How Vaccines Are Developed – and Why They’re Safe | Body Stuff with Dr. Jen Gunter | TED

For people who want to have a baby,

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

ကလေး ရချင်သူတွေအတွက် သန္ဓေအောင်တာနဲ့ပတ်သက်တဲ့

false messages about fertility can be especially powerful.

သတင်းစကား အမှားတွေက အထူး အားကောင်းနိုင်ပါတယ်။

So I want to say upfront

ဒါကြောင့် COVID-19 ကာကွယ်ဆေးက

that the COVID-19 vaccine is safe for fertility.

သန္ဓေအောင်ဖို့အတွက် ဘေးကင်းတယ်လို့ ရှင်းရှင်းပြောချင်ပါတယ်။

[Body Stuff with Dr. Jen Gunter]

[ဒေါက်တာ Jen Gunter နှင့် ခန္ဓာကိုယ်အကြောင်း]

The data on this is clear.

ဒီအချက်အလက်က ရှင်းပါတယ်။

COVID-19 vaccination saves lives for everyone,

COVID-19 ကာကွယ်ဆေးက လူတိုင်း၊ အထူးသဖြင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေနဲ့

especially pregnant people and their babies.

သူတို့ရဲ့ ကလေးငယ်တွေအတွက် အသက်တွေကို ကယ်တင်ပါတယ်။

But the fog of the pandemic has made it extra challenging

ဒါပေမဲ့ ကပ်ရောဂါရဲ့ မှိုင်းက COVID-19 ကာကွယ်ဆေးကို ၀န်းရံနေတဲ့

to dispel the misinformation surrounding the COVID-19 vaccine.

သတင်းမှားတွေကို ပပျောက်စေဖို့ အပိုစိန်ခေါ်မှု ဖြစ်စေတယ်။

So I want to address some of these worries

ဒါကြောင့် ပထမဆုံး ကာကွယ်ဆေးက ကာကွယ်ဆေးဖြစ်လာပုံကို

by talking about how a vaccine becomes a vaccine in the first place.

ပြောပြရင်း ဒီစိုးရိမ်မှုအချို့ကို ဖြေရှင်းချင်ပါတယ်။

To show that each step of creating the vaccine

ကာကွယ်ဆေး ဖန်တီးမှု အဆင့်တိုင်းကို ဘေးကင်းစေဖို့

is closely evaluated for safety.

အနီးကပ် အကဲဖြတ်တာကို ပြသဖို့ပါ။

One of the early stages of vaccine development

ကာကွယ်ဆေး တီထွင်မှုရဲ့ အစောပိုင်းအဆင့်တွေထဲက တစ်ခုက

involves exploratory research.

စူးစမ်းလေ့လာရေး သုတေသန ပါဝင်တာပါ။

In the case of the coronavirus that causes COVID-19,

COVID-19 ဖြစ်စေတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ် အခြေအနေမှာ

researchers already had years of knowledge and insight to work from.

သုတေသီတွေဟာ အသိပညာနဲ့ ထိုးထွင်းသိမြင်မှု ကနေ နှစ်များစွာလုပ်ဆောင်ထားပြီးပါပြီ။

Scientists already knew a lot about other coronaviruses.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက အခြားကိုရိုနာဗိုင်းရပ် တွေအကြောင်း များစွာသိထားပြီးပါပြီ။

And because of knowledge sharing,

အသိပညာ မျှဝေခြင်းကြောင့်

they were able to simply download the virus’s genetic code off a website.

သူတို့ဟာ ဝဘ်ဆိုက်တစ်ခုကနေ ဗိုင်းရပ် ဗီဇ ကုဒ်ကို ဒေါင်းလုဒ်လုပ်နိုင်ခဲ့တယ်။

They were also able to take advantage

သူတို့ဟာ သင် ကြားဖူးလောက်တဲ့

of the advances made in mRNA vaccine technology,

mRNA ကာကွယ်ဆေးနည်းပညာရဲ့ တိုးတက်မှုကိုလည်း

which you might have heard about.

အခွင့်ကောင်းယူနိုင်ခဲ့တယ်။

While mRNA vaccines are new to the public,

mRNA ကာကွယ်ဆေးတွေက အများပြည်သူအတွက် အသစ်ဖြစ်ပေမဲ့

researchers have been studying and working with them for decades.

သုတေသီတွေဟာ ဒါတွေနဲ့ အတူ လေ့လာပြီး ဆယ်စုနှစ်များစွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြတယ်။

I want to underscore this point.

ဒီအချက်ကို အလေးအနက် ထောက်ပြချင်ပါတယ်။

One worry about the vaccine is that it felt rushed.

ကာကွယ်ဆေးအတွက် စိုးရိမ်စရာတစ်ခုကတော့ ကသုတ်ကရက်နိုင်တာပါ။

But while the COVID-19 vaccine was developed rapidly,

ဒါပေမဲ့ COVID-19 ကာကွယ်ဆေးကို လျင်မြန်စွာ တီထွင်နိုင်ခဲ့ပေမဲ့

its creation was based on decades of research.

ဖန်တီးမှုက ဆယ်စုနှစ်များစွာ သုတေသနပြုမှုအပေါ် အခြေခံတာပါ။

Once the exploratory stage is finished,

စူးစမ်းလေ့လာရေး အဆင့်ပြီးတာနဲ့ သုတေသီတွေဟာ

researchers move on to the preclinical stage,

စမ်းသပ်ခွက်တွေ သို့မဟုတ် တိရိစ္ဆာန်တွေ စမ်းသပ်တဲ့

where testing is done in petri dishes or on animals.

အကြိုစမ်းသပ်မှု အဆင့်သို့ ဆက်သွားတယ်။

The goal of preclinical tests is to see if the vaccine truly works

အကြိုစမ်းသပ်မှုရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က ကာကွယ်ဆေးက ရောဂါပိုးအပေါ် တကယ်

on the pathogen --

အလုပ် လုပ်၊မလုပ်ဆိုတာပါ။

in this case, the virus that causes COVID-19 --

ဒီအခြေအနေမှာ COVID-19 ကို ဖြစ်စေတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့

and also to test the safety of a vaccine.

ကာကွယ်ဆေးရဲ့ ဘေးကင်းမှုကိုလည်း စမ်းသပ်ဖို့ပါ။

This is where researchers perform toxicity testing,

ဒီနေရာက သုတေသီတွေက ဘေးကင်းကြောင်း သေချာစေဖို့

using a dosage far greater than what they might use in humans

လူသားတွေမှာ အသုံးပြုနိုင်တဲ့ ပမာဏထက် အဆများစွာ ပိုကြီးတဲ့ အဆိပ်အာနိသင်

to make sure it's safe.

စမ်းသပ်မှုကို လုပ်တာပါ။

By testing on animals,

တိရစ္ဆာန်တွေကို စမ်းသပ်ရင်း

they're able to see if vaccines have any impact on functions

ကာကွယ်ဆေးတွေဟာ မျိုးပွားမှုစနစ်လို လုပ်ငန်းတွေအပေါ်

like the reproductive system.

သက်ရောက်မှုရှိ၊မရှိ သိရှိနိုင်တယ်။

You might be surprised to learn that the chemical signaling

ကြွက် သားအိမ်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ ဓာတုအချက်ပြမှုက

that happens in a rat uterus

လူ့ သားအိမ်မှာ ဖြစ်ပျက်တာနဲ့

is very similar to what happens in a human uterus.

အတော်ဆင်တူတာကို သင် အံ့သြမိလောက်မယ်။

Here's what's important.

အရေးကြီးတာက ဒီမှာပါ။

Researchers don’t move on from the preclinical testing phase

ကာကွယ်ဆေးက ဘယ်သူ့ကိုမှ အန္တရာယ်မပြုနိုင်တာကို သက်သေမပြမချင်း

until they prove that the vaccine is unlikely to harm anyone.

သုတေသီတွေက ကြိုတင်စမ်းသပ်မှု အဆင့်ကနေ ဆက်မလုပ်ဘူး။

This is a rigorous process that goes through FDA approval.

ဒါက FDA ခွင့်ပြုချက်ကို ဖြတ်ကျော်ရတဲ့ တိကျတံ့ လုပ်ငန်းစဉ်ပါ။

Once the FDA approves,

FDA က အတည်ပြုပြီးတာနဲ့

the next step is the clinical development

နောက်တစ်ဆင့်က လက်တွေ့ စမ်းသပ်မှုတွေ သို့မဟုတ်

or clinical trials, testing in humans, which is a three-phase process.

လူသားတွေကို စမ်းသပ်တာပါ။ ဒါက အဆင့် ၃ ဆင့် လုပ်ငန်းစဉ်ပါ။

Phase one starts with a small group of people,

အဆင့် ၁ က အများအားဖြင့် အလွန် ကျန်းမာတဲ့ လူကြီး ၁၀၀ ထက်နည်းတဲ့

usually less than 100 very healthy adults.

လူအုပ်စုငယ်နဲ့ စတင်တယ်။

By phase three,

အဆင့် ၃ အရ

researchers are working with thousands or even tens of thousands of people.

သုတေသီတွေဟာ လူထောင်ပေါင်းများစွာ သို့မဟုတ် သောင်းချီတဲ့ လူတွေနဲ့ အလုပ်လုပ်တယ်။

Because of the urgency of COVID-19,

COVID-19 အရေးပေါ်အခြေအနေကြောင့်

researchers save time by overlapping these phases,

သုတေသီတွေဟာ အဆင့်တစ်ခုစီက အစောပိုင်း ဒေတာကို အသုံးပြုကာ နောက်တစ်ခုအတွက်

using early data from each phase to design for the next.

ဒီဇိုင်းထုတ်ဖို့ ဒီအဆင့်တွေကို ထပ်ရင်း အချိန်ကုန်သက်သာစေတယ်။

In other words, no steps were skipped.

တစ်နည်းဆိုရရင် အဆင့်တွေ မကျော်သွားဘူး။

Now, it's true that clinical trials for the COVID-19 vaccines

အခု COVID-19 ကာကွယ်ဆေးအတွက် လက်တွေ့စမ်းသပ်မှုတွေမှာ

didn't include pregnant people, and that's not unusual.

ကိုယ်ဝန်ဆောင်သူတွေ မပါဝင်တာ မှန်ပါတယ်။ ဒါက မထူးဆန်းပါဘူး

Pregnant people are currently part of a protected class

ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေက လက်ရှိမှာ ကာကွယ်ဆေး အသစ် သို့မဟုတ် ဆေးဝါးသစ်တွေကို

that typically aren't included in testing new vaccines or new drugs.

စမ်းသပ်ရာမှာ ပုံမှန်အနေနဲ့ မပါဝင်တဲ့ ကာကွယ်ထားတဲ့ လူတန်းစားရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

I completely understand the worries around this,

ဒါနဲ့ပတ်သက်တဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေကို ကျွန်မ လုံးလုံးနားလည်ပါတယ်။

but remember, testing in animals is a proven way to ensure vaccine safety.

ဒါပေမဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေမှာ စမ်းတာက ကာကွယ်ဆေး ဘေးကင်းတာ သက်သေပြတဲ့နည်းလမ်းဆိုတာသတိရပါ။

The preclinical data for the COVID-19 mRNA vaccine

COVID-19 mRNA ကာကွယ်ဆေးအတွက် လက်တွေ့စမ်းသပ်မှု အချက်အလက်တွေက

showed no impact on fertility in animals

လူသားတွေနဲ့ ပြဿနာတွေရှိနိုင်တယ်လို့

that would lead researchers to suspect there would be issues with humans.

သုတေသီတွေကို သံသယရှိစေမယ့် တိရစ္ဆာန်တွေ မျိုးပွားတာအပေါ် မသက်ရောက်တာကို ပြသခဲ့တယ်။

Even after the vaccine has been approved by the FDA

ကာကွယ်ဆေးကို FDA ကနေ ခွင့်ပြုပြီး

and made available to the public, there's still work to be done.

အများပြည်သူဆီ ဖြန့်ချိပြီးတာတောင် လုပ်ဆောင်စရာတွေ ရှိပါသေးတယ်။

These are called phase four trials,

ဒါတွေကို လေးဆင့် စမ်းသပ်မှုလို့ ခေါ်တယ်၊

where researchers and regulatory agencies

သုတေသီတွေနဲ့ စည်းကမ်း ထိန်းသိမ်းရေး အေဂျင်စီတွေက

track how the public responds to the vaccine long-term.

ကာကွယ်ဆေးကို ရေရှည် အများပြည်သူကို တုံ့ပြန်ပုံကို ခြေရာခံတယ်။

Monitoring side effects,

ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကို စောင့်ကြည့်တာ၊

collecting and analyzing data from a much wider population.

ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ လူဦးရေဆီက အချက်အလက်တွေ ကို စုဆောင်းတာနဲ့ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာတာပါ။

And now we have even more data to reassure us about fertility.

အခု မွေးဖွားတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး စိတ်ချရဖို့ နောက်ထပ် ဒေတာတွေရှိတယ်။

After the COVID-19 vaccine was rolled out,

COVID-19 ကာကွယ်ဆေးကို ဖြန့်ချိပြီးနောက်မှာ

there were reports online of people experiencing irregular periods

ဓမ္မတာစက်ဝန်း မမှန်တာ(သို့) ဓမ္မတာစက်ဝန်း ပြောင်းလဲမှုတွေကို ကြုံတွေ့နေသူတွေရဲ့

or changes in their menstrual cycle.

အွန်လိုင်း အစီရင်ခံစာတွေ ပေါ်လာခဲ့တယ်။

This, understandably, made people nervous about a potential effect on fertility

ဒါက မျိုးပွားနိုင်စွမ်း သို့မဟုတ် ကာကွယ်ဆေးရဲ့မသိသေးတဲ့( သို့) အလားအလာရှိတဲ့

or an unknown effect of the vaccine.

သက်ရောက်မှုအပေါ် လူတွေ ထိတ်လန့်နေတာ ထင်ရှားပါတယ်။

We didn't have any data

လက်တွေ့စမ်းသပ်မှုတွေကနေ

about irregular menstrual cycles from clinical trials to point to,

ထောက်ပြဖို့ ပုံမှန် ဓမ္မတာစက်ဝန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဒေတာမရှိဘူး။

and that is problematic.

ဒါ ပြဿနာရှိနေတာပါ။

But given the rush to get the data,

ဒါပေမဲ့ ဒေတာရယူဖို့ အဆောတလျင်ဖြစ်နေတော့

it would have been hard to collect

လူတွေက ကာကွယ်ဆေးမထိုးမီ

because people would have had to track cycles before the vaccine.

စက်ဝန်းတွေကို ခြေရာခံထားရတာကြောင့် စုဆောင်းရခက်မှာပါ။

Differences people notice in their menstrual cycles are valid,

ဓမ္မတာစက်ဝန်းအတွင်း လူတွေ သတိပြုမိတဲ့ ကွဲပြားမှုတွေက ခိုင်လုံပြီး

and it's scary and uncertain to notice a change in our bodies.

ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း ပြောင်းလဲမှုကို သတိပြုမိ တာက ကြောက်စရာကောင်းပြီး မသေချာပါဘူး။

And because the endometrium,

ဓမ္မတာလာစဉ်အတွင်း သားအိမ်အတွင်းက

the lining of the uterus that sheds during a period,

ကြွေကျတဲ့ သားအိမ်နံရံက ကိုယ်ခံအားစနစ်ရဲ့

is part of our immune system,

အစိတ်အပိုင်းဖြစ်တာကြောင့်

it is theoretically possible a vaccine could have a temporary effect

သီအိုရီအရ ဖြစ်နိုင်တာက ကာကွယ်ဆေးက ယာယီ အာနိသင်ရှိသလို

in the same way a vaccine causes temporary swelling in the lymph nodes

ကာကွယ်ဆေးက လူတချို့အတွက် ကိုယ်တွင်း အဖုငယ်တွေအတွင်း ယာယီရောင်ရမ်းတာ

for some people

သို့မဟုတ် ယာယီအဖျားကို

or a temporary fever.

ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

Researchers responded to the concerns raised online

သုတေသီတွေက အွန်လိုင်းက ပူပန်မှုတွေကို တုံ့ပြန်ပြီး

and looked into data from almost 4,000 people

အက်ပ်တစ်ခု အသုံးပြုကာ စက်ဝန်းတွေကို ခြေရာခံပြီး

who tracked their cycles using an app

ကာကွယ်ဆေး ထိုးထားသူတွေနဲ့ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရသေးတဲ့

and compared data from the vaccinated group

အုပ်စုကနေ အချက်အလက်တွေကို နှိုင်းယှဉ်ကာ လူ ၄၀၀၀ နီးပါးဆီက

to those who didn't get vaccinated.

အချက်အလက်တွေကို စူးစမ်းလေ့လာခဲ့တယ်။

On average,

ပျမ်းမျှအနေနဲ့

the menstrual cycles of people who were vaccinated

ကာကွယ်ဆေးထိုးထားသူတွေရဲ့ဓမ္မတာ စက်ဝန်းတွေက

varied in length by less than one day,

တစ်ရက်ထက်နည်းတဲ့ ကြာမြင့်မှု ကွဲပြားပြီး

which is interesting but not medically significant

ပုံမှန် ဓမ္မတာ စက်ဝန်းက ခုနစ်ရက်အထိ ကွဲပြားတာကြောင့် ပုံမှန် ဓမ္မတာ

since normal menstrual cycles vary by up to seven days each cycle.

စက်ဝန်းတွေက စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းပေမဲ့ ဆေးပညာအရ မသိသာဘူး။

The only group that was more likely to show a meaningful difference

ဓမ္မတာ စက်ဝန်း အရှည်မှာ အဓိပ္ပာယ် ကွာခြားမှုကို ပြသနိုင်ခြေ ပိုများတဲ့

in their menstrual cycle length

တစ်ခုတည်းသော အုပ်စုက

were those who received two doses of the vaccine in one cycle.

စက်ဝန်းတစ်ခုမှာ ကာကွယ်ဆေး နှစ်ကြိမ် ထိုးထားသူတွေပါ။

Even then, what they observed was temporary.

ဒီအချိန်မှာတောင် သူတို့ သတိပြုမိတာက ယာယီပါ။

Their cycles went back to normal within three cycles.

သူတို့ရဲ့ စက်ဝန်းက သုံးပတ်အတွင်းမှာ ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်သွားတယ်။

And we've continued to gather data.

ဒေတာတွေ ဆက်ပြီး စုဆောင်းခဲ့တယ်။

We now see the importance of vaccination for those who are pregnant

COVID-19 နဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် သေဆုံးနိုင်ခြေက ၁.၆% ရှိတာကြောင့်

as the risk of mortality in pregnancy with COVID-19 is 1.6 percent.

ကိုယ်ဝန်ဆောင်နေသူတွေအတွက် ကာကွယ်ဆေး ထိုးဖို့ အရေးကြီးတာကို အခု မြင်ရတယ်။

That's 22 times higher than the risk of mortality in pregnancy

ဒါက COVID မရှိသူတွေ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်ထက်

for those without COVID.

၂၂ ဆ ပိုများတာပါ။

And unvaccinated mothers

ကာကွယ်ဆေး မထိုးထားတဲ့

and pregnant people who do get COVID-19

မိခင်တွေနဲ့ COVID-19 ကူးစက်ခံရတဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေဟာ

have a much higher chance of being admitted to the intensive care unit.

အထူး ကြပ်မတ်ကုသဆောင်ကို တက်ရောက်နိုင်ခြေ ပိုများတယ်။

We also now have data showing

အခု ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်

that infants from people vaccinated during pregnancy

ကာကွယ်ဆေးထိုးထားသူတွေဆီက မွေးကင်းစ ကလေးတွေမှာ COVID-19 ကနေ ကာကွယ်ဖို့

do have antibodies to help protect them from COVID-19.

ပဋိပစ္စည်းတွေ ရှိနေတာကို ပြသတဲ့ ဒေတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။

If your goal is a healthy pregnancy,

သင့်ရည်မှန်းချက်က ကျန်းမာတဲ့ကိုယ်ဝန်ဖြစ်ရင်

one of the best ways to achieve that is by getting vaccinated.

အောင်မြင်ဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုက ကာကွယ်ဆေးထိုးတာပါ။

And we can have confidence

ဒါ့အပြင် COVID-19 ကာကွယ်ဆေးတွေကို

that the COVID-19 vaccines have been rigorously tested

တင်းတင်းကျပ်ကျပ် စမ်းသပ်ပြီး အနီးကပ်

and are being closely followed.

လိုက်နာဆောင်ရွက်နေတာကို ယုံကြည်နိုင်ပါတယ်။