How will we survive when the population hits 10 billion? | Charles C. Mann

Translator: Julia Kalaputi Reviewer: Aleksandra Dimovska

How are we doing?

Како сме?

No, no, no, by that, I meant,

Сакам да кажам,

how are we, homo sapiens "we" ...

како сме ние, хомо сапиенси- „ние“.

(Laughter)

(Смеа)

doing as a species?

Што правиме како род?

(Laughter)

(Смеа)

Now the typical way to answer that question is this.

Вообичаено вака одговараме на ова прашање:

You choose some measure of human physical well-being:

Се зема некоја мерка за човечката благосостојба:

average longevity, average calories per day,

просечна долговечност, просек на калории дневно,

average income, overall population, that sort of thing,

просечни приходи, број на жители и слични податоци.

and draw a graph of its value over time.

Потоа се црта графикон на нивните вредности во даден период.

In almost every case, you get the same result.

Речиси секогаш ги добиваме истите резултати.

The line skitters along at a low level for millennia,

Линијата се провлекува во мали вредности со милениуми,

then rockets up exponentially in the 19th and 20th century.

а потоа има забележителен скок во 19-ти и 20-ти век.

Or choose a measure of consumption:

Или се зема мерка за потрошувачка:

consumption of energy, consumption of fresh water,

потрошувачка на енергија, на свежа вода,

consumption of the world's photosynthesis,

потрошувачка на фотосинтенза во светот

and draw a graph of its value over time.

и се црта линија на нивните вредност.

In the same way, the line skitters along at a low level for millennia,

На ист начин,линијата покажува мали вредности со милемиуми

then rockets up exponentially in the 19th and 20th century.

и потоа нагло скокнува во 19-ти и 20-ти век.

Biologists have a word for this: outbreak.

Биолозите имаат термин за тоа: нараснување.

An outbreak is when a population or species

Нараснувањето се случува кога населението или еден вид

exceeds the bounds of natural selection.

надминува граница на природна селекција.

Natural selection ordinarily keeps populations and species

Природната селекција ги одржува жителите и видовите

within roughly defined limits.

во грубо одредени граници.

Pests, parasites, lack of resources prevent them from expanding too much.

Штетниците, паразитите и недостигот на извори ги штитат од прекумерно ширење.

But every now and then, a species escapes its bounds.

Но,од време на време некоја врста ги надминува границите.

Crown-of-thorns starfish in the Indian Ocean,

Морската ѕвезда трње во Индискиот Океан,

zebra mussels in the Great Lakes, spruce budworm here in Canada.

зебрестите школки во Големите Езера, боровиот четник овде во Канада.

Populations explode, a hundredfold, a thousandfold,

Бројот се зголемува, стотици пати, илјадници пати,

a millionfold.

милиони пати.

So here's a fundamental lesson from biology:

Главната поука од биологијата е следнава:

outbreaks in nature don't end well.

нараснувањата во природата не завршуваат добро.

(Laughter)

(Смеа)

Put a couple of protozoa into a petri dish full of nutrient goo.

Ставете неколку микроогранизми во стаклен сад со хранливо желе.

In their natural habitat, soil or water, their environment constrains them.

Во нивното природно живеалиште, почва или вода, средината ги ограничува.

In the petri dish, they have an ocean of breakfast

Во стаклениот сад тие имаат храна во изобилство

and no natural enemies.

и ниту еден непријател.

They eat and reproduce, eat and reproduce,

Јадат и се множат, јадат и се множат,

until bang, they hit the edge of the petri dish,

и БАМ! Удираат по работ на стаклениот сад,

at which point they either drown in their own waste,

и тогаш, се дават во својот измет,

starve from lack of resources, or both.

или умираат од недостиг на храна.

The outbreak ends, always, badly.

Нараснувањата секогаш завршуваат лошо.

Now, from the viewpoint of biology,

Според гледиштето на биологијата,

you and I are not fundamentally different than the protozoa in the petri dish.

вие и јас не сме многу различни од микроорганизмите во стаклениот сад.

We're not special.

Не сме посебни.

All the things that we, in our vanity, think make us different --

Сè што надмено мислиме дека нè прави различни -

art, science, technology, and so forth, they don't matter.

уметост, наука,технологија и слично, не важат.

We're an outbreak species,

Ние сме вид кој нараснува

we're going to hit the edge of the petri dish, simple as that.

ќе удриме по работ на стаклениот сад на истиот начин.

Well, the obvious question: Is this actually true?

Очекувано прашање е: Дали е тоа вистина?

Are we in fact doomed to hit the edge of the petri dish?

Дали сме осудени да удриме по работ на стаклениот сад?

I'd like to set aside this question for a moment

Ќе го тргнам настрана прашањето за миг

and ask you guys another one.

и ќе ве прашам нешто друго.

If we are going to escape biology, how are we going to do it?

Ако ја избегнеме биологијата, како ќе го направиме тоа?

In the year 2050,

Во 2050-та,

there will be almost 10 billion people in the world,

ќе има околу 10 милијарди луѓе во светот

and all of those people will want the things that you and I want:

и сите тие ќе го сакаат она што вие и јас го сакаме:

nice cars, nice clothes, nice homes,

убави коли, убава облека, убав дом,

the odd chunk of Toblerone.

и необичниот вкус на Тоблероне.

I mean, think of it: Toblerone for 10 billion people.

Размислете: Тоблероне за 10 милијарди луѓе.

How are we going to do this?

Како ќе го изведеме тоа?

How are we going to feed everybody, get water to everybody,

Како ќе обезбедиме храна и вода за сите,

provide power to everybody, avoid the worst impacts of climate change?

струја за сите, како ќе го избегнеме влијанието на климатските промени?

I'm a science journalist,

Како научен новинар,

and I've been asking these questions to researchers for years,

со години им го поставувам прашањето на истражувачи,

and in my experience, their answers fall into two broad categories,

и нивните одговори можат да се сврстат во две категории,

which I call "wizards" and "prophets."

кои ги викам „волшебници“ и „пророци“.

Wizards, techno-whizzes,

Волшебниците, техно-волшебниците,

believe that science and technology, properly applied,

веруваат дека правилно применетата наука и технологија

will let us produce our way out of our dilemmas.

ќе ни овозможат да ја надминеме дилемата.

"Be smart, make more," they say.

„Биди умен, прави повеќе“-велат.

"That way, everyone can win."

„Така, секој е победник.“

Prophets believe close to the opposite.

Пророците веруваат во спротивното.

They see the world as governed by fundamental ecological processes

Гледаат дека светот е предводен од основните еколошки процеси

with limits that we transgress to our peril.

до граници кои ризично ги надминуваме.

"Use less, conserve," they say.

„Троши помалку, штеди“-велат.

"Otherwise, everybody's going to lose."

„Инаку, сите ќе изгубат.“

Wizards and prophets have been butting their heads together for decades,

Волшебниците и пророците со децении бијат копја,

but they both believe that technology is key to a successful future.

но и двете страна веруваат дека успехот во иднина зависи од технологијата.

The trouble is, they envision different types of technology

Проблемот е што тие гледаат различни видови на технологија

and different types of futures.

и различна иднина.

Wizards envision a world of glittering, hyperefficient megacities

Волшебниците замислуваат свет на блескави, хиперефикасни метрополи

surrounded by vast tracts of untouched nature,

опколени со пространства на недопрена природа,

economies that have transitioned from atoms to bits,

економии кои преминале од атоми на битови,

dematerialized capitalist societies

нематеријални капиталистички општества

that no longer depend on exploiting nature.

независни од експлоатирање на природата.

Energy, to wizards, comes from compact nuclear plants;

Енергија ќе произведуваат компактни нуклеарни централи;

food from low-footprint farms with ultraproductive,

храна од еко-фарми со ултра продуктивни,

genetically modified crops tended by robots;

генетски модифицирани култури одгледувани од роботи;

water from high-throughput desalination plants,

вода од високо-капацитетни погони за пречистување

which means we no longer exploit rivers and aquifers.

што значи нема да ги експлоатираме реките и водните површини.

Wizards envision all 10 billion of us

Волшебниците нè замислуваат

packed into ultradense but walkable megacities,

во густо населени метрополи, но лесно проодни,

an urbanized world of maximum human aspiration

урбанизиран свет со целосна хумана димензија

and maximum human liberty.

и целосна слобода.

Now, prophets object to every bit of this.

Пророците го побиваат сето тоа.

You can't dematerialize food and water, they point out.

Велат, не можеме да ја дематеријализираме храната и водата.

They say, you can't eat bits,

Велат, не можеме да јадеме битови,

and industrial agriculture has already given us massive soil erosion,

а индустриското земјоделство веќе предизвика масивна ерозија на земјата,

huge coastal dead zones and ruined soil microbiomes.

огромни, пусти крајбрежни зони и уништени микробиоми.

And you wizards, you want more of this?

А вие, волшебници-сакате да чуете уште?

And those giant desalination plants?

Оние гигантски погони за прочистување на водата?

You know they generate equally giant piles of toxic salt

Знаете дека произведуваат огромни купишта отровна сол

that are basically impossible to dispose of.

која не може да се отстрани.

And those megacities you like?

А метрополите кои ви се допаѓаат?

Can you name me an actually existing megacity

Кажете една метропола која вистински постои денес

that really exists in the world today, except for possibly Tokyo,

и која не е средиште на корупција и нееднаквост,

that isn't a cesspool of corruption and inequality?

со исклучок, можеби на Токио?

Instead, prophets pray for a world of smaller, interconnected communities,

Затоа, пророците посакуваат помал свет со меѓусебно поврзани заедници,

closer to the earth,

кои се поблиску до земјата,

a more agrarian world of maximum human connection

еден аграрен свет во кои луѓето ќе се поврзани,

and reduced corporate control.

а корпорациската контрола ќе се намали.

More people live in the countryside in this vision,

Многу луѓе живеат надвор од градовите на овој начин,

with power provided by neighborhood-scale solar and wind installations

со регионално покриени извори на сончева енергија и ветер

that disappear into the background.

чии инсталации се некаде во позадина.

Prophets don't generate water from giant desalination plants.

Пророците не произведуваат вода од гигантски погони за пречистување.

They capture it from rainfall,

Тие ја добиваат од врнежите,

and they reuse and recycle it endlessly.

пак ја користат и ја рециклираат бесконечно.

And the food comes from small-scale networks of farms

Храната доаѓа од малите групи на фарми кои се фокусираат

that focus on trees and tubers

на дрвјата и хранливите корења

rather than less productive cereals like wheat and rice.

наместо на помалку продуктивните житарки како оризот и пченицата.

Above all, though, prophets envision people changing their habits.

Пред сè, пророците замислуваат свет во кој луѓето ќе ги сменат навиките.

They don't drive to work, they take their renewable-powered train.

Нема да возат коли туку ќе патуваат со воз на обновлива енергија.

They don't take 30-minute hot showers every morning.

Нема да се тушираат по пола саат наутро.

They eat, you know, like Michael Pollan says,

Ќе јадат, како што вели Мајкл Полан,

real food, mostly plants, not too much.

вистинска храна, повеќе растителна и не прекумерно.

Above all, prophets say submitting to nature's restraints

Пред сè, пророците сметаат дека повинувањето кон природата

leads to a freer, more democratic, healthier way of life.

ќе води кон послободен,подемократски и поздрав начин на живот.

Now, wizards regard all this as hooey.

Волшебниците велат тоа е лага.

They see it as a recipe for narrowness, regression, and global poverty.

Сметаат дека е ограниченост, назадување и глобална сиромаштија.

Prophet-style agriculture, they say, only extends the human footprint

Вашето земјоделие,велат, значи прекумерно трошење на природните извори

and shunts more people into low-wage agricultural labor.

и повеќе земјоделци кои ќе работат за ниски плати.

Those neighborhood-run solar facilities,

Вашите сончеви погони

they sound great,

звучат привлечно,

but they depend on a technology that doesn't exist yet.

но зависат од технологија која сѐ уште ја немаме.

They're a fantasy.

Тоа е фантазија.

And recycling water? It's a brake on growth and development.

Ќе рециклирате вода? Така ќе спречите развој и напредок.

Above all, though, wizards object to the prophets' emphasis

Но, пред сè, волшебниците се противат на нагласувањето

on wide-scale social engineering,

на обемниот социјален инженеринг,

which they see as deeply anti-democratic.

за кој сметаат дека е анти-демократски.

If the history of the last two centuries was one of unbridled growth,

Ако претходните два века беа време на незапирлив подем,

the history of the coming century may well be the choice we make

времето на новиот век ќе биде изборот кој ќе го направиме ние,

as a species between these two paths.

како живи суштества помеѓу двата периоди.

These are the arguments that will be resolved, in one way or another,

Овие се проблеми кои ќе ги решат на некаков начин,

by our children's generation,

генерациите на нашите деца,

the generation that will come into the world of 10 billion.

генерациите кои доаѓаат во свет со 10 милијарди луѓе.

Now, but wait, by this point, biologists should be rolling their eyes

Биолозите на ова ќе одмавнат со рака

so loud you can barely hear me speak.

и ќе почнат гласно да зборуваат.

They should be saying, all of this, wizards, prophets,

Ќе речат:„Сето тоа што го велите,волшебници и пророци,

it's a pipe dream.

е фикс-идеја.

It doesn't matter which illusory path you think you're taking.

Не е важно по кој илузорен пат ќе одите.

Outbreaks in nature don't end well.

Нараснувањата во природата не завршуваат добро.

I mean, you think the protozoa see the edge of the petri dish approaching

Мислите дека микроорганизмите го гледаат работ на садот и велат:

and say, "Hey guys, time to change society"?

„Дечки, време е да го смениме општеството“?

No. They just let her rip.

Не. Се препуштаат на уништување.

That's what life does, and we're part of life.

Тоа го прави животот а ние сме дел од него.

We'll do the same thing. Deal with it.

Ќе ни се случи истото. Справете се со тоа.

Well, if you're a follower of Darwin, you have to take this into consideration.

Ако сте следбеник на Дарвин, земете го ова во предвид.

I mean, the basic counterargument boils down to: "We're special."

Основниот аргумент против е: „Ние сме посебни“.

How lame is that?

Слаб аргумент!

(Laughter)

(Смеа)

I mean, we can accumulate and share knowledge

Можеме да акумулираме и споделиме знаење

and use it to guide our future.

и да го употребиме за водич во иднина.

Well, are we actually doing this?

Но, дали го правиме тоа?

Is there any evidence that we're actually using our accumulated, shared knowledge

Има докази дека ако го користиме насобраното и споделено знаење

to guarantee our long-term prosperity?

ќе ни гарантира долготраен успех?

It's pretty easy to say no.

Лесно е да кажеме не.

If you're a wizard,

Ако сте волшебник,

and you believe that hyperproductive, genetically engineered crops

и верувате дека хипер-продуктивните култури на генетскиот инженеринг

are key to feeding everyone in tomorrow's world,

се решението како да се прехраниме денес,

you have to worry that 20 years

тогаш треба да сте загрижени што 20 години научниците

of scientists demonstrating that they are safe to consume

демонстрираат дека тие се безбедни за конзумирање,

has failed to convince the public to embrace this technology.

но не ја убедија јавноста да ја прифати технологијата.

If you're a prophet

Ако сте пророк,

and you believe that key to solving today's growing shortage of fresh water

и верувате дека решението за недостигот на свежа вода

is to stop wasting it,

е да се заштеди,

you have to worry that cities around the world,

треба да сте загрижени за градовите наоколу,

in rich places as well as poor,

и во богати и во сиромашни делови,

routinely lose a quarter or more of their water

кои губат четвртина и повеќе од водата поради

to leaky and contaminated pipes.

загадени или дефектни водоводни цевки.

I mean, Cape Town, just a little while ago, almost ran out of water.

Кејп Таун, на пример,речиси остана без вода пред некое време.

Cape Town loses a third of its water to leaky pipes.

Кејп Таун губи1/3 вода поради дефектните цевки.

This problem has been getting worse for decades,

Проблемот станува сѐ полош со децении,

and remarkably little has been done about it.

и многу малку е направено за да се реши.

If you're a wizard, and you think that clean, abundant,

Ако сте волшебник и се залагате за чиста,

carbon-free nuclear power is key to fighting climate change,

нуклеарна енергија без CO2 заради климатските промени,

then you have to worry

треба да се загрижите

зашто јавниот интерес за изградба на нуклеарани централи опаѓа.

that the public willingness to build nukes is going down.

If you're a prophet, and you think that the solution to the same problem

Ако сте пророк и сметате дека решението за истиот проблем

is these neighborhood-run solar facilities shuttling power back and forth,

се соларните капацитети со целосна регионална покриеност,

you have to worry that no nation anywhere in the world

треба да се загрижите зашто ниту еден народ во светот

has devoted anything like the resources necessary to develop this technology

нема вложено во потребните извори за развој на оваа технологија

and deploy it in the time that we need it.

за да може да се примени кога ќе затреба.

And if you're on either side, wizard or prophet,

Ако сте на двете страни, волшебник или пророк,

you have to worry that, despite the massive alarm about climate change,

загрижете се, зашто и покрај силните предупредувања за климатските промени

the amount of energy generated every year from fossil fuels has gone up

годишното производство на енергија од фосилни горива се зголемува

by about 30 percent since the beginning of this century.

за 30 проценти од почетокот на овој век.

So, still think we're different than the protozoa?

Сѐ уште сметате дека сме различни од микроорганизмите?

Still think we're special?

Сѐ уште сметате дека сме посебни?

Actually, it's even worse than that.

Всушност, уште полошо е.

(Laughter)

(Смеа)

We're not in the streets.

Не сме на улица.

No seriously, if there's a difference between us and the protozoa,

Сериозно- ако има разлика меѓу микроорганизмите и нас,

a difference that matters,

разлика која има значење,

it's not just our art and science and technology and so forth --

тогаш тоа не е само уметноста и науката, технологија и сл. -

it's that we can yell and scream, we can go out into the streets,

туку разликата е што можеме да викаме, да излеземе на улица

and, over time, change the way society works,

и полека да го промениме општеството.

but we're not doing it.

Но ние не го правиме тоа.

Wizards have been arguing literally for decades

Волшебниците со децении тврдат

that nuclear power is key to resolving climate change.

дека нуклеарната енергија е решение за климатските промени.

But the first pro-nuke march in history occurred less than two years ago,

Но, првиот марш за поддршка на нуклеарни програми се случи пред 2 години

and it was dwarfed by the anti-nuke marches of the past.

но беше во сенка на анти-нуклеарните протести од минатото.

Prophets have been arguing, again literally for decades,

Пророците со децении се спротивставуваат и тврдат

that conservation is key to keeping freshwater supplies

дека штедењето е решението за одржување на количините на свежа вода

without destroying the ecosystems that generate those freshwater supplies.

без уништување на еко-системите потребни за производство на свежата вода.

But in the history of humankind, there has never been a street

Но,во историјата на човештвото никогаш не постоела улица

full of angry protesters waving signs about leaky pipes.

полна со гневни протестанти и развеани транспаренти за дефектни водоводи.

In fact, most of the political activity in this sphere

Всушност, повеќето од политичките активности во оваа област

has been wizards and prophets fighting each other, protesting each other

беа повеќе судирите и протестите помеѓу волшебниците и пророците

rather than recognizing that they are, fundamentally, on the same side.

отколку признавањето дека во основа, тие се на иста страна.

After all, these people are concerned about the same thing:

И покрај сè, овие луѓе се загрижени за истото:

How are we going to make our way in the world of 10 billion?

Како ќе се снајдеме во светот со 10 милијарди луѓе?

The first step towards generating that necessary social movement,

Првиот чекор за создавање на потребното социјално движење,

creating that critical mass and getting that yelling and screaming going

за создавање критична маса која гласно ќе вика,

seems obvious: wizards and prophets join together.

е очигледен: волшебници и пророци, обединете се.

But how are you going to do this, given the decades of hostility?

Но, како ќе го направите тоа после децении на непријателство?

One way might be this:

Еден можен начин е овој:

Each side agrees to accept the fundamental premises of the other.

Секоја страна да се согласи да ги прифати аргументите на другата.

Accept that nuclear power is safe and carbon-free,

Прифатете дека нуклеарната, енергија е безбедна и без CO2-

and that uranium mines can be hideously dirty

и дека рудниците со ураниум се ужасно гнасни

and that putting large volumes of toxic waste on rickety trains

и дека огромните количини токсичен отпад на расклатените возови-

and shuttling them around the countryside is a terrible idea.

кој се носи низ природните предели е ужасна идеја.

To me, this leads rather quickly to a vision of small,

Според мене, ова брзо ќе води кон замислата за мали

neighborhood scale, temporary nukes,

привремени нуклеарки наменети за мали области,

нуклеарна енергија која ќе нè води додека ги развиеме и примениме обновливите енергии.

nuclear power as a bridge technology while we develop and deploy renewables.

Or accept that genetically modified crops are safe

Или прифатете дека генетски модифицираните култури се безбедни

and that industrial agriculture has caused huge environmental problems.

и дека идустриското земјоделство предизвикува огромни штети за околината.

To me, this leads rather quickly to a vision of plant scientists

Според мене, ова брзо ќе води кон замислата ботаничарите

devoting much more of their attention to tree and tuber crops,

да се посветат повеќе на дрвјата и хранливите корења,

which can be much more productive than cereals,

кои можат да се попродуктивни од житарките,

use much less water than cereals, and cause much less erosion than cereals.

бараат помалку вода од житарките и предизвикуваат помалку ерозија.

These are just ideas from a random journalist.

Овие се само идеи од случаен новинар.

I'm sure there's a hundred better ones right here in this room.

Верувам има сто пати подобри овде во оваа сала.

The main point is,

Главната поента е:

wizards and prophets working together have many paths to success.

волшебниците и пророците во заедничка соработка имаат многу начини да успеат.

And success would mean much more than mere survival,

Успехот значи многу повеќе од опстанок,

important though that is.

иако и тој е важен.

I mean, if humankind somehow survives its own outbreak,

Мислам, ако човештвото го преживее сопственото нараснување,

if we get food to everybody, get water to everybody,

ако имаме храна и вода за секого,

get power to everybody,

енергија за секого,

if we avoid the worst effects of climate change,

ако ги избегнеме најлошите последици од климатските промени,

if we somehow safeguard the biome,

ако го заштитиме биомот,

it would be amazing.

ќе биде чудесно.

It would say, I think,

Тоа би значело,

even to a hardened cynic like me,

дури и за циник како мене,

maybe we really are special.

дека можеби сме навистина посебни.

Thank you.

Ви благодарам!

(Applause)

(Аплауз)