The Cockroach Beatbox

Tarakan Bitboksu

Translator: Adil Aliyev Reviewer: Zhala Najafova

When you think about the brain,

Siz beyin haqqında fikirləşəndə

it's difficult to understand,

düşünürsünüz ki, başa düşülməsi çətin bir şeydir.

because if I were to ask you right now, how does the heart work,

çünki, əgər mən sizdən soruşsam ki, ürək necə işləyir,

you would instantly tell me it's a pump.

siz dərhal izah edəcəksiniz ki, o nasosdur.

It pumps blood.

Qanı dövr etdirir.

If I were to ask about your lungs,

Yaxud mən soruşsam ki, ağciyər necə işləyir,

you would say it exchanges oxygen for carbon dioxide.

siz deyəcəksiniz ki, o, oksigeni karbon dioksidə çevirir.

That's easy.

Bu da asandır.

If I were to ask you how the brain works, it's hard to understand

İndi, əgər mən soruşsam ki, bəs beyin necə işləyir, bunu başa düşmək çətindir

because you can't just look at a brain and understand what it is.

çünki, siz beyni görə bilməzsiniz və nə olduğunu anlamırsınız.

It's not a mechanical object, not a pump, not an airbag.

O, mexaniki bir obyekt deyil, o, nasos deyil, o, hava qutusu da deyil.

It's just like, if you held it in your hand when it was dead,

O, elə bir şeydir ki, onu ölmüş halda əlinizə götürsəniz,

it's just a piece of fat.

sadəcə bir piy parçasıdır.

To understand how the brain works, you have to go inside a living brain.

Beynin necə işlədiyini anlamaq üçün canlı beynin daxilinə

Because the brain's not mechanical, the brain is electrical and it's chemical.

baxmaq lazımdır. Çünki beyin mexaniki deyil, elektro və kimyəvidir.

Your brain is made out of 100 billion cells, called neurons.

Sizin beyniniz 100 milyard hüceyrədən ibarətdir,

And these neurons communicate with each other with electricity.

bu hüceyrələrə neyronlar deyilir və bu neyronlar bir-biriləri ilə elektrik vasitəsilə əlaqə yaradır.

And we're going to eavesdrop in on a conversation between two cells,

Biz indi iki hüceyrənin bir-birilə əlaqəsinə qulaq asacağıq

and we're going to listen to something called a spike.

və nəsə xışıltı kimi bir şeyə qulaq asacağıq.

But we're not going to record my brain or your brain or your teachers' brains,

Amma biz mənim, sizin yaxud müəllimin beynini qeydə almırıq,

we're going to use our good friend the cockroach.

biz tarakan dostumuzdan istifadə edəcəyik.

Not just because I think they're cool,

Onların qəşəng olduqlarını düşündüyümə görə yox,

but because they have brains very similar to ours.

ona görə ki, tarakanların beyinləri bizimkinə çox bənzərdir.

So if you learn a little bit about how their brains work,

Əgər onların beyninin necə işlədiyini bir az öyrənsəniz,

we're going to learn a lot about how our brains work.

o zaman biz öz beynimizin necə işlədiyi barədə də çox şey öyrənmiş olarıq.

I'm going to put them in some ice water here

Ona görə mən indi onları burada buzlu suya qoyuram

And then --

və sonra...

Audience: Ew! Greg Gabe: Yeah ...

(Auditoriya: Üəə!) ... bəli ...

Right now they're becoming anesthetized.

Hazırda onları keyitmə prosesi baş verir,

Because they're cold blooded, they become the temperature of the water

çünki, onların qanı soyuqdur və onlar suyun temperaturu ilə bir olacaqlar

and they can't control it so they just basically "chillax," right?

və onlar özlərini idarə edə bilməyəcəklər, yəni belə desək "donublar", düzdü?

They're not going to feel anything,

Onlar heç nə hiss edə bilmirlər,

which may tell you a little about what we're going to do,

və ola bilsin ki, bu sizə qismən izah edir nə edəcəyimizi.

a scientific experiment to understand the brain.

Biz beyni başa düşmək üçün elmi eksperiment edirik.

So ...

Yəni...

This is the leg of a cockroach.

Bu tarakanın ayağıdır

And a cockroach has all these beautiful hairs

və tarakanın qəşəng tükləri var

and pricklies all over it.

ətrafında da tikancıqları.

Underneath each one of those is a cell,

Onların hər birinin altında hüceyrə var

and this cell's a neuron that is going to send information

və bu hüceyrə də neyrondur, bu neyron külək və

about wind or vibration.

titrəmələr haqqında informasiya göndərir.

If you ever try to catch a cockroach, it's hard because they can feel you coming

Siz nə vaxtsa tarakan tutmağa cəhd etmisinizsə çətin olub

before you're even there, they start running.

çünki onlar siz orda olmamışdan sizin gəlişinizi hiss edir və qaçmağa başlayırlar.

These cells are zipping up this information up to the brain

Bu hüceyrələr informasiyanı beynə qədər göndərirlər

using those little axons with electronic messages in there.

bunun üçün elektron mesajlarla bu kiçik aksonlardan istifadə edirlər.

We're going to record by sticking a pin right in there.

Bunu qeydə almaq üçün biz buraya iki sim sancırıq.

We need to take off the leg of a cockroach --

Bizə indi tarakanın ayağını kəsmək lazımdır --

don't worry, they'll grow back --

narahat olmayın, onlar yenidən əmələ gələcək --

then we're going to put two pins in there.

sonra biz simləri buraya sancırıq.

These are metal pins.

Bu metal simlərdən biri buradan keçən elektrik mesajlarını

One will pick up this electronic message, this electric message is going by.

qəbul edəcək. Hə, biz indi cərrahiyyə ilə məşğul olacağıq,

So, we're now going to do the surgery, let's see if you guys can see this.

görək siz buna baxa biləcəksinizmi.

Yeah, it's gross ...

Bəli, bu kobudluqdur ...

All right. So there we go.

Deməli belə...

You guys can see his leg right there.

Gördüyünüz kimi onun ayağı burdadır artıq.

Now I'm going to take this leg,

İndi mən bu ayağı götürürəm,

I'm going to put it in this invention that we came up with

bu ayağı bu icad olunan şeyə qoşuram

called the Spikerbox --

bunun adı Spikerboxdur --

and this replaces lots of expensive equipment in a research lab,

bu tədqiqat laboratoriyasında olan bir çox bahalı təchizatı əvəz edir,

so you guys can do this in your own high schools,

yəni siz bunu məktəbinizdə özünüz də düzəldə bilərsiniz,

or in your own basements if it's me.

ya da mənim kimi olsanız zirzəminizdə --

(Audience: Laughter)

Həə. (Gülür)

So, there.

Görürsünüz?

Can you guys see that?

Yaxşı, mən indi davam edirəm

Alright, so I'm going to go ahead and turn this on.

və bunu işə salıram.

I'm going to plug it in.

Onu qoşuram.

(Tuning sound)

(Neyronların səsləri gəlir)

To me, this is the most beautiful sound in the world.

Mənim üçün bu dünyanın ən gözəl səsidir.

This is what your brain is doing right now.

Bu sizin beyninizin hazırda nə etdiyidir.

You have 100 billion cells making these raindrop-type noises.

Sizin beyninizdə bu yağış damcısı səsi verən 100 milyard hüceyrə var.

Let's take a look at what it looks like,

Davam edək və baxaq görək bu nəyə oxşayır,

let's pull it up on the iPad screen.

onu iPad-ın ekranına qoşaq.

I plugged my iPad into here as well.

İndi bu mənim iPad-imə qoşulub.

So remember we said the axon looks like a spike.

Yadınıza salın mən axonla bağlı dediyimi, demişdik ki, o, spayk kimidir.

So we're going to take a look

Biz indi baxacağıq görək,

at what one of them looks like in just a brief second.

onlardan biri qısa bir saniyə ərzində nəyə oxşayır.

We're going to tap here,

İndi buraya toxunacam və

so we can sort of average this guy.

nəyə qadir olduğunu görəcəyik.

So there we see it. That's an action potential.

Artıq görə bilirik. Bu onun potensialıdır.

You've got 100 billion cells in your brain doing this right now,

Sizin beyninizdə hazırda bunu edən 100 milyard hüceyrə var,

sending all this information back about what you're seeing, hearing.

gördüyünüz və eşitdiyinizlə bağlı bu informasiyanı geriyə göndərir.

We also said this is a cell

Biz demişdik ki, titrəmə və küləklə bağlı informasiyanı

that's going to be taking up information about vibrations in the wind.

göndərən bu hüceyrədir.

So what if we do an experiment?

Belə bir eksperiment edək?

We can actually blow on this and hear if we see a change.

Biz indi ona üfürə bilərik və səs dəyişimini görərik.

Are you guys going to be ready?

Uşaqlar, siz buna hazırsınızmı?

If I blow on it you tell me if you hear anything.

Mən onun üzərinə üfürəndə siz mənə nə eşitdiyinizi deyin.

(Blowing)

(Üfürmə səsi)

(Sound changes)

(Səs dəyişir)

Let me just touch this with a little pen here.

Kiçik qələmlə ona toxunaq.

(Noise)

(Səs-küy)

That was the neural firing rate.

Faktiki olaraq bu neyronların dəyişməsidir. Buna kifayət qədər vaxt sərf olunub

That actually took a while in neuroscience to understand this.

neyrotədqiqatlarda, bunu anlamaq üçün.

This is called rate coding:

Buna kodlaşdırma tezliyi deyirlər,

the harder you press on something, the more spikes there are,

yəni bir şeyə daha bərk toxunduqda, orada daha çox spayk olur,

and all that information is coming up to your brain.

və bu informasiyanın hamısı sizin beyninizə ötürülür.

That's how you perceive things.

Bax belə siz nələrisə hiss edirsiniz.

So that's one way of doing an experiment with electricity.

Bu da elektriklə edilən eksperementlərdən biridir.

The other way is that your brain is not only taking in electrical impulses,

Bir başqa məsələ odur ki, sizin beyniniz elektrik impulslarını yalnız qəbul etmir,

you're also sending out.

həm də ötürür.

That's how you move your muscles around.

Bu cür siz əzələlərinizi hərəkət etdirirsiniz.

Let's see what happens if I've plugged in something that's electric

Gəlin baxaq görək, tarakanın ayağına elektrik ötürsəm

into the cockroach leg here.

nə baş verir.

I'm going to take two pins, I'm going to plug them onto the cockroach.

Mən iki sim götürürəm və onu tarakanın ayağına sancacağam.

I'm going to take the other end, I'm going to plug in into my iPod.

Digər tərəfini isə öz iPod-uma qoşacam.

It's my iPhone actually.

Əslində bu mənim iPhone-umdur.

Do you guys know how your earbuds work in your ears?

Siz bilirsinizmi qulaqcıqlar sizin qulağınızda necə çalışır?

You have a battery in your phone, or iPod, right?

Sizin telefonunuzda və ya iPodunuzda batareya var, düzdür?

It's sending electrical current into these magnets in your earbuds

O, qulaqcıqda olan maqnitlərə elektrik cərəyanı göndərir,

which shake back and forth and allow you to hear things.

bu da titrəyiş əmələ gətirir, siz isə eşidirsiniz.

But that current's the same currency that our brain uses,

Bizim beynimiz də bu elektrik cərəyanından istifadə edir,

so we can send that to our cockroach leg

və biz onu tarakanın ayağına göndərəcəyik

and hopefully if this works,

və o işləsə, musiqi çalanda

we can actually see what happens when we play music into the cockroach.

tarakanın ayağı ilə nə baş verəcəyini görəcəyik.

Let's take a look.

Baxaq.

(Music beat)

(Musiqi)

Can we turn it up? There we go.

Onu işə sala bilərik? Budur.

(Audience reacts and gasps)

(Musiqi) (Auditoriyanın ağzı açıq qalıb)

GG: So what's happening?

Nə baş verir?

Audience: Wow!

(Heyrət)

(Laughter)

(Gülüş)

So you see what's moving. It's moving on the bass.

Görürsünüz hərəkət edir. O bəm ilə hərəkət edir.

All those audiophiles out there,

Burdakı bütün audiofillər bilər.

if you have awesome, kicking car stereos,

Əgər sizin avtomobilinizdə möhtəşəm stereo varsa

you know, the bass speakers are the biggest speakers.

siz bilirsiniz ki, bəm həmin o ən böyük spikerlərdir.

The biggest speakers have the longest waves,

Böyük spikerlər ən uzun dalğalara malikdir,

which have the most current,

uzun dalğalar ən çox cərəyana malikdir

and the current is what's causing these things to move.

və cərəyan bunun hərəkətinə səbəb olur.

So it's not just speakers that are causing electricity.

Elektrikə səbəb yalnız spikerlər deyil.

Microphones also cause electricity.

Mikrofonlar da elektrik cərəyanına səbəb olur.

(Beat)

(Bit)

So I'm going to go ahead and invite another person out on the stage here

Mən bura, səhnəyə bir başqa şəxsi də dəvət edirəm

to help me out with this.

O mənə bununla kömək edəcək.

So there we go.

Budur.

(Beatboxing)

(bitbox)

This is the first time this has ever happened in the history of mankind.

Bu insanlıq tarixində ilk dəfə baş verir.

Human beatbox to a cockroach leg.

İnsan tarakan ayağını bitbokslayır.

When you guys go back to your high school, think about neuroscience

Uşaqlar, məktəbə qayıdanda neyroelm və neyro-inqilaba

and how you guys can begin the neuro-revolution.

necə başlayacağınız haqda düşünün.

Thank you very much. Bye bye.

Təşəkkür edirəm. Hələlik.

(Applause)

(Alqış)