the use of BPA

zakazującą używania BPA

in babies' bottles and sippy cups.

w butelkach i kubkach dziecięcych.

And for those of you who are not parents,

Dla tych którzy nie są rodzicami,

sippy cups are those little plastic things

po butelkach dzieci piją ze specjalnych, plastikowych kubeczków.

that your child graduates to after using bottles.

po butelkach dzieci piją ze specjalnych plastikowych kubeczków.

But just two weeks before that,

2 tygodnie przed tym,

the U.S. Senate refused to even debate

senat USA odmówił debaty nad zakazem BPA,

the banning of BPA

senat USA odmówił debaty nad zakazem BPA,

in babies' bottles and sippy cups.

w dziecięcych butelkach i kubeczkach.

So it really makes you realize

Tak zaczynasz zdawać sobie sprawę

the onus on parents

jaki obowiązek spada na rodziców,

to have to look at this and regulate this and police this

bo muszą zająć się i nadzorować tę kwestię sami,

in their own lives

bo sami muszą zająć się i nadzorować tę kwestię,

and how astonishing that is.

i jest to przerażające.

(Video) PJC: With many plastic baby bottles

(Video) PJC: Udowodniono, że z wielu plastikowych butelek

now proven to leak the chemical bisphenol A,

ulatnia się bisfenol A,

it really shows how sometimes

a to oznacza, że czasem między chemikaliami a dzieckiem

it is only a parent's awareness

a to oznacza, że czasem między chemikaliami a dzieckiem

that stands between chemicals and our children.

stoi tylko świadomość rodzica.

The baby bottle scenario proves

Analizy z butelkami dowiodły,

that we can prevent unnecessary exposure.

że możemy uniknąć niepotrzebnego kontaktu.

However, if we parents are unaware,

Jakkolwiek, jeśli rodzice są nieświadomi,

we are leaving our children

zostawiają dziecko na pastwę losu.

to fend for themselves.

zostawiają dziecko na pastwę losu.

TH: And what Penelope says here

TH: To co mówi Penelope

is even more true.

to najprawdziwsza prawda.

For those of you who don't know, we're in the middle of the sixth mass extinction.

Dla tych, którzy nie wiedzą, jesteśmy w trakcie szóstej masowej zagłady.

Scientists agree now.

Naukowcy są zgodni.

We are losing species from the Earth

Gatunki ziemskie wymierają szybciej

faster than the dinosaurs disappeared,

niż wymierały dinozaury,

and leading that loss are amphibians.

a płazy w tym przodują.

80 percent of all amphibians

80 procent płazów

are threatened and in come decline.

jest w stanie zagrożenia i wyginięcia.

And I believe, many scientists believe

Jak wielu naukowców, jestem zdania

that pesticides are an important part of that decline.

że pestycydy to ważna część tego stanu.

In part, amphibians are good indicators and more sensitive

Płazy to dobry wskaźnik, wrażliwszy,

because they don't have protection from contaminants in the water --

w wodzie nie mają ochrony przed zanieczyszczeniami,

no eggshells, no membranes

nie mają skorup, błon ani łożysk.

and no placenta.

nie mają skorup, błon ani łożysk.

In fact, our invention -- by "our" I mean we mammals --

Nasz wynalazek, tu mam na myśli ssaki,

one of our big inventions was the placenta.

jeden z największych naszych wynalazków to łożysko.

But we also start out as aquatic organisms.

My także zaczynaliśmy jako wodne organizmy.

But it turns out that this ancient structure

Okazało się, że ta pradawna część,

that separates us from other animals, the placenta,

łożysko, które wyróżnia nas od innych zwierząt,

cannot evolve or adapt fast enough

nie jest w stanie wystarczająco szybko ewoluuować lub sie adoptować

because of the rate that we're generating new chemicals

w porównaniu z bezprecedensowy tempem w jaikm generujemy nowe chemikalia.

that it's never seen before.

w porównaniu z bezprecedensowy tempem w jaikm generujemy nowe chemikalia.

The evidence of that is that studies in rats, again with atrazine,

Badania z atrazyną na szczurach,

show that the hormone imbalance atrazine generates causes abortion.

pokazują, że nierównowaga hormonalna powoduje poronienia.

Because maintaining a pregnancy is dependent on hormones.

Utrzymanie ciąży zależy od hormonów.

Of those rats that don't abort,

U szczurów, które nie poroniły

atrazine causes prostate disease

atrazyna wywołuje prostatę u potomstwa.

in the pups so the sons

Młode rodzą się ze starczą chorobą.

are born with an old man's disease.

Młode rodzą się ze starczą chorobą.

Of those that don't abort,

U tych które nie poroniły,

atrazine causes impaired mammary, or breast, development

atrazyna powoduje słaby rozwój klatki piersiowej i gruczołów sutkowych

in the exposed daughters in utero,

u urodzonych samic,

so that their breast don't develop properly.

ich piersi nie rozwiną się odpowiednio.

And as a result, when those rats grow up,

W rezultacie ich młode będą opóźnione w rozwoju,

their pups experience retarded growth and development

W rezultacie ich młode będą opóźnione w rozwoju,

because they can't make enough milk to nourish their pups.

bo nie wyprodukują wystarczająco mleka, by je pożywić.

So the pup you see on the bottom is affected by atrazine

Małe w dole były narażone na atrazynę,

that its grandmother was exposed to.

jakiej poddana była ich babcia.

And given the life of many of these chemicals,

I biorąc pod uwage trwałość tych chemikaliów

generations, years, dozens of years,

pokolenia, tuziny lat

that means that we right now

co oznacza, że teraz mamy wpływ na zdrowie

are affecting the health

co oznacza, że teraz mamy wpływ na zdrowie

of our grandchildren's grandchildren

wnuków naszych wnuków

by things that we're putting into the environment today.

przez to co wysyłamy do środowiska naturalnego.

And this is not just philosophical, it's already known,

To nie abstrakcja, wiadomym jest,

that chemicals like diethylstilbestrol and estrogen,

że związki jak dietylstilbestrol czy estrogen,

PCBs, DDT

PCBs, DDT

cross the placenta

przedostają się przez łożysko

and effectively determine

i już w macicy efektownie zwiększają

the likelihood of developing breast cancer

i już w macicy efektownie zwiększają

and obesity and diabetes

ryzyko raka piersi, otyłości czy cukrzycy.

already when the baby's in the womb.

ryzyko raka piersi, otyłości czy cukrzycy.

In addition to that, after the baby's born,

Na dodatek,

our other unique invention as mammals

unikalnym wymysłem ssaków

is that we nourish our offspring after they're born.

jest karmienie potomstwa po porodzie.

We already know that chemicals

Wiemy już, że chemikalia

like DDT and DES and atrazine

jak DDT, DES i atrazyna

can also pass over into milk,

mogą przedostać się do mleka,

again, affecting our babies

i oddziaływać na nasze dzieci

even after their born.

nawet po porodzie.

PJC: So when Tyrone tells me

PJC: Kiedy Tyrone powiedział mi,

that the placenta is an ancient organ,

że łożyko to pradawny narząd,

I'm thinking, how do I demonstrate that?

myślałam jak to zaprezentować.

How do you show that?

Jak to pokazać?

And it's interesting when you make a film like this,

Pracując nad takim filmem,

because you're stuck trying to visualize science

możesz zaciąć się próbując

that there's no visualization for.

wizualnie przedstawić naukę.

And I have to take a little bit of artistic license.

Musiałam posłużyć się licencją artystyczną.

(Video) (Ringing)

(Video) (Ringing)

Old man: Placenta control.

Starszy pan: Kontrola łożyska.

What is it?

Co to jest?

Oh what?

Co?

(Snoring)

(Chrapanie)

(Honk)

(Trąbka)

Puffuffuff, what?

Puffuffuff, co?

Perflourooctanoic acid.

Kwas perfuoroktanowy.

Blimey.

Cholera.

Never heard of it.

Nigdy o nim nie słyszałem.

PJC: And neither had I actually

PJC: Ani ja, dopóki nie zaczęłam

before I started making this film.

pracować nad tym filmem.

And so when you realize that chemicals can pass the placenta

Kiedy zdajesz sobie sprawę, że chemikalia przechodzą przez łożysko

and go into your unborn child,

do twojego nieurodzonego dziecka,

it made me start to think,

zaczynasz zastanawiać się

what would my fetus say to me?

jakby zareagował na to płód.

What would our unborn children say to us

Co powiedziały by nam nasze nienarodzone dzieci

when they have an exposure

wystawione dzień za dniem na takie działanie?

that's happening everyday, day after day?

wystawione dzień za dniem na takie działanie?

(Music)

(Muzyka)

(Video) Child: Today,

(Video) Dziecko: Dziś,

I had some octyphenols,

miałem trochę oktypenolu,

some artificial musks

trochę sztucznego piżma,

and some bisphenol A.

i bisfenolu A.

Help me.

Pomóżcie mi.

PJC: It's a very profound notion

PJC: To bardzo ważne abyśmy

to know that we as women

my jako kobiety zrozumiały,

are at the vanguard of this.

że musimy trzymać rękę na pulsie.

This is our issue,

To nasza sprawa,

because we collect these compounds our entire life

bo akumulujemy te związki przez całe życie,

and then we end up dumping it and dumping them

a potem wysyłamy je naszym nienarodzonym dzieciom.

into our unborn children.

a potem wysyłamy je naszym nienarodzonym dzieciom.

We are in effect

Zanieczyszczamy nasze dzieci.

polluting our children.

Zanieczyszczamy nasze dzieci.

And this was something that was really brought home to me a year ago

Zrozumiałam to jakiś rok temu,

when I found out I was pregnant

kiedy okazało się, że jestem w ciąży,

and the first scan revealed

pierwsze prześwietlenie

that my baby had a birth defect

wykazało wrodzoną wadę

associated with exposure

związaną z ekspozycją

to estrogenic chemicals in the womb

na związki estrogenu w macicy,

and the second scan

drugie prześwietlenie

revealed no heartbeat.

wykazało brak tętna.

So my child's death, my baby's death,

Śmierć mojego dziecka

really brought home the resonance of what I was trying to make in this film.

przyniosła oddźwięk w postaci tego filmu.

And it's sometimes a weird place

Czasem dziwne jest

when the communicator becomes part of the story,

gdy reporter staje się częścią historii,

which is not what you originally intend.

a nie było to początkowym zamiarem.

And so when Tyrone talks about

Kiedy Tyrone mówi o płodzie

the fetus being trapped in a contaminated environment,

zamkniętym w zanieczyszczonym środowisku,

this is my contaminated environment.

mówi o moim zanieczyszczonym środowisku.

This is my toxic baby.

To moje toksyczne dziecko.

And that's something

To nie tylko głębokie i smutne,

that's just profound and sad,

To nie tylko głębokie i smutne,

but astonishing

ale i zdumiewające,

because so many of us don't actually know this.

bo wielu z nas nie ma o tym pojęcia.

TH: One of this things that's exciting and appropriate

TH: Bycie tu w TEDWomen

for me to be here at TEDWomen

jest dla mnie ekscytujące,

is that, well, I think it was summed up best last night at dinner

najlepiej podsumowuje to wczorajsza kolacja,

when someone said, "Turn to the man at your table and tell them,

kiedy ktoś powiedział: "Powiedz mężczyznom przy twoim stole,

'When the revolution starts, we've got your back.'"

'Kiedy zacznie się rewolucja, poprzemy was'".

The truth is, women,

Kobiety, prawda jest taka,

you've had our back on this issue for a very long time,

długo udzielałyście poparcia sprawie,

starting with Rachel Carson's "Silent Spring"

poczynając od "Cichej Wiosny" Rachel Carson,

to Theo Colborn's "Our Stolen Future"

"Naszej Skradzionej Przyszłości" Theo Colborn,

to Sandra Steingraber's books

po "żyć Nurtem Rzeki" i "Mieć wiarę" Sandry Steingaber.

"Living Downstream" and "Having Faith."

po "żyć Nurtem Rzeki" i "Mieć wiarę" Sandry Steingaber.

And perhaps it's the connection to our next generation --

Być może to połączenie z następnym pokoleniem,

like my wife and my beautiful daughter here about 13 years ago --

jak mojej żony i pięknej córki jakieś 13 lat temu,

perhaps it's that connection

być może to ta relacja

that makes women activists

sprawia, że kobiety tak się udzielają.

in this particular area.

sprawia, że kobiety tak się udzielają.

But for the men here, I want to say

Mężczyznom chciałbym oznajmić,

it's not just women and children that are at risk.

że nie tylko kobiety i dzieci są zagrożone.

And the frogs that are exposed to atrazine,

Samce żab narażonych na atrazynę

the testes are full of holes and spaces,

przez nierównowagę hormonalną

because the hormone imbalance,

mają jądra pełne dziur i zgrubień.

instead of allowing sperm to be generated,

Zamiast produkować spermę,

such as in the testis here,

tak jak to jądro,

the testicular tubules end up empty

jądrowe kanały pustoszeją

and fertility goes down by as much as 50 percent.

zmniejszając płodność nawet o 50 procent.

It's not just my work in amphibians,

Nie tylko moje badania nad płazami,

but similar work has been shown in fish in Europe,

ale także podobne badania na rybach w Europie

holes in the testes and absence of sperm in reptiles in a group from South America

wykazały dziury w jądrach i nieobecność spermy

and in rats, an absence of sperm

u szczurów i u gadów z Ameryki Pnd.

in the testicular tubules as well.

u szczurów i u gadów z Ameryki Pnd.

And of course, we don't do these experiments in humans,

Oczywiście nie robimy takich eksperymentów na ludziach,

but just by coincidence,

ale mój znajomy udowodnił przez przypadek,

my colleague has shown

ale mój znajomy udowodnił przez przypadek,

that men who have low sperm count, low semen quality

że mężczyźni z małą ilością i złą jakością spermy

have significantly more atrazine in their urine.

mają w moczu dużo więcej atrazyny.

These are just men who live

To mężczyźni żyjący

in an agricultural community.

w rolniczych społecznościach.

Men who actually work in agriculture

Mężczyźni, którzy pracują na roli

have much higher levels of atrazine.

mają jej jeszcze więcej.

And the men who actually apply atrazine

Ci którzy dozują atrazynę

have even more atrazine in their urine,

mają jej w moczu najwięcej,

up to levels that are 24,000 times what we know to be active

24 000 razy więcej.

are present in the urine of these men.

24 000 razy więcej.

Of course, most of them, 90 percent are Mexican, Mexican-American.

90 procent z nich to Meksykanie, Meksykanie-Amerykanie,

And it's not just atrazine they're exposed to.

Są narażeni nie tylko na atrazynę,

They're exposed to chemicals like chloropicrin,

ale i na inne chemikalia jak chloropikryna,

which was originally used as a nerve gas.

używaną kiedyś jako gaz obezwładniający.

And many of these workers

Dla wielu z tych rolników

have life expectancies of only 50.

średnia życia to 50 lat.

It shouldn't come to any surprise that the things that happen in wildlife

Nie powinno nas zaskoczyć, że to co się dzieje w przyrodzie

are also a warning to us,

jest także ostrzeżeniem dla nas,

just like Rachel Carson and others have warned.

tak jak ostrzegali Rachel Carson i inni.

As evident in this slide from Lake Nabugabo in Uganda,

Dowodem jest obraz jeziora Nabugabo w Ugandzie,

the agricultural runoff from this crop,

rolnicze dorzecze z plonami,

which goes into these buckets,

które idą do kontenerów,

is the sole source of drinking, cooking and bathing water for this village.

to jedyne źródło wody pitnej, do gotowania i mycia dla tej wioski.

Now if I told the men in this village

Gdybym powiedział ludziom z wioski,

that the frogs have pour immune function

o ubogim systemie odpornościowym

and eggs developing in their testes,

i o mosznie w której rosną im jajeczka,

the connection between environmental health and public health

związek między zdrowiem a środowiskiem naturalnym

would be clear.

byłby jaśniejszy.

You would not drink water that you knew was having this kind of impact

Nie pitoby wody wiedząc, że tak działa na przyrodę.

on the wildlife that lived in it.

Nie pitoby wody wiedząc, że tak działa na przyrodę.

The problem is, in my village, Oakland,

Problem polega na tym, że w mojej wioscę Oakland,

in most of our villages,

w większości naszych wiosek,

we don't see that connection.

nie widzimy tego związku.

We turn on the faucet, the water comes out, we assume it's safe,

Odkręcamy kurek, leci woda i myślimy, że jest zdrowa,

and we assume that we are masters of our environment,

uważamy się za panów przyrody

rather than being part of it.

a nie za jej część.

PJC: So it doesn't take much to realize

PJC: Nie potrzeba dużo czasu, by zdać sobie sprawę,

that actually this is an environmental issue.

że to kwestia ochrony środowiska.

And I kept thinking over and over again

Ciągle o tym myślę.

this question.

Ciągle o tym myślę.

We know so much about global warming and climate change,

Wiemy tyle o globalnym ociepleniu i zmianie klimatu,

and yet, we have no concept

ale jeszcze nie mamy nazwy

of what I've been calling internal environmentalism.

na coś co ja nazywam wewnętrzą środowiskowością.

We know what we're putting out there,

Wiemy co wyrzucamy do środowiska,

we have a sense of those repercussions,

wiemy jakie są tego skutki,

but we are so ignorant of this sense

ale nie mamy pojęcia

of what happens when we put things, or things are put

co się dzieje jak dostaną się do naszego ciała.

into our bodies.

co się dzieje jak dostaną się do naszego ciała.

And it's my feeling

Jestem przekonana,

and it's my urging being here

dlategu tu jestem,

to know that, as we women move forward

że my kobiety będziemy szły do przodu

as the communicators of this,

jako orędowniczki tej kwestii,

but also as the ones who carry that burden

na nas spoczywa

of carrying the children, bearing the children,

ciężar opieki nad dziećmi,

we hold most of the buying power in the household,

jesteśmy siłą jeśli chodzi o domowe zakupy,

is that it's going to be us moving forward

to nam pomoże

to carry the work of Tyrone and other scientists around the world.

w rozprzestrzenieniu pracy Tyrone i innych.

And my urging is

Namawiam was

that when we think about environmental issues

do myślenia o środowkisku naturalnym

that we remember that it's not just about melting glaciers and ice caps,

nie tylko w kategoriach topienjących gór lodowych,

but it's also about our children as well.

ale także o dzieciach.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)