The race to decode a mysterious language - Susan Lupack

Translator: Vi Hạ Nguyễn Reviewer: My Den

In the early 1900s on the island of Crete,

Vào đầu những năm 1900 ở hòn đảo Crete,

British archaeologist Sir Arthur Evans uncovered nearly 3,000 tablets

nhà khảo cổ học người Anh Arthur Evans đã phát hiện gần 3000 tấm đất sét

inscribed with strange symbols.

khắc đầy các kí hiệu kì lạ.

He thought these symbols represented the language spoken

Ông cho rằng các kí hiệu này thể hiện ngôn ngữ

by Europe’s oldest civilization.

của nền văn minh cổ xưa nhất Châu Âu.

Their meaning would elude scholars for 50 years.

Nhưng suốt 50 năm sau đó, các học giả vẫn không hiểu được nghĩa của chúng.

Evans discovered these tablets amid the colorful frescoes

Evans tìm thấy các tấm đất sét này giữa những mảng tranh tường sặc sỡ

and maze-like hallways of the palace of Knossos.

và hành lang quanh co như mê cung ở cung điện Knossos.

He called the civilization Minoan—

Ông gọi đó là nền văn minh Minoan—

after the mythical Cretan ruler, King Minos.

theo tên người cai trị đảo Crete trong truyền thuyết, vua Minos.

He thought the script, dubbed Linear B, represented the Minoan language,

Ông nghĩ chữ viết đó, được đặt là Linear B, thể hiện ngôn ngữ Minoan,

and scholars all over the world came up with their own theories.

và các học giả khác trên thế giới cũng nghĩ ra giả thuyết của riêng họ.

Was it the lost language of the Etruscans?

Đó có phải là ngôn ngữ đã bị quên lãng của Etruscans?

Or perhaps it represented an early form of Basque?

Hay đó là dạng sơ khai của tiếng Basque?

The mystery intensified because Evans guarded the tablets closely––

Bí ẩn lại càng khó giải vì Evans canh giữ những tấm đất sét rất chặt chẽ––

only 200 of the inscriptions were published during his lifetime––

trong suốt quãng đời của ông chỉ có 200 câu khắc được công bố––

but he couldn’t decipher the script.

nhưng ông không biết cách giải mã chúng.

However, he did make two accurate observations:

Tuy nhiên, ông đã có hai phát hiện chính xác:

the tablets were administrative records, and the script was a syllabary,

các tấm đất sét là những biên bản hành chính, và mỗi kí hiệu diễn tả một âm tiết,

where each symbol represented both a consonant and a vowel,

trong đó mỗi ký hiệu đại diện cho phụ âm và nguyên âm,

mixed with characters that each represented a whole word.

trộn lẫn với những kí hiệu đại diện cho cả một từ.

Evans worked on Linear B for three decades before a scholar from Brooklyn, New York,

Evans nghiên cứu Linear B suốt ba thập kỉ trước khi học giả ở Brooklyn, New York,

named Alice Kober set out to solve the mystery.

tên Alice Kober tham gia vào cuộc đua giải mã bí ẩn này.

Kober was a professor of Classics at Brooklyn College

Kober từng là giáo sư môn Văn học Cổ điển tại Đại học Brooklyn

when few women held such positions.

trong thời đại đó rất ít phụ nữ có được vị trí này.

To help in her quest, she taught herself many languages––

Để giúp đỡ cho việc nghiên cứu, bà đã tự học nhiều ngôn ngữ––

knowledge she knew she would need to decipher Linear B.

những kiến thức mà bà cần có để giải mã Linear B.

For the next two decades, she analyzed the symbols.

Suốt hai thập kỉ tiếp theo, bà đã phân tích các kí hiệu.

Working from the few available inscriptions,

Từ một số ít những câu khắc có sẵn

she recorded how often each symbol appeared.

bà ghi chú lại tần suất xuất hiện của mỗi kí hiệu.

Then she recorded how frequently each symbol appeared next to another.

Sau đó bà ấy ghi lại tần suất từng kí hiệu xuất hiện bên cạnh kí hiệu khác.

She stored her findings on scrap paper in cigarette cartons

Bà ghi lại những phát hiện của mình trên giấy vụn từ các hộp thuốc xì gà

because writing supplies were scarce during the Second World War.

vì trong chiến tranh thế giới lần hai giấy viết rất khan hiếm.

By analyzing these frequencies,

Bằng cách phân tích các tần số này,

she discovered that Linear B relied on word endings

bà phát hiện Linear B dựa vào các kí tự đuôi

to give its sentences grammar.

để câu có ý nghĩa về ngữ pháp.

From this she began to build a chart of the relations between the signs,

Từ đó bà bắt đầu xây dựng biểu đồ về mối quan hệ giữa những kí hiệu,

coming closer than anyone before to deciphering Linear B.

đến gần việc giải mã Linear B hơn bất kì ai khác.

But she died, probably of cancer, in 1950 at the age of 43.

Nhưng bà đã mất, có lẽ là vì bệnh ung thư, vào năm 1950 khi chỉ mới 43 tuổi.

While Kober was analyzing the Knossos tablets,

Trong khi Kober phân tích các tấm đất sét Knossos,

an architect named Michael Ventris was also working to crack Linear B.

một kiến trúc sư tên Michael Ventris cũng đang tìm cách giải mã Linear B.

He had become obsessed with Linear B as a schoolboy after hearing Evans speak.

Ông có hứng thú với Linear B sau khi nghe Evans diễn giảng khi còn là học sinh.

He even worked on deciphering the script while serving in World War II.

Ông thậm chí còn nghiên cứu chúng khi đang phục vụ Chiến tranh Thế giới thứ Hai.

After the war, Ventris built on Kober’s grid

Sau chiến tranh, Ventris tiếp tục mở rộng dựa trên bảng của Kober

using a newly published cache of Linear B inscriptions

sử dụng những câu khắc Linear B mới được công bố

excavated from a different archeological site called Pylos, on mainland Greece.

được khai quật ở một khu khảo cổ khác tên là Pylos, lục địa Hy Lạp.

His real breakthrough came when he compared the tablets from Pylos

Phát hiện đột phá của ông xảy ra khi ông đối chiếu tấm đất sét Pylos

with those from Knossos

với các tấm ở Knossos

and saw that certain words appeared on tablets from one site but not the other.

và phát hiện có từ xuất hiện ở nơi này nhưng không xuất hiện ở nơi còn lại.

He wondered if those words represented the names of places

Ông tự hỏi liệu đó có phải là những địa danh

specific to each location.

chỉ những địa phương tương tứng.

He knew that over centuries, place names tend to remain constant,

Ông biết rằng các địa danh thường ít thay đổi dù đã qua nhiều thế kỉ,

and decided to compare Linear B

và quyết định đối chiếu Linear B

to an ancient syllabary from the island of Cyprus.

với bảng âm tiết cổ từ đảo Síp.

The Cypriot script was used hundreds of years after Linear B,

Chữ viết Cypriot đã được sử dụng hàng trăm năm sau Linear B,

but some of the symbols were similar—

nhưng có một số kí hiệu trông tương tự—

he wondered if the sounds would be similar, too.

ông tự hỏi liệu phát âm của chúng cũng sẽ giống nhau.

When Ventris plugged some of the sounds of the Cypriot syllabary

Khi Ventris áp dụng một số âm từ bảng âm tiết Cypriot

into the Linear B inscriptions,

vào các câu khắc Linear B,

he came up with the word Knossos,

ông đã tìm ra từ Knossos,

the name of the city where Evans had discovered his tablets.

tên thành phố nơi Evans tìm thấy những tấm khắc đất sét.

In a domino effect, Ventris unraveled Linear B,

Hiệu ứng domino xảy ra, Ventris đã làm sáng tỏ Linear B,

with each word revealing more clearly that the language of Linear B

với mỗi từ tiết lộ rõ ​​ràng hơn rằng ngôn ngữ của Linear B

was not Minoan, but Greek.

không phải chữ của người Minoan, mà của người Hy Lạp.

Ventris died in a car crash four years later, at the age of 34.

Ventris chết trong một vụ tai nạn xe hơi bốn năm sau đó, ở tuổi 34.

But his discovery rewrote a chapter of history.

Nhưng phát hiện của ông đã viết lại một chương lịch sử.

Evans had insisted that the Minoans conquered the mainland Greeks,

Evans từng khẳng định người Minoan đã xâm chiếm lục địa Hy Lạp,

and that was why examples of Linear B were found on the mainland.

và đó là lí do bản khắc Linear B được tìm thấy ở lục địa.

But the discovery that Linear B represented Greek, and not Minoan,

Việc tìm ra Linear B là chữ viết của người Hy Lạp, chứ không phải của Minoan,

showed that the opposite had happened:

cho thấy điều ngược lại đã xảy ra:

mainland Greeks invaded Crete and adopted the Minoan script for their own language.

Người Hy Lạp đã xâm lược Crete và dùng chữ viết của Minoan làm ngôn ngữ của họ.

But the story isn’t over yet.

Nhưng câu chuyện vẫn chưa kết thúc.

The actual language of the Minoans,

Ngôn ngữ thật sự của người Minoan,

represented by another script called Linear A,

được thể hiện bởi một loại kí tự khác, gọi là Linear A,

has yet to be deciphered.

vẫn chưa được giải mã.

It remains a mystery— at least for now.

Nó vẫn còn là một bí ẩn— ít nhất là bây giờ.