The true cost of financial dependence | Estelle Gibson

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Myo Aung Reviewer: Sanda Aung

I grew up in a family where my father managed all of the money.

ကျွန်မရဲ့ မိသားစုထဲတွင် ငွေရေးကြေးရေး အားလုံးကို ဖခင်မှ စီမံခန့်ခွဲခဲ့တယ်။

But for some reason, when I was eight or nine years old,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ရှစ်နှစ်၊ ကိုးနှစ်အရွယ်မှာ၊ ဘာကြောင့်လဲ မသိ၊

ဖခင်ဟာ ငွေရေးကြေးရေး ကိစ္စတွေ ကျွန်မကို စပြပေးလာခဲ့တယ်။

he started showing me things about money.

We would sit at the kitchen table, and he'd show me all the bank books.

ကျွန်မတို့ မီးဖိုချောင်စားပွဲမှာ ထိုင်ပြီး သူဟာ ဘဏ်စာအုပ်အားလုံးကို ပြပေးခဲ့တယ်။

Now, that was back in the day before the internet,

အင်တာနက် မရှိခဲ့တဲ့ ကာလတုန်းက ဖြစ်ခဲ့လို့၊

when we used to have little books that we used to keep our information in.

စာအုပ်လေးတွေထဲမှာ လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက် တွေကို ကျွန်မတို့ သိမ်းဆည်းခဲ့ကြရတယ်။

And he would show me how he saved in these accounts,

သူဟာ ငွေစုတဲ့ ငွေစာရင်းတွေကို ပြပေးပြီး

ငွေတောင်းခံလွှာတွေကို ပေးချေတဲ့ ငွေစာရင်းကို ပြခဲ့တယ်။

and he'd pay bills out of these.

And every time he would show me something about money,

အဲဒီလို ငွေကြေးကိစ္စကို သူက ပြသပေးတဲ့ အခါတိုင်းမှာ၊

he would end by saying, "And don't you tell your mother."

သူဟာ "ဒါတွေကို နင့်အမေကိုမပြောနဲ့" ဆိုပြီး သတိပေး အဆုံးသတ်လေ့ ရှိခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Now, to this day, I really don't know why he said that,

သူဘာဖြစ်လို့ အဲဒီလို ပြောခဲ့တာကို ကျွန်မ ခုထက်ထိ နားမလည်ပေမဲ့

but what I do know is,

ကျွန်မ နားလည်လိုက်တဲ့ တချက်က

မီးဖိုချောင်စားပွဲမှာ ထိုင်ခွင့်ရခဲ့တဲ့ ရှစ်နှစ်အရွယ် ကလေးမလေးဟာ

to that eight-year-old girl sitting at the kitchen table,

it meant, "Don't say a word."

"အဲဒီအကြောင်း စကားလုံးတစ်လုံးကိုမှ မပြောရဘူး" ဆိုတာပါ။

နှစ်အတော်ကြာသွားလို့ ကျွန်မ ပထမဦးဆုံး အလုပ်ကိုရတော့၊

Years later, when I got my first job, my father said,

အဖေက "နင့်ချက်လက်မှတ်ကို ငါ့ကိုပေး၊ နင့် အတွက် ဘဏ်ထဲမှာ ငါထည့်ပေးမယ်" ပြောလာတယ်။

"You'll bring me your check, and I'll put it in the bank for you."

But because of what he taught me years before, I said,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မကို သူသင်ပေးထားလို့ ကျွန်မက

"ကျွန်မရဲ့ ဘဏ်စာအုပ်ကို ကျွန်မပဲ ကိုင်ချင်တယ်"လို့ ဖြေလိုက်တယ်။

"I'd like my bank book."

And to my surprise, he gave it to me.

သူဟာ လိုက်လျောပေးခဲ့တာကို ကျွန်မ အံ့ဩခဲ့ရတယ်။

Right then, at 16 years old,

ကျွန်မ ၁၆ နှစ်အရွယ်၊ အဲဒီအချိန်ကစပြီး

I began managing my own money.

ကျွန်မဟာ ကိုယ့်ငွေကို စပြီး စီမံခန့်ခွဲလာခဲ့တယ်။

I went on to college and then to start my new career as a CPA,

ကျွန်မ ကောလိပ်ကို တက်ပြီးခဲ့လို့ CPA အဖြစ် စအလုပ်လုပ်ဖို့၊

but now, with students loans, getting an apartment and a new job,

ကျောင်းသားတွေ ချေးငွေရယူပြီး တိုက်ခန်းနဲ့ အလုပ်ကိုတဲ့ ခေတ်မျိုး မဟုတ်ခဲ့တော့၊

I began the roller-coaster ride of accumulating debt, paying it off

ကျွန်မဟာ အကြွေးတွေ တင်လာလိုက်၊ ပြန်ဆပ်ပေးလိုက်၊

and accumulating more.

ပြန်ပြီး အကြွေးတွေ ပိုပိုတက်လာခဲ့ရတယ်။

Many years later, after getting married, I went through an unexpected divorce,

အိမ်ထောင်ကျခဲ့ပြီးတဲ့နောက် နှစ်အတော်ကြာတွင် ကျွန်မဟာ မမျှော်လင့်ဘဲ

ကွာရှင်းလိုက်ရလို့ ငွေမတတ်နိုင်တဲ့ အိမ်တစ်လုံးနဲ့ ကျန်ရစ်ခဲ့ပြီး

and I was left with a house I couldn't afford

ငွေတောင်းခံလွှာတွေကို မပေးဆပ်နိုင်ခဲ့ဘူး။

and bills I couldn't pay.

You might be wondering,

‘‘သူများရဲ့ ငွေတွေကို စီမံခန့်ခွဲပေးဖို့

"How does that happen to someone

ပညာသင်ခဲ့ပြီး ကျွမ်းကျင်ရမယ့်သူက

that's educated and skilled at managing people's money?"

ဘယ်လိုလုပ်ပြီး အဲဒီလို အဖြစ်မျိုးကြုံ ရတာလဲ’’လို့ ရှင်တို့ မေးနိုင်ကြပါတယ်။

I had reverted back to what I learned growing up:

ကျွန်မဟာ ကျွန်မကြီးပြင်းလာခဲ့စဉ်တုန်းက အတွေ့အကြုံဖြစ်ခဲ့တဲ့၊

that one person managed all the money.

ပိုက်ဆံအားလုံး လူတစ်ယောက်တည်းမှ စီမံခဲ့မှုဆီကို ပြန်သွားခဲ့လို့ပါ။

I had handed over my financial power,

ကျွန်မရဲ့ ငွေရေးကြေးရေး လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို လွှဲပေးလိုက်လို့

and I had become financially dependent.

ကျွန်မဟာ ငွေရေးကြေးရေးအရ မှီခိုသူ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

Financial dependency is when someone is dependent on a person,

ငွေရေးကြေးရေးအရ မှီခိုရမှုဆိုတာက ငွေအတွက် အလုပ် ဒါမှမဟုတ်

အခြေအနေ တစ်ခုခုအပေါ် မှီခိုရသူကို ဆိုလိုတာပါ။

a job or a situation for money,

အဲဒီလို သူတို့ဟာ ထောင်ချောက်ထဲ ပိတ်မိနေသလို ခံစားရတယ်။

and they feel trapped.

People fall into two categories:

လူတွေကို နှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားနိုင်တယ်-

dependent with choice and dependent without a choice.

ရွေးချယ်ခွင့် ရှိလျက်နဲ့ မှီခိုရသူနဲ့ ရွေးချယ်ခွင့်မရှိလို့ မှီခိုရသူပါ။

Someone is dependent with choice when they hand over their financial power

ကိုယ့်ဆီမှာ ရွေးချယ်ခွင့် ရှိခဲ့ပေမဲ့ ကိုယ့် ငွေရေးကြေးရေး လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို

and their participation.

ပါဝင်မှုကို လွှဲပေးလိုက်လို့ မှီခိုသူ ဖြစ်လာရတယ်။

It can happen in personal or business relationships

ဒါမျိုးက ကိုယ်ရေး ဒါမှမဟုတ် လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ဆက်ဆံမှုထဲမှာ

when one person doesn't want to be involved with the money,

တစ်ဦးဦးက ငွေနဲ့ မပတ်သက်စေချင်လို့၊

so they hand over the responsibility to a spouse, a partner or a professional,

အဲဒီတာဝန်ကို ခင်ပွန်း၊ လုပ်ဖေါ် ဒါမှမဟုတ် စာရင်းကိုင်

ဒါမှမဟုတ် မန်နေဂျာအား လွှဲပြောင်းပေးတတ်တာမျိုးပါ။

like an accountant or a manager.

ကျွန်မရဲ့ အ​ခြေအနေက အဲဒါမျိုးဖြစ်ခဲ့တယ်။

This was my situation.

ကျွန်မဟာ တစ်နေ့လုံး သူများငွေတွေကို စီမံခန့်ခွဲရင်း အချိန်ကုန် ပင်ပန်းခဲ့လို့

I spent all day long managing other people's money,

so I was relieved

ကျွန်မယောက်ျားက ကျွန်မတို့ရဲ့ ငွေကို

that my husband was interested and good at managing ours.

စီမံခန့်ခွဲရေးကို လုပ်ကိုင်ချင်ခဲ့တော့ လွယ်ကူစွာ သဘောတူလိုက်တယ်။

I was free!

ကျွန်မ အဲဒီတာဝန်တွေမှ လွတ်လပ်မှုရခဲ့တယ်။

For the first time since that first job at 16 years old,

ကျွန်မ ၁၆ အရွယ်မှာ ပထမအလုပ် လုပ်ကိုင်လာခဲ့တဲ့ နောက်မှာ

I didn't have to be responsible for managing my money.

ကျွန်မ ကျွန်မငွေတွေ စီမံခန့်ခွဲရေး တာဝန်ကို ယူဖို့ မလိုခဲ့ပါ။

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ နားမလည်မိတာက လွတ်လပ်မှုလို့ ကျွန်မ ယူဆခဲ့တဲ့အရာဟာ

But what I failed to realize was what felt like freedom

was really dependency.

လက်တွေ့မှာ မှီခိုမှု ဖြစ်လာတာကိုပါ။

ကျွန်မတို့ ငွေတွေ ဘယ်လို ဖြစ်ပျက်နေကြလဲ ဆိုတဲ့ထဲမှာ

My mistake is that I didn't stay involved

or understand what was going on with our money.

ကျွန်မ မပါခဲ့တာ ဒါမှမဟုတ် မသိခဲ့တာ ကျွန်မ အမှားပါ။

ရှင်တို့ ကိုယ်တိုင် အဲဒါမျိုး ကြုံခဲ့ချင် ကြုံခဲ့ကြမှာပါ၊

You may have experienced this yourself,

or you may have heard stories of celebrities or professional athletes

ဒါမှမဟုတ် နာမည်ကြီး ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဒါမှမဟုတ် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် အားကစားသမားတွေ အကြောင်း

that have relied on family, friends and others to manage their money,

သူတို့ငွေတွေကို သူတို့ မိသားစု၊ သူငယ်ချင်း တွေနဲ့ အခြားသူတွေကို စီမံဖို့ အပ်ခဲ့ကြလို့

and they are left broke, bankrupt and betrayed

ဒေဝါလီခံလိုက်ရတဲ့၊ သစ္စာဖောက်ခံရလိုက်ရတဲ့ အဖြစ်မျိုး

because they made the choice to hand over their financial power.

ကြုံခဲ့ရတာ သူတို့ဟာ သူတို့ငွေရေးကြေးရေး လုပ်ပိုင်ခွင့် သူများကို လွှဲပေးခဲ့လို့ပါ။

ရွေးချယ်ခွင့် မရှိဘဲ မှီခိုရသူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ ငွေရေးကြေးရေး အခြေအနေကြောင့်

Someone that's dependent without a choice feels trapped

because of their financial situation.

ထောင်ချောက်ထဲ ပိတ်မိသလို ခံစားကြရတယ်။

ကိုယ့်လုပ်ငန်းခွင်မှာ စိတ်မပျော်သူ ဒါမှမဟုတ် နှောင့်ယှဉ်ခံနေရပေမဲ့

They can be in a job or career where they're unhappy or being harassed

but they can't afford to leave.

မထွက်ရဲကြတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

ဒါမှမဟုတ် တစ်ယောက်ယောက် မနာမကျန်း ဖြစ်လာလို့ မိသားစုနဲ့၊ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့

Or, someone that's had to move in with family and friends

because they've had an illness

နေရာပြောင်းဖို့ လိုအပ်နေတဲ့သူ၊

or gone through a divorce or experienced a tragedy,

ဒါမှမဟုတ် အိမ်ထောင်ကွဲသွားလို့၊ ဝမ်းနည်းစရာ တစ်ခုခု ရင်ဆိုင်နေရပြီး

and now they're financially dependent on others.

ငွေရေးကြေးရေးအရ သူများတွေကို မှီခိုနေရသူ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

And how many of us know someone that has an elderly parent or a relative

ပြီးတော့ တစ်ဦးဦးဆီမှာ အသက်ကြီးရင့်လာလို့ ကိုယ့်ကိုကိုယ်

that can no longer take care of themselves,

စောင့်ရှောက်နိုင်စွမ်း မရှိတဲ့ ဆွေမျိုး ရှိလာလို့၊

and they're left to rely on others,

အဲဒီသူတွေဟာ သူများကို အားကိုးလာကြရပြီး

sometimes handing over their homes, their money and other assets.

မကြာခဏ သူတို့ နေအိမ်တွေ၊ ငွေတွေနဲ့ ပိုင် ဆိုင်မှုတွေ လွှဲပေးလိုက်ရတာမျိုးလေ။

ရွေးချယ်ခွင့်မရှိတဲ့နောက် မှီခိုရမှုပုံစံက ငွေ​ေရေးကြေးရေးအရ အလွဲသုံးစားခံရမှုပါ။

Another type of dependency without a choice is financial abuse.

ငွေ​ေရေးကြေးရေးအရ အလွဲသုံးစားခံရမှုဟာ

Financial abuse is a pattern of abusive behavior

လုပ်ဖေါ်အား ထိန်းချုပ်ဖို့နဲ့ ခြိမ်းခြောက် ဖို့ သုံးတဲ့ အလွှဲသုံးစားမှု ပုံစံတစ်ခုပါ။

used to control and intimidate a partner.

Victims are in a relationship, and the other person has power over them,

နစ်နာခံရသူဟာ ဆက်ဆံမှုရှိနေပေမဲ့ ငွေကို သုံးခွင့်မရှိလို့၊ အချက်အလက်တွေ မသိလို့၊

because they don't have access to money, information

သူတို့ ထွက်သွားဖို့ လိုတဲ့ ရင်းမြစ်တွေ၊ ပံ့ပိုးမှု မရှိလို့

or the resources and support they need to leave.

တစ်ဘက်သားဟာ သူတို့အပေါ်မှာ ဩဇာအာဏာ ရှိနေကြတာပါ။

The Allstate Foundation has a program called the Purple Purse

Allstate Foundation ထံတွင် Purple Purse လို့ခေါ်တဲ့ အစီအစဉ်ရှိပြီး

that helps victims of domestic violence

အိမ်တွင်း အကြမ်းဖက်ခံရသူတွေကို ငွေရေးကြေးရေးအရ

ပံ့ပိုးပေးပြီး ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။

through financial empowerment.

ငွေရေးကြေးရေးအရ အလွဲသုံးစားခံရသူ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းတို့ဟာ-

They report that 99 percent --

in 99 out of one hundred domestic violence cases --

အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကိစ္စ တစ်ရာမှာ ၉၉ ခုထဲတွင်-

financial abuse helps keep victims trapped in their relationship.

ငွေရေးကြေးရေး အလွဲသုံးစားခံရမှုကြောင့် ချောင်ပိတ်မိသလို ခံစားကြရပါတယ်။

Purple Purse က ငွေရေးကြေးရေးအရ အလွဲသုံးစား မှုကို ‘‘မမြင်ရတဲ့ လက်နက်’’လို့ ခေါ်ပါတယ်၊

The Purple Purse has coined financial abuse "the invisible weapon,"

မြင်ရနိုင်တဲ့ စော်ကားမှုက ပွန်းပဲ့မှု ဒဏ်ရာတွေကို ချန်ထားခဲ့ပေမဲ့

because visible abuse leaves bruises and scars

ငွေရေးအရ အလွဲသုံးစားခံရမှုကျတော့ ဘာမှ မကျန်ရစ်ခဲ့လို့ပါ။

but financial abuse doesn't.

Financial abuse and financial dependency leave emotional scars that you can't see.

ငွေကြေးအရ အလွဲသုံးစားခံရမှုနဲ့မှီခိုရမှုက စိတ်ထဲမှာ အနာရွတ်တွေ ချန်ထားခဲ့တယ်။

They include hopelessness, guilt, shame, depression,

မျှော်လင့်ချက် ကင်းမဲ့ခြင်း၊ အပြစ်ရှိခြင်း၊ ရှက်ခြင်း၊ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း၊

lack of confidence and self-esteem.

ယုံကြည်မှုကင်းမဲ့ခြင်းနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အထင်သေးခြင်းတို့ ခံစားရပါတယ်။

Financial dependency is also invisible, because no one's talking about it.

ဘယ်သူကမှ အဲဒီအကြောင်း မပြောဆိုကြလို့လည်း ငွေရေးအရ မှီခိုရမှုကို မြင်မရနိုင်ပါ။

Why?

ဘာ​ကြောင့်များလဲ။

Because no one wants to show their emotional scars,

ဘယ်သူကမှ ကိုယ့်စိတ်ထဲက အနာရွတ်တွေကို မပြချင်ကြဘူး၊

and because we're taught in our homes, on our jobs and in our community

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ အိမ်တွေမှာ၊ လုပ်ငန်း ခွင်မှာ၊ ကျွန်မတို့ အသိုင်းအဝိုင်းထဲမှာ

not to talk about money.

ငွေအကြောင်း မပြောအပ်ဘူးလို့ ဆုံးမခဲ့ကြလို့ပါ။

ဒီပြဿနာကို ကျွန်မ ဆွေးနွေးခဲ့တဲ လူတွေ အတော်လေး များပါတယ်၊

So many people that I talk to about this issue,

they can relate and they have a story,

သူတို့အသီးသီးမှာ ပြန်ပြောနိုင်ကြတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ ရှိပေမဲ့

but they're not telling anyone their story.

သူတို့ဟာ အဲဒါတွေကို ဘယ်သူကိုမှ ပြောမပြကြပါဘူး။

ကျွန်မကို မီးဖိုချောင်စားပွဲမှာ "မင်းမပြောနဲ့နော်" လို့ မှာခဲ့လို့

When I was told at the kitchen table, "Don't you tell,"

I never told anyone.

ကျွန်မ ဘယ်သူကိုမှ ဘယ်တုန်းကမှ မပြောခဲ့ဘူး။

It's even hard for me right now to break that rule that I learned so long ago.

နှစ်များစွာ လိုက်နာလာခဲ့တဲ့ အဲဒီ စည်းကမ်း အခုတောင် ချိုးဖောက်ဖို့ ခဲယဉ်းနေပါတယ်။

ဒီတော့ ကျွန်မ ဘာလုပ်နိုင်မလဲ။ ရှင်တို့ကော ဘာလုပ်ပေးနိုင်ကြမလဲ။

So, what can I do? What can you do?

What can we all do to disarm this invisible weapon?

မြင်မရတဲ့ ဒီလက်နက်ကို ချေဖျက်ဖို့ ကျွန်မတို့အားလုံး ဘာများ လုပ်နိုင်ကြမလဲ။

We can solve three problems.

ကျွန်မတို့ဟာ ပြဿနာ သုံးခုကို ဖြေရှင်းပေးနိုင်ကြတယ်။

The first problem is lack of awareness,

ပထမပြဿနာက အသိပညာ နည်းပါးခြင်းပါ၊

because knowing about money and having money

ငွေအကြောင်းကို သိရှိခြင်းနဲ့ ငွေရှိခြင်းက

aren't always the solution.

အမြဲတမ်း ဖြေရှင်းမပေးနိုင်ကြလို့ပါ။

In my situation, I was educated and experienced in managing money,

ကျွန်မ အဖြစ်က၊ ငွေကို စီမံကိုင်တွယ်ရာတွင် ပညာတတ် ကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်ပေမဲ့

but that didn't stop me from becoming financially dependent.

အဲဒါက ကျွန်မအား ငွေရေးအရ မှီခိုသူ ဖြစ်မလာအောင် တားဆီးမပေးခဲ့ဘူး။

Why?

ဘာ​ကြောင့်များလဲ။

Because of the beliefs and experiences I had growing up:

ကျွန်မ ကြီးပြင်းလာစဉ်က ယုံကြည်ချက်နဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ ကြောင့်ပါ-

one person manages all the money.

လူတစ်ယောက်တည်းက ငွေအားလုံးကို စီမံခန့်ခွဲခဲ့လို့ပါ။

အိမ်ထောင် ကွာရှင်းမှုနောက် ငွေကြေးအရ ဘဝသစ် တည်ဆောက်ဖို့ လိုအပ်ခဲ့တယ်။

After my divorce, I had to rebuild my life financially and emotionally.

အဲဒါနဲ့ ကျွန်မဟာ မိမိကိုမိမိ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး သင်တန်းတွေ တက်ခဲ့တယ်၊

So I took every self-development course

and I read every self-help book I could find.

မိမိကိုမိမိ ကူညီရေး စာအုပ်တွေကို ရှာကြံဖတ်ခဲ့တယ်။

And that's when I began to understand the dynamics of the family I grew up in

အဲဒီကျမှ ကျွန်မ ကြီးပြင်းလာခဲ့စဉ် မိသားစုထဲက ဖြစ်စဉ်တွေကို နားလည်လာခဲ့ပြီး

and how they played a role in me handing over my financial power.

အဲဒါ ကျွန်မရဲ့ ငွေကြေးလုပ်ပိုင်ခွင့် လွှဲပေးရန် စေ့ဆော်ခဲ့ပုံကို သိနားလည်လာတယ်။

When you become aware of your inner bruises and scars,

ကိုယ်ဟာ ကိုယ့်စိတ်ထဲက ပွန်းပဲ့မှု ဒဏ်ရာတွေကို သိမြင်လာပြီ ဆိုရင်

you can begin to break free from financial dependency.

ကိုယ်ဟာ ငွေကြေးမှီခိုရမှုမှ လွတ်ကျွတ်မှုကို စလုပ်နိုင်ပါပြီ။

The next problem is lack of information about financial literacy.

နောက်ပြဿနာ တစ်ခုက ငွေရေးကြေးရေး အသုံးလုံး မကျေမှုပါ။

Financial literacy is having the skills and the knowledge

ငွေရေးကြေးရေးဆိုင်ရာ အသုံးလုံး ကျေမှုဆိုတာက ကိုယ့်ငွေဆိုင်ရာ

ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ သိရှိနားလည်စွာ ချမှတ် နိုင်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှု ရှိခြင်းပါပဲ။

to make informed decisions about your money.

It includes topics like savings and investing,

အဲဒါ ငွေစုဆောင်းခြင်းနဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ် နှံခြင်း၊ ဘတ်ဂျက်ကို ရေးဆွဲခြင်းနဲ့

budgeting and debt.

အကြွေးကို စံမံခြင်းတို့ ပါဝင်ကြတယ်။

In 2018, only 17 states required financial literacy

၂၀၁၈ ခုနှစ်ထဲတွင် ပြည်နယ် ၁၇ ခုတို့မှာသာ ငွေရေးကြေးရေး ပညာရပ်ကို

အထက်တန်းကျောင်းတွေမှာ သင်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့ကြတယ်။

in high school curriculums.

This corresponds with recent studies that show that 66 percent of Americans

မကြာမီက လေ့လာမှုများအရ အမေရိကန် လူမျိုး ၆၆ ရာခိုင်နှုန်းတို့ဟာ

are financially illiterate.

ငွေရေးကြေးရေး အသုံးလုံး မကျေဘူးလို့ ထောက်ပြခဲ့တာ အဲဒါကြောင့်ပါ။

ကိုယ်ဟာ ငွေရေးကြေးရေးအရ မှီခိုနေရသူဖြစ်ရင်၊

If you are in a financial dependency situation,

start by looking and going through your finances,

ကိုယ့် ငွေရေးကြေးရေးကိစ္စတွေကို လေ့လာမှုမှ စတင်ရမယ်၊

making decisions, participate in making decisions about your money.

ငွေနဲ့ဆိုင်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်ပါ၊ ဆုံးဖြတ်မှုထဲ ပါဝင်ပါ။

If you are in a financial abuse situation,

ကိုယ်ဟာ ငွေရေးကြေးရေးအရ အလွဲသုံးစားခံရသူ ဖြစ်ရင်၊

get access to your information.

ကိုယ်နဲ့ဆိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေကို ရယူပါ။

Look for financial documents like bank credit card statements,

ဘဏ်ခရက်ဒစ်ကဒ် ရှင်းတမ်း၊ လူမှုလုံခြုံရေး အချက်အလက်တွေနဲ့

social security information and account pass codes.

ငွေစာရင်းစာအုပ် ကုဒ်တွေလို ငွေရေးကြေးရေး စာတမ်းတွေကို လေ့လာကြည့်ပါ။

နောက်ဆုံးပြဿနာက ပံ့ပိုးမှု ပေးမယ့်သူ မရှိခြင်း ရယူဖို့ မလွယ်ခြင်းပါ။

The last problem is lack of giving and getting support.

ငွေနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ အလေ့အထကောင်းများကို လေ့ကျင့်ပေးကြတဲ့

Many people don't know that there are free resources

online and in your local community

အွန်လိုင်းနဲ့ ကိုယ့်အသိုင်းအဝိုင်းထဲမှာ အခမဲ့ ရင်းမြစ်တွေ

to help you learn and establish healthy money habits.

ရှိတာကို လူတော်တော်များများ မသိကြပါဘူး။

ပြီးတော့ ငွေရေးကြေးရေးအရ အလွဲသုံးစားခံခဲ့ရသူတို့အတွက်

There are also free resources if you are a victim of financial abuse,

like the Purple Purse.

Purple Purse လို အခမဲ့ ရင်းမြစ်တွေ ရှိကြတယ်။

Giving support includes listening to others that are financially dependent

ငွေရေးကြေးရေးအရ အမှီအခိုကင်းသူတွေကို နားထောင်ခြင်းဟာလည်း

ပံ့ပိုးမှုကောင်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

without judgment or criticism.

ကိုယ့်အဖြစ်အပျက်ကို မျှဝေပေးဖို့လည်း လိုပါတယ်၊

It also involves sharing your story,

because when you share your story, you empower others,

ကိုယ့်ဖြစ်ရပ်ကို အခြားသူတို့အား မျှ ဝေပေးခြင်းက သူတို့ကို အားပေးမှု ဖြစ်သလို၊

သူတို့ရဲ့ ဖြစ်ရပ်ကို ပြန်ပြီး စဉ်းစားပြင်ဆင်ဖို့

and you give them the permission

to rewrite their own.

ခွင့်ပေးမှုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

It's my hope that by sharing my story,

ကျွန်မက ကျွန်မအဖြစ်ကို မျှဝေပေးလိုက်လို့၊

more people will learn about financial dependency,

လူတွေကို ငွေရေးကြေးရေးအရ အမှီအခိုကင်းရေးကို လေ့လာလာစေပြီး

will share their own stories

သူတို့ရဲ့ အဖြစ်တွေကို မျှဝေပေးကြရင်း

and will connect with others to shed a light on this hidden issue

အခြားသူတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး မြင်မရတဲ့ ဒီပြဿနာကို မီးမောင်းထိုးပြကြမယ်၊

so that we can all have financial freedom.

ကျွန်မတို့ အားလုံး ငွေရေးကြေးရေးအရ လွတ်လပ် သူတွေ ဖြစ်လာကြမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)