Apple's promise to be carbon neutral by 2030 | Lisa Jackson and Liz Ogbu

Transcriber: TED Translators Admin Reviewer: Mirjana Čutura

Translator: khant zawhtoo Reviewer: Sanntint Tint

Liz Ogbu: So Lisa,

Liz Ogbu ; Lisa ‌ရေ

Apple is on target to become carbon neutral

Apple ကသူ့ရဲ့ စီးပွှားရေးနဲ့ ကုန်ထုတ်လုပ်မှု

across its entire business and manufacturing supply chain

ထောက်ပံ့ရေးကနေ တစ်ဆင့်2030 မှာ ကာဗွန် ကင်းမဲ့တာဖြစ်လာဖို့

by 2030.

ရည်မှန်းထားတယ်ပေါ့နော်

Can you explain exactly what that means?

အဲဒါက ဘာအဓိပ္ပာယ်လဲဆိုတာ ရှင်းပြပေးပါဦး။

Lisa Jackson: Sure.

Lisa Jackson : ရတာပေါ့

So today Apple is carbon neutral for all of our own operations.

ဒီကနေ့မှာ Apple က ကျွန်မတို့ရဲ လုပ်ငန်းစဉ် အရ ကာဗွန် ကင်းမဲ့ ပါတယ်

And we're running on 100 percent renewable energy

နောက်ပြီး ၁၀၀ % ပြန်လည်အသုံးပြု လို့ရတဲ့ လောင်စာနဲ့ လှုပ်ရှားတယ်

for our corporate campuses,

ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ နယ်မြေခွဲတွေရယ်။

for our stores

ဆိုင်တွေရယ်

and for our data centers.

ဒေတာ စင်တာတွေရယ် အတွက်ပေါ့။

So we know how to do this work.

ဒီ အလုပ်ကို ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ သိပါတယ်

The challenge for 2030 is to convert our supply chain,

၂၀၃၀ အတွက် စိန်ခေါ်မှုက ထောက်ပံ့ရေး ကွင်းဆက်ကို ပြောင်းလဲဖို့ ဖြစ်ပြီး

and that work has already begun.

လုပ်ငန်းစဥ်ကလည်း စတင်နေခဲ့ပါပြီ

We already have 70 suppliers,

အခု ကျွန်မတို့ ထောက်ပံ့ရေး ကွင်းဆက်မှာဆိုရင်

over eight gigawatts of energy coming online

အွန်လိုင်း စွမ်းအင် ၈ ဂီဂါ၀ပ်ကျေယ်တဲ့ ထောက်ပံ့သူ အယောက် ၇၀

in our supply chain,

ရှိနှင့်နေပါပြီ။

and then our last piece

ဒီနောက် နောက်ဆုံး အချက်အ​နေနဲ့

will be to convert the energy that our customers use

ကျွန်မတို့ ရဲ့ ၀ယ်ယူသူ တွေ ကိရိယာတွေကို အားသွင်းတဲ့အခါ

to charge our devices

အသုံးပြုတဲ့ စွမ်းအင်ကို ပြောင်းလဲပြီး

to clean energy.

စွမ်းအင်ကို သန့်စင်စေတယ်

LO: What are some of the biggest changes

LO:Apple ရဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းစဉ်အရ

that Apple's going to need to make in its business operations

ပြုလုပ်ရမယ့် အကြီးမားဆုံး ပြောင်းလဲမှု တချို့က ဘာတွေလဲ။

in order to be able to achieve those goals?

ဒီရည်မှန်းချက်တွေအောင်မြင်ဖို့အတွက်ပေါ့

LJ: So imagine if instead of mining material

Lj: မြင်ယောင်ကြည့်ပါ သတ္ထုတွင်းထွက်တွေကို

to go into Apple products,

Apple ထုတ်ကုန်တွေမှာသုံးမယ့်အစား

we actually started with recycled material.

ပြန်လည်သုံးနိုင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေနဲ့

So we're not going all the way back to the mine

စတင်ခဲ့တာကြောင့်

through smelting, transportation, processing.

ကျွန်မတို့အနေနဲ့ သတ္ထုတွင်းလုပ်ငန်း ဘက်ကို ပြန်မသွားတော့ပါဘူး

Instead, we're really talking about reprocessing to some degree

ဒီအစား ကျွန်မတို့ တကယ် ဆွေးနွေးနေတာက အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ပြန်လည် လုပ်ဆောင်ခြင်း

and putting that material right back into products --

ကုန်ပစ္စည်းတွေကို ထုတ်ကုန်တွေကိုပြန်ထည့်ခြင်းပါ။

super important with things like conflict metals or rare earths.

သတ္တု (သို့) ရှားပါးတဲ့ မြေသားလို ဝိရ​ောဓိ ဖြစ်တဲ့ အရာတွေမှာ အထူးအရေးကြီးတယ်။

So Apple has been doing that work now for several years.

Apple ကအခုလိုလုပ်နေတာ နှစ်အနည်းငယ်ကြာပါပြီ

We've actually promised

ထုတ်ကုန်တွေအားလုံးကို

that we want to make all of our products out of recycled and renewable materials.

ပြန်အသုံးပြုနိုင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေနဲ့ ပြုလုပ် ချင်ပါတယ်လို့ ကျွန်မတို့ တကယ် ကတိပေးထားတယ်

And so that investment

ဒါကြောင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံဆိုတာက

also means we get to take away all the carbon emissions

ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်တဲ ့ ပစ္စည်းတွေ မဖြစ်ခင်အထိ

associated with everything up until the point of the recycled material.

အရာအားလုံးနဲ့ဆက်စပ်နေတဲ့ ကာဗွန် ထုတ်လုပ်မှုအားလုံးကို ဖယ်ရှားနိုင်အောင်ပါ။

LO: So it strikes me that you actually hold a really interesting perspective.

LO: ရှင်တို့ဆီမှာ စိတ်၀င်စားဖို့ကောင်းတဲ့ အမြင်မျိုးရှိတယ်ဆိုတာသိလိုက်ရတယ်ပေါ့နော်

You know, you're now at Apple

ရှင်သိလား ရှင်ကအခု Apple မှာ

and, like, deep in the business world around these things,

လုက်ငန်းပိုင်း မှာနက်ရှိုင်းစွာပါဝင်နေတယ်

but formerly, you actually led the US Environmental Protection Agency

အရင်က US ရဲ့ သဘာ၀ပတ်၀န်းကျင် ကာကွယ်ရေး အေဂျင်စီကို Obama လက်ထက် တုန်းက

under the Obama administration,

ဉီးဆောင်ခဲ့တယ်ပေါ့နော်။

so you've seen the government side as well.

ဒီတော့ရှင့်အနေနဲ့ အစိုးရ ဘက်ကအမြင်လည်းရှိမှာပါ

What, in your mind, is the right way

ရှင့်စိတ်ထဲမှာ ရာသီဉတု ကပ်ဘေးကို

to look at the respective roles of the state and the market

တွန်းလှန်တဲ့နေရာမှာပြည်နယ်တွေနဲ့ ဈေးကွက်တွေက သက်ဆိုင်ရာ

in fighting the climate crisis?

နေရာကနေ ပါတယ်ဆိုတာဟုတ်လား။

LJ: I don't think there's anything that business can do

Lj: ကျွန်မ၏က​တော့အစိုးရရဲ့ဦး​ဆောင်မှုကို

that replaces the role of government and leadership.

အစားထိုးနိုင်မယ့်ဟာမျိုး လုပ်ငန်းဘက်ကလုပ်နိုင်မယ်မထင်ဘူး

Yes, I ran the EPA,

ဟုတ်တယ် ကျွန်မကEPA ကို ဦး​ဆောင်တယ်

but the other part of my history is I worked there almost 20 years

ဒါ​ပေမဲ့ EPA အကြီးအကဲ ဖြစ်မလာခင်တုန်းက

before I became the head of the EPA.

EPA မှာ နှစ်(၂၀)နီးပါအလုပ်လုပ်ခဲ့တာပါ

And you see firsthand, right,

ရှင်ကိုယ်တိုင်လည်းတွေ့တယ်မဟုတ်လား

that only government is really charged with protecting its citizens.

အစိုးရမှာနိုင်ငံသားတွေကိုကာကွယ်ဖို့ တာဝန်ရှိတယ်

We always think protection, and we think the military,

ကာကွယ်ရေးနဲ့တပ်မတော်ကိုတွဲစဉ်းစားကြတယ်

but I think the protection of the Environmental Protection Agency

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မကတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဆိုင်ရာ ကာကွယ်ရေးအေဂျင်စီနဲ့

or the Air Quality Board in California

California လေထုအရည်အသွေး ဘုတ်အဖွဲ့နဲ့

or a local health department

နေစဉ်ဘဝမှာ အခြားဒေသန္တရ ကျန်းမာရေးဌာနက

is as important to the day-to-day life of the people in that jurisdiction

လူတွေရဲ့ လုံခြုံရေး အမျိုးအစားတွေပေးနိုင်တဲ့

as anything that the other security-type protection can provide.

အခွင့်အာဏာတွေကိုပေးနိုင်တယ်ထင်တယ်

Now, business is a different story.

အခုစီးပွားရေးကတော့ ကွဲပြားခြားနားပါတယ်

I think business has an incredibly important role to play in leading,

လုပ်ငန်းနေနဲ့ မယုံနိုင်အောင် ဦးဆောင်သူအနေနဲ့ ပါဝင်ရပါမယ်ထင်တယ်

especially at this time.

အထူးသဖြင့် ဒီအချိန်ပါ။

So when Apple said its goal is 2030 carbon neutral --

ဒီတော့ Apple ၂၀၃၀မှာ ကာဗွန် ကင်းမယ်လို့ ပြောတဲ့အခါ

obviously the UN is saying 2050 carbon neutral --

UN က ၂၀၅၀ မှာ ကာဗွန် ကင်းမဲ့မယ်လို့ ပြောနေတာက အရှင်းကြီးပါ။

we decided to challenge ourselves to go as fast as we could possibly do it

ကျွန်မတို့လုပ်နိုင်သလောက် မြန်မြန်လုပ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

so that other businesses wouldn't have an excuse to say,

"ငါတို့အချိန်လိုတယ် အချိန်မလောက်ဘူး"လို့

"I need longer.

တခြားလုပ်ငန်းတွေ

I need much, much longer."

ဆင်ခြေပေးလို့ မရအောင်ပါ။

I think it's great to see this moment

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု မူဝါဒက

where suddenly there seems to be a realization

သူများကို ညာချလို့ မရတာကို ရုတ်တရက် သဘောပေါက်ပုံ ရသွားကြတာကို

that climate change policy cannot be foisted on others,

မြင်ရတာ ကောင်းတယ်လို့ကျွန်မထင်ပါတယ်

but that, in fact, it has to be organic,

ဒါပေမဲ့ တကယ်တော့ ဒါဟာအော်ဂဲနစ်ဖြစ်ရမယ်

you know, for lack of a better word.

ပိုကောင်းတဲ့စကားလုံးမရှိပါဘူး

And it's not an either-or.

နောက်ပြီးရွေးချယ်လို့မရပါဘူး

It's always been this weird, you know, belief that we're taught from little

ကိိုယ်ကအောင်မြင်မှုရနိုင်တယ်(သို့) မှန်ကန်မတယ်လို့ယုံကြည်ဖို့

that you can either be successful or you can do the right thing.

သင်ကြားခံရတာက အမြဲတမ်း ကြောင်တောင်တောင်ဆိုတာ ရှင် သိပါတယ်

There's no difference between the two; it's a false choice.

နှစ်ခုက ခြားနားချက် မရှိပါဘူး မှားယွင်းတဲ့ရွေးချယ်မှုပါ

LO: Although a lot of us have been talking about justice for some time,

LO; ကျွန်မတို့ အများက တရားမျှတမှု အကြောင်း ပြောနေကြပေမဲ့

it is only recently that I think

မကြာသေးမီကမှ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့

this idea of justice as it relates to the environment and climate

ရာသီဥတု ကတရားမျှတမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်ဆိုတဲ့အတွေးက

is making appearance in a forum such as this.

အခုလို ဖိုရမ်တစ်ခုမှာ ပေါ်လာတယ် လို့ကျွန်မထင်ပါတယ်

You've personally described systemic racism and climate change

စနစ်ကျတဲ့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုနဲ့ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကိူ ဆက်သွယ်နေတဲ့ကိစ္စတွေအဖြစ်

as interconnected issues,

ရှင်ကိုယ်တိုင် ဖော်ပြခဲ့တယ်။

and I think it would be great to hear more.

ဒါကို ပိုကြားရတာ ကောင်းမယ်ထင်ပါတယ်

LJ: To me, they're just the same thing.

Lj; ကျွန်မအတွက်တော့ ဒါတွေကအတူတူပါပဲ

There is no climate justice without real justice.

စစ်မှန်တဲ့တရားမျှတမှုမရှိဘဲ ရာသီဥတု တရား မျှတမှုမရှိပါဘူး

There is no climate change remedy that is going to be made and stick

တရားမျှတမှုမပါဝင်ဘဲ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို

that doesn't involve justice.

ကုသလို့မရပါဘူး

And sometimes, more and more, I'm starting to think

နောက်ပြီးတော့ တစ်ခါတစ်လေ ကျွန်မပိုပိုပြီး စဉ်းစားမိတာက

that we shouldn't attack climate change,

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို မတိုက်သင့်ဘူး၊

we should attack justice and injustice,

တရားမှုနဲ့ မတရားမှုကို တိုက်သင့်တာပါ။

and if we did, climate change would take care of itself.

လုပ်ခဲ့ရင် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုက အလိုလိုထိန်းသိမ်းမှာပါ

For me, it's always come down to

ကျွန်မ‌အနေနဲ့ ပြဿနာဖြေရှင်းတဲ့

restoring people to the center of the discussion of solutions

စားပွဲဝိုင်းမှာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုအရှိဆုံး

and restoring representation

လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကို

for the communities most impacted by climate change

ကိုယ်စားပြုသူတွေကိုအဖြေရှာ ဆွေးနွေးရာမှာ နေရာပေးဖိို့

at the table of solution-making.

ဆုံးဖြတ်ထားပါတယ်

LO: Well, thank you. I appreciate it.

LO:ကောင်းပါပြီ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်

It's been a real pleasure to speak with you today,

ရှင်နဲ့ ဒီနေ့စကားပြောရတာတကယ်ပျော်ရပါတယ်

and I look forward to seeing

ရှင်ပြောခဲ့တဲ့ အားထုတ်မှုတွေ

how you advanced the efforts you talked about.

တိုးတက်တာကို မြင်တွေ့ရဖို့ ကျွန်မ မျှော်လင့်ပါတယ်

LJ: And thank you for the voice you've been.

Lj: ရှင် မေးတာတွေအတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်

I think it's super important that leadership look like us,

ဒါက ကျွန်မတို့ရဲ့ခေါင်းဆောင်မှုလိုပဲ အရမ်းအရေးကြီးတယ်လို့ ကျွန်မထင်ပါတယ်

but also sound like you.

ရှင့်လည်း ဒီလိုဖြစ်ပုံရတယ်။

So thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်