Climate Action Tracker: The state of the climate crisis in 2021 | TED

Translator: Lavan Smael Reviewer: Daban Q. Jaff

2021 is a crucial year in the fight against climate change.

٢٠٢١ ساڵێکی گرینگە لە شەڕی دژی گۆڕانی کەش و هەوا.

According to the Paris Agreement timetable, this year,

بە پێی خشتەی رێکەوتننامەی پاریس، ئەو ساڵە،

governments must make key decisions on updating their climate action plans.

دەبێت حوکمەتەکان بڕیاری سەرەکی بدەن لەسەر نوێکردنەوەی پلانە کرداریەکانی کەش و هەوا.

Are we on track to meet the goal of limiting global warming

ئایە لەو قۆناغەداین کە بتوانین گەرمبوونی جیهان سنوردار بکەین

to 1.5 degrees Celsius?

بۆ ١.٥ پلەی سەدی؟

There is good news and bad news, and the details matter,

هەواڵی باش و خراپ هەیە، و وردەکاریەکانش گرینگن،

so let's explore the data.

کەواتە با داتاکان بپشکنین.

لە ژێر ڕێکەوتننامەی پاریسی ساڵی (٢٠١٥)،

Under the 2015 Paris Agreement,

all countries agreed to hold the global average temperature increase

هەموو وڵاتەکان ڕێکەوتن بۆ ڕاگرتنی تێکڕای پلەی گەرمی جیهانی

well below 2 degrees Celsius,

لە خوار ٢ پلەی سیلیزی،

and to pursue efforts to limit it to 1.5 degrees Celsius.

و بۆ بەدواداچوونی هەوڵەکان بۆ سنوردارکردنی لە ١.٥ پلەی سیلیزی

Scientists, including the IPCC,

زاناکان، لەگەڵ IPCC,

tell us that to meet this 1.5-degree warming limit,

پێمان دەڵێن بۆ گەیشتن بە ١.٥ پلەی گەرمی سنوردار,

global greenhouse gas emissions need to be cut in half by 2030,

بڵاوبوونەوەی گازی گڵخواردووی جیهانی پێویستە نیوەی ببڕدرێت تا ساڵی ٢٠٣٠،

and carbon dioxide emissions need to reach net zero by around 2050 --

و بڵاوبونەوەی دووەم ئۆکسیدی کاڕبۆن پێویستە بگاتە سفڕی تەواو لە دەوروبەری ٢٠٥٠،

an enormous but achievable challenge.

تەحەدایەکی زۆر گەورە بەڵام ئاڵەنگاریەکە کە دەکرێت بەدەست بهێنرێ.

The information presented here is from the Climate Action Tracker,

زانیاریەکان لێرە پێشکەش کراینە،لە شوێن پێدەری کرداری کەش و هەوایە،

a project that monitors national commitments and actions

پڕۆژەیەک کە چاودێری پابەندبوونی نەتەوەیی و کردارەکان دەکات

and is current as of the 1st of June, 2021.

و ئێستا وەکو یەکی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢١.

هەواڵە باشەکە پێویستە بکرێ لە ئێستاوە تا ٣٠ ساڵی تر

The good news has to do with 30 years from now.

Increasingly, governments are pledging to reduce emissions to net zero

بە شێوەیەکی بەرچاو،حوکمەتەکان پەیمان دەدەن بۆ کەمکردنەوەی دەرچونی گازەکان بۆ سفر

by the middle of the century,

لە ناوەڕاستی سەدەکە،

which would be in line with the Paris Agreement's goals.

کە هاوکاتە لەگەڵ ئامانجەکانی ڕێکەوتنامەی پاریس.

There are already 131 national governments that have adopted net zero targets

١٣١حکومەتی نێودەوڵەتی هەیە کە خۆیان گونجاندووە لەگەڵسفڕی تەواو

or are discussing them.

یان تاوتوێ کردنیان.

Those targets would cover 73 percent

ئەو ئامانجانە لە ٪٧٣ دادەپۆشن

of current global greenhouse gas emissions.

بڵاوبونەوەی گازی گڵخواردوی جیهانی ئێستا

They include the European Union, which has enshrined this goal into law,

یەکێتی ئەوروپاش دەگرێتەوە. کە ئەم ئامانجەی خستە ناو ئەم یاسایە،

the UK, South Africa, Japan, South Korea,

ئەمریکا،ئەفریقیای باشور، ژاپۆن، کۆریای باشور،

Canada, China and the United States,

کەنەدا، چین وویلایەتە یەکگرتوەکان،

as well as several small island nations.

هەروەها ژمارەیەک نەتەوەی دورگە بچووکەکان.

However, the currently implemented actions of all countries

بە هەرحاڵ، کردارە جێبەجێکراوەکانی ئێستای هەموو وڵاتەکان

will do little more than stop an increase in future emissions.

کەمێک زیاتر دەکەن لە وەستاندنی بەرزبونەوە لە دەرچونی داهاتوو.

That will put us on a trajectory

کە ئێمە دەخاتە ناو ڕێڕەوی موشەک

for an estimated warming of 2.9 degrees Celsius by 2100,

بۆ خەمڵاندنی گەرمبوونی٢.٩ پلەی سەدی بۆ ٢١٠٠،

and lead to catastrophic climate change.

و دەبێتە هۆی گۆرانی ئاو و هەوای جەرگبڕ.

Under the Paris Agreement,

لە ژێر خشتەی پاریس،

countries have to put forward formal, updated commitments

پێویستە وڵاتان پابەندیە نوێکراوە ڕەسمیەکان بخەنە پێشەوە

to achieve the global target.

بۆ بەدەستهینانی ئامانجە جیهانیەکە.

In the last few months,

لەو چەند مانگە کەمەی ئەخیری،

the EU, the US, China and others have done so,

ئەوروپا، ویلایەتە یەکگرتوەکان، چین و ئەوانی تر کردویانە،

and we estimate that their full implementation

و ئێمە مەزەندەی هەموو جێبەجێکردنەکانیان دەکەین

could bring us on a path to the warming of 2.4 degrees Celsius by 2100.

دەتوانێت ئێمە بخاتە سەر رێگایەک بۆ گەرمکردنی ٢.٤ پلەی سیلیزی لە ٢١٠٠

Already better, but still far from 1.5.

هەتا ئێستا باشترە، بەڵام هێشتا دورە لە ١.٥.

حاڵەتی گەشبینی زیاتر هەیە.

There is a more optimistic case.

Let's assume all the commitments and stated intentions become policies,

با هەموو ڕاسپاردەکان بگرینە ئەستۆ و مەبەستە دانراوەکان دەبنە سیاسەت،

and are followed by actions,

و لە دوای کردەوەکان دێن،

including the net zero targets under discussion

لەخۆگرتنی ئامانجی سفری تەواو لە ژێر گفتوگۆدایە

or not yet officially submitted under the Paris Agreement.

یان هێشتان بە ڕەسمی پێشکەش نەکراوە لە ژێر خشتەی پاریس.

This would put the world on a trajectory

ئەوە جیهان دەخاتە ناو

to keep global warming to 2 degrees Celsius by 2100.

بۆ پاراستنی گەرمبوونی جیهانی بۆ دوو پلەی گەرمی لە ٢١٠٠.

Additional increases in ambition

زیادکردنی زیاتر لەوەی کە ئارەزو دەکرێ

could bring the 1.5-degree Celsius target, theoretically, within reach.

بتوانێت ئامانجی ١.٥ پلەی سەدی بهێنێت، بە تیۆری، بەبێ گەیشتن.

But that's in theory.

بەڵام ئەوە لە تیۆرییە.

The actual short-term actions and plans don't yet match the long-term intentions,

پلانە کورتخایەنە ڕاستەقینەکان هێشتان لەگەڵ مەرامە کورت خایەنەکان ناگونجێن،

and that's the bad news.

و ئەوە هەواڵێکی خراپە.

No one will be surprised by the fact that short-term actions,

کەس سەرسام نەبوو بە کردارە کورت خایەنە ڕاستەقینەکان،

کە ئەنجامی هەڵبژاردنە دیاریکراوەکان،

which may determine electoral outcomes,

زۆر شەرمەزارانە ترن لە خستنە ئەستۆی کردارە درێژ خایەنەکان

are more timid than long-term commitments

that will fall on future governments to execute.

کە دەکەوێتە سەر حکومەتی داهاتوو تاکو تەواوی بکات.

But it is the next nine years

بەڵام ئەوە ١٠ ساڵی ترە

that will determine if we can achieve the target of net zero by mid-century.

کە دەردەکەوێ ئەگەر ئێمە بتوانین ئامانجی سفری بەدەست بهێنین لە سەدەی ناوەڕاست.

The first milestone is 2030.

یەکەم ئاماژەدەر ٢٠٣٠یە.

By then, emissions will need to be halved

دوای ئەوە،ئاماژەدەرەکە پیویستی بەوەیە نیوە ببێت

for the world to be brought onto a 1.5-degree Celsius pathway.

بۆ ئەوەی جیهان بێتە سەر ڕێبازی ١.٥ پلەی سەدی

If we miss the 2030 milestone,

ئەگەر ئێمە ئاماژەدەرەکەی ساڵی ٢٠٣٠ لەبیربکەین،

making up for it later will be increasingly expensive or even impossible.

قەرەبەکردنەوەی ئەوە دواتر بە شێوەیەکی زۆر گران دەبێت یان تەنانەت مەحاڵ دەبێت.

بەڵام لەگەڵ ئەو کارانەی کە ئێستا پێشنیار کراوە،

But with currently proposed actions,

even the targets announced in recent months,

تەنانەت ئامانجەکان لەم چەند مانگەی دوایدا ڕایان گەیاند،

global emissions would barely stabilize until 2030,

ئاماژەدەرە جیهانیەکان بە سەختی جێگیر دەبێت تا ٢٠٣٠،

leaving an enormous gap.

بەجێهێشتنی بۆشاییەکی گەورە.

ئەوە ڕۆحی ڕێکەوتنی(پەیمانی)پاریس نیە

It is not in the spirit of the Paris Agreement

for countries to simply resubmit the same target as five years prior,

بۆ وڵاتەکان بۆ خۆبەدەستەوەدانەوەی هەمان ئامانج بە ئاسانی وەک پێنج ساڵ پێشتر،

یان بۆ پێشکەشکردنی ئامانجە جیاوازەکان

or to offer different targets

that don't actually lead to lower emissions.

کە لە ڕاستیدا نابێتە هۆی دەردانی کەمتر.

This is, unfortunately, the case so far

ئەوە، بەداخەوە، حالەتەکەیە هەتا ئێستا

for Australia, Mexico, Russia, Singapore, Switzerland and Vietnam.

بۆ ئوستراڵیا، مەکسیک، ڕوسیا، سەنگاپورە، سویسڕا و ڤیتنام.

South Korea and New Zealand say they will come up with new targets

کۆریای باشور و نەوزلاند دەڵێن بەسەر دەکەون لەگەڵ ئامانجە نوێیەکان

before the end of the year.

پێشکۆتایی ساڵەکە.

Perhaps the worst case is Brazil,

لەوانەیە خراپترین حالەت بەڕازیل بێ،

whose new stated target would lead to emissions increasing

ئەو ئامانجە دەستپێکراوە نوێیانە دەبنە هۆی بەرزبونەوەی دەردانەکان

from its earlier promise.

لە بەڵێنە نزیکترەکەی.

These countries need to reconsider their decisions.

پێویستە ئەو وڵاتانە دوبارە بە بڕیارەکانیاندا بچنەوە.

And finally, there are still dozens of countries

و لە کۆتاییدا، هێشتا زۆر وڵات هەن

that have not made a new announcement for 2030,

کەئاگاداری(جاڕی) نوێیان بۆ ٢٠٣٠ دروست نەکردوە،

such as Indonesia and India,

وەکو ئەندەنوسیا و هەیندستان،

though they do still have some time before the COP26 Conference

لەگەڵ ئەوەی هێشتا هەندێک کاتیان ماوە پێش کۆنفڕانس بۆ

to formalize their proposals.

بە ڕەسمی کردنی داواکاریەکانیان.

So in summary, the picture is more hopeful than ever,

بە کورتی، وێنەکە لە هەموو کاتەک هیوا بەخشترە،

if we look at the stated 2050 goals,

ئەگەر ئێمە سەیری ئامانجە دیاریکراوەکانی ٢٠٥٠ بکەین،

but the actual short-term climate actions won't get us there.

بەڵام کردارە کەش وهەواییە کورتە ڕاستەقینەکان ئێمە ناگەیەننە ئەوێ.

There is good news elsewhere.

لە شوێنێکی تر هەواڵی باش هەیە.

We can sometimes be surprised

هەندێک کات سەرسام دەبین

by the speed at which an entire sector can flip.

بەهۆی ئەو خێراییەی بوارێک دەتوانێت هەڵیگەڕێنێتەوە.

For example, renewable energy is the new normal

بۆ نمونە، وزەی تازەبوەوە پێوانەیەکی نوێیە

for new power production capacity worldwide,

بۆ توانای بەرهەمهێنانی وزەی نوێ لە هەموو جیهاندا،

because it's cheaper.

چونکە ئەوە هەرزانترە،

Many major automakers are transitioning to electric cars,

زۆربەی کۆمپانیا سەرەکیەکانی دروستکردنی ئۆتۆمبێل دەگۆڕی بۆ ئۆتۆمبێلە کارەباییەکان،

and the financial sector seems to have started the movement

و بەشەکانی دارایی وادیاربوو دەستیان بە جوڵە کردووە

out of investing in fossil fuels.

لە دەرەوەی بەرهەمهێنان لە سوتەمەنی بەبەردبوو.

Also, the first countries have announced

هەروەها،وڵاتە یەکەمەکان ڕایانگەیاند

they will stop extracting fossil fuels entirely.

واز لە دەرهێنانی سوتەمەنیە بەبەردبووەکان دەهێنن بە تەواوی.

The world needs to find that kind of serious, bold leadership

جیهان پێویستیە ئەو جۆرە سەرکردایەتیە جدی و بوێرانە بدۆزێتەوە

to bring us onto a safer path.

بۆ هێنانی ئێمە بۆ رێگایەکی سەلامەتتر.

And keep in mind that if we don't reach 1.5 degrees Celsius,

و لە مێشکتی دانێ کە ئەگەر ئێمە نەگەینە ١.٥ پلەی سیلیزی،

then the next target isn't two degrees, but 1.6 degrees Celsius.

دواتر ئەنجامی دوایی دوو پلە نابێت، بەڵام ١.٦ پلەی سیلیزی.

The impacts of global warming already being felt

کاریگەری گەرمبوونی جیهان پێشتر هەستی پێکراوە

will hit in a nonlinear, exponential way.

بە شێوەیەکی خێرا و ناڕێک لێیدەدات.

So when it comes to climate change,

کاتێک دێتە سەر بابەتی گۆڕانی کەش و هەوا،

every year, every action and every tenth of a degree matters.

هەموو ساڵێک، هەموو کارێک و هەموو دە پلەیەک گرینگە.