Why books are here to stay | Small Thing Big Idea, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Krystian Aparta

Translator: TED Translators Admin Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

Би номуудаа бусдад зээлүүлж болно л доо, гэхдээ нэг дүрэм байдаг нь

“Хэрэв чи тэр номыг дахин харахыг хүсэж л байгаа бол битгий зээл”.

[Жижиг зүйлс.]

[Том санаа.]

I will lend books to people, but of course, the rule is

Номын биет байдал нь бараг л хүн шиг гэж хэлж болно.

"Don't do that unless you never intend to see that book again."

Ном нь нуруу, нугастай,

мөн нүүртэй.

[Small thing.]

[Big idea.]

Үнэндээ найз чинь ч болж чадна.

Хүний амьдралын туршлагыг өөртөө хурааж чаддаг зүйл

The physical object of a book is almost like a person.

номоос өөр байдаггүй болов уу.

Ном бий болохоос өмнө

I mean, it has a spine and it has a backbone.

эртний соёл иргэншлийнхэн

It has a face.

яс, чулуу, эсвэл байгаа зүйл дээр сийлж, тэмдэглэл үлдээдэг байжээ.

Actually, it can sort of be your friend.

Books record the basic human experience

Бидний мэдэж байгаагаар хамгийн анхны ном Ромын эзэнт гүрний үеэс гаралтай.

like no other medium can.

Before there were books,

Түүнийг кодекс гэж нэрлэдэг бөгөөд

ancient civilizations would record things

хүнд жинтэй 2 ширхэг модоор хийсэн зүйл нь

by notches on bones or rocks or what have you.

номын хавтас болдог байв.

Зөөвөрлөхөд хялбар болгохын тулд хуудаснуудыг нь

The first books as we know them originated in ancient Rome.

хавтсанд нь барьж, үддэг байжээ.

We go by a term called the codex,

Энэ бүгдийг зөвхөн гар аргаар хийх бөгөөд

where they would have two heavy pieces of wood

which become the cover,

энэ нь яваандаа бидний мэддэг ном хэвлэлийн ажил болсон юм.

and then the pages in between would then be stitched along one side

Шууд хэлэхэд, ном бол тансаг хэрэглээ байсан юм.

to make something that was relatively easily transportable.

Дараа нь Johannes Gutenberg (Ёханнэс Гүтэнбэрг) нэртэй хэвлэгч

They all had to completely be done by hand,

15-р зууны дунд үед номыг массаар үйлдвэрлэх

which became the work of what we know as a scribe.

орчин үеийн хэвлэх машин зохион бүтээсэн юм.

And frankly, they were luxury items.

Энэ гарахаас өмнө

And then a printer named Johannes Gutenberg,

номын хэрэглээ нь олон нийтийг хамарч байсангүй.

in the mid-fifteenth century, created the means to mass-produce a book,

Номын хавтас нь 19-р зууны эхэн үеэс хэрэглээнд орж эхэлсэн байдаг.

the modern printing press.

Хавтсыг тоосноос хамгаалагч хэмээн нэрлэдэг байв.

It wasn't until then

that there was any kind of consumption of books by a large audience.

Дээр нь зар сурталчилгаа байршуулдаг байсан тул

хүмүүс түүнийг нь салгаж аваад хаячихдаг байв.

Book covers started to come into use in the early nineteenth century,

19-р зуунаас 20-р зуунд шилжих хүртэл

номын хавтас нь тухайн номыг илтгэсэн

and they were called dust wrappers.

They usually had advertising on them.

сонирхолтой загвартай байсангүй.

So people would take them off and throw them away.

Жишээлбэл хараад л шууд

"Би энэ номыг уншмаар байна.

It wasn't until the turn of the nineteenth into the twentieth century

Энэ ном надад сонирхолтой байна” гэж бодогдуулахаар биш байлаа.

that book jackets could be seen as interesting design

Цаасан ном нь технологийн дэвшилтийг харуулахаас гадна

өөрөө технологийн салшгүй хэсэг болж байдаг.

in and of themselves.

Such that I look at that and I think,

Ном урьд нь хэний ч үзэж байгаагүй хэрэглээг

"I want to read that.

That interests me."

хүмүүст хүргэсэн.

The physical book itself represents both a technological advance

Ном бол хэрэглэгчдэд хүрэх хамгийн сайн арга хэвээр байгаа гэдэгтэй

but also a piece of technology in and of itself.

маргах хүн цөөхөн байв болов уу.

It delivered a user interface

Номын гол ач холбогдол нь

that was unlike anything that people had before.

бидний оршин тогтнолыг тэмдэглэн,

And you could argue that it's still the best way

номын тавиур, номын санд, гэртээ залчихад

to deliver that to an audience.

I believe that the core purpose of a physical book

үе хойчис маань гарал угсаагаа мэдэхэд,

is to record our existence

тэдний туулсан зүйлсийг бусад цаг үед ч хүмүүс туулсан байдгийг

and to leave it behind on a shelf, in a library, in a home,

ойлгоход хэрэгтэй бөгөөд

энэ нь зохиолчтой нь ярилцаж суухтай адил зүйл юм.

for generations down the road to understand where they came from,

Миний бодлоор хүмүүс цахим номоос илүү цаасан номтой

that people went through some of the same things

илүү хүнлэг, дотно харилцаатай байдаг.

Хүмүүс номыг гараараа барьж,

that they're going through,

and it's like a dialogue that you have with the author.

хуудсыг нь эргүүлж, уншиж байгаа хэсгээ тэмдэглэх мэдрэмж авахыг хүсдэг.

I think you have a much more human relationship to a printed book

Мөн юу юунаас илүү номын үнэр,

than you do to one that's on a screen.

People want the experience of holding it,

цаасан дээрх шинэхэн бэх эсвэл хуучин номын цаасны үнэр онцгой байдаг.

of turning the page, of marking their progress in a story.

Ийм мэдрэмжийг та өөр хаанаас ч авч чадахгүй.

Номыг нэг товчлуур дараад унтраах боломжгүй.

And then you have, of all things, the smell of a book.

Ном бол гартаа барьж,

Fresh ink on paper or the aging paper smell.

биедээ авч явж болдог түүх юм.

Энэ чинь л номыг үнэ цэнтэй болгож байгаа бөгөөд

You don't really get that from anything else.

цаг хугацаа өнгөрөх тусам улам л үнэ цэнтэй болгоно.

The book itself, you know, can't be turned off with a switch.

It's a story that you can hold in your hand

Үнэндээ бол тавиур дүүрэн ном

та хэн байх нь хамаагүй таны дараа үлдэх

and carry around with you

зорилготой юм шүү. (Инээв)

and that's part of what makes them so valuable,

and I think will make them valuable for the duration.

A shelf of books, frankly,

is made to outlast you, (Laughs)

no matter who you are.