What it takes to launch a telescope | Erika Hamden

Çeviri: Ezgi Kübra Demir Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

I'm an astronomer who builds telescopes.

Ben teleskop üreten bir gökbilimciyim.

I build telescopes because, number one, they are awesome.

Teleskop üretiyorum çünkü birincisi muazzamlar.

But number two,

İkinci sebep ise şu,

I believe if you want to discover a new thing about the universe,

bence evrenle ilgili yeni bir şey keşfetmek istediğinizde

you have to look at the universe

evrene yeni bir açıdan bakmanız gerekir.

in a new way.

New technologies in astronomy --

Astronomideki yeni teknolojiler,

things like lenses, photographic plates,

lenslerden, fotoğrafik plakalardan tutun

all the way up to space telescopes --

uzay teleskoplarına kadar,

each gave us new ways to see the universe

evreni görmek için bize yeni yollar sundu

and directly led to a new understanding

ve bulunduğumuz yere dair doğrudan

of our place in it.

yeni anlayış kazandırdı.

But those discoveries come with a cost.

Fakat bu keşiflerin bir bedeli var.

It took thousands of people and 44 years

Hubble Uzay Teleskobu fikir olmaktan çıkıp

to get the Hubble Space Telescope from an idea into orbit.

yörüngeye oturtulsun diye binlerce insan ve 44 yıl gerekti.

It takes time,

Zaman lazım,

it takes a tolerance for failure,

başarısızlığa tahammül lazım,

it takes individual people

her bir insanın her gün

choosing every day not to give up.

pes etmemeyi seçmesi lazım.

I know how hard that choice is because I live it.

Bu seçimin çok zor olduğunu biliyorum çünkü ben de yaşıyorum.

The reality of my job is that I fail almost all the time and still keep going,

İşimin gerçeği şu, neredeyse sürekli başarısız olup yine de pes etmiyorum

because that's how telescopes get built.

çünkü teleskoplar böyle üretilir.

The telescope I helped build is called

Yapılışına katkıda bulunduğum teleskop

the faint intergalactic-medium red-shifted emission balloon,

zayıf galaksiler arası ortamda kızıla kayan emisyon balonu,

which is a mouthful,

zor bir söylenişi var,

so we call it "FIREBall."

biz de ona FIREBall diyoruz.

And don't worry, it is not going to explode at the end of this story.

Bu arada merak etmeyin, hikâyenin sonunda patlamıyor.

I've been working on FIREBall for more than 10 years

FIREBall üzerinde 10 seneden fazladır çalışıyorum.

and now lead the team of incredible people who built it.

Şu anda ise üretimini gerçekleştiren harika bir ekibe liderlik ediyorum.

FIREBall is designed to observe some of the faintest structures known:

FIREBall bilinen en zayıf yapılardan birini gözlemlemek için tasarlandı:

huge clouds of hydrogen gas.

devasa hidrojen gazı bulutlarını.

These clouds are giant.

Bu bulutlar kocaman.

They are even bigger than whatever you're thinking of.

Hayal ettiğiniz her şeyden daha büyükler.

They are huge,

Devasalar.

huge clouds of hydrogen that we think flow into and out of galaxies.

Devasa hidrojen bulutları galaksilerin içine ve dışına doğru akar.

I work on FIREBall

FIREBall üzerine çalışıyorum

because what I really want is to take our view of the universe

çünkü asıl isteğim evrene bakışımızı

from one with just light from stars

yıldızların ışık saçtığı bir evrenden alıp

to one where we can see and measure every atom that exists.

var olan her atomu görüp ölçebileceğimiz bir evrene doğru çekmek.

That's all that I want to do.

Tek yapmak istediğim bu.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

But observing at least some of those atoms

Bu atomların en azından birkaçını gözlemlemek

is crucial to our understanding of why galaxies look the way they do.

galaksilerin neden öyle göründüklerini anlamamız açısından elzem.

I want to know

Hidrojen gazının

how that hydrogen gas gets into a galaxy and creates a star.

nasıl bir galaksiye girerek yıldız oluşturduğunu bilmek istiyorum.

My work on FIREBall started in 2008,

FIREBall üzerine çalışmaya 2008 yılında başladım.

working not on the telescope but on the light sensor,

Teleskop üzerine değil, teleskopların kalbi denebilecek

which is the heart of any telescope.

ışık sensörü üzerine çalışıyordum.

This new sensor was being developed by a team that I joined

Dahil olduğum ekip, NASA'nın Jet Propulsion Laboratory merkezinde

at NASA's Jet Propulsion Laboratory.

bu yeni sensörü geliştiriyordu.

And our goal was to prove that this sensor would work really well

Amacımız bu sensörün hidrojen gazının tespitinde

to detect that hydrogen gas.

çok iyi bir iş çıkaracağını kanıtlamaktı.

In my work on this,

Bu çalışmamda

I destroyed several very, very, very expensive sensors

çok ama çok pahalı birkaç sensörü mahvettim.

before realizing that the machine I was using

Çünkü kullandığım makinanın plazma oluşturup

created a plasma that shorted out anything electrical that we put in it.

içine koyduğumuz her elektrikli şeye kısa devre yaptırdığını fark etmemiştim.

We used a different machine, there were other challenges,

Farklı bir makina kullandık, başka zorluklarla karşılaştık,

and it took years to get it right.

doğru olanı yapmak yıllarımızı aldı.

But when that first sensor worked,

Fakat ilk sensörün çalışması

it was glorious.

harikuladeydi.

And our sensors are now 10 times better than the previous state of the art

Sensörlerimiz artık önceki teknolojiden on kat daha iyi

and are getting put into all kinds of new telescopes.

ve şu an her türden yeni teleskoba yerleştiriliyorlar.

Our sensors will give us a new way to see the universe and our place in it.

Sensörlerimiz evreni ve evrendeki yerimizi yeni bir açıdan görmemizi sağlayacak.

So, sensors done,

Sensörler hallolduğuna göre

time to build a telescope.

sıra teleskop üretmedeydi.

And FIREBall is weird as far as telescopes go,

Her teleskop kadar FIREBall da garip bir yapı

because it's not in space, and it's not on the ground.

çünkü ne uzayda duruyor ne de yerde.

Instead, it hangs on a cable from a giant balloon

Onun yerine, dev bir balondan kabloyla asılı.

and observes for one night only

Sadece bir gece gözlem yapıyor,

from 130,000 feet in the stratosphere,

stratosferde kırk km yükseklikte,

at the very edge of space.

uzayın hemen sınırında bulunuyor.

This is partly because the edge of space is much cheaper than actual space.

Sebebi kısmen şu: Uzay sınırı uzayın kendisinden daha az maliyetli.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So building it, of course, more failures:

Yapımında tabii pek çok aksaklık yaşadık:

mirrors that failed,

Aynalar çalışmadı,

scratched mirrors that had to be remade;

çizik aynaları yeniden üretmek gerekti,

cooling system failures,

soğutma sistemi bozuldu,

an entire system that had to be remade;

sistemi baştan yapmak zorunda kaldık,

calibration failures, we ran tests again and again and again and again;

kalibrasyon arızalandı, tekrar tekrar testler yaptık.

failures when you literally least expect them:

Hayatta ummayacağınız aksaklıklar da olmadı değil:

we had an adorable but super angry baby falcon that landed

Bir gün bir baktık ki çok sevimli ama bir o kadar da öfkeli bir doğan yavrusu

on our spectrograph tank one day.

spektograf tankımıza konmuş.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Although to be fair, this was the greatest day

Dürüst olmak gerekirse projenin tarihindeki

in the history of this project.

en muhteşem gün o gündü.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I really loved that falcon.

O doğanı gerçekten çok sevmiştim.

But falcon damage fixed, we got it built

Doğanın hasarı giderildi, teleskobu yaptık

for an August 2017 launch attempt --

Ağustos 2017'de fırlatmayı denedik

and then failed to launch,

ancak New Mexico çölündeki

due to six weeks of continuous rain in the New Mexico desert.

altı hafta aralıksız süren yağış yüzünden fırlatamadık.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Our spirits dampened, we showed up again,

Keyfimiz kaçsa da tekrar sahaya çıktık,

August 2018, year 10.

Ağustos 2018'di. Onuncu yıldı.

And on the morning of September 22nd,

22 Eylül sabahı en sonunda

we finally got the telescope launched.

teleskobu fırlatmayı başardık.

(Applause)

(Alkış)

I have put so much of myself -- my whole life -- into this project,

Bu projeye kendimden çok şey verdim, tüm hayatımı ortaya koydum.

and I, like, still can't believe that that happened.

Ama hâlâ gerçekleştiğine inanmakta zorlanıyorum.

And I have this picture that's taken right around sunset on that day

O gün balonumuzun gün batımında çekilen bir fotoğrafı var.

of our balloon,

FIREBall hanging from it,

Ucunda FIREBall sarkıyor,

and the nearly full moon.

Ay'ın neredeyse dolunay hâli.

And I love this picture.

Bu fotoğrafa bayılıyorum.

God, I love it.

Çok seviyorum.

But I look at it,

Ama fotoğrafa baktığımda

and it makes me want to cry,

ağlayasım geliyor

because when fully inflated, these balloons are spherical,

çünkü bu balonlar tamamen şişirilince yuvarlak olurlar,

and this one isn't.

ancak bu öyle olmadı.

It's shaped like a teardrop.

Şekli gözyaşına benziyor.

And that's because there is a hole in it.

Sebebi, içerisinde bir delik olması.

Sometimes balloons fail, too.

Bazen balonlar da başarısız olur.

FIREBall crash-landed in the New Mexico desert,

FIREBall, New Mexico çölüne zorunlu iniş yaptı

and we didn't get the data that we wanted.

ve biz istediğimiz veriyi elde edemedik.

And at the end of that day, I thought to myself,

O günün sonunda kendi kendime dedim ki:

"Why am I doing this?"

"Niye yapıyorum ben bunu?"

And I've thought a lot about why since that day.

O günden beri sebebi üzerine çok düşündüm.

And I've realized that all of my work has been full of things

Sonunda şunu fark ettim, benim tüm işim

that break and fail,

bozulup başarısız olan,

that we don't understand and they fail,

anlamadığımız bir sebepten başarısız olan,

that we just get wrong the first time,

en baştaki yanlışımız yüzünden başarısız olan

and so they fail.

şeylerle alakalı.

I think about the thousands of people who built Hubble

Hubble'ı yapan binlerce insanı düşünüyorum

and how many failures they endured.

ve ne çok başarısızlığa katlandıklarını.

There were countless failures, heartbreaking failures,

Yürek parçalayıcı, sayısız başarısızlığa uğradılar,

even when it was in space.

uzaydayken bile.

And none of those failures were a reason for them to give up.

Fakat bu başarısızlıkların hiçbiri pes etmeleri için bir sebep değildi.

I think about why I love my job.

İşimi sevme nedenimi düşünüyorum

I want to know what is happening in the universe.

Evrende ne olup bittiğini öğrenmek istiyorum.

You all want to know what's happening in the universe, too.

Sizler de evrende ne olup bittiğini öğrenmek istiyorsunuz.

I want to know what's going on with that hydrogen.

O hidrojenle ilgili meseleyi öğrenmek istiyorum.

And so I've realized that discovery is mostly a process

Keşif denen şeyin çoğunlukla başarılı olmayan şeyleri

of finding things that don't work,

bulma süreci olduğunu anladım,

and failure is inevitable when you're pushing the limits of knowledge.

ve bilginin sınırlarını zorladıkça başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu.

And that's what I want to do.

İşte yapmak istediğim şey bu.

So I'm choosing to keep going.

Bu yüzden pes etmemeyi seçiyorum.

And our team is going to do

Ekibimiz ise

what everyone who has ever built anything before us has done:

bizden önce bir şeyler üretmeyi başarmış diğer herkesin yaptığını yapacak:

we're going to try again,

Yeniden deneyecek.

in 2020.

2020 yılında.

And it might feel like a failure today -- and it really does --

Bugün bir başarısızlık gibi görünebilir, ki gerçekten öyle,

but it's only going to stay a failure

başarısızlık olarak da kalacak

if I give up.

eğer ben pes edersem.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)