Pavlovian reactions aren't just for dogs - Benjamin N. Witts

Phản ứng Pap-lôp (Pavlov) không chỉ đơn giản là chuyện của chó - Benjamin N. Witts

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Nhi Phan Reviewer: Nelson Dinh

You've probably heard of Pavlov's dogs,

Có lẽ các bạn có nghe về những chú chó trong thí nghiệm của Pavlov

the phrase that often summarizes

cụm từ nói đến

Dr. Ivan Pavlov's early 20th century research,

nghiên cứu của Tiến sĩ Ivan Pavlov.

in which he demonstrated that we can alter

Trong thí nghiệm này, ông chứng minh ta có thể thay đổi

what stimuli elicit a reflective response in canines.

các yếu tố kính thích phản xạ ở loài chó.

He showed this by sounding a bell

Ông sử dụng tiếng chuông

just before he presented

trước khi đem

his group of dogs with meat powder.

bột thịt lại cho bầy chó.

After many presentations of the bell,

Sau nhiều lần nghe chuông

followed by tasty meat powder,

rồi sau đó được ăn ngon

the dogs eventually began to salivate

chó bắt đầu chảy nước bọt tức thì

at just the sound of the bell.

khi chỉ vừa mới nghe tiếng chuông thôi.

They salivated even when

Chúng chảy nước bọt ngay cả khi

there was no meat powder present.

chẳng có bột thịt nữa.

This phenomenon isn't limited to dogs.

Hiện tượng này không chỉ giới hạn trong loài chó.

Consider the placebo effect,

Nếu ta xem xét trường hợp thuốc vờ

in which a pill with no active substances

thuốc không có tác dụng chữa bệnh

brings about a response

nhưng đem lại hiệu quả

similar to a pill with a substance present.

tương đương với thuốc thật.

What changes here is our reaction to our ailment,

Ở đây cái làm nên sự khác biệt là phản ứng của bản thân đối với bệnh

such as perceiving less pain

chẳng hạn như cảm nhận ít đau hơn

and not the ailment itself.

chứ không phải do bệnh.

Or, consider the love humans have for a parent.

Hay là khi nói về tình thương cho cha mẹ.

Some would argue that this love is instinctual,

Có người sẽ nói tình thương này có tính bản năng,

and they may be partially right.

họ cũng có lý phần nào đó.

But, the argument fails to account

Nhưng lập luận này quên không tính đến

for the equal amount of love

tình thương sâu sắc

that children adopted later in life

của con nuôi

hold for their adoptive parents.

dành cho cha mẹ nuôi.

But the behaviorist argument can account

Nhưng nếu áp dụng thuyết cư xử

for both accounts of love.

ta có thể giải thích được cả hai loại tình thương này.

A parent, biological or not,

Cha mẹ, dù có phải ruột rà hay không

is constantly paired with things like

lúc nào cũng cho ta

food,

smiles,

thức ăn,

những nụ cười,

toys,

đồ chơi

affection,

games,

tình cảm,

những trò chơi,

protection,

sự bảo bọc,

and entertainment.

và giải trí.

And a parent's constant association

Chính vì lúc nào hình ảnh cha mẹ cũng gắn liền

with these wonderful or crucial aspects of a child's life

với những khía cạnh quan trọng của cuộc đời một đứa con

has a similar, albeit more complicated,

tuy có phần phức tạp hơn, cũng giống như

effect that meat powder had on Pavlov's salivating dogs.

hiệu ứng của bột thịt đối với những chú chó trong thí nghiệm Pavlov.

In other words, if one's parent is predictive

Nói khác đi, nếu như cha mẹ giỏi phán đoán về

of really good or really important things,

những điều tốt và hệ trọng

then one's parent becomes

thì chính họ cũng trở nên

a really good and important thing, too.

tốt và hệ trọng.

And there is also romantic advice to be gained

Ta cũng rút ra được một lời khuyên trong chuyện tình cảm lãng mạn

from Pavlov's observations.

từ những quan sát của Pavlov.

We all need food to survive, right?

Ai cũng cần ăn để sống phải không?

And someone who can provide such things

Và nếu có người nào đó cho ta được đồ

in a delicious, saliva-producing manner

ngon làm chảy dãi

stands to become our human equivalent of a ringing bell.

sẽ trở thành...tiếng chuông của ta.

In other words,

Nói khác đi,

if you can cook one or more scrumptious meals

nếu bạn nấu được một hay nhiều bữa cơm cực ngon

for a potential love interest,

cho người mình để ý,

there's a good chance that you'll be viewed

thì rất có khả năng bạn sẽ

more favorably in the future,

có nhiều cơ may với người này,

even if you didn't prepare the delicious food.

ngay cả nếu như bạn không nấu bữa cơm ngon kia.

And who wouldn't want the love of their life

Ai mà không muốn tình yêu của đời mình

drooling over them?

thèm muốn mình đến phát cuồng?

But life is not just bell rings and salivation.

Nhưng cuộc đời không phải đơn giản như rung chuông và chảy dãi.

There's also a dark side to this type of learning,

Mặt tối của bài học này

called "taste aversion".

gọi là ác cảm do vị gây ra.

Taste aversion occurs when we ingest some food

Ác cảm này sinh ra khi ta ăn những thức

that eventually makes us sick,

làm ta phát bịnh,

and, as a result, we avoid that food,

và từ đó tránh xa những thứ đó,

sometimes for the rest of our lives.

có khi tránh cả đời luôn.

Taste aversion is so powerful

Ác cảm với thức ăn có sức mạnh ghê gớm

that the effect can be seen

và có hiệu lực

even if the illness is experienced hours later

ngay cả khi hàng giờ liền sau mới bị bịnh

and even if the food itself did not actually make us sick.

hay bản thân thức ăn không có vấn đề gì.

Such is the case when we have the flu, and, by accident,

Như trường hợp ta bị cúm và ngẫu nhiên

we ingest some food moments prior to vomiting.

ăn một vài thứ trước thời điểm ói mửa.

In this case, we know that the food

Ở đây ta biết những thức ăn này

did not cause the vomiting,

không phải là nguyên nhân của việc ta ói ra,

but our bodies don't know that.

nhưng cơ thể ta thì đâu có biết chuyện đó.

And the next time we encounter that food,

Và khi thấy lại thứ thức ăn kia

we are likely to refuse eating it.

nhiều khi ta sẽ không chịu bỏ bụng.

Now, imagine the potential consequences

Giờ thì tưởng tượng hậu quả của việc

of undercooking a meal on a first date.

nấu một bữa cơm chưa chín trong lần hẹn hò đầu tiên.

If the food makes your date sick,

Nếu lỡ bữa cơm làm cho người ta bịnh

it is possible for them

thì rất có khả năng họ sẽ

to associate that bad feeling with not just the food,

gắn dán cảm giác tồi tệ kia với không chỉ mình bữa cơm,

but with <i>your</i> food in particular.

và còn cả toàn bộ thức ăn do bạn nấu.

If the episode was traumatizing enough,

Nhỡ đâu bữa hẹn trở nên bi đát

or if it also happens on a subsequent date,

hay là lần gặp kế tiếp cũng kiểu như vậy

they may come to relate you with the consequences,

người ta sẽ liên kết hình ảnh của bạn tới những điều đó,

just like Pavlov's dogs

giống như những chú chó của Pavlov

related the bell with the meat powder.

liên kết tiếng chuông với bột thịt.

In other words,

Nói khác đi,

the sight of you showing up at the next dinner date

chỉ cần bạn lảng vảng ở một bữa hẹn ăn tối

might actually make your date nauseous!

cũng có thể làm người ta thấy nôn ruột!

As the old saying goes,

Ngạn ngữ có câu

the fastest way to someone's heart

con đường ngắn nhất tới con tim

is through their stomach,

là đi băng qua ngã bao tử,

assuming you don't make them sick in the process.

với điều kiện bạn không làm người ta bịnh khi băng qua đó.