Ryan Lobo: Photographing the hidden story

Tłumaczenie: Łukasz Kruczek Korekta: Marek Kasiak

My name is Ryan Lobo,

Nazywam się Ryan Lobo i przez 10 lat

and I've been involved in the documentary

angażowałem się w branży

filmmaking business all over the world for the last 10 years.

filmów dokumentalnych na całym świecie.

During the process of making these films

Podczas tworzenia tych filmów

I found myself taking photographs,

zacząłem fotografować,

often much to the annoyance of the video cameramen.

często drażniąc przy tym operatorów.

I found this photography of mine almost compulsive.

Stało się to dla mnie nałogiem.

And at the end of a shoot, I would sometimes feel that

Czasami pod koniec kręcenia filmu czułem, że

I had photographs that told a better story

moje fotografie opowiadały lepsza historię

than a sometimes-sensational documentary.

niż niekiedy sensacyjne filmy dokumentalne.

I felt, when I had my photographs,

Trzymając moje fotografie czułem,

that I was holding on to something true,

że trzymam coś prawdziwego,

regardless of agendas or politics.

niezależnego od panującego porządku czy polityki.

In 2007, I traveled to three war zones.

W 2007 roku byłem w 3 strefach działań wojennych.

I traveled to Iraq, Afghanistan and Liberia.

Byłem w Iraku, Afganistanie i Liberii.

And over there I experienced

Będąc tam na miejscu, doświadczyłem

other people's suffering, up close and personal,

osobiście ludzkiego cierpienia.

immersed myself in some rather intense and emotional stories,

Zanurzyłem się w historie pełne emocji i intensywności,

and at times I experienced great fear for my own life.

czasem mając wielką obawę o własne życie.

As always, I would return to Bangalore,

Zawsze mógłbym wrócić do miasta Bangalur w Indiach.

and often to animated discussions at friend's homes,

Mógłbym często wracać do żywych dyskusji

where we would discuss various issues

z przyjaciółmi i poruszać różne kwestie.

while they complained bitterly about the new pub timings,

Oni marudziliby na godziny otwarcia pubów,

where a drink often cost more than what they'd paid

gdzie drink kosztuje więcej niż zatrudnienie

their 14-year-old maid.

14-letniej pokojówki.

I would feel very isolated during these discussions.

Czułbym się bardzo obco przy takich rozmowach.

But at the same time, I questioned myself

Jednocześnie pytam sam siebie

and my own integrity and purpose in storytelling.

o swoje przekonania i cel w opowiadaniu historii.

And I decided that I had compromised,

Zdecydowałem, że pójdę na kompromis

just like my friends in those discussions,

tak jak uczynili to moi przyjaciele w tych dyskusjach,

where we told stories

w których opowiadaliśmy historie

in contexts we made excuses for,

w kontekście, który usprawiedliwialiśmy

rather than taking responsibility for.

zamiast wziąć za niego odpowiedzialność.

I won't go into details about what led to a decision I made,

Nie będę wchodził w szczegóły, co tknęło mnie do takiej decyzji.

but let's just say it involved alcohol, cigarettes,

Powiedzmy, że dotyczyło to alkoholu, papierosów

other substances and a woman.

innych substancji oraz kobieta.

(Laughter)

(śmiech)

I basically decided that it was I,

W zasadzie, to byłem cały ja,

not the camera or the network,

a nie aparat czy sieć,

or anything that lay outside myself,

czy cokolwiek innego poza mną.

that was the only instrument in storytelling

W opowiadaniu historii, to tylko narzędzia

truly worth tuning.

które były warte podłączenia.

In my life, when I tried to achieve things

Kiedy chciałem coś osiągnąć w życiu,

like success or recognition, they eluded me.

sukces czy uznanie - omijało mnie to.

Paradoxically, when I let go of these objectives,

Paradoksalnie, kiedy porzuciłem te cele

and worked from a place of compassion and purpose,

i pracowałem w miejscu współczucia i determinacji,

looking for excellence, rather than the results of it,

poszukując raczej doskonałości w działaniu niż rezultacie,

everything arrived on its own, including fulfillment.

wszystko zjawiło się samo, razem z satysfakcją i spełnieniem.

Photography transcended culture, including my own.

Fotografia przekraczała kulturę, również moja własną.

And it is, for me, a language which expressed the intangible,

Dla mnie jest to język, wyrażający rzeczy niematerialne,

and gives voice to people and stories without.

będącym głosem historii i pozbawionych głosu ludzi.

I invite you into three recent stories of mine,

Przedstawiam wam moje 3 ostatnie historie,

which are about this way of looking, if you will,

będące o tym rodzaju patrzenia,

which I believe exemplify the tenets

który stanowi przykład

of what I like to call compassion in storytelling.

zasady współczucia w opowiadaniu historii.

In 2007 I went to Liberia,

W 2007 pojechałem do Liberii,

where a group of my friends and I

gdzie wraz z grupą przyjaciół

did an independent, self-funded film, still in progress,

kręciliśmy na własny koszt, niezrealizowany jeszcze film

on a very legendary and brutal war-lord

o legendarnym i okrutnym dowódcy wojskowym

named General Butt Naked.

o imieniu Generał Goły Tyłek.

His real name is Joshua, and he's pictured here in a cell

Jego prawdziwe imie to Joshua i jest tutaj przedstawiony w celi,

where he once used to torture and murder people,

w której sam kiedyś torturował i mordował ludzi,

including children.

w tym również dzieci.

Joshua claims to have personally killed

Joshua przyznał się do osobistego mordu

more than 10,000 people during Liberia's civil war.

ponad 10 000 osób podczas wojny domowej w Liberii.

He got his name from fighting stark naked.

Swoje imię zawdzięcza temu, że walczył całkiem nago.

And he is probably the most prolific mass murderer

Jest on prawdopodobnie najbardziej wyrafinowanym masowym mordercą

alive on Earth today.

jaki żyje dziś na Ziemi.

This woman witnessed the General murdering her brother.

Ta kobieta była świadkiem morderstwa swojego brata z rąk generała.

Joshua commanded his child-soldiers to commit unspeakable crimes,

Joshua rozkazał swoim dziecięcym żołnierzom popełnianie okropnych czynów,

and enforced his command with great brutality.

a narzucał swoje rozkazy z wielkim okrucieństwem.

Today many of these children are addicted to drugs like heroin,

Dziś, wiele tych dzieci jest uzależnionych od heroiny

and they are destitute, like these young men in the image.

oraz pozostawionych bez środków do życia, tak jak ci na zdjęciu.

How do you live with yourself

Jak żyć ze sobą wiedząc,

if you know you've committed horrific crimes?

że popełniło się tak straszne zbrodnie?

Today the General is a baptized Christian evangelist.

Dzisiaj, generał jest ochrzczonym ewangelistą chrześcijańskim.

And he's on a mission.

i wyjechał na misję.

We accompanied Joshua, as he walked the Earth,

Dotrzymywaliśmy mu towarzystwa, kiedy przechadzał się po Ziemi

visiting villages where he had once killed and raped.

odwiedzając wioski, gdzie gwałcił i mordował.

He seeked forgiveness,

Szukał tam przebaczenia

and he claims to endeavor to improve

twierdząc, że dąży do zmiany

the lives of his child-soldiers.

bytu jego dziecięcych żołnierzy

During this expedition I expected him

Podczas tej wyprawy sądziłem,

to be killed outright, and us as well.

że zostanie bezpośrednio zamordowany, a my razem z nim.

But what I saw opened my eyes

Jednak, to co zobaczyłem otworzyło mi oczy

to an idea of forgiveness

na ideę przebaczenia,

which I never thought possible.

w którą nigdy nie wierzyłem.

In the midst of incredible poverty and loss,

W środku niesamowitej biedy i straty,

people who had nothing absolved a man

ludzie niemający już niczego rozgrzeszyli człowieka,

who had taken everything from them.

który wcześniej zabrał im wszystko co mieli.

He begs for forgiveness,

Błagał o przebaczenie

and receives it from the same woman

i otrzymał je od tej samej kobiety,

whose brother he murdered.

której zamordował brata.

Senegalese, the young man seated on the wheelchair here,

Senegalese, młody mężczyzna siedział tutaj na wózku inwalidzkim

was once a child soldier, under the General's command,

był kiedyś dziecięcym żołnierzem, pod rozkazem generała

until he disobeyed orders,

do czasu niewykonania rozkazu.

and the General shot off both his legs.

Generał odstrzelił mu obydwie nogi.

He forgives the General in this image.

On wybacza generałowi na tym zdjęciu.

He risked his life as he walked up to people

Narażał życie i podchodził do ludzi,

whose families he'd murdered.

których rodziny mordował.

In this photograph a hostile crowd in a slum surrounds him.

Na tej fotografii, otacza go wzburzony tłum ze slamsów.

And Joshua remains silent

A Joshua milczy,

as they vented their rage against him.

kiedy oni dają upust swojej wściekłości.

This image, to me, is almost like from a Shakespearean play,

To zdjęcie dla mnie jest niemal jak ze sztuki Szekspira,

with a man, surrounded by various influences,

gdzie mężczyzna otoczony różnymi wpływami

desperate to hold on to something true within himself,

desperacko tłamsi w sobie prawdę

in a context of great suffering that he has created himself.

w kontekście wielkiego cierpienia, które sam sobie zgotował.

I was intensely moved during all this.

Bardzo mnie to wszystko poruszyło.

But the question is,

Ale pytanie brzmi:

does forgiveness and redemption replace justice?

czy przebaczenie i odkupienie zastępuje sprawiedliwość?

Joshua, in his own words, says that he does not mind

Joshua twierdzi, że to nie ma znaczenia

standing trial for his crimes,

i mógłby stanąć przed sądem za swoje zbrodnie

and speaks about them from soapboxes across Monrovia,

i mówić o nich w całej Monrovi

to an audience that often includes his victims.

do osób, które często stanowiłyby jego ofiary.

A very unlikely spokesperson for the idea of

Dziwny byłby to rzecznik idei

separation of church and state.

separacji Kościoła od państwa.

The second story I'm going to tell you about

Druga historia, którą chce wam opowiedzieć

is about a group of very special fighting women

jest o specjalnej grupie walczących kobiet

with rather unique peace-keeping skills.

z oryginalnymi umiejętnościami utrzymywania pokoju.

Liberia has been devastated by one of Africa's

Liberia została zdewastowana przez jedną z

bloodiest civil wars,

najbardziej krwawych wojen domowych,

which has left more than 200,000 people dead,

która pochłonęła ponad 200 000 ofiar,

thousands of women scarred by rape and crime

tysiące zgwałconych i okaleczonych kobiet,

on a spectacular scale.

zbrodni na niezbadana skalę.

Liberia is now home

Liberia jest teraz domem

to an all-woman United Nations contingent

dla hinduskiego kobiecego

of Indian peacekeepers.

kontyngentu pokojowego ONZ.

These women, many from small towns in India,

Kobiety te, pochodzące z małych miasteczek w Indiach

help keep the peace, far away from home and family.

będąc daleko od domu pomagały zachować pokój w Liberii.

They use negotiation and tolerance

Posługiwały się znacznie częściej negocjacją

more often than an armed response.

i tolerancją niż siłą.

The commander told me that a woman could gauge

Ich dowództwo twierdziło, że kobieta może ocenić

a potentially violent situation

potencjalnie groźną sytuację

much better than men.

lepiej od mężczyzny.

And that they were definitely capable of diffusing it non-aggressively.

W dodatku, były one w stanie rozwiązać sytuację bez użycia agresji.

This man was very drunk,

Ten mężczyzna był bardzo pijany

and he was very interested in my camera,

i zainteresował się moim aparatem

until he noticed the women, who handled him

do czasu, kiedy dostrzegł kobiety z kontyngentu, które się nim zajęły

with smiles, and AK-47s at the ready, of course.

z uśmiechami na twarzy i AK-47 w gotowości oczywiście.

(Laughter)

(śmiech)

This contingent seems to be quite lucky,

Ten kontyngent wydawał się mieć szczęście

and it has not sustained any casualties,

i nie odniósł żadnych strat,

even though dozens of peacekeepers have been killed in Liberia.

pomimo tego, że wielu żołnierzy sił pokojowych zostało zabitych w Liberii.

And yes, all of those people killed were male.

Tak, wszyscy spośród zabitych byli mężczyznami.

Many of the women are married with children,

Wiele z tych kobiet to żony i matki,

and they say the hardest part of their deployment

które uważają, że najtrudniejszą częścią ich misji

was being kept away from their children.

było rozdzielenie ich od swoich dzieci.

I accompanied these women on their patrols,

Towarzyszyłem tym kobietom podczas patroli

and watched as they walked past men,

i obserwowałem jak przechodziły obok mężczyzn,

many who passed very lewd comments incessantly.

którzy ciągle rzucali sprośnymi komentarzami w ich stronę.

And when I asked one of the women about the shock and awe response,

Kiedy zapytałem jedną z kobiet o ich reakcje,

she said, "Don't worry, same thing back home.

odpowiedziała mi: "bez obaw, w ojczyźnie mamy tak samo,

We know how to deal with these fellows,"

wiemy jak sobie radzić z takimi typami"

and ignored them.

i zignorowała ich.

In a country ravaged by violence against women,

W kraju zniszczonym przez przemoc wobec kobiet,

Indian peacekeepers have inspired many local women

Hinduski kobiecy kontyngent zainspirował wiele miejscowych kobiet

to join the police force.

do przyłączenia się do policji.

Sometimes, when the war is over and all the film crews have left,

Kiedy wojna się kończy i znikają wszystkie ekipy filmowe,

the most inspiring stories are the ones

najbardziej inspirujące historie to te,

that float just beneath the radar.

które nie wychodzą na światło dzienne.

I came back to India and nobody was interested in buying the story.

Kiedy wróciłem do Indii, nikt nie był zainteresowany kupieniem tej historii.

And one editor told me that she wasn't interested

Jedna pani wydawca powiedziała mi, że nie była zainteresowana

in doing what she called "manual labor stories."

robieniem, jak to nazwała "historii pracy fizycznej".

In 2007 and 2009 I did stories on the Delhi Fire Service, the DFS,

W 2007 oraz 2009 roku uchwyciłem historię o Straży Pożarnej w Delhi (SPwD),

which, during the summer, is probably the world's most active fire department.

która, w lecie jest prawdopodobnie najaktywniejszą strażą pożarną na świecie.

They answer more than 5,000 calls in just two months.

Odpowiadają na ponad 5 000 zgłoszeń w ciągu 2 miesięcy.

And all this against incredible logistical odds,

I to wszystko mimo niesamowitych przeciwności logistycznych

like heat and traffic jams.

takich jak upał i korki na ulicach.

Something amazing happened during this shoot.

Coś niesamowitego stało się podczas uchwycenia tej chwili.

Due to a traffic jam, we were late in getting to a slum,

Z powodu korka ulicznego byliśmy spóźnieni w drodze do slamsu,

a large slum, which had caught fire.

wielkiego slamsu, którego ogarnął pożar.

As we neared, angry crowds attacked our trucks

Kiedy się zbliżaliśmy, rozwścieczony tłum zaatakował nasz wóz

and stoned them, by hundreds of people all over the place.

obrzucając go kamieniami i to przez tysiące ludzi dookoła.

These men were terrified,

Ci ludzie byli przerażeni

as the mob attacked our vehicle.

kiedy tłum zaatakował nasz wóz.

But nonetheless, despite the hostility,

Mimo wszystko, pomimo wrogości

firefighters left the vehicle and successfully fought the fire.

strażacy opuścili pojazd i ugasili ogień.

Running the gauntlet through hostile crowds,

Przedzierali się przez wrogi tłum,

and some wearing motorbike helmets to prevent injury.

a niektórzy nosili kaski by uchronić się przed obrażeniami.

Some of the local people forcibly took away the hoses

Niektórzy tubylcy siłą zabierali węże strażakom

from the firemen to put out the fire in their homes.

by ugasili ogień właśnie w ich domach.

Now, hundreds of homes were destroyed.

Tysiące domów zostało zniszczonych.

But the question that lingered in my mind was,

Pytanie, które tkwiło mi w głowie to:

what causes people to destroy fire trucks

co sprawia, że ludzie niszczą wozy strażackie,

headed to their own homes?

które jadą do ich domów?

Where does such rage come from?

Skąd pochodzi ta wściekłość?

And how are we responsible for this?

Jaką my ponosimy za to odpowiedzialność?

45 percent of the 14 million people

45% z 14 milionów ludzi,

who live in Delhi live in unauthorized slums,

którzy mieszkają w Delhi, mieszkają w nielegalnych slumsach,

which are chronically overcrowded.

które są cały czas przeludnione.

They lack even the most basic amenities.

Brakuje nawet najbardziej podstawowego wyposażenia.

And this is something that is common to all our big cities.

To jest coś, co występuje w każdym z naszych dużych miast.

Back to the DFS. A huge chemical depot caught fire,

Wracając do SPwD. Kiedyś wybuchł pożar w dużym składzie chemicznym,

thousands of drums filled with petrochemicals

płonęło tysiące beczek wypełnionych chemikaliami.

were blazing away and exploding all around us.

Wszystko wokół nas wybuchało.

The heat was so intense, that hoses were used

Upał był tak ogromny, że węże były używane

to cool down firefighters

do chłodzenia strażaków

fighting extremely close to the fire, and with no protective clothing.

stojących bardzo blisko ognia i bez odzieży ochronnej.

In India we often love to complain about our government bodies.

W Indiach uwielbiamy narzekać na rząd.

But over here, the heads of the DFS,

Ale tutaj, szefostwo SPwD

Mr. R.C. Sharman, Mr. A.K. Sharman,

pan R.C. Sharman i pan A.K. Sharman

led the firefight with their men.

prowadziłli akcje gaszenia ognia razem ze swoimi ludźmi.

Something wonderful in a country where

Coś pięknego w kraju, w którym

manual labor is often looked down upon.

na prace fizyczną patrzy się z góry.

(Applause)

(oklaski)

Over the years, my faith in the power of storytelling has been tested.

Przez te lata, moja wiara w siłę opowiadania historii została poddana próbie

And I've had very serious doubt about its efficacy,

i miałem bardzo poważne wątpliwości co do jej skuteczności

and my own faith in humanity.

i mojej wiary w człowieczeństwo.

However, a film we shot still airs on the National Geographic channel.

Pomimo tego film, który nakręciliśmy wciąż leci na National Geographic

And when it airs I get calls from all the guys I was with

i kiedy jest nadawany, dostaję telefony od ludzi, z którymi tam byłem

and they tell me that they receive hundreds of calls congratulating them.

i mówią mi, że otrzymują tysiące telefonów z gratulacjami.

Some of the firemen told me that they were also inspired

Niektórzy strażacy powiedzieli mi, że zostali zainspirowani

to do better because they were so pleased

by lepiej pracować, bo byli bardzo zadowoleni,

to get thank-yous rather than brick bats.

że dostali wiele podziękowań zamiast negatywnych opinii.

It seems that this story helped change perceptions about the DFS,

Wydaję się, że ta opowieść pomogła zmienić postrzeganie o SPwD

at least in the minds of an audience in part on televisions,

przynajmniej w umysłach odbiorców, oglądających TV,

read magazines and whose huts aren't on fire.

czytających magazyny i tych, których domy nie płoną.

Sometimes, focusing on what's heroic, beautiful and dignified,

Czasami, skupianie się na czynach godnych, heroicznych i pięknych

regardless of the context,

bez odnoszenia się do kontekstu,

can help magnify these intangibles three ways,

może pomóc powiększyć znaczenie tych wartości 3 sposobami:

in the protagonist of the story, in the audience,

dzięki bohaterowi opowieści, dzięki odbiorcom,

and also in the storyteller.

jak również dzięki autorowi opowieści.

And that's the power of storytelling.

I to jest właśnie siła opowiadania historii.

Focus on what's dignified, courageous and beautiful,

Skupmy się na tym co godne, odważne i piękne,

and it grows. Thank you.

a ono samo wyrośnie.

(Applause)

(oklaski)