The race to decode a mysterious language - Susan Lupack

Tłumaczenie: Patryk Skorupa Korekta: Ola Królikowska

In the early 1900s on the island of Crete,

Na początku XX wieku na Krecie

British archaeologist Sir Arthur Evans uncovered nearly 3,000 tablets

brytyjski archeolog sir Arthur Evans odkrył blisko 3000 tabliczek

inscribed with strange symbols.

z dziwnymi symbolami.

He thought these symbols represented the language spoken

Myślał, że zapisano je w języku

by Europe’s oldest civilization.

najstarszej europejskiej cywilizacji.

Their meaning would elude scholars for 50 years.

Naukowcy głowili się nad nimi przez 50 lat.

Evans discovered these tablets amid the colorful frescoes

Evans odkrył tabliczki wśród kolorowych fresków

and maze-like hallways of the palace of Knossos.

i plątanin korytarzy Pałacu w Knossos.

He called the civilization Minoan—

Cywilizację nazwał minojską

after the mythical Cretan ruler, King Minos.

na cześć króla Minosa, mitycznego władcy Krety.

He thought the script, dubbed Linear B, represented the Minoan language,

Myślał, że pismo, nazwane linearnym B, przedstawia język minojski,

and scholars all over the world came up with their own theories.

jednak naukowcy z całego świata mieli własne teorie.

Was it the lost language of the Etruscans?

Czy był to zaginiony język Etrusków?

Or perhaps it represented an early form of Basque?

A może wczesny baskijski?

The mystery intensified because Evans guarded the tablets closely––

Tajemnica pozostawała nierozwiązana, bo Evans bardzo strzegł tablic.

only 200 of the inscriptions were published during his lifetime––

Za jego życia tylko 200 ujrzało światło dzienne.

but he couldn’t decipher the script.

Sam Evans nigdy nie rozszyfrował pisma.

However, he did make two accurate observations:

Poczynił za to dwie obserwacje.

the tablets were administrative records, and the script was a syllabary,

Tablice były zapiskami administracyjnymi, a pismo sylabariuszem,

where each symbol represented both a consonant and a vowel,

gdzie każdy symbol odpowiadał połączeniu spółgłoski i samogłoski,

mixed with characters that each represented a whole word.

a czasem przedstawiał całe słowo.

Evans worked on Linear B for three decades before a scholar from Brooklyn, New York,

Evans pracował nad pismem linearnym B przez 30 lat, zanim uczona z Brooklynu

named Alice Kober set out to solve the mystery.

Alice Kober postanowiła rozwiązać zagadkę tego pisma.

Kober was a professor of Classics at Brooklyn College

Kober wykładała filologię klasyczną w Brooklyn College,

when few women held such positions.

w czasach, gdy kobiety rzadko pełniły takie funkcje.

To help in her quest, she taught herself many languages––

Żeby sobie pomóc, nauczyła się wielu języków,

knowledge she knew she would need to decipher Linear B.

wiedząc, że będzie jej to potrzebne do odczytania pisma linearnego B.

For the next two decades, she analyzed the symbols.

Przez następne 20 lat badała symbole.

Working from the few available inscriptions,

Pracując na nielicznych dostępnych inskrypcjach,

she recorded how often each symbol appeared.

zbadała, jak często pojawiał się każdy symbol,

Then she recorded how frequently each symbol appeared next to another.

a potem jak często obok innego symbolu.

She stored her findings on scrap paper in cigarette cartons

Wszystko zapisywała na makulaturze i trzymała w kartonach po papierosach,

because writing supplies were scarce during the Second World War.

bo podczas II wojny światowej trudno było o przybory pisarskie.

By analyzing these frequencies,

Analizując częstotliwość symboli,

she discovered that Linear B relied on word endings

Kober odkryła, że język pisma wykorzystuje końcówki słów

to give its sentences grammar.

do nadawania znaczenia gramatycznego.

From this she began to build a chart of the relations between the signs,

Zaczęła budować tabelę związków między symbolami,

coming closer than anyone before to deciphering Linear B.

zbliżając się do odczytania pisma bardziej niż poprzednicy.

But she died, probably of cancer, in 1950 at the age of 43.

Niestety zmarła, prawdopodobnie na raka, w 1950 roku w wieku 43 lat.

While Kober was analyzing the Knossos tablets,

Równolegle z Kober nad tablicami z Knossos

an architect named Michael Ventris was also working to crack Linear B.

pracował architekt Michael Ventris też próbujący odczytać pismo linearne B.

He had become obsessed with Linear B as a schoolboy after hearing Evans speak.

Miał na jego punkcie obsesję,

odkąd jako chłopiec usłyszał przemowę Evansa.

He even worked on deciphering the script while serving in World War II.

Pracował nad pismem nawet w czasie służby w trakcie II wojny światowej.

After the war, Ventris built on Kober’s grid

Po wojnie Ventris powiększył dorobek Kober,

using a newly published cache of Linear B inscriptions

korzystając z nowo opublikowanych inskrypcji z pismem linearnym B

excavated from a different archeological site called Pylos, on mainland Greece.

odkrytych na innym stanowisku archeologicznym w Pylos w Grecji.

His real breakthrough came when he compared the tablets from Pylos

Przełom nastąpił, kiedy Ventris porównał tablice z Pylos

with those from Knossos

z tymi z Knossos

and saw that certain words appeared on tablets from one site but not the other.

i zauważył, że nie wszystkie słowa pojawiają się na obu rodzajach tablic.

He wondered if those words represented the names of places

Zastanawiał się, czy to nazwy własne

specific to each location.

miejsc w danej lokalizacji.

He knew that over centuries, place names tend to remain constant,

Wiedział, że mimo upływu czasu nazwy miejsc raczej się nie zmieniają,

and decided to compare Linear B

dlatego postanowił porównać je

to an ancient syllabary from the island of Cyprus.

ze starożytnym sylabariuszem z Cypru.

The Cypriot script was used hundreds of years after Linear B,

Sylabariusz cypryjski był używany setki lat po piśmie linearnym B,

but some of the symbols were similar—

ale niektóre symbole były podobne,

he wondered if the sounds would be similar, too.

więc dźwięki również mogły być zbliżone.

When Ventris plugged some of the sounds of the Cypriot syllabary

Po użyciu dźwięków języka cypryjskiego

into the Linear B inscriptions,

do przeczytania pisma linearnego B

he came up with the word Knossos,

Ventris odczytał słowo Knossos,

the name of the city where Evans had discovered his tablets.

nazwę miasta, gdzie Evans odkrył tablice.

In a domino effect, Ventris unraveled Linear B,

Efektem domina Ventris odczytał pismo linearne B,

with each word revealing more clearly that the language of Linear B

z każdym słowem coraz bardziej przekonując się, że tym pismem

was not Minoan, but Greek.

zapisano nie język minojski, a grecki.

Ventris died in a car crash four years later, at the age of 34.

Cztery lata później Ventris zginął w wypadku samochodowym w wieku 34 lat.

But his discovery rewrote a chapter of history.

Ale jego odkrycie napisało nowy rozdział historii.

Evans had insisted that the Minoans conquered the mainland Greeks,

Evans był przekonany, że Minojczycy podbili Grecję

and that was why examples of Linear B were found on the mainland.

i to dlatego znajdowano na kontynencie przykłady pisma linearnego B.

But the discovery that Linear B represented Greek, and not Minoan,

Ale odkrycie, że to pismo służyło do zapisu greki, a nie minojskiego,

udowodowniło, że doszło do czegoś przeciwnego.

showed that the opposite had happened:

mainland Greeks invaded Crete and adopted the Minoan script for their own language.

To Grecy najechali Kretę i zaadaptowali pismo minojskie dla własnego języka.

But the story isn’t over yet.

To nie koniec historii.

The actual language of the Minoans,

Język minojski

represented by another script called Linear A,

zapisywano innym pismem, zwanym linearnym A,

has yet to be deciphered.

którego jeszcze nie odczytano.

It remains a mystery— at least for now.

Pozostaje ono zagadką. Na razie.