The Cockroach Beatbox

Điệu nhảy gián

Translator: Thảo Hương Ma Reviewer: Viet Ha Nguyen

When you think about the brain,

Khi bạn nghĩ về bộ não,

it's difficult to understand,

thật khó khăn để hiểu được,

because if I were to ask you right now, how does the heart work,

bời vì nếu tôi hỏi bạn ngay bây giờ, tim hoạt động như thế nào,

you would instantly tell me it's a pump.

bạn sẽ ngay lập tức trả lời rằng: máy bơm

It pumps blood.

Nó bơm máu.

If I were to ask about your lungs,

Nếu tôi hỏi bạn về phổi,

you would say it exchanges oxygen for carbon dioxide.

bạn sẽ nói nó trao đổi khí Oxy từ khí CO2.

That's easy.

Thật là dễ dàng.

If I were to ask you how the brain works, it's hard to understand

Nếu tôi hỏi não hoạt động như thế nào, khó để có thể hiểu được

because you can't just look at a brain and understand what it is.

bởi vì bạn không thể chỉ nhìn vào một bộ não và hiểu đó là gì.

It's not a mechanical object, not a pump, not an airbag.

Nó không phải là một dụng cụ cơ khí, máy bơm, hay là túi khí

It's just like, if you held it in your hand when it was dead,

Nó giống như, nếu bạn giữ nó trong lòng bàn tay khi nó chết,

it's just a piece of fat.

chỉ một mẩu của chất béo.

To understand how the brain works, you have to go inside a living brain.

Để hiểu não hoạt động thế nào, bạn phải đi vào bên trong một bộ não sống

Because the brain's not mechanical, the brain is electrical and it's chemical.

bỏi vì não không thuộc cơ khí , nó là điện tử, là hóa học.

Your brain is made out of 100 billion cells, called neurons.

não của bạn chưa hơn 100 tỷ tế bào, được gọi là nơ-ron.

And these neurons communicate with each other with electricity.

và những nơ-ron này tiếp xúc nhau bằng dòng điện.

And we're going to eavesdrop in on a conversation between two cells,

và chúng ta sẽ nghe trộm cuộc trò chuyện giữa hai tế bào,

and we're going to listen to something called a spike.

và ta lắng nghe xem cái gì được gọi là dao động đỉnh điểm.

But we're not going to record my brain or your brain or your teachers' brains,

Nhưng ta sẽ không ghi chép não bạn hoặc não tôi hay là não giáo viên bạn,

we're going to use our good friend the cockroach.

chúng ta sẽ sử dụng người bạn gián tốt tính này.

Not just because I think they're cool,

Không phải chỉ vì tôi nghĩ chúng ngầu,

but because they have brains very similar to ours.

mà còn vì chúng có bộ não tương tự giống chúng ta.

So if you learn a little bit about how their brains work,

Nên nếu học được chút gì đó về não chúng làm việc thế nào

we're going to learn a lot about how our brains work.

ta sẽ học được nhiều về não chúng ta hoạt động ra sao

I'm going to put them in some ice water here

Tôi sẽ để chúng vào nước đá

And then --

và sau đó ...

Audience: Ew! Greg Gabe: Yeah ...

Khán giả: Eo... Greg Gabe: Yeah...

Right now they're becoming anesthetized.

Ngay bây giờ chúng sẽ bị gây mê.

Because they're cold blooded, they become the temperature of the water

Vì chúng là động vật máu lạnh, nhiệt độ của chúng sẽ giống của nước

and they can't control it so they just basically "chillax," right?

chúng không thể kiểm soát nên đơn giản là thư giãn, đúng không?

They're not going to feel anything,

Chúng sẽ không cảm thấy gì cả,

which may tell you a little about what we're going to do,

nào cho bạn một chút về việc chúng ta đang làm gì,

a scientific experiment to understand the brain.

một thí nghiệm khoa học để hiểu về bộ não.

So ...

vậy ...

This is the leg of a cockroach.

Đây là chân của con gián.

And a cockroach has all these beautiful hairs

và con gián có tất cả những sợi tóc xinh đẹp này

and pricklies all over it.

và đầy gai xung quanh nó.

Underneath each one of those is a cell,

Bên dưới mỗi cái là một tế bào,

and this cell's a neuron that is going to send information

và nơ-ron của nó sẽ gửi thông tin

about wind or vibration.

về cơn gió hoặc sự dao động.

If you ever try to catch a cockroach, it's hard because they can feel you coming

Để bắt được một con gián không hề dễ bởi chúng có thể cảm nhận bạn đang đến.

Trước khi bạn tới được chỗ, chúng đã chạy mất.

before you're even there, they start running.

Những tế bào này truyền thông tin tới não

These cells are zipping up this information up to the brain

sử dụng những sợi trục nhỏ với tinh nhắn điện tử ở đó.

using those little axons with electronic messages in there.

We're going to record by sticking a pin right in there.

Chúng ta sẽ ghi lại bằng ghim cái chốt ở đây.

We need to take off the leg of a cockroach --

Ta cần tách chân của con gián...

don't worry, they'll grow back --

đừng lo, chúng sẽ không mọc lại..

then we're going to put two pins in there.

sau đó ta sẽ đặt hai chốt ở đây.

These are metal pins.

Đây là những chốt kim loại.

One will pick up this electronic message, this electric message is going by.

Tin nhắn điện tử này sẽ đi qua và được tiếp nhận.

So, we're now going to do the surgery, let's see if you guys can see this.

Bây giờ ta sẽ tiến hành thí nghiệm, hãy xem nếu bạn dám.

Yeah, it's gross ...

Vâng, nó tởm thật...

All right. So there we go.

Tốt rồi. Tiến hành thôi.

You guys can see his leg right there.

Bạn có thể thấy chân của nó.

Now I'm going to take this leg,

Giờ tôi sẽ mang cái chân này,

I'm going to put it in this invention that we came up with

Tôi sẽ đặt nó vào phát mình này để ta có thể tiến hành

called the Spikerbox --

được gọi là Hộp nhện

and this replaces lots of expensive equipment in a research lab,

và nó thay thế nhiều thiết bị đắt tiền trong phòng thí nghiệm,

so you guys can do this in your own high schools,

nên bạn có thể làm vậy trong trường cấp 3 của mình

or in your own basements if it's me.

hoặc trong tầng hầm như tôi.

(Audience: Laughter)

(khán giả: tiếng cười)

So, there.

Rồi, đó.

Can you guys see that?

Bạn có thể thấy không?

Alright, so I'm going to go ahead and turn this on.

Được rồi, giờ tôi sẽ bật nó lên.

I'm going to plug it in.

Cắm ổ điện.

(Tuning sound)

(âm thanh)

To me, this is the most beautiful sound in the world.

Với tôi, đây là âm thanh tuyệt nhất thế giới.

Đây là những gì não bạn đang làm.

This is what your brain is doing right now.

Bạn có 100 tỷ tế bào tạo nên những âm thanh như hạt mưa rơi.

You have 100 billion cells making these raindrop-type noises.

Let's take a look at what it looks like,

Hãy quan sát xem chúng như thế nào,

let's pull it up on the iPad screen.

đưa chúng lên màn hình iPad.

I plugged my iPad into here as well.

Tôi đã cắm iPad vào đây.

So remember we said the axon looks like a spike.

Hãy nhớ ta đã nói sợi trục giống như những đầu nhọn.

So we're going to take a look

Nên ta hãy để ý một chút

at what one of them looks like in just a brief second.

một trong chúng nhìn như chỉ trong 1s.

We're going to tap here,

Chúng ta sẽ gõ nhẹ ở đây,

so we can sort of average this guy.

để có thể phân tích anh chàng này.

So there we see it. That's an action potential.

Như chúng ta thấy. Đó là thế hoạt động.

You've got 100 billion cells in your brain doing this right now,

Bạn cần 100 tỷ tế bào trong não để

sending all this information back about what you're seeing, hearing.

gửi tất cả thông tin về việc bạn thấy gì, nghe gì.

We also said this is a cell

Có thể nói đây là một tế bào

that's going to be taking up information about vibrations in the wind.

nhận lấy thông tin về những dao động trong gió.

So what if we do an experiment?

Chúng ta làm một thí nghiệm thì sao nhỉ?

We can actually blow on this and hear if we see a change.

Ta sẽ thổi vào nó và nghe nếu ta thấy có sự thay đổi.

Are you guys going to be ready?

Các bạn đã sẵn sàng chưa nào?

If I blow on it you tell me if you hear anything.

Khi tôi thổi, cho tôi biết bạn nghe thấy gì.

(Blowing)

(tiếng thổi)

(Sound changes)

(âm thanh thay đổi)

Let me just touch this with a little pen here.

Để tôi lấy bút chạm vào nó.

(Noise)

(tiếng ồn)

That was the neural firing rate.

Đó là tốc bộ truyền dữ liệu.

That actually took a while in neuroscience to understand this.

Thực ra cần chút kiến thức khoa học thần kinh để hiểu điều này.

This is called rate coding:

Đây gọi là tỷ lệ mã hóa:

the harder you press on something, the more spikes there are,

Càng tác động mạnh vào cái gì sẽ càng nhiều dao động đỉnh điểm

and all that information is coming up to your brain.

Và tất cả các thông tin đó sẽ đến não bạn.

That's how you perceive things.

Bạn hiểu điều đó như thế này.

So that's one way of doing an experiment with electricity.

Một cách là làm thí nghiệm với điện.

The other way is that your brain is not only taking in electrical impulses,

Cách khác là do não bạn không chỉ tiếp nhận dòng đẩy của điện

you're also sending out.

mà còn có thể gửi nó đi.

That's how you move your muscles around.

Làm thể nào chuyển động cơ.

Let's see what happens if I've plugged in something that's electric

Quan sát xem chuyện gì xảy ra nếu tôi cắm điện

into the cockroach leg here.

vào chân con gián

I'm going to take two pins, I'm going to plug them onto the cockroach.

Tôi sẽ lấy hai chốt điện này cắm vào nó.

I'm going to take the other end, I'm going to plug in into my iPod.

Lấy đầu khác cắm vào iPod của tôi.

It's my iPhone actually.

Mà thực ra là iPhone.

Do you guys know how your earbuds work in your ears?

Bạn có biết tai nghe hoạt động như thế nào trong tai bạn không?

You have a battery in your phone, or iPod, right?

Điện thoai hoặc iPod của bạn có một bộ sạc?

It's sending electrical current into these magnets in your earbuds

Nó sẽ gửi tín hiệu tới nam châm ở tai nghe

which shake back and forth and allow you to hear things.

khiến chúng rung và bạn có thể nghe được âm thanh

But that current's the same currency that our brain uses,

Những tín hiệu đó giống như trong não bạn sử dụng

so we can send that to our cockroach leg

bạn có thể gửi chúng tới chân con gián

and hopefully if this works,

và hy vọng sẽ có hiệu quả,

we can actually see what happens when we play music into the cockroach.

thực ra ta có thể thấy chuyện gì diễn ra khi đưa âm nhạc tới lũ gián.

Let's take a look.

Hãy quan sát.

(Music beat)

(giai điệu)

Can we turn it up? There we go.

Bật lên được chưa?Tiến hành nào

(Audience reacts and gasps)

(Khán giả trầm trồ)

GG: So what's happening?

GG: Vậy chuyện gì đang diễn ra?

Audience: Wow!

Khán giả: Wow

(Laughter)

(Tiếng cười)

So you see what's moving. It's moving on the bass.

Bạn thấy những gì đang diễn ra nó chuyển động theo điệu nhạc

All those audiophiles out there,

Tất cả người yêu audio ở đây

if you have awesome, kicking car stereos,

nếu bạn có dàn âm thanh

you know, the bass speakers are the biggest speakers.

bạn biết rằng loa thùng là loa to nhất.

The biggest speakers have the longest waves,

Loa to nhất có sóng âm thanh dài nhất,

which have the most current,

là thứ mang trong dòng điện,

and the current is what's causing these things to move.

và dòng điện là thứ khiến những vật này chuyển động.

So it's not just speakers that are causing electricity.

không chỉ loa tạo ra sóng điện từ

Microphones also cause electricity.

Mic-ro cũng gây ra sóng điện từ.

(Beat)

(Nhịp điệu)

So I'm going to go ahead and invite another person out on the stage here

Tôi đã mời một người khác ngoài khán phòng này

to help me out with this.

để giúp tôi điều này.

So there we go.

Rồi hãy xem nào.

(Beatboxing)

(Beatboxing)

This is the first time this has ever happened in the history of mankind.

Đây là lần đâu tiên chuyện này diễn ra trong lịch sử loài người .

Human beatbox to a cockroach leg.

Beatbox đến với chân một con gián.

When you guys go back to your high school, think about neuroscience

Khi bạn trở lại trường, hãy nghĩ về thần kinh học

and how you guys can begin the neuro-revolution.

và làm sao có thể bắt đầu cuộc cách mạng nơ-ron

Thank you very much. Bye bye.

Cảm ơn rất nhiều. Tạm biệt.

(Applause)

(Vỗ tay)

Người dịch: Ichi

Nguồn: ted-ed.com