Why books are here to stay | Small Thing Big Idea, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Krystian Aparta

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: Aga Ismael

I will lend books to people, but of course, the rule is

من کتێب بە خواستن بە مەرجێک دەبەخشم

"Don't do that unless you never intend to see that book again."

"ئاوا مەکە ئەگەر دەتەوێت بۆ جارێکیتر کتێب ببینیتەوە."

[Small thing.]

[شتی بچووک]

[Big idea.]

[بیرۆکەی گەورە]

The physical object of a book is almost like a person.

کتێب وەک مرۆڤ لاشەی هەیە.

I mean, it has a spine and it has a backbone.

بڕبڕە و ئێسکی پشتەی هەیە.

It has a face.

ڕوخساری هەیە.

Actually, it can sort of be your friend.

لە ڕاستیدا، دەکرێت ببێتە هاوڕێت.

Books record the basic human experience

کتێبەکان، ئەزموونی مرۆڤەکان تۆمار دەکەن

like no other medium can.

هیچ ناوەندێک بەم شێوەیە ئەم کارە ناکەن.

Before there were books,

پێش درووست بوونی کتێب،

ancient civilizations would record things

شارستانییەتە دێرینەکان، شتەکانیان لە سەر

by notches on bones or rocks or what have you.

ئێسک، تەختەی قوڕ یان بەرد تۆمار دەکرد.

The first books as we know them originated in ancient Rome.

یەکەم کتێب وەک ئەوەی ئیستا هەیە، دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ڕۆمایی دێرین.

We go by a term called the codex,

بە کۆدێکس ناوزەند دەکرێت،

where they would have two heavy pieces of wood

کە دوو پارچە تەختەی قورسیان دەهێنا

which become the cover,

کە دەبووە بەرگی کتێبەکە،

and then the pages in between would then be stitched along one side

پەڕەکان بە لایەکانی ئەم بەرگانە دەبسترانەوە

to make something that was relatively easily transportable.

بە شێوەیەک کە بتوانرێت بگوازرێتەوە.

They all had to completely be done by hand,

هەموو کارەکە دەبوایە بە دەست ئەنجام بدرێت،

which became the work of what we know as a scribe.

کە پێی دەگوترا سکریب.

And frankly, they were luxury items.

لە ڕاستیدا، وەک شتێکی دەوڵەمەندەکان دەهاتە بەر چاو.

And then a printer named Johannes Gutenberg,

دواتر چاپکەرێک بە ناوی جۆهانس گۆتینبێرگ،

in the mid-fifteenth century, created the means to mass-produce a book,

لە ناوەڕاستی سەدەی پانزەهەمدا، ئامرازی چاپ کردنی کتێبی داهێنا،

the modern printing press.

ئامرازی چاپ کردنی سەردەمی داهێنا.

It wasn't until then

تا ئەو کات،

that there was any kind of consumption of books by a large audience.

کتێب نەدەگەیشتە دەستی زۆرینەی خەڵک.

Book covers started to come into use in the early nineteenth century,

بەرگی کتێب لە سەرەتایی سەدەی نۆزدەهەمدا دەناسرێت.

and they were called dust wrappers.

پێیان دەگوترا پارێزەری تۆز.

They usually had advertising on them.

ریکلامیان لە سەر دادەنا.

So people would take them off and throw them away.

بۆئەوەی خەڵک لێیان بکاتە و فڕێان بدات.

It wasn't until the turn of the nineteenth into the twentieth century

لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەم و سەرەتایی سەدەی بیستەمدا

that book jackets could be seen as interesting design

پارێزەری کتێب بە شێوەیەکی خنجیلانە دەخرێتە ڕوو

in and of themselves.

کە بەشێک دەبێتە لە کتێبەکە.

Such that I look at that and I think,

کە لە بەرد دەستت دەبێت و بیر دەکەیتەوە

"I want to read that.

من دەمەوێت ئەمە بخوێنمەوە.

That interests me."

ئەمە سەرنج ڕاکێشە.

The physical book itself represents both a technological advance

بەرجەستەیی کتێب خۆی لە خۆیدا پێشکەوتنی تەکنەلۆژیایە

but also a piece of technology in and of itself.

خۆی لە خۆیدا تەکنەلۆژیایە.

It delivered a user interface

بەرگێکی جوان

that was unlike anything that people had before.

کە خەڵک پێشتر پێی ئاشنا نەبوون.

And you could argue that it's still the best way

ئێستاش دەتوانین بڵێن جوانترین شێوەی

to deliver that to an audience.

گەیاندنی کتێبە بۆ خوێنەر.

I believe that the core purpose of a physical book

من پێم وایە کە ئامانجی کتێبی بەرجەستە

is to record our existence

بریتییە لە تۆمار کردنی مانەوەمان

and to leave it behind on a shelf, in a library, in a home,

و هێشتنەوەی لە کتێبخانە، ماڵەوە یان ڕەفە،

for generations down the road to understand where they came from,

بۆ چەندین دەیە، بۆ ئەوەی بزانرێت لە کوێ وە هاتووە،

that people went through some of the same things

و بۆ ئەوەی بزانرێت خەڵک بە چیدا تێپەڕیون،

that they're going through,

کە لەوانەیە خەڵکیش پێی تێبپەڕن

and it's like a dialogue that you have with the author.

وەک گفتوگۆیەک وایە لەگەڵ نووسەر.

I think you have a much more human relationship to a printed book

پێم وایە پەیوەندی مرۆڤانەی زیاترت لەگەڵ کتێبی چاپکراو هەیە

than you do to one that's on a screen.

لە چاو کتێبی ئەلیکترۆنیدا.

People want the experience of holding it,

خەڵک ئارەزووی ئەزموون کردنی هەڵگرتنی کتێب دەکەن،

of turning the page, of marking their progress in a story.

هەڵدانەوەی لاپەڕەکان، یان بەرو پێشچوونی خوێندنەوەی چیرۆکەکە بزانن.

And then you have, of all things, the smell of a book.

لە هەمووی گرنگتر، کتێب بۆنی هەیە.

Fresh ink on paper or the aging paper smell.

حبری فرێش لەسەر پەڕ، یان بۆنی پەڕی بە تەمەن.

You don't really get that from anything else.

لە ڕاستیدا ئەم شتانە لە هیچ شتێتر نییە.

The book itself, you know, can't be turned off with a switch.

ناتوانرێت کتێب بە دووگمەیەک بکوژێنرێتەوە.

It's a story that you can hold in your hand

ئەمە چیرۆکێکە لە ناو دەستت

and carry around with you

دەتوانیت لەگەڵ خۆت بیبەیت

and that's part of what makes them so valuable,

ئەمەش بەهایان دیاری دەکات،

and I think will make them valuable for the duration.

من پێم وایە بۆ ماوەیەک بەهادار دەبن.

A shelf of books, frankly,

لە ڕاستیدا، ڕەفەیکی پر کتێب،

is made to outlast you, (Laughs)

بۆ ئەوە دانراوە زیاتر لە تۆ بژیت (پێکەنین)

no matter who you are.

بەبێ ئەوەی بزانرێت تۆ کێیت.