The hidden opportunities of the informal economy | Niti Bhan

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

The informal markets of Africa are stereotypically seen

အာဖရိကရဲ့ တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ စျေးတွေဟာ ဖရိုဖရဲ၊ တော်ရိရော်ရိအဖြစ်နဲ့

as chaotic and lackadaisical.

ပုံသေမြင်တွေ့ရပါတယ်။

The downside of hearing the word "informal"

"တရားဝင်မဟုတ်" စကားလုံး ကြားခြင်းရဲ့ မကောင်းတဲ့ဘက်က

is this automatic grand association we have,

ကျွန်မတို့မှာရှိတဲ့ အလိုအလျောက် ဆက်စပ်မှုကြီးပါ၊

which is very negative,

အင်မတန် အပျက်မြင်ပြီး

and it's had significant consequences and economic losses,

သိသာတဲ့ အကျိုးဆက်တွေနဲ့ စီးပွားရေး ဆုံးရှုံးမှုတွေရှိခဲ့တာပါ။

easily adding -- or subtracting -- 40 to 60 percent of the profit margin

လွယ်လွယ် ပေါင်းခြင်း(သို့) နှုတ်ခြင်း သမားရိုးကျမဟုတ်တဲ့ စျေးတွေအတွက်ပဲ

for the informal markets alone.

အမြတ်နှုန်း ၄၀ က ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းပါ။

As part of a task of mapping the informal trade ecosystem,

တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ ကုန်သွယ်ဆက်နွယ်မှုစနစ် ပုံစံချမှု လုပ်ဆောင်မှု အစိတ်အပိုင်းအဖြစ်

we've done an extensive literature review

နှစ် ၂၀ ကိုပြန်သွားပြီး အရှေ့ အာဖရိက

of all the reports and research on cross-border trade in East Africa,

နယ်နိမိတ်ဖြတ်ကျော် ကုန်သွယ်ရေးအကြောင်း အစီရင်ခံစာနဲ့ သုတေသနအာလုံးရဲ့ကျယ်ပြန့်တဲ့

going back 20 years.

စာပေ သုံးသပ်ချက်တစ်ခု လုပ်ခဲ့တယ်။

This was to prepare us for fieldwork to understand what was the problem,

ဒါက ပြဿနာက ဘာဆိုတာ တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ ကဏ္ဍထဲက သမားရိုးကျမဟုတ်တဲ့ကုန်သွယ်ရေးကို

what was holding back informal trade in the informal sector.

​တားဆီးနေတာ နားလည်ဖို့ ကွင်းဆင်းလေ့ လာမှုအတွက် ကျွန်မတို့ကို အသင့်ဖြစ်စေတယ်။

What we discovered over the last 20 years was,

ကျွန်မတို့ တွေ့ရှိခဲ့တာက လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်ဆယ်က

nobody had distinguished between illicit --

ဘယ်သူမှ တရားမဝင်တာ တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ကဏ္ဍမှာရှိတဲ့

which is like smuggling or contraband in the informal sector --

မှောင်ခို(သို့) တရာမဝင်ကုန်သွယ်တာနဲ့ တရားဝင်ပေးမဲ့ မှတ်တမ်းမရှိတာကို

from the legal but unrecorded,

ခွဲခြားမသိခဲ့ပါဘူး၊

such as tomatoes, oranges, fruit.

ဥပမာ ခရမ်းချဉ်သီး၊ လိမ္မော်သီးတို့ပါ။

This criminalization --

ဒီပြစ်မှုသတ်မှတ်ခြင်း

what in Swahili refers to as "biashara," which is the trade or the commerce,

ဆွာဟီလီစကားမှာတော့ ရောင်းဝယ်မှု (သို့) ကုန်သွယ်မှု "biashara,"နဲ

versus "magendo," which is the smuggling or contraband --

ဆန့်ကျင်ဘက် "magendo," မှောင်ခို(သို့) တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှု

this criminalization of the informal sector,

လို့ရည်ညွှန်းပါတယ်၊

in English, by not distinguishing between these aspects,

အင်္ဂလိပ်မှာ တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ ကဏ္ဍရဲ့ ဒီပြစ်မှုသတ်မှတ်တာ ဒီရှုထောင့်တွကြားက

easily can cost each African economy between 60 to 80 percent addition

ကွဲပြားမှုမရှိခြင်းကနှစ်စဉ် GDP တိုးတက်မှု နှုန်းပေါ်က ၆၀ နဲ့ ၈၀ % အပေါင်းကြားက

on the annual GDP growth rate,

အာဖရိကန် စီးပွားရေးတစ်ခုစီကို လွယ်လွယ် ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။

because we are not recognizing the engine

အကြောင်းကတော့ စီးပွားရေးကို ဆက်လက် လည်ပတ်စေတဲ့ အင်ဂျင်ကို

of what keeps the economies running.

အသိအမှတ်မပြုနေတာကြောင့်ပါ။

The informal sector is growing jobs at four times the rate

တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ ကဏ္ဍဟာ အစဉ်အလာ သမားရိုးကျ စီးပွားရေး (သို့)

of the traditional formal economy,

အများအခေါ် "ခေတ်မီ" စီးပွားရေးနှုန်းထက်

or "modern" economy, as many call it.

လေးဆ အလုပ်အကိုင် တိုးပွားနေတယ်။

It offers employment and income generation opportunities

အစဉ်အလာ စည်းမျဉ်းတွေထဲက "မကျွမ်းကျင်သူ"အများစုကို

to the most "unskilled" in conventional disciplines.

အလုပ်အကိုင်နဲ့ ဝင်ငွေ မျိုးဆက် အခွင့်အလမ်းတွေပေးတယ်။

But can you make a french fry machine out of an old car?

ဒါပေမဲ့ ကားအိုတစ်စီးကနေ အားလူကြော်စက် သင်လုပ်နိုင်လား။

So, this, ladies and gentlemen,

ဒီတော့ ပရိတ်သတ်ကြီးရေ

is what so desperately needs to be recognized.

ဒါက အသိအမှတ်ပြုခံရဖို့ အသည်းအသန်လိုအပ်နေတဲ့ဟာပါ။

As long as the current assumptions hold that this is criminal,

ဒါဟာပြစ်မှု ဒါဟာ လောင်းရိပ်၊ ဒါဟာ တရားမဝင်တာလို့

this is shadow,

ဆွဲကိုင်တဲ့

this is illegal,

လက်ရှိ ထင်မြင်ချက်တွေရှိသရွေ့

there will be no attempt at integrating the informal economic ecosystem

တရားဝင်နဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာတစ်ခုအနေနဲ့ တောင် တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ စီးပွားရေး

with the formal or even the global one.

ဂေဟစနစ် ပေါင်းစည်းခြင်းမှာ အားထုတ်မှုရှိမှာမဟုတ်ပါဘူး၊

I'm going to tell you a story of Teresia,

Teresia ရဲ့ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြပါမယ်၊

a trader who overturned all our assumptions,

ကျွန်တို့အားလုံးရဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေကို ချေဖျက်ပြီး

made us question all the stereotypes that we'd gone in on,

နှစ်၂၀ စာပေသုံးသပ်ချက်ကိုအခြေခံတဲ့ ကျွန်မတို့နဲ့အကျုံးဝင်နေခဲ့တဲ့

based on 20 years of literature review.

ပုံသေကားကျအားလုံးကို မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သူပါ။

Teresia sells clothes under a tree in a town called Malaba,

Teresia က Uganda နဲ့ Kenya နယ်စပ်က Malaba ဆိုတဲ့ မြို့တစ်မြို့ထဲက

on the border of Uganda and Kenya.

သစ်ပင်အောက်မှာ အထည်တွေရောင်းတယ်။

You think it's very simple, don't you?

သိပ်ကို ရှင်းတာပဲလို့ မထင်ဘူးလား။

We'll go hang up new clothes from the branches,

အထည်သစ်တွေကို သစ်ကိုင်းတွေမှာသွားချိတ်၊

put out the tarp, settle down, wait for customers,

မိုးကာဖျင်ကိုခင်း၊ အထိုင်ချပြီး ဝယ်သူတွေကို စောင့်မယ်၊

and there we have it.

ဖြစ်တာပဲလေ။

She was everything we were expecting according to the literature,

စာပေတွေ၊ သုတေသနတွေအရဆို သူမက ကျွန်မတို့ မျှော်လင့်တဲ့

to the research,

အခြေအနေအရပ်ရပ်ပဲလေ။

right down to she was a single mom driven to trade,

ပြောရရင် သူမက ကလေးတွေကို ထောက်ပံ့ဖို့ ရောင်းဝယ်ဖို့ တွန်းအားပေးခံရတဲ့

supporting her kids.

တစ်ဦးတည်းမိခင်ပါ။

So what overturned our assumptions?

ဒီတော့ ဘာက ကျွန်မတို့ရဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေကို ချေဖျက်တာလဲ။

What surprised us?

ဘာက ကျွန်မတို့ကို အံ့သြစေတာလဲ။

First, Teresia paid the county government market fees

ပထမက Teresia ဟာ အလုပ်လုပ်တဲ့နေ့တိုင်း

every single working day

နိုင်ငံ အစိုးရကို သစ်ပင်အောက်မှာ

for the privilege of setting up shop under her tree.

ဆိုင်ခန်းတည်ခွင့်အတွက် စျေးကောက်တွေ ပေးခဲ့တယ်။

She's been doing it for seven years,

သူမာ ဒါကို ခုနှစ်ကြာ လုပ်နေခဲ့ပြီး

and she's been getting receipts.

ငွေတွေ လက်ခံရရှိနေခဲ့တယ်။

She keeps records.

သူမ မှတ်တမ်းတွေ ထားတယ်။

We're seeing not a marginal,

အရေးမပါတဲ့၊ နွမ်းပါးတဲ့၊

underprivileged,

အားနွဲ့တဲ့၊ လမ်းဘေးနားက

vulnerable African woman trader by the side of the road -- no.

အာဖရိကန် အမျိုးသမီး အရောင်းအဝယ် သမားလို့ မမြင်ပါဘူး၊ မမြင်ဘူးနော်။

We were seeing somebody who's keeping sales records for years;

မြင်နေတာက နှစ်ချီပြီး အရောင်းမှတ်တမ်းထားနေသူ၊

somebody who had an entire ecosystem of retail that comes in from Uganda

စာရင်းကောက်ဖို့ Uganda ကလာတဲ့

to pick up inventory;

လက်လီ ဂေဟစနစ်တစ်ခုလုံးရှိသူ၊

someone who's got handcarts bringing the goods in,

ကုန်ပစ္စည်းတွေကို ယူဆောင်လာတဲ့ လက်တွန်းလှည်းရှိသူ

or the mobile money agent who comes to collect cash

(သို့) ညနေခင်းအဆုံးမှာ ငွေကောက်ဖို့ လာသူ ​ေရွှ့ပြောင်း ငွေကြေး

at the end of the evening.

ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးလို့ပါ။

Can you guess how much Teresia spends, on average,

Nairobi က သူမရတဲ့ အထည်သစ် ကုန်ပစ္စည်း စာရင်းပေါ်မှာ

each month on inventory --

Teresia ဟာ ပျှမ်းမျှ တစ်လ

stocks of new clothes that she gets from Nairobi?

ဘယ်လောက်သုံးတာ မှန်းဆနိုင်လား။

One thousand five hundred US dollars.

အမေရိကန် ဒေါ်လာ တစ်ထောင့်ငါးရာပါ။

That's around 20,000 US dollars invested in trade goods and services

ကုန်ရောင်းကုန်ဝယ်နဲ့ ဝန်ဆောင်မှုမှာ ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှု နှစ်စဉ်

every year.

အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၀၀၀၀ ပါ။

This is Teresia,

ဒါက Teresia ပါ၊

the invisible one,

မမြင်နိုင်တဲ့တစ်ခု

the hidden middle.

အလယ်မှာ ပုန်းကွယ်နေတာပါ။

And she's only the first rung of the small entrepreneurs,

သူမဟာ ဒီစျေးမြို့တွေမှာ တွေ့ရှိနိုင်တဲ့ အသေးစား လုပ်ငန်းတွေဖြစ်တဲ့

the micro-businesses that can be found in these market towns.

အသေးစား စွမ်းဆောင်ရှင်တွေရဲ့ တစ်ဦးတည်းသေား ပထမ အဆင့်ရှိသူပါ။

At least in the larger Malaba border, she's at the first rung.

အနည်းဆုံးတော့ ပိုကြီးတဲ့ Malaba နယ်စပ်မှာ သူမဟာ ပထမတန်းစားပါ။

The people further up the value chain

တန်ဖိုးပိုမြင်တဲ့ ဆိုင်ခွဲတွေနဲ့ လူတွေဟာ

are easily running three lines of business,

လစဉ်ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၅၀၀ ကနေ ၃၀၀၀ အထိ ရင်းနှီးမြှပ်နှံရင်းနဲ့

investing 2,500 to 3,000 US dollars every month.

လုပ်ငန်း လမ်းကြောင်း သုံးခုနဲ့ အလွယ်တကူ လည်ပတ်နေပါတယ်။

So the problem turned out that it wasn't the criminalization;

ဒီတော့ ပြဿနာကဖြစ်သွားတာက ဒါက ပြစ်မှုသတ်မမြောက်တာပါ၊

you can't really criminalize someone you're charging receipts from.

သင်တောင်းခံနေတဲ့ ဝင်ငွေတွေရတဲ့သူကို ပြစ်မှုစွဲလို့ မရပါဘူး။

It's the lack of recognition of their skilled occupations.

ဒါဟာ သူတို့ရဲ့ ကျွမ်းကျင်တဲ့ အလုပ်အကိုင်တွေကို အသိအမှတ် မပြုခြင်းပါ။

The bank systems and structures have no means to recognize them

ဘဏ်စနစ်တွေနဲ့ တည်ဆောက်မှုတွေမှာ သူတို့ကို အသေးစား လုပ်ငန်းတွေအဖြစ်

as micro-businesses,

အသိအမှတ်ပြုဖို့ နည်းလမ်းတွေမရှိ

much less the fact that, you know,

သင်တို့ အသိနည်းတဲ့အချက်က

her tree doesn't have a forwarding address.

သူမရဲ့ သစ်ပင်ဟာ လွှဲပြောင်းဖို့လိပ်စာ မရှိဘူး

So she's trapped in the middle.

ဒါနဲ့ အလယ်မှာပဲ ပိတ်မိနေခဲ့တယ်။

She's falling through the cracks of our assumptions.

သူမက ကျွန်မတို့ ထင်မြင်ချက် ပတ်ကြားတွေထဲ ကျဆင်းနေတယ်

You know all those microloans to help African women traders?

ဒီအသေးစားချေးငွေတွေဟာ အာဖရိက အမျိုးသမီး ကုန်သည်တွေကို ကူညီဖို့ဆိုတာသိလား

They're going to loan her 50 dollars or 100 dollars.

သူတို့က သူမကို ဒေါ်လာ ၅၀ ကနေ ၁၀၀ ထိ ချေးပေးတော့မယ်။

What's she going to do with it?

ဒါနဲ့ သူမဘာလုပ်ရမှာလဲ။

She spends 10 times that amount every month

သူမဟာ စာရင်းမှာတင်ကို လစဉ်

just on inventory --

ဒါထက် ဆယ်ဆ ပမာဏ သုံးပါတယ်။

we're not talking about the additional services

ထပ်ဆောင်း ဝန်ဆောင်မှုတို့ ထောက်ပံ့ရေး ဂေဟစနစ်တို့

or the support ecosystem.

အကြောင်း ကျွန်မတို့ပြောနေတာမဟုတ်ဘူး။

These are the ones who fit neither the policy stereotype

ဒီလူတွေဟာ ဟာ ကျွမ်းကျင်မှု နိမ့်ပြီး ဘေးဖယ်ခံရသူတွေရဲ့

of the low-skilled and the marginalized,

မူဝါဒ ပုံသေကားချနဲ ကိုက်သူတွေမဟုတ်ဘူး၊

nor the white-collar, salaried office worker

(သို့) ဉာဏလုပ်သား (သို့) လခစား ရုံးဝန်ထမ်း

or civil servant with a pension

(သို့) အဆိုအရ အလယ်အလတ်တန်းစားထဲ

that the middle classes are allegedly composed of.

ထည့်ထားတဲ့ ပင်စင်စား အစိုးရဝန်ထမ်းမဟုတ်ဘူး။

Instead, what we have here are the proto-SMEs

ဒီအစား ဒီမှာက ရှေ့ပြေး အသေးနဲ့ အလတ်စား လုပ်ငန်းရှင်တွေပါ။

these are the fertile seeds of businesses and enterprises

ဒါတွဟာ စက်တွေကို ဆက်လက် လည်ပတ်စေတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေရဲ့

that keep the engines running.

မြေသြဇာကောင်းတဲ့ သစ်စေ့တွေပါ

They put food on your table.

သူတို့က သင့်စားပွဲမှာ စားစရာတင်တယ်။

Even here in this hotel, the invisible ones --

ဒီဟိုတယ်မှာတောင် မမြင်နိုင်တဲ့အရာတွေ ရှိပါတယ်။

the butchers, the bakers the candlestick makers --

အသားရောင်းသူတွေ၊ မုန့်ဖတ်သမားတွေ၊ ဖယောင်တိုင်လုပ်သူတွေပါ

they make the machines that make your french fries

သင့်အာလူကျော်ကိုလုပ်တဲ့ စက်တွေ ဖန်တီးကြတယ်

and they make your beds.

သင့်အိပ်ရာတွေ ခင်းပေးတယ်။

These are the invisible businesswomen trading across borders,

နယ်စပ်တွေတစ်လျှောက်မှာ၊ လမ်းဘေးမှာ ကုန်သွယ်နေတဲ့ မမြင်နိုင်တဲ့

all on the side of the road,

အမျိုးသမီးလုပ်ငန်းရှင်တွေရှိပါတယ်။

and so they're invisible to data gatherers.

ဒီတော့ သူတို့ဟာ ဒေတာကောက်သူတွေ မမြင်နိုင်တဲ့သူတွေပါ။

And they're mashed together with the vast informal sector

မှောင်ခိုနဲ့ အခွန်ရှောင်သူတွေအကြား၊ တရားမဝင်တာ လည်ပတ်သူတွေနဲ့

that doesn't bother to distinguish between smugglers and tax evaders

ကုန်သွယ်တဲ့၊ စားပွဲပေါ် စားစရာတင်တဲ့၊ ကလေးတွေကို တက္ကသိုလ်ပို့တဲ့

and those running illegal whatnot,

အမျိုးသမီးကြား
ခွဲခြားဖို့ စိတ်မရှုပ်စေတဲ့

and the ladies who trade,

ကျယ်ပြန့်တဲ့ တရားဝင်မဟုတ်တဲ့ ကဏ္ဍနဲ့အတူ

and who put food on the table and send their kids to university.

So that's really what I'm asking here.

ဒီတော့ ဒါက ဒီမှာ ကျွန်မ မေးနေတဲ့ဟာပါ။

That's all that we need to start by doing.

ကျွန်မတို့ စတင်လုပ်ဖို့လိုတာက ဒါတွေပါ။

Can we start by recognizing the skills, the occupations?

ဒီကျွမ်းကျင်မှုတွေ၊ အလုပ်အကိုင်တွေကို အသိအမှတ်ပြုရင်း စတင်နိုင်ကြမလား။

We could transform the informal economy by beginning with this recognition

အသိအမှတ်ပြုမှုစတင်ကာ ၎င်းတို့ ဝင်ဖို့ အထူး လုပ်ထားတဲ့ ဝင်ပေါက်တွေကို ပုံစံထုတ်ခြင်း

and then designing the customized doorways for them to enter

(သို့) တရားဝင်နဲ့၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာနဲ့ စနစ်တစ်ခုလုံးနဲ့

or integrate with the formal,

ပေါင်းစပ်ခြင်းအားဖြင့်

with the global,

သမားရိုးကျမဟုတ်တဲ့

with the entire system.

စီးပွားရေးကို ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်၊

Thank you, ladies and gentlemen.

အားလုံးကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)