Chimamanda Ngozi Adichie: We should all be feminists | TED

Translator: Ariunzul Gantulga Reviewer: Indra Ganzorig

So I would like to start by telling you about one of my greatest friends,

Би энэхүү илтгэлээ сайн найз Околома Мадүэвэсийн тухай

ярианаас эхлэхийг хүсэж байна.

Okoloma Maduewesi.

Okoloma lived on my street

Околома манай гудамжинд амьдардаг байсан бөгөөд

and looked after me like a big brother.

намайг яг ах шиг минь харж ханддаг байлаа.

If I liked a boy, I would ask Okoloma's opinion.

Хэрэв надад нэг хөвгүүн таалагдвал би Околомагийн бодлыг асуудаг байв.

Okoloma died in the notorious Sosoliso plane crash

Околома 2005 оны 12 сард Нигер улсад болсон

in Nigeria in December of 2005.

Сосолисо онгоцны аймшигт ослоор амиа алдсан.

Almost exactly seven years ago.

Яг долоон жилийн өмнө.

Okoloma was a person I could argue with, laugh with and truly talk to.

Околома маргалдаж, инээлдэж бас үнэнчээр ярилцаж болохоор тийм л хүн байсан юм.

He was also the first person to call me a feminist.

Мөн тэр намайг феминист гэж дуудсан анхны хүн байсан.

I was about fourteen, we were at his house, arguing.

Би 14-тэй байсан ба бид тэднийд нэг сэдвээр маргаж байв.

Both of us bristling with half bit knowledge

Бид хоёр уншсан номнуудаасаа олж авсан хагас хугас

from books that we had read.

мэдлэгээрээ маргалдаж байсан нь тэр.

I don't remember what this particular argument was about,

Юуны тухай маргалдаж байснаа одоо санахгүй байгаа ч

but I remember that as I argued and argued,

Околома тэр мэтгэлцээнийг таслан миний нүд рүү хараад

Okoloma looked at me and said, "You know, you're a feminist."

"Чи өөрийгөө феминист гэдгээ мэдэх үү?" гэж хэлсэн нь тодхон санагддаг.

It was not a compliment.

Энэ магтаал биш байлаа.

(Laughter)

(Инээд)

I could tell from his tone,

Дууны өнгөнөөс нь тодорхой байсан.

the same tone that you would use to say something like,

"Чи бол терроризмыг дэмжигч" гэсэн шиг

"You're a supporter of terrorism."

сөрөг утгатай зүйл хэлэхэд сонсогддог дууны өнгө байсан.

(Laughter)

(Инээд)

I did not know exactly what this word "feminist" meant,

Тэр үед би феминист гэх үгийн утгыг сайн мэдэхгүй байсан ч

and I did not want Okoloma to know that I did not know.

түүнийгээ Околомад мэдэгдэхийг хүсээгүй.

So I brushed it aside, and I continued to argue.

Тиймээс би хэлснийг нь үл тоож, маргаанаа цааш үргэлжлүүлсэн юм.

And the first thing I planned to do when I got home

Тэр өдөр гэртээ очоод би хамгийн түрүүнд

was to look up the word "feminist" in the dictionary.

"феминист" гэдэг үгийг толь бичгээс хайж байсан.

Now fast forward to some years later,

Энэ явдлаас хэдэн жилийн дараа би

I wrote a novel about a man who among other things beats his wife

эхнэрээ зоддог нэгэн залуу ба түүний золгүй төгсгөлийн тухай

and whose story doesn't end very well.

ном бичсэн.

While I was promoting the novel in Nigeria,

Намайг Нигер улсад номоо сурталчилж байх үеэр

a journalist, a nice, well-meaning man,

нэгэн эелдэг сэтгүүлч эр

told me he wanted to advise me.

надад зөвлөгөө өгөхийг хүсч байна гэж хэлсэн.

And for the Nigerians here,

Энд байгаа бүх нигеричүүдэд хэлэхэд

I'm sure we're all familiar

бидний мэдэж байгаачлан

with how quick our people are to give unsolicited advice.

манайхан бусдад сайн дураараа зөвлөгөө өгөхдөө тун сурамгай шүү дээ.

He told me that people were saying that my novel was feminist

Миний зохиолыг хүмүүс феминист гэж ярьж байна гэж тэр сэтгүүлч надад хэлсэн.

and his advice to me --

Тэр надад зөвлөгөө өгөхдөө

and he was shaking his head sadly as he spoke --

толгойгоо гунигтайгаар сэгсрэн

was that I should never call myself a feminist

"өөрийгөө хэзээ ч битгий феминист гэж дууд,

because feminists are women who are unhappy

учир нь феминистүүд гэдэг бол нөхөр олж чадахгүйдээ гонсойж яваа

because they cannot find husbands.

аз жаргалгүй эмэгтэйчүүд" гэж хэлдэг юм даа.

(Laughter)

(Инээд)

So I decided to call myself "a happy feminist."

Иймд би өөрийгөө "аз жаргалтай феминист" гэж нэрлэхээр шийдэв.

Then an academic, a Nigerian woman told me

Тэгтэл нэгэн боловсролтой нигери эмэгтэй над дээр ирээд

that feminism was not our culture

"феминизм бол манай соёл биш,

and that feminism wasn't African,

феминизм Африктай хамааралгүй,

and that I was calling myself a feminist

мөн би өөрийгөө феминист гэж нэрлэж байгаа нь

because I had been corrupted by "Western books."

барууны номонд толгойгоо мэдүүлснийх" гэлээ.

Which amused me,

Энэ нь намайг их гайхшруулсан.

because a lot of my early readings were decidedly unfeminist.

Учир нь багадаа уншсан номнууд маань яав ч феминист байгаагүй.

I think I must have read every single Mills & Boon romance published

Би 16 нас хүрэхээсээ өмнө Англид хэвлэгдсэн

before I was sixteen.

хайр дурлалын тухай бараг бүх зохиолыг уншсан байх.

And each time I tried to read those books

"Феминист сонгодгууд" гэгддэг номнуудыг

called "the feminist classics,"

унших гэж оролдох бүртээ

I'd get bored, and I really struggled to finish them.

амархан уйдаж, дуусгах гэж зовдог байлаа.

But anyway, since feminism was un-African,

Феминизм африкийнх биш гэсэн болохоор

I decided that I would now call myself "a happy African feminist."

дараа нь би өөрийгөө "аз жаргалтай Африк феминист" гэж нэрлэхээр шийдэв.

At some point I was a happy African feminist who does not hate men

Тэгээд сүүлдээ би эрчүүдийг үзэн яддаггүй, уруулын будагт дуртай,

эрчүүдэд биш, өөртөө зориулж өндөр өсгийт өмсдөг

and who likes lip gloss

and who wears high heels for herself but not for men.

аз жаргалтай Африк феминист болсон доо.

(Laughter)

(Инээд)

Of course a lot of this was tongue-in-cheek,

Эдний ихэнх нь мэдээж хэтрүүлэг,

but that word feminist is so heavy with baggage, negative baggage.

гэхдээ феминизм гэдэг үг олон утга агуулдаг, ихэнхдээ сөрөг утга.

You hate men, you hate bras,

Чи эрчүүдийг үздэггүй, хөхний даруулгыг үздэггүй,

you hate African culture, that sort of thing.

чи Африкийн соёлыг үзэн яддаг гээд л.

Now here's a story from my childhood.

Харин одоо би багынхаа нэг түүхийг ярья.

When I was in primary school,

Намайг бага сургуульд байхад

my teacher said at the beginning of term that she would give the class a test

манай багш улирлын эхэнд бид нараас шалгалт аваад

and whoever got the highest score would be the class monitor.

хамгийн өндөр оноо авсан хүүхдийг ангийн дарга болгоно гэв.

Now, class monitor was a big deal.

Ангийн дарга гэдэг том нэр хүнд байлаа.

If you were a class monitor,

Чи ангийн дарга болбол

you got to write down the names of noisemakers --

шуугилддаг хүүхдүүдийн нэрийг бичиж авна аа гэсэн үг.

(Laughter)

(Инээд)

which was having enough power of its own.

Өөрийн гэсэн эрх мэдэлтэй байгаа биз.

But my teacher would also give you a cane to hold in your hand

Бас болоогүй багшийн өгсөн савааг бариад

while you walk around and patrol the class for noisemakers.

анги дундуур алхаж, өнөө шуугиан гаргагчдыг дэгэнд нь оруулна.

Now, of course you were not actually allowed to use the cane.

Мэдээж тэр савааг жинхэнээсээ ашиглах эрхгүй байсан.

But it was an exciting prospect for the nine-year-old me.

Гэхдээ л 9 настай надад тэр үедээ л их сонирхолтой санагдаж байв.

I very much wanted to be the class monitor.

Би ангийн дарга болохыг их хүсэж байлаа.

And I got the highest score on the test.

Мөн шалгалтад хамгийн өндөр оноог авав.

Then, to my surprise, my teacher said that the monitor had to be a boy.

Гэтэл багш ангийн дарга эрэгтэй байх ёстой гэж намайг гайхшруулж орхив.

She had forgotten to make that clear earlier

Багш тэрийгээ урьдчилж хэлэхээ мартчихаж.

because she assumed it was ... obvious.

Учир нь багшид энэ ойлгомжтой зүйл байж л дээ.

(Laughter)

(Инээд)

A boy had the second highest score on the test,

Шалгалтын хоёр дахь өндөр оноог эрэгтэй хүүхэд авсан бөгөөд

and he would be monitor.

тэр хүү ангийн дарга болов.

Now, what was even more interesting about this

Бүр хамгийн сонирхолтой нь

is that the boy was a sweet, gentle soul

тэр тун эелдэг, даруу хүү байсан бөгөөд

who had no interest in patrolling the class with the cane,

саваа барьж ангийн дундуур явах ямар ч сонирхолгүй нэгэн байлаа.

while I was full of ambition to do so.

Гэтэл надад тэгэх ямар их хүсэл зориг байсан гэж санана.

But I was female and he was male,

Харамсалтай нь би эмэгтэй, тэр эрэгтэй.

and so he became the class monitor.

Тиймээс тэр хүү ангийн дарга болсон.

And I've never forgotten that incident.

Би хэзээ ч энэ явдлыг мартдаггүй.

I often make the mistake of thinking

Би заримдаа надад илэрхий юм бүрийг

that something that is obvious to me is just as obvious to everyone else.

бусдад ч бас ойлгомжтой байгаа гэж буруу тооцоолох гээд байдаг.

Now, take my dear friend Louis

Найз Луигаа жишээ болгож ярья л даа.

for example.

Louis is a brilliant, progressive man,

Луи бол тун гайхалтай, шударга залуу.

and we would have conversations and he would tell me,

Заримдаа бид ярилцаж байх зуур

"I don't know what you mean by things being different or harder for women.

"Эмэгтэйчүүдэд юмс өөр, эсвэл хэцүү гээд байдгийг чинь би ойлгохгүй юм.

Maybe in the past, but not now."

Өнгөрсөнд тийм байсан байх, харин одоо биш" гэнэ.

And I didn't understand how Louis could not see what seems so self-evident.

Ийм ойлгомжтой зүйлийг Луи яагаад олж харахгүй байгааг би ойлгодоггүй байв.

Then one evening, in Lagos, Louis and I went out with friends.

Нэг орой Луи бид хоёр Лагост найзуудтайгаа уулзсан юм.

And for people here who are not familiar with Lagos,

Лагосыг сайн мэдэхгүй хүмүүст гэж хэлэхэд

there's that wonderful Lagos' fixture,

барилгуудын гадаа эргэлдэж,

the sprinkling of energetic men who hang around outside establishments

зочид машинаа зогсоолд тавихад нь сүр дуулиантай "тусалдаг"

идэвхтэй эрчүүд гэсэн Лагосын тогтсон соёл бий.

and very dramatically "help" you park your car.

I was impressed with the particular theatrics

Тэр орой бидэнд зогсоол олж өгсөн

of the man who found us a parking spot that evening.

залуугийн "үзүүлбэр" надад их таалагдсан.

And so as we were leaving, I decided to leave him a tip.

Тэндээс явах гэж байхдаа би түүний гарыг цайлгахаар шийдэв.

I opened my bag,

Тэгээд цүнхээ онгойлгож, гараа цүнхэндээ хийгээд,

put my hand inside my bag,

brought out my money that I had earned from doing my work,

өөрөө ажиллаж олсон мөнгөнөөсөө тэр залууд өгөв.

and I gave it to the man.

And he, this man who was very grateful and very happy,

Тун их баярлаж, аз жаргалтай болсон тэр эр

took the money from me,

надаас өнөөх мөнгийг аваад,

looked across at Louis

Луи руу эргэж

and said, "Thank you, sir!"

"Баярлалаа эрхэм ээ!" гэж хэлэв.

(Laughter)

(Инээд)

Louis looked at me, surprised,

Луи ихэд гайхаж над руу хараад,

and asked, "Why is he thanking me? I didn't give him the money."

"Тэр яагаад надад баярласан юм бэ? Би мөнгө өгөөгүй шүү дээ" гэсэн юм.

Then I saw realization dawn on Louis' face.

Тэр үед Луи ухаарах шиг болсон нь царайнаас нь илэрхий байсан.

The man believed that whatever money I had

Надад байсан мөнгийг ямар нэг байдлаар

had ultimately come from Louis.

Луи л өгсөн байх гэж бодсоноос гарцаагүй.

Because Louis is a man.

Учир нь Луи эрэгтэй хүн.

Men and women are different.

Эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүд өөр.

We have different hormones, we have different sexual organs,

Бид өөр даавартай, өөр бэлэг эрхтэнтэй,

we have different biological abilities.

өөр биологийн чадвартай.

Women can have babies, men can't.

Эмэгтэйчүүд хүүхэд гаргаж чадна, эрчүүд чадахгүй.

At least not yet.

Одоохондоо.

(Laughter)

(Инээд)

Men have testosterone and are in general physically stronger than women.

Эрчүүд тестостерон даавартай, мөн бие махбодын хувьд эмэгтэйчүүдээс хүчтэй.

There's slightly more women than men in the world,

Дэлхийд эмэгтэйчүүдийн тоо эрчүүдийнхээс арай илүү.

about 52 percent of the world's population is female.

Дэлхийн хүн амын 52% орчим нь эмэгтэйчүүд.

But most of the positions of power and prestige are occupied by men.

Гэвч дийлэнхдээ эрх мэдэл, нэр алдартай албан тушаалд эрчүүд байдаг.

The late Kenyan Nobel Peace laureate,

Кени улсын Нобелийн энхтайвны шагналт

Wangari Maathai,

Вангари Матайя

put it simply and well when she said:

үүнийг тун энгийнээр хэлсэн байдаг.

"The higher you go, the fewer women there are."

"Дээшлэх тусам улам цөөн эмэгтэйчүүд бий."

In the recent US elections we kept hearing of the Lilly Ledbetter law,

Сүүлийн АНУ-ын сонгуулиар Лилли Ледбэтэрийн хууль их яригдсан.

and if we go beyond the nicely alliterative name of that law,

Толгой холбосон гоё нэртэй энэ хуулийг тунгаан бодвол

it was really about a man and a woman

яг адил ажил хийж буй,

doing the same job, being equally qualified,

яг адил чадвартай эрэгтэй, эмэгтэй хоёр байхад

and the man being paid more because he's a man.

эрэгтэй нь эр хүн гэдгээрээ илүү цалинтай байгаа асуудал юм.

So in the literal way, men rule the world,

Энгийнээр бол эрчүүд дэлхийг удирддаг ба үүнийг

and this made sense a thousand years ago

1000 жилийн өмнө ойлгож болохоор байв.

because human beings lived then in a world

Учир нь тэр үед хүн төрөлхтний хувьд биеийн хүч чадал гэдэг

in which physical strength was the most important attribute for survival.

амьд үлдэх эсэхийг нь тодорхойлохуйц чухал хүчин зүйл байсан.

The physically stronger person was more likely to lead,

Бяр чадал ихтэй хүн манлайлагч болох хандлага давамгайлдаг байсан ба

and men, in general, are physically stronger.

эрчүүд ерөнхийдөө биеийн хүч ихтэй байдаг.

Of course there are many exceptions.

Мэдээж олон онцгой тохиолдол байгаа.

(Laughter)

(Инээд)

But today we live in a vastly different world.

Гэвч өнөөдөр бид тэс өөр ертөнцөд амьдарч байна.

The person more likely to lead is not the physically stronger person;

Одоо бол бяр чадалтай нь бус

it is the more creative person, the more intelligent person,

хэн илүү бүтээлч, хэн илүү оюуны өндөр чадамжтай,

the more innovative person,

хэн илүү шинийг санаачилж байгаа нь манлайлж чадах ба

and there are no hormones for those attributes.

үүнд ямар ч даавар чухал нөлөөгүй.

A man is as likely as a woman to be intelligent,

Эрчүүдийн оюуны чадамжтай, бүтээлч, шинийг санаачлах

to be creative, to be innovative.

чадвартай байх боломж нь эмэгтэйчүүдийнхтэй яг адил.

We have evolved;

Бид өөрчлөгдсөөр байна,

but it seems to me that our ideas of gender had not evolved.

гэвч жендерийн тухай хандлага огт өөрчлөгдөөгүй л байна.

Some weeks ago, I walked into a lobby of one of the best Nigerian hotels.

Хэдэн долоо хоногийн өмнө би Нигерийн нэг том зочид буудалд орсон юм.

I thought about naming the hotel, but I thought I probably shouldn't.

Би тэр буудалд нэр өгье гэж бодож байсан ч өгөөгүй нь дээр гэж бодов.

And a guard at the entrance stopped me and asked me annoying questions,

Орох үед хамгаалагч нь намайг зогсоож ядаргаатай асуултууд асууж эхлэв.

because their automatic assumption is

Учир нь нигери бүсгүй ганцаараа

that a Nigerian female walking into a hotel alone is a sex worker.

буудал руу орж байвал биеэ үнэлэгч байхаас гарцаагүй гэж боддог.

And by the way,

Ер нь энэ буудлууд яагаад

why do these hotels focus on the ostensible supply

биеэ үнэлэгчдийн бодит эрэлтийн оронд

rather than the demand for sex workers?

үзэгдэх төдийн нийлүүлэлтэд илүү анхаараад байдаг юм бэ?

In Lagos I cannot go alone into many "reputable" bars and clubs.

Лагост би ганцаараа цэнгээний газар луу орж чаддаггүй.

They just don't let you in if you're a woman alone,

Тийм газруудад ганцаараа яваа эмэгтэйг оруулдаггүй.

you have to be accompanied by a man.

Харин та эр хүнтэй явж байвал нэг өөр хэрэг.

Each time I walk into a Nigerian restaurant with a man,

Нигерт эрэгтэй хүнтэй хамт ресторанд орох бүрт маань

the waiter greets the man and ignores me.

зөөгч нар эрчүүдтэй мэндэлж намайг үл тоодог.

The waiters are products --

Зөөгчид бол...

(Laughter)

(Инээд)

At this some women felt like, "Yes! I thought that!"

Сая зарим эмэгтэйчүүд "Би бас тэгэж бодсон!" гэсэн байх.

The waiters are products of a society

Зөөгчид бол эрчүүд эмэгтэйчүүдээс илүү чухал

that has taught them that men are more important than women.

гэж тэдэнд заасан нийгмийн бүтээгдэхүүн.

And I know that waiters don't intend any harm.

Зөөгчид мэдээж муу зүйл санаж тэгдэггүйг би мэднэ л дээ.

But it's one thing to know intellectually and quite another to feel it emotionally.

Гэвч аливааг тархиараа мэдэх, сэтгэл хөдлөлөөрөө мэдрэх гэдэг хоёр өөр.

Each time they ignore me, I feel invisible.

Үл тоох бүрт нь надад үл үзэгдэгч шиг мэдрэмж төрдөг.

I feel upset.

Таагүй мэдрэмж төрдөг.

I want to tell them that I am just as human as the man,

Би ч бас эрчүүдтэй адил,

that I'm just as worthy of acknowledgment.

бусдад хүндлэгдэх эрхтэй хүн шүү дээ гэж хэлмээр санагддаг.

These are little things,

Энэ бүгд жижигхэн зүйл,

but sometimes it's the little things that sting the most.

гэхдээ жижиг зүйлс хамгийн ихээр хатгаж өвтгөдөг биш гэж үү.

And not long ago, I wrote an article

Саяхан би Лагост амьдардаг,

about what it means to be young and female in Lagos,

залуухан эмэгтэй байх ямар байдаг тухай нэг нийтлэл бичсэн.

and the printers told me,

Түүнийг уншсан хэвлэгч надад

"It was so angry."

"Таны нийтлэл маш ууртай байсан" гэв.

Of course it was angry!

Мэдээж тэр нийтлэл ууртай байсан!

(Laughter)

(Инээд)

I am angry.

Би ууртай байна.

Gender as it functions today is a grave injustice.

Өнөөдрийн жендерийн нөхцөл байдал бол эмгэнэлтэй шударга бус явдал.

We should all be angry.

Иймд бид бүгд уурлах ёстой.

Anger has a long history of bringing about positive change;

Уур бухимдал заримдаа олон эерэг өөрчлөлт авч ирдгийг бид түүхээс мэднэ.

but, in addition to being angry, I'm also hopeful.

Ууртай байгаа ч надад бас итгэл бий.

Because I believe deeply in the ability of human beings

Учир нь хүн төрөлхтөн сайн сайхны төлөө

to make and remake themselves for the better.

өөрийгөө өөрчлөх чадвартай гэдэгт би итгэдэг.

Gender matters everywhere in the world,

Жендер дэлхийн хаана ч хамаатай.

but I want to focus on Nigeria

Гэхдээ би одоо зөвхөн Нигери болон

and on Africa in general,

Африкийг ерөнхийд нь яримаар байна.

because it is where I know, and because it is where my heart is.

Учир нь энэ миний сайн мэддэг, бас миний зүрх сэтгэл уяатай байдаг газар.

And I would like today to ask

Өнөөдөр би та бүхнээс

that we begin to dream about and plan for a different world,

өөр, илүү шударга, эрэгтэй эмэгтэй хүмүүс бүгд өөртөө үнэнч байж чадах

a fairer world,

тийм л нийгмийн төлөө

a world of happier men and happier women who are truer to themselves.

зүтгэж, мөрөөдөж эхлэхийг уриалмаар байна.

And this is how to start:

Үүний тулд эхлээд:

we must raise our daughters differently.

Бид охидоо өөрөөр өсгөх ёстой.

We must also raise our sons differently.

Бас хөвгүүдээ өөрөөр өсгөх ёстой.

We do a great disservice to boys on how we raise them;

Бид хөвгүүдийг тэдэнд тун халгаатай байдлаар өсгөдөг.

Бид тэдний хүмүүнлэг чанарыг хавчиж боодог.

we stifle the humanity of boys.

We define masculinity in a very narrow way,

Бид эрэлхэг байдлыг маш явцуу утгаар тодорхойлдог.

masculinity becomes this hard, small cage

Эрэлхэг байна гэдэг хатуу, жижиг гяндан болон хувирч

and we put boys inside the cage.

бид тэр гяндандаа хөвгүүдийг хорьчихдог.

We teach boys to be afraid of fear.

Бид хөвгүүдийг айдсаас, сул дорой,

We teach boys to be afraid of weakness, of vulnerability.

эмзэг мэдрэмтгий байхаас айдаг болгож өсгөдөг.

Бид хөвгүүдэд өөрөөрөө бус, баг зүүж амьдрахыг зааж сургадаг.

We teach them to mask their true selves,

because they have to be, in Nigerian speak, "hard man!"

Учир нь тэд нигеричүүдийн хэлдгээр "хүчирхэг эр" байх ёстой.

In secondary school, a boy and a girl, both of them teenagers,

Дунд сургуулийн хүү охин хоёул өсвөр насныхан,

both of them with the same amount of pocket money, would go out

тэр хоёрт яг адил хэмжээний халаасны мөнгө байгаа ч

and then the boy would be expected always to pay,

болзоонд эрэгтэй нь тооцоо хийх ёстой болдог.

to prove his masculinity.

"Эр хүн" гэдгээ батлахын тулд шүү дээ.

And yet we wonder why boys are more likely to steal money from their parents.

Тэгснээ яагаад тэд аав ээжээсээ мөнгө хулгайлчих гээд байдаг юм бол гэж гайхдаг.

What if both boys and girls were raised

Хэрэв охид хөвгүүдийн аль аль нь

not to link masculinity with money?

эршүүд байдлыг мөнгөтэй холбохгүй өссөн бол,

What if the attitude was not "the boy has to pay"

"эрэгтэй нь төлөх ёстой" биш, харин

but rather "whoever has more should pay?"

"хэн мөнгөтэй нь төлнө" гэх хандлагатай байсан бол яах байсан бэ?

Now, of course because of that historical advantage,

Түүхэн давуу байдалтай холбоотойгоор мэдээж

it is mostly men who will have more today,

эрчүүд илүү их мөнгөтэй байдаг,

but if we start raising children differently,

гэхдээ бид одооноос хүүхдүүдээ өөрөөр өсгөж эхэлбэл

then in fifty years, in a hundred years,

магадгүй 50, 100 жилийн дараа

boys will no longer have the pressure of having to prove this masculinity.

хөвгүүд "эр хүн шиг" гэдгээ батлах гэсэн дарамт, шахалтад өртдөггүй болно.

But by far the worst thing we do to males,

Эрчүүдэд хийдэг хамгийн хөнөөлтэй зүйл бол

by making them feel that they have to be hard,

тэднийг хатуужилтай байх ёстой мэт мэдрэмж төрүүлж,

is that we leave them with very fragile egos.

үнэн хэрэгтээ тэднийг тун сул дорой эготой болгож орхидогт байгаа юм.

The more "hard man" the man feels compelled to be,

Жинхэнэ "хүчирхэг эр" байх тусам илүү их дарамт шахалт мэдэрч,

the weaker his ego is.

тэр хэрээр эго буюу өөрийн төсөөлөл нь сул дорой болчихдог.

And then we do a much greater disservice to girls

Бас болоогүй бид охидод бүр илүү их гай зовлон учруулдаг.

because we raise them to cater to the fragile egos of men.

Учир нь бид охидыг эрчүүдийн эмзэг эгог тэжээдэг нэгэн болгож өсгөдөг.

We teach girls to shrink themselves, to make themselves smaller,

Бид охидод өөрсдийгөө үргэлж багасгаж, жижгэрүүлэхийг заадаг.

we say to girls,

Бид охидод ингэж хэлдэг:

"You can have ambition, but not too much."

"Чи зорилготой байж болно, гэхдээ хэт их биш."

(Laughter)

(Инээд)

"You should aim to be successful, but not too successful,

"Чи амжилтад хүрэхээр зорьж болно, гэхдээ хэт өндөр амжилтад биш.

otherwise you would threaten the man."

Эс тэгвээс чи эрчүүдийн амжилтыг булаана"

If you are the breadwinner in your relationship with a man,

Хэрэв та гэр бүлээ тэжээдэг эмэгтэй бол

you have to pretend that you're not,

үүнийгээ бусдаас нуух хэрэгтэй,

especially in public,

ялангуяа олон нийтийн газар,

otherwise you will emasculate him.

эс тэгвээс та эр нөхрийнхөө нэр хүндийг унагах болно.

But what if we question the premise itself?

Гэхдээ энэ таамгийг ахин нэг бодоод үзвэл ямар вэ?

Why should a woman's success be a threat to a man?

Эмэгтэй хүний амжилт яагаад эрчүүдийн эсрэг заналхийлэл байна гэж?

What if we decide to simply dispose of that word,

Бид ер нь энэ үгийг үгийн сангаасаа авч хаявал ямар вэ,

and I don't think there's an English word I dislike more than "emasculation."

"эр хүний нэрийг унагах" гэж англи хэлний миний хамгийн дургүй үг байх.

A Nigerian acquaintance once asked me

Нигери танил маань нэг удаа надаас

if I was worried that men would be intimidated by me.

"эрчүүд чамаас айдаг байх вий гэж санаа зовдог уу" гэж асуусан.

I was not worried at all.

Би огт санаа зовдоггүй.

In fact, it had not occurred to me to be worried

Надад санаа зовох ямар ч үндэслэл байгаагүй.

because a man who would be intimidated by me

Учир нь надаас айж сүрддэг эр байвал

is exactly the kind of man I would have no interest in.

тэр яах аргагүй миний огт сонирхохгүй эр хүн гэсэн үг.

(Laughter)

(Инээд)

(Applause)

(Алга ташилт)

But still I was really struck by this.

Гэхдээ л тэр асуулт намайг гайхшруулсан.

Because I'm female, I'm expected to aspire to marriage;

Би эмэгтэй хүн учраас гэрлэлт рүү тэмүүлж байх ёстой,

I'm expected to make my life choices

би амьдралынхаа сонголтуудыг хийхдээ

always keeping in mind that marriage is the most important.

гэрлэлт л хамгийн чухал байхаар тооцоолох ёстой мэт байдаг.

A marriage can be a good thing;

Гэрлэлт гэдэг сайн зүйл байж болно.

it can be a source of joy and love and mutual support.

Гэрлэлт нь аз жаргал, хайр хамтын дэмжлэг байж болно.

But why do we teach girls to aspire to marriage

Гэвч бид яагаад охидод гэрлэлтийг чухалчлахыг заагаад,

and we don't teach boys the same?

хөвгүүдэд ингэж заадаггүй юм бэ?

I know a woman who decided to sell her house

Гэрлэж магадгүй эрэгтэй нь айж сүрдэх вий гэсэндээ

because she didn't want to intimidate a man who might marry her.

байшингаа зарахаар шийдсэн нэг эмэгтэйг би мэднэ.

I know an unmarried woman in Nigeria who, when she goes to conferences,

Гэрлээгүй хэрнээ хуралд явахдаа хуримын бөгж зүүдэг

wears a wedding ring

нэг нигери эмэгтэйг би мэднэ.

because according to her,

Түүний хэлснээр бол

she wants the other participants in the conference to "give her respect."

хурлын бусад оролцогч түүнийг "хүндлээсэй" гэсэндээ бөгж зүүдэг гэнэ.

I know young women who are under so much pressure

Гэр бүл, найзууд, бүр ажлынх нь хүмүүс үргэлж

from family, from friends, even from work to get married,

хүнтэй гэрлэ гэх дарамт үзүүлж, аймшигтай сонголт хийхийг нь шаарддаг

and they're pushed to make terrible choices.

олон залуу бүсгүйчүүдийг би мэднэ.

A woman at a certain age who is unmarried,

Энэ нийгэм тодорхой насанд хүрсэн гэрлээгүй эмэгтэйг

our society teaches her to see it as a deep, personal failure.

өөрийгөө азгүй амьтан мэтээр харахыг заадаг.

And a man at a certain age who is unmarried,

Харин тодорхой насанд хүрсэн гэрлээгүй эрэгтэйг

we just think he hasn't come around to making his pick.

сонголтоо хийж амжаагүй л яваа юм байна даа гэж боддог.

(Laughter)

(Инээд)

It's easy for us to say,

Бидэнд ингэж хэлэх амархан:

"Oh, but women can just say no to all of this."

"Эмэгтэйчүүд энэ бүхэнд зүгээр үгүй гэж хэлж болно шүү дээ."

But the reality is more difficult and more complex.

Гэвч бодит байдал дээр энэ илүү хэцүү, илүү ярвигтай.

We're all social beings.

Бид бүгд нийгмийн амьтад.

We internalize ideas from our socialization.

Бид нийгмээсээ үзэл санаагаа олж авдаг.

Even the language we use

Үүний нэг жишээ бол бидний

in talking about marriage and relationships illustrates this.

гэрлэлт, үерхлийн тухай ярихдаа хэрэглэдэг үг хэллэг юм.

The language of marriage is often the language of ownership

Гэрлэлтийн тухай ярихдаа бид ихэвчлэн харилцан холбоо бус

rather than the language of partnership.

өмчлөлийн утгатай үг хэллэг ашигладаг.

We use the word "respect"

Бид "хүндлэл" гэх үгийг

to mean something a woman shows a man

эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнд гаргадаг үйлдэл гэж ойлгохоос биш,

but often not something a man shows a woman.

эсрэгээр нь ойлгох тохиолдол тун ховор.

Both men and women in Nigeria will say --

Нигерид эрэгтэй, эмэгтэйгүй энэ үгийг хэрэглэдэг.

this is an expression I'm very amused by --

Энэ миний их гайхдаг хэллэг л дээ:

"I did it for peace in my marriage."

"Би үүнийг гэрлэлтийнхээ төлөө хийсэн."

Now, when men say it,

Эрэгтэй хүн энэ үгийг хэлэх үед

it is usually about something that they should not be doing anyway.

энэ нь ихэвчлэн эрчүүдийн угаасаа хийх хэрэггүй зүйлс байдаг л даа.

(Laughter)

(Инээд)

Sometimes they say it to their friends,

Эрчүүд найзууддаа

it's something to say to their friends in a kind of fondly exasperated way,

тун бухимдангуй байдлаар эршүүд байдлаа батлан харуулах

you know, something that ultimately proves how masculine they are,

бас ар гэртээ ямар хэрэгтэй, ямар их хайрлаж хүндлэгддэг гэдгээ

how needed, how loved.

батлах гэж энэ үгийг хэлдэг.

"Oh, my wife said I can't go to the club every night,

"Манай эхнэр намайг өдөр бүр цэнгээний газар орж болохгүй гэсэн.

so for peace in my marriage, I do it only on weekends."

Тиймээс би гэр бүлээ бодоод амралтын өдөр л ордог."

(Laughter)

(Инээд)

Now, when a woman says, "I did it for peace in my marriage,"

Харин эмэгтэй хүн "Би үүнийг гэрлэлтийнхээ төлөө хийсэн"

she's usually talking about giving up a job,

гэх тохиолдолд ихэвчлэн тэр эмэгтэй ажлаа, хүсэл мөрөөдлөө орхиж,

a dream,

албан тушаал хөөцөлдөхөө байсан тухай яриа байдаг.

a career.

We teach females that in relationships,

Хосын харилцаанд буулт хийх нь эмэгтэйнх нь хийх ёстой зүйл мэт

compromise is what women do.

бүсгүйчүүдэд зааж сургадаг.

We raise girls to see each other as competitors --

Бид охидыг бие биенээ ажил амжилтын хувьд өрсөлдөгч гэж харахыг сургавал

not for jobs or for accomplishments, which I think can be a good thing,

эр хүний анхаарлыг татах тал дээр өрсөлдөгч гэж харахаас

but for attention of men.

хамаагүй дээр, бас зөв гэж би боддог.

We teach girls that they cannot be sexual beings

Бид охидод хөвгүүд шиг бэлгийн бодгаль

in the way that boys are.

байж болохгүй гэж заадаг.

If we have sons, we don't mind knowing about our sons' girlfriends.

Хүүтэй бол бид хөвгүүдийнхээ найз охины тухай мэдэхэд асуудалгүй.

But our daughters' boyfriends? God forbid.

Харин охидын найз хөвгүүдийн хувьд? Муу ёр гэм!

(Laughter)

(Инээд)

But of course when the time is right,

Гэхдээ мэдээж цаг нь ирэхээр

we expect those girls to bring back the perfect man to be their husbands.

бид охидоо нөхөр болоход яг тохирсон төгс залуу дагуулж ирээсэй гэж хүсдэг.

We police girls, we praise girls for virginity,

Бид охидыг цагдаж ариун онгон байхыг шаарддаг,

but we don't praise boys for virginity,

харин хөвгүүдийг тэгдэггүй.

and it's always made me wonder how exactly this is supposed to work out because ...

Энэ бүхэн яг ямар зарчмаар явагдах ёстойг би огт ойлгодоггүй юм.

(Laughter)

(Инээд)

(Applause)

(Алга ташилт)

I mean, the loss of virginity is usually a process that involves ...

Онгон байдлаа алдах явц ихэвчлэн ...

Recently a young woman was gang raped in a university in Nigeria,

Нигерийн их сургуульд нэг залуу бүсгүйг хэсэг залуу хүчиндсэн хэрэг гарсан.

I think some of us know about that.

Зарим нь хэргийн тухай мэдэж байгаа байх.

And the response of many young Nigerians, both male and female,

Ихэнх залуу нигери эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн

was something along the lines of this:

хариу үйлдэл нь нэг иймэрхүү байсан:

"Yes, rape is wrong.

"Тийм ээ, хүчин бол буруу зүйл.

But what is a girl doing in a room with four boys?"

Гэхдээ тэр охин 4 залуутай нэг өрөөнд юу хийж байсан юм бэ?"

Now, if we can forget the horrible inhumanity of that response,

Энэ аймшигтай хүний үнэргүй хариу үйлдлийг түр хойш тавиад үзье л дээ.

these Nigerians have been raised to think of women as inherently guilty,

Тэр нигеричууд эмэгтэй хүнийг байгалиасаа буруутай,

харин эрчүүд угаасаа ямар ч хяналтгүй араатан шиг болохоор

and they have been raised to expect so little of men

that the idea of men as savage beings without any control

хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй

гэсэн бодолтой болж өсөж хүмүүжсэн гэсэн үг.

is somehow acceptable.

We teach girls shame.

Бид охидод шившигтэй байдлыг зааж сургадаг.

"Close your legs." "Cover yourself."

"Хөлөө битгий дэлгэ" "Биеэ нууж хаа" гээд л.

We make them feel as though by being born female

Бид охидыг эмэгтэй болж төрснөөрөө аль хэдийн

they're already guilty of something.

ямар нэг юмны буруутан болсон мэт мэдрүүлдэг.

And so, girls grow up to be women

Ингээд охид өөрсдийгөө хүсэл тэмүүлэлтэйг мэдэхгүй

who cannot see they have desire.

нэгэн болж өсөн хүмүүждэг.

They grow up to be women who silence themselves.

Өсөж томроод тэд үргэлж дуу хоолойгоо хорьдог нэгэн болдог.

They grow up to be women who cannot say what they truly think,

Тэд бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж чаддаггүй нэгэн болж хувирдаг,

and they grow up --

Мөн тэд...

and this is the worst thing we did to girls --

Энэ бол бидний охидод хийдэг хамгийн буруу зүйл...

they grow up to be women who have turned pretense into an art form.

Тэд дүр эсгэлтийг бүр урлагийн нэг хэлбэр болтол мэргэшүүлсэн нэгэн болдог.

(Applause)

(Алга ташилт)

I know a woman who hates domestic work,

Гэрийн ажилд яснаасаа дургүй нэг эмэгтэйг би мэднэ,

she just hates it,

ёстой үнэн голоосоо дургүй.

but she pretends that she likes it,

Гэхдээ тэр дуртай мэт дүр үзүүлдэг.

Учир нь тэр гэрийн ажилд сайн байх нь "сайн эхнэрийн чанар" гэж боддог ба

because she's been taught that to be "good wife material"

she has to be -- to use that Nigerian word --

үүнийг ярихдаа өнөөх нигери үгийг ашиглана:

very "homely."

тун "гэрсэг" байх ёстой.

And then she got married,

Удалгүй тэр нэг хүнтэй гэрлэв ээ.

and after a while her husband's family began to complain that she had changed.

Гэтэл нөхрийнх нь гэрийнхэн түүнийг их өөрчлөгдсөн гэж гомдоллосон гэсэн.

(Laughter)

(Инээд)

Actually, she had not changed,

Үнэндээ бүсгүй өөрчлөгдсөн юм биш,

she just got tired of pretending.

харин дүр эсгэхээс залхсан хэрэг.

The problem with gender,

Жендертэй холбоотой гол асуудал нь

is that it prescribes how we should be

биднийг ямар хүн бэ гэдгийг таньж мэдэхэд бус

rather than recognizing how we are.

ямар байх ёстойг зааварчилдагт байгаа юм.

Now imagine how much happier we would be,

Бид жендерийн хүлээлтээс ангид байсан бол

how much freer to be our true individual selves,

жинхэнэ өөрийнхөөрөө байх

ямар их эрх чөлөөтэй байх байсныг төсөөлөөд үз дээ.

if we didn't have the weight of gender expectations.

Boys and girls are undeniably different biologically,

Охид хөвгүүдийн биологийн ялгааг үгүйсгэхийн аргагүй ч,

but socialization exaggerates the differences

нийгэм тэр ялгаануудыг бүр илүү дэвэргэж орхидог.

and then it becomes a self-fulfilling process.

Ингээд энэ нь өөрийгөө бүтээх явц болох хувирдаг.

Now, take cooking for example.

Хоол хийхийг жишээ болгож ярья.

Today women in general are more likely to do the housework than men,

Өнөөдөр гэрийн ажлыг эрчүүдээс илүү эмэгтэйчүүд голчлон хийдэг,

the cooking and cleaning.

хоол хийх, гэр цэвэрлэх.

But why is that?

Гэхдээ яагаад?

Is it because women are born with a cooking gene?

Эмэгтэйчүүд хоол хийх гентэй төрдөг болохоор гэж үү?

(Laughter)

(Инээд)

Or because over years they have been socialized to see cooking as their role?

Эсвэл хоол хийх нь эмэгтэй хүний үүрэг гэх ойлголтоор хүмүүжсэнээс үү?

Actually, I was going to say that maybe women are born with a cooking gene,

Уг нь би эмэгтэй хүн хоол хийх гентэй төрдөг байх гэж хэлэх гэж байлаа,

until I remember that the majority of the famous cooks in the world,

гэвч бидний "ахлах тогтооч" гэж сүртэй цоллодог дэлхийн хамгийн алдартай

whom we give the fancy title of "chefs,"

тогооч нарын дийлэнх нь

are men.

эрчүүд байдаг биш билүү?

I used to look up to my grandmother

Би гайхалтай мундаг эмэгтэй болох

who was a brilliant, brilliant woman,

эмээ рүүгээ хараад

and wonder how she would have been

өсөж торних үед нь эрчүүдэд

if she had the same opportunities as men when she was growing up.

байсан шиг боломжууд түүнд олдож байсан болов уу гэж боддог байсан.

Now today, there are many more opportunities for women

Эмээгийн маань үетэй харьцуулахад өнөөдөр эмэгтэйчүүдэд

than there were during my grandmother's time

маш олон боломжууд бий болж байна.

because of changes in policy, changes in law,

Эдгээр нь хууль, эрх зүйн өөрчлөлтүүдтэй холбоотой.

all of which are very important.

Мэдээж энэ бүхэн маш чухал.

But what matters even more is our attitude, our mindset,

Гэхдээ үүнээс илүү чухал зүйл бол бидний жендерийг ойлгох

what we believe and what we value about gender.

итгэл үнэмшил, хандлага сэтгэлгээ юм.

What if in raising children

Бид хүүхдүүдээ өсгөхдөө

we focus on ability instead of gender?

хүйсээс нь илүү чадварт нь анхаарлаа хандуулбал ямар вэ?

What if in raising children we focus on interest instead of gender?

Бид хүүхдүүдээ өсгөхдөө хүйсээс нь биш сонирхолд нь анхаарвал ямар вэ?

I know a family who have a son and a daughter,

Хүү, охинтой нэг гэр бүлийг би мэднэ.

both of whom are brilliant at school,

Тэд хоёул хичээлдээ их сайн,

who are wonderful, lovely children.

үнэхээр мундаг, хайр татам хүүхдүүд.

When the boy is hungry, the parents say to the girl,

Хүү нь өлслөө гэх тоолонд ээж аав нь охиндоо

"Go and cook Indomie noodles for your brother."

"Ахдаа бэлэн гоймон чанаж өг" гэж хэлдэг.

(Laughter)

(Инээд)

Now, the daughter doesn't particularly like to cook Indomie noodles,

Охин нь бэлэн гоймон чанахдаа тийм ч дуртай биш ч,

but she's a girl, and so she has to.

тэр охин учраас хоол хийх ёстой.

Now, what if the parents,

Ер нь ээж аав хоёр нь

from the beginning,

анхнаасаа л

taught both the boy and the girl to cook Indomie?

хүү охиндоо хоёуланд нь л бэлэн гоймон чанахыг заачихсан байсан бол яах байв?

Cooking, by the way, is a very useful skill for boys to have.

Уг нь хоол хийнэ гэдэг хөвгүүдэд тун хэрэгтэй чадвар шүү дээ.

I've never thought it made sense to leave such a crucial thing,

Өөрөө өөрийгөө тэжээх амин чухал чадварыг заалгүй

the ability to nourish oneself --

бусдаас хамааралтай болгож орхино гэдэг

(Laughter)

(Инээд)

in the hands of others.

байж боломгүй асуудал биш үү.

(Applause)

(Алга ташилт)

I know a woman who has the same degree and the same job as her husband.

Нөхөртэйгөө яг адилхан боловсролын зэрэг, ажил мэргэжилтэй нэг эмэгтэйг би мэднэ.

When they get back from work, she does most of the housework,

Хоёулаа ажлаасаа ирээд эхнэр нь л хамаг гэрийн ажлаа хийдэг.

which I think is true for many marriages.

Ихэнх хосууд яг ийм байдаг байх.

But what struck me about them

Гэхдээ хамгийн эмзэглэмээр нь

was that whenever her husband changed the baby's diaper,

нөхөр нь хүүхдээ хуурайлах бүрт

she said "thank you" to him.

бүсгүй "баярлалаа" гэж хэлдэг.

Now, what if she saw this as perfectly normal and natural

Эр хүн өөрийнхөө хүүхдэд анхаарал тавих нь тун энгийн, байх ёстой зүйл гэж

that he should, in fact, care for his child?

бүсгүй хүлээж авдаг байсан бол нөхцөл байдал ямар байх бол?

(Laughter)

(Инээд)

I'm trying to unlearn many of the lessons of gender

Бага байхаас минь нийгэм надад заасан жендерийн тухай мэдлэгээ

that I internalized when I was growing up.

буцааж болиулах гэж их хичээж байгаа.

But I sometimes still feel very vulnerable in the face of gender expectations.

Гэхдээ л жендерийн хүлээлтээс болж би заримдаа их эмзэг болчихдог.

The first time I taught a writing class in graduate school,

Хамгийн анх их сургуульд хичээл заах өдрөө би

I was worried.

их санаа зовсон.

I wasn't worried about the material I would teach

Би хичээл дээр заах материалдаа санаа зовоогүй.

because I was well-prepared,

Учир нь би их сайн бэлдсэн,

and I was going to teach what I enjoy teaching.

бас заах дуртай юмаа заах гэж байсан юм.

Instead, I was worried about what to wear.

Харин юу өмсөх талаараа их санаа зовсон.

I wanted to be taken seriously.

Намайг хүндлээсэй гэж хүссэн.

I knew that because I was female

Би эмэгтэй хүн учраас

I will automatically have to prove my worth.

бусдад үнэ цэнээ батлах гэж өөрийн эрхгүй хичээхээ мэдэж байсан.

And I was worried that if I looked too feminine,

Хэрэв хэт эмэгтэйлэг харагдвал бусад хүн намайг

I would not be taken seriously.

хүлээн зөвшөөрөхгүй байж мэднэ гэж санаа зовсон.

I really wanted to wear my shiny lip gloss and my girly skirt,

Уг нь би уруулын будгаа түрхэж эмэгтэйлэг богино хувцсаа өмсөхийг

but I decided not to.

хүсэж байсан ч тэгээгүй.

Instead, I wore a very serious,

Харин тун албаны харагддаг,

very manly and very ugly suit.

эршүүд маягийн, үзэмжгүй хослолоо өмссөн.

(Laughter)

(Инээд)

Because the sad truth is that when it comes to appearance

Гунигт үнэн гэвэл бид гадаад үзэмжийг ярихдаа

we start off with men as the standard, as the norm.

эрчүүдийг норм, стандарт гэж үздэг.

If a man is getting ready for a business meeting,

Эрэгтэй хүн ажил хэргийн уулзалтад бэлдэж байхдаа

he doesn't worry about looking too masculine

хэт эршүүд харагдаж, түүнээсээ болж итгэл үнэмшил төрүүлж

and therefore not being taken for granted.

чадахгүй байх вий гэж санаа зовох шаардлагагүй.

If a woman has to get ready for business meeting,

Харин эмэгтэй хүн ажлын уулзалтад бэлдэж байхдаа

she has to worry about looking too feminine

хэт эмэгтэйлэг харагдаж, ингэснээрээ бусдад үл тоогдох вий

and what it says and whether or not she will be taken seriously.

гэдэгт үргэлж санаа зовох шаардлагатай болдог.

I wish I had not worn that ugly suit that day.

Тэр өдөр би өнөөх үзэмжгүй хослолыг өмсөөгүй байсан ч болоосой гэж боддог.

I've actually banished it from my closet, by the way.

Нээрээ би тэр хослолыг хувцасныхаа шүүгээнээс гаргаж хаясан.

Had I then the confidence that I have now to be myself,

Тэр үед би одоогийнх шиг өөрийнхөөрөө байх хангалттай итгэлтэй байсан бол

my students would have benefited even more from my teaching,

би илүү өөрийнхөөрөө, сэтгэл хангалуун бас тав тухтай байж,

because I would have been more comfortable

цаашлаад сурагчид ч заасан зүйлсээс минь

and more fully and more truly myself.

ихийг сурах байсан болов уу.

I have chosen to no longer be apologetic for my femaleness

Би ахиж хэзээ ч эмэгтэйлэг, бүсгүй төрх байдалдаа

and for my femininity.

гэмшихгүй байхаар шийдсэн.

(Applause)

(Алга ташилт)

And I want to be respected in all of my femaleness

Өөрийн эмэгтэйлэг шинжээрээ би хүндлэгдэхийг хүсэж байна.

because I deserve to be.

Учир нь би хүндлэгдэх эрхтэй.

Gender is not an easy conversation to have.

Жендерийн тухай яриа өрнүүлнэ гэдэг амаргүй.

For both men and women,

Эрэгтэй, эмэгтэйн алинд ч

to bring up gender is sometimes to encounter almost immediate resistance.

жендерийн сэдвийг сөхөх үед шууд эсэргүүцэлтэй тулгарах тохиолдол гардаг.

I can imagine some people here are actually thinking,

Энд байгаа зарим хүн

"Women too do sef."

"эмэгтэйчүүд ч асуудалтай шүү дээ" гэж,

Some of the men here might be thinking,

мөн зарим эрчүүд ингэж бодож байгаа байх:

"OK, all of this is interesting,

"яахав сонирхолтой л юм,

but I don't think like that."

гэхдээ би санал нийлэхгүй байна"

And that is part of the problem.

Энэ чинь л асуудлын нэг хэсэг юм.

That many men do not actively think about gender

Ихэнх эрчүүд жендерийн тухай ухамсартайгаар бодож анзаардаггүй нь

or notice gender

is part of the problem of gender.

жендертэй холбоотой асуудлын нэг хэсэг юм.

That many men, say, like my friend Louis,

Найз Луитэй минь адилаар ихэнх эрчүүд одоо бол

that everything is fine now.

бүх зүйл өөрчлөгдсөн гэж боддог.

And that many men do nothing to change it.

Мөн ихэнх эрчүүд үүнийг өөрчлөхийн тулд юу ч хийдэггүй.

If you are a man and you walk into a restaurant with a woman

Эр хүн та нэг бүсгүйтэй ресторанд ороход

and the waiter greets only you,

зөөгч зөвхөн тантай мэндэлж байвал

does it occur to you to ask the waiter,

зөөгчөөс "Та яагаад энэ бүсгүйтэй

"Why haven't you greeted her?"

мэндлэхгүй байгаа юм?" гэж асуудаг уу?

Because gender can be --

Учир нь жендер...

(Laughter)

(Инээд)

Actually, we may repose part of a longer version of this talk.

Бид энэ сэдвээр бүр удаан яриа өрнүүлж ч болно шүү.

So, because gender can be a very uncomfortable conversation to have,

Учир нь жендер бол харилцан яриа өрнүүлэхэд тун тавгүй сэдэв байж болно.

there are very easy ways to close it, to close the conversation.

Энэ төрлийн яриаг дуусгаж болох олон амархан арга замууд бий.

So some people will bring up evolutionary biology and apes,

Зарим хүн биологи ба мичний хувьслын тухай яриаг сөхөж,

how, you know, female apes bow down to male apes

эм мичнүүд эрийгээ хэрхэн хүлээн зөвшөөрч

and that sort of thing.

зайгаа тавьж өгдөг талаар яриад ч юм уу.

But the point is we're not apes.

Гол нь бид мич биш шүү дээ.

(Laughter)

(Инээд)

(Applause)

(Алга ташилт)

Apes also live on trees and have earthworms for breakfast,

Мөн мичнүүд модон дээр амьдарч, өглөөний цайндаа өт хорхой иддэг,

and we don't.

харин бид тэгдэггүйг санаарай.

Some people will say, "Well, poor men also have a hard time."

Эсвэл "Хөөрхий эрчүүд ч олон асуудалтай тулгардаг" гэх байх.

And this is true.

Энэ мэдээж үнэн.

But that is not what this --

Гэхдээ...

(Laughter)

(Инээд)

But this is not what this conversation is about.

Гэхдээ энд бид өөр зүйлийн тухай ярьж байна.

Gender and class are different forms of oppression.

Жендер, анги давхарга гэдэг хоёр өөр төрлийн дарангуйлал шүү дээ.

I actually learned quite a bit about systems of oppression

Та нарт гэж хэлэхэд би дарангуйллын бүтцийн тухай,

and how they can be blind to one another

энэ нь нэгнээ хэрхэн сохолж орхидог тухай багагүйг

by talking to black men.

өнгөт арьст эрчүүдтэй ярьж байхдаа мэдэж авсан.

I was once talking to a black man about gender

Нэг өнгөт арьст залуу надтай ярьж байхдаа

and he said to me,

ингэж хэлсэн:

"Why do you have to say 'my experience as a woman'?

"Чи яагаад 'эмэгтэй хүний хувьд' гэж ярьдаг юм бэ?

Why can't it be

Яагаад зүгээр 'хүний хувьд' гэж ярьж болдоггүй юм бэ" гэж асуусан.

'your experience as a human being'?"

Now, this was the same man

Ингэж хэлсэн хүн нь өөрөө үргэлж

who would often talk about his experience as a black man.

"өнгөт арьст эрэгтэй хүний хувьд" гэж ярьдаг.

Gender matters.

Жендер бол чухал сэдэв.

Men and women experience the world differently.

Эр, эм хүмүүс дэлхий ертөнцийг өөрөөр даван туулдаг.

Gender colors the way we experience the world.

Жендер бидний ертөнц ямар байхыг өнгө будгаар зааж өгдөг.

But we can change that.

Бид үүнийг өөрчилж чадна.

Some people will say,

Эсвэл зарим хүн

"Oh, but women have the real power,

"Үнэндээ эмэгтэйчүүд эрчүүдийг атгадаг шүү дээ" гэх байх.

bottom power."

And for non-Nigerians, bottom power is an expression

Энэ хэллэг нь нигеричүүдийн хувьд эмэгтэйчүүд эрчүүдийг

which I suppose means something like a woman

бэлгийн дур хүслээр нь барьж

who uses her sexuality to get favors from men.

эрчүүдийг хүссэнээрээ хөдөлгөхийг хэлж байгаа юм.

But bottom power is not power at all.

Гэхдээ энэ огтоос ч эрх мэдэл биш.

Bottom power means that a woman

Энэ тохиолдолд бол эмэгтэйчүүд

simply has a good root to tap into, from time to time --

үе үе хэн нэгний эрх мэдлийг өөрт таатай байдлаар эргүүлэх

somebody else's power.

нэг шалтагтай л гэсэн үг.

And then, of course, we have to wonder

Гэхдээ хүн ууртай, өвчтэй, аль эсвэл

what happens when that somebody else is in a bad mood,

эрэгтэй хүний дур хүслийг өдөөж чадахгүй байх тохиолдолд

or sick

яах ёстой вэ гэдэг асуудал гарна.

or impotent.

(Laughter)

(Инээд)

Some people will say that a woman being subordinate to a man is our culture.

Зарим хүн эмэгтэйчүүд эрчүүдэд захирагддаг байх нь

манай соёл шүү дээ гэх байх.

But culture is constantly changing.

Гэхдээ соёл зогсолтгүй өөрчлөгдөж байна.

I have beautiful twin nieces who are fifteen and live in Lagos.

Надад Лагост амьдардаг, 15 настай хоёр хөөрхөн ихэр дүү байдаг юм.

If they had been born a hundred years ago

Хэрэв 100 жилийн өмнө төрсөн бол

they would have been taken away and killed.

тэд бусдад алуулж үхэх байсан.

Because it was our culture, it was our culture to kill twins.

Тэр үед ихрүүдийг хөнөөх нь бидний соёл байсан.

So what is the point of culture?

Соёлын гол учир нь юу юм бэ?

I mean there's the decorative,

Яахав гоёл чимэглэл,

the dancing ...

бүжиг...

but also, culture really is about preservation and continuity of a people.

Үүнээс гадна хүмүүсийн өв санг авч үлдэх, үргэлжлүүлэх явдал билээ.

In my family,

Манай гэрийн соёл уламжлал, түүх,

I am the child who is most interested in the story of who we are,

өвөг дээдсээс уламжлагдсан газар шороонд

in our traditions,

in the knowledge about ancestral lands.

хамгийн их ач холбогдол өгдөг ганц хүүхэд нь би.

My brothers are not as interested as I am.

Ах нар маань надтай адил сонирхдоггүй.

But I cannot participate,

Гэхдээ л би үгээ хэлэх,

I cannot go to umunna meetings,

уулзалт цуглаанд оролцох

I cannot have a say.

боломжгүй байдаг.

Because I'm female.

Учир нь би эмэгтэй.

Culture does not make people,

Соёл хүмүүсийг бүтээдэггүй,

people make culture.

харин хүмүүс соёлыг бүтээдэг.

So if it is in fact true --

Тэгэхээр...

(Applause)

(Алга ташилт)

So if it is in fact true

Тэгэхээр эмэгтэй хүнд ээлтэй байх нь

that the full humanity of women is not our culture,

бидний соёл биш юм бол

then we must make it our culture.

бид л үүнийг өөрсдийн соёл болгох ёстой.

I think very often of my dear friend, Okoloma Maduewesi.

Би хайрт найз Околома Мадүэвэсийнхээ тухай үе үе боддог юм.

May he and all the others who passed away in that Sosoliso crash

Миний найз болон Сосолисо онгоцны ослоор өнгөрсөн бусад бүх хүмүүс

continue to rest in peace.

амар тайван нойрсог.

He will always be remembered by those of us who loved him.

Найз минь хайртай хүмүүстээ үргэлж дурсагдсаар байх болно.

And he was right that day many years ago when he called me a feminist.

Мөн найз минь тэр олон жилийн өмнө намайг феминист гэж дуудсан нь зөв байсан.

I am a feminist.

Тийм ээ, би бол феминист.

And when I looked up the word in the dictionary that day,

Тэр өдөр би толь бичгээс феминист гэдэг үгийн утгыг харахад:

this is what it said:

"Feminist: a person who believes in the social, political

"Феминист: аль ч хүйсийн хүмүүсийн нийгэм, улс төр, эдийн засгийн

and economic equality of the sexes."

оролцооны эрх тэгш байдлыг дэмждэг хүн" гэсэн байсан.

My great grandmother, from the stories I've heard,

Хүмүүсийн ярианаас сонсоод байхад манай эмэг эмээ ч бас

was a feminist.

феминист байсан юм билээ.

She ran away from the house of the man she did not want to marry

Эмэг эмээ маань гэрлэхийг хүсээгүй эрэгтэйнхээ гэрээс зугтааж

and ended up marrying the man of her choice.

хожим нь хайртай хүнтэйгээ хуримлаж байсан.

She refused, she protested, she spoke up

Газрын хүртээмж зэрэг нийгмийн асуудлаас хавчигдаж, тусгаарлагдах бүртээ тэр

whenever she felt she was being deprived of access, of land, that sort of thing.

татгалзаж, эсэргүүцэж, үгээ хэлж үзэл бодолдоо баттай зогсдог байсан.

My great grandmother did not know that word "feminist,"

Эмэг эмээ минь "феминист" гэх үгийг мэддэггүй байсан ч

but it doesn't mean that she wasn't one.

энэ нь түүнийг феминист биш гэсэн үг огтоос биш.

More of us should reclaim that word.

Олон хүн өөрийгөө ингэж өргөмжлөх хэрэгтэй.

My own definition of feminist is:

Харин би феминист гэх үгийг ингэж тодорхойлно:

"A feminist is a man or a woman

"Феминист гэдэг нь эр, эм

who says --

аль ч хүйсийн...

(Laughter)

(Инээд)

(Applause)

(Алга ташилт)

A feminist is a man or a woman who says,

ингэж хэлдэг хүнийг хэлнэ:

"Yes, there's a problem with gender as it is today,

"Тийм ээ, өнөөдөр бидэнд жендерийн асуудал байна,

and we must fix it.

үүнийг бид өөрчлөх ёстой.

We must do better."

Бид илүү ихийг хийх ёстой."

The best feminist I know

Миний мэдэх хамгийн мундаг феминист бол

is my brother Kene.

манай ах Кэнэ.

He's also a kind, good-looking, lovely man,

Тэр бол тун сайхан сэтгэлтэй, царайлаг, хайр татам залуу,

and he's very masculine.

мөн тэр их эршүүд.

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)