What it takes to launch a telescope | Erika Hamden

Translator: Stefan Mitikj Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

I'm an astronomer who builds telescopes.

Јас сум астроном кој гради телескопи.

I build telescopes because, number one, they are awesome.

Градам телескопи затоа што, под број еден - тие се неверојатни.

But number two,

Но, под број два

I believe if you want to discover a new thing about the universe,

- верувам дека ако сакате да откриете нешто ново за универзумот,

you have to look at the universe

мора да го гледате универзумот

in a new way.

од друг агол.

New technologies in astronomy --

Новите технологии во астрономијата -

things like lenses, photographic plates,

леќи, фотографски плочи,

all the way up to space telescopes --

па сѐ до вселенски телескопи -

each gave us new ways to see the universe

ни овозможија нови начини за набљудување на универзумот

and directly led to a new understanding

и директно доведоа до ново поимање

of our place in it.

на нашето место во него.

But those discoveries come with a cost.

Но тие пронајдоци имаат своја цена.

It took thousands of people and 44 years

Потребни беа илјадници луѓе и 44 години

to get the Hubble Space Telescope from an idea into orbit.

за идејата за вселенскиот телескоп Хабл да стане реалност.

It takes time,

Потребно е време,

it takes a tolerance for failure,

потребно е толерирање на неуспех,

it takes individual people

потребни се поединци

choosing every day not to give up.

кои секој ден одлучуваат да не се откажат.

I know how hard that choice is because I live it.

Знам колку е тешка таа одлука, затоа што јас ја живеам.

The reality of my job is that I fail almost all the time and still keep going,

На работа речиси постојано доживувам неуспеси, но сепак продолжувам,

because that's how telescopes get built.

затоа што така се градат телескопи.

The telescope I helped build is called

Помогнав да се создаде телескоп со име

the faint intergalactic-medium red-shifted emission balloon,

слаб меѓугалактички медиум црвено насочен емитувачки балон,

which is a mouthful,

што е тешко да се изговори,

so we call it "FIREBall."

па ние го викаме „Фајербол."

And don't worry, it is not going to explode at the end of this story.

И не грижете се, нема да експлодира на крајот од приказнава.

I've been working on FIREBall for more than 10 years

Работам на Фајербол повеќе од 10 години

and now lead the team of incredible people who built it.

и сега го водам тимот на неверојатни луѓе што го изгради.

FIREBall is designed to observe some of the faintest structures known:

Фајербол е создаден за набљудување на најматните структури што ни се познати:

huge clouds of hydrogen gas.

огромни облаци водороден гас.

These clouds are giant.

Овие облаци се огромни.

They are even bigger than whatever you're thinking of.

Поголеми се од што и да мислите.

They are huge,

Тие се огромни.

huge clouds of hydrogen that we think flow into and out of galaxies.

Огромни облаци од водород се движат кон и од галаксиите.

I work on FIREBall

Работам на Фајербол

because what I really want is to take our view of the universe

затоа што сакам да го сменам погледот за универзумот

from one with just light from stars

од универзум само со светлина од ѕвезди

to one where we can see and measure every atom that exists.

до онаков каде може да се види и измери секој атом што постои.

That's all that I want to do.

Само тоа сакам да го направам.

(Laughter)

(смеа)

But observing at least some of those atoms

Но набљудувањето на некои од тие атоми

is crucial to our understanding of why galaxies look the way they do.

е клучно за разбирање зошто галаксиите изгледаат како што изгледаат.

I want to know

Сакам да знам

how that hydrogen gas gets into a galaxy and creates a star.

како водородниот гас влегува во галаксија и создава ѕвезда.

My work on FIREBall started in 2008,

Мојата работа на Фајербол започна во 2008 г.,

working not on the telescope but on the light sensor,

работејќи не на телескопот, туку на сензорот за светлина,

which is the heart of any telescope.

а тоа е срцето на секој телескоп.

This new sensor was being developed by a team that I joined

Новиот сензор го развиваше тим при лабораторијата за млазен погон на НАСА,

at NASA's Jet Propulsion Laboratory.

на кој јас му се приклучив.

And our goal was to prove that this sensor would work really well

И нашата цел беше да докажеме дека овој сензор многу добро би функционирал

to detect that hydrogen gas.

при пронаоѓање на водороден гас.

In my work on this,

Додека работев на ова,

I destroyed several very, very, very expensive sensors

уништив неколку многу, многу скапи сензори

before realizing that the machine I was using

пред да сфатам дека машината што ја користев

created a plasma that shorted out anything electrical that we put in it.

создава плазма која го прегорува секој електричен уред што ќе го ставиме внатре.

We used a different machine, there were other challenges,

Употребивме друга машина, имаше други предизвици,

and it took years to get it right.

па потребни беа години да се усоврши.

But when that first sensor worked,

Но кога тој прв сензор проработе,

it was glorious.

беше зачудувачко.

And our sensors are now 10 times better than the previous state of the art

Нашите сензори сега се 10 пати подобри од претходните верзии

and are getting put into all kinds of new telescopes.

и се ставаат на сите видови нови телескопи.

Our sensors will give us a new way to see the universe and our place in it.

Сензорите ќе овозможат нов начин за набљудување на универзумот.

So, sensors done,

Па, со готови сензори,

time to build a telescope.

време е за телескоп.

And FIREBall is weird as far as telescopes go,

Фајербол е чуден, што се однесува до телескопите,

because it's not in space, and it's not on the ground.

затоа што не е во вселена, а не е ни на земја.

Instead, it hangs on a cable from a giant balloon

Наместо тоа, истиот виси на кабел од џиновски балон

and observes for one night only

и набљудува, во само една вечер,

from 130,000 feet in the stratosphere,

од 210.000 км во стратосферата,

at the very edge of space.

од самиот раб на вселената.

This is partly because the edge of space is much cheaper than actual space.

Делумно затоа што работ на вселената е поевтин од самата вселена.

(Laughter)

(смеа)

So building it, of course, more failures:

Додека го конструиравме, се јавија уште дефекти:

mirrors that failed,

оштетени огледала,

т.е. изгребани огледала кои требаше одново да се направат.

scratched mirrors that had to be remade;

cooling system failures,

Откажа системот за ладење,

an entire system that had to be remade;

па целиот систем мораше одново да се направи.

calibration failures, we ran tests again and again and again and again;

Грешки во калибрација, правевме тестови одново и одново и одново.

failures when you literally least expect them:

Дефекти тогаш кога најмалку ги очекувавме.

we had an adorable but super angry baby falcon that landed

Еднаш ни слета едно слатко, но налутено бебе сокол

on our spectrograph tank one day.

директно на садот за спектографија.

(Laughter)

(смеа)

Although to be fair, this was the greatest day

Но, сепак, тоа беше еден од најдобрите денови

in the history of this project.

во историјата на проектот.

(Laughter)

(смеа)

I really loved that falcon.

Навистина го сакав тој сокол.

But falcon damage fixed, we got it built

Штетата од соколот се поправи, и го подготвивме

for an August 2017 launch attempt --

за лансирање во август, 2017 г.,

and then failed to launch,

но не успеавме да го лансираме,

due to six weeks of continuous rain in the New Mexico desert.

поради шестнеделен дожд во пустината Ново Мексико.

(Laughter)

(смеа)

Our spirits dampened, we showed up again,

Бевме потиштени, но пак дојдовме

August 2018, year 10.

во август, 2018 г., 10 година по ред.

And on the morning of September 22nd,

И на 22 септември

we finally got the telescope launched.

конечно го лансиравме телескопот.

(Applause)

(аплауз)

I have put so much of myself -- my whole life -- into this project,

Целиот мој живот го вложив во овој проект,

and I, like, still can't believe that that happened.

и сѐ уште не можам да поверувам дека се оствари.

And I have this picture that's taken right around sunset on that day

Имам фотографија која е направена околу зајдисонце истиот ден.

of our balloon,

Се гледа нашиот балон,

FIREBall hanging from it,

како виси Фајербол од него

and the nearly full moon.

и речиси полната месечина.

And I love this picture.

Ја обожавам сликава.

God, I love it.

Боже, колку ја сакам.

But I look at it,

Но кога ќе ја погледнам,

and it makes me want to cry,

ми доаѓа да заплачам,

because when fully inflated, these balloons are spherical,

затоа што кога ќе се надуваат, овие балони се сферични,

and this one isn't.

а овој не е.

It's shaped like a teardrop.

Има форма на солза.

And that's because there is a hole in it.

Затоа што има дупка во него.

Sometimes balloons fail, too.

Понекогаш и балоните се расипуваат.

FIREBall crash-landed in the New Mexico desert,

Фајербол падна во пустината Ново Мексико,

and we didn't get the data that we wanted.

и не ги добивме бараните податоци.

And at the end of that day, I thought to myself,

На крајот од денот, си помислив:

"Why am I doing this?"

„Зошто го правам ова?“

And I've thought a lot about why since that day.

И многу размислував за тоа од тој ден.

And I've realized that all of my work has been full of things

И сфатив дека мојата дејност се состои од работи

that break and fail,

кои се кршат и расипуваат.

that we don't understand and they fail,

Работи кои не ги разбираме, па се расипуваат.

that we just get wrong the first time,

Работи кои ги грешиме првиот пат,

and so they fail.

па се расипуваат.

I think about the thousands of people who built Hubble

Размислувам за илјадниците луѓе што го изградија Хабл

and how many failures they endured.

и колку неуспеси претрпеле.

There were countless failures, heartbreaking failures,

Имаше безброј неуспеси, разочарувачки неуспеси,

even when it was in space.

дури и кога беше во вселената.

And none of those failures were a reason for them to give up.

Но ниеден од тие неуспеси не беа причина за откажување.

I think about why I love my job.

Размислувам зошто си ја сакам работата.

I want to know what is happening in the universe.

Сакам да знам што се случува во универзумот.

You all want to know what's happening in the universe, too.

И вие сакате да го знаете тоа.

I want to know what's going on with that hydrogen.

Сакам да знам што се случува со водородот.

And so I've realized that discovery is mostly a process

Па, сфатив дека откривањето главно е процес

of finding things that don't work,

на пронаоѓање работи што не функционираат,

and failure is inevitable when you're pushing the limits of knowledge.

а неуспехот е неизбежен кога се поместуваат границите на знаењето.

And that's what I want to do.

И тоа сакам да го правам.

So I'm choosing to keep going.

Затоа одлучувам да продолжам.

And our team is going to do

Нашиот тим ќе постапи онака

what everyone who has ever built anything before us has done:

како што постапиле сите други пред нас.

we're going to try again,

Ќе се обидеме повторно,

in 2020.

во 2020.

And it might feel like a failure today -- and it really does --

И можеби звучи како неуспех денес - и навистина е -

but it's only going to stay a failure

но ќе остане неуспех

if I give up.

само ако се откажам.

Thank you very much.

Ви благодарам многу.

(Applause)

(аплауз)