Is this the most successful animal ever? - Nigel Hughes

Translator: Vân Anh Hoàng Reviewer: Nhu PHAM

A procession of segmented creatures moves across the sea floor.

Một đàn động vật chân khớp đang di chuyển dọc đáy đại dương.

Up ahead, hundreds have begun shedding their exoskeletons

Ở phía trước, hàng trăm con bắt đầu lột bỏ khung xương ngoài cùng,

and piling on top of one another in what appears to be... a massive orgy.

chúng bò lên người nhau,

và có vẻ... đây là một buổi giao phối tập thể quy mô.

But this is not some alien world.

Tuy nhiên, đây không phải ở một thế giới xa lạ.

It’s Earth about 500 million years ago,

Đây là Trái Đất khoảng 500 triệu năm trước,

when these creatures, called trilobites, prospered.

khi các sinh vật với tên gọi “bọ ba thùy” phát triển cực thịnh.

Prevailing for around 270 million years

Phân bố rộng rãi suốt khoảng 270 triệu năm

and encompassing more than 20,000 distinct species,

với hơn 20,000 loài riêng biệt,

trilobites are some of the most successful lifeforms in Earth’s history.

bọ ba thùy là một trong những dạng sống thành công nhất trong lịch sử Trái Đất.

When they sprung into existence,

Khi vừa xuất hiện,

they were among the most diverse and sophisticated organisms

chúng đã là những sinh vật đa dạng và tinh vi nhất

Earth had yet seen.

từng tồn tại trên Trái Đất lúc bấy giờ.

And, as the earliest known animals with complex eyes,

Là động vật có mắt kép cổ xưa nhất từng được phát hiện,

trilobites had a unique perspective on the ancient world.

bọ ba thùy có góc nhìn của riêng mình về thế giới cổ đại.

For almost all of Earth’s history before the rise of the trilobites,

Xuyên suốt hầu hết lịch sử của Trái Đất trước khi bọ ba thùy xuất hiện,

life had mostly consisted of microscopic marine organisms.

sự sống chỉ tồn tại dưới dạng các vi sinh vật biển.

But then, scientists think an increase in oxygen allowed multicellular lifeforms

Tuy nhiên, sau đó, các nhà khoa học đã phỏng đoán

sự gia tăng của nồng độ oxy đã giúp các dạng sống đa bào

to extract more energy from their food and perform more complex functions.

thu được nhiều năng lượng hơn từ thức ăn,

cũng như biểu hiện các chức năng phức tạp hơn.

This then enabled the rise of carnivores,

Điều này đã dẫn đến sự phát triển của động vật ăn thịt,

which in turn spurred a productive arms race,

thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang quyết liệt giữa các sinh vật,

resulting in what’s known as the Cambrian explosion.

và sự bùng nổ sự sống ở kỷ Cambri.

Within about 20 million years,

Trong khoảng 20 triệu năm,

life had branched out to include most of the animal groups we know today.

sự sống phân nhánh để hình thành nên

hầu hết các nhóm động vật mà ta biết ngày nay.

Trilobites were an important part of this surge.

Bọ ba thùy là một phần quan trọng của sự bùng nổ này.

All trilobites had three lengthwise lobes,

Tất cả bọ ba thùy đều có ba thùy theo chiều dọc,

but building off the same basic components,

nhưng phát triển dựa trên các thành phần cơ bản giống nhau

giúp chúng trở nên phong phú.

they varied greatly.

Species ranged in length from a few millimeters to almost one meter

Độ dài của các loài bọ ba thùy nằm trong khoảng vài mm đến gần một mét,

và một số loài còn được trang bị thêm các đặc điểm bên ngoài thú vị.

and some were equipped with intriguing ornaments.

As a result, they filled many distinct niches over the ages.

Vì vậy, chúng chiếm giữ vô vàn ngách riêng biệt suốt thời gian dài.

Many trilobites plowed or burrowed into the sea floor while others swam freely.

Nhiều loài bọ ba thùy chôn, vùi mình dưới đáy đại dương,

trong khi một số khác bơi lội tự do.

Certain species had spines, horns, and even protruding tridents.

Một số loài còn có xương sống, sừng, hay thậm chí, phần đinh ba nhô ra.

And their social behavior was complex:

Hành vi xã hội của chúng cũng phức tạp:

they came together to search for food, find safety in numbers, migrate and mate.

chúng tập trung lại để tìm kiếm thức ăn,

tạo sự an toàn dựa trên số đông, di trú, và giao phối.

In fact, their fossilized conga lines represent

Trên thực tế, hóa thạch bọ ba thùy xếp thành hàng

some of the first evidence of animal group behaviour.

là bằng chứng đầu tiên về hành vi tập thể của động vật.

Tương tự với động vật chân khớp ngày nay,

Like modern arthropods,

trilobites had compound eyes composed of many tiny lenses.

bọ ba thùy có mắt kép chứa vô vàn các thấu kính nhỏ.

But theirs were made of the mineral calcite,

Tuy nhiên, thấu kính của chúng lại được cấu tạo từ CaCO3,

which also constituted their exoskeletons.

thành phần cấu tạo đồng thời lớp xương ngoài của chúng.

These lenses allowed trilobites to form sharp images

Các thấu kính này cho phép bọ ba thùy thu được các hình ảnh sắc nét,

and quickly sense changes in light.

và cảm nhận nhanh những thay đổi về ánh sáng.

Some had long eye stalks that helped them peep above the muddy sea floor

Một số loài có cuống mắt giúp chúng quan sát phía trên đáy bùn của đại dương

as they burrowed beneath.

khi vùi mình bên dưới.

Others had large dragonfly-like eyes

Số khác lại có đôi mắt giống với chuồn chuồn

that they probably used to scour the ocean bottom

được dùng để thăm dò đáy biển

as they swam upside-down in dim waters.

khi lặn xuống vùng nước mờ tối.

And some trilobites had pillar-like eyes that may have offered 360 degree views,

Một số loài bọ ba thùy có đôi mắt hệt như cột trụ

giúp chúng có góc nhìn bao quát 360 độ,

along with structures that provided shade from overhead light.

cùng với cấu tạo giúp tạo bóng râm từ ánh sáng phía trên đầu.

Yet despite their dominance of the seas,

Tuy thống trị vùng đại dương,

trilobites were vulnerable to environmental changes and predators.

bọ ba thùy vẫn yếu thế trước sự biến đổi khí hậu và những kẻ săn mồi.

About 444 million years ago, Earth cooled and sea levels dropped,

Khoảng 444 triệu năm trước, Trái Đất lạnh đi và mực nước biển giảm,

radically changing some of their habitats.

một số môi trường sống của bọ ba thùy bị biến đổi hoàn toàn.

This was the beginning of what would prove to be the trilobite’s long demise.

Đây là khởi đầu của quá trình về sau được minh chứng là

sự suy vong kéo dài của bọ ba thùy

Some 20 million years later, fish with jaws began sweeping the sea.

Khoảng 20 triệu năm sau, cá có xương hàm bắt đầu càn quét đại dương.

Trilobites developed spiky ornamentation

Bọ ba thùy phát triển phần bên ngoài gai góc

and neat ways of locking their joints shut.

và các cách thông minh để khóa gọn các khớp.

Many species could curl themselves into balls,

Nhiều loài có thể tự cuộn tròn,

entirely sealing their soft parts inside their hard exoskeletons.

giấu toàn bộ phần mềm vào trong phần khung xương ngoài cứng cáp.

Then, another extinction event shook the world.

Và rồi, lại thêm một sự kiện tuyệt chủng làm rung chuyển thế giới.

Trilobite diversity dwindled, and come about 360 million years ago,

Sự đa dạng sinh học của bọ ba thùy suy giảm,

và từ khoảng 360 triệu năm trước,

only one of the 10 former trilobite orders remained.

chỉ có 10% trong số chúng còn tồn tại.

Finally, rapid climate change spurred

Cuối cùng, sự biến đổi khí hậu đột ngột

kéo theo sự kiện tuyệt chủng lớn nhất từng được biết đến trong lịch sử Trái Đất.

the greatest known mass extinction event in Earth's history.

This catastrophic period finished the trilobites off—

Giai đoạn thảm khốc này đã hoàn toàn tiêu diệt bọ ba thùy—

along with approximately 96% of all marine species.

cùng với gần 96% tổng số loài sinh vật biển.

But trilobites left a remarkable record behind.

Tuy nhiên, bọ ba thùy đã để lại một số lượng dấu tích đáng kể.

Their calcite exoskeletons made for hardy fossils

Khung xương ngoài canxit (CaCO3) của chúng trở thành một dạng hóa thạch bền bỉ,

that would remain intact for hundreds of millions of years to come.

vẫn giữ được sự nguyên vẹn bất kể hàng trăm triệu năm trôi qua.

We’ve found trilobite fossils on every single continent—

Chúng ta đã tìm được hóa thạch bọ ba thùy ở mọi châu lục—

many in unlikely environments that were once part of the ocean floor.

phần nhiều ở trong môi trường không tưởng nhưng đã từng là một phần của đáy biển.

Trilobites have no direct descendants,

Bọ ba thùy không có hậu duệ trực tiếp,

but their evolutionary cousins are alive and well.

nhưng những họ hàng tiến hóa của chúng vẫn tồn tại và khỏe mạnh.

And since arthropods make up over 80% of current animal species,

Và do động vật chân khớp chiếm hơn 80% tổng số loài động vật hiện nay,

we might say that, although Earth may no longer be the planet of the trilobites,

ta có thể nói rằng, dù Trái Đất không còn là hành tinh của chúng,

their distant relatives still reign supreme.

họ hàng xa của chúng vẫn ngự trị nơi đây.